Անձի պաշտամունք - Վիքիպեդիա

Մարքսիզմ-լենինիզմ
Մարքսիզմ-լենինիզմի հետ կապված թեմաներ

Հայեցակարգ Վարչապլանային համակարգ Հակաֆաշիզմ Հակակապիտալիզմ Հակաիմպերիալիզմ Հակառևիզիոնիզմ Պլանային տնտեսություն Խորհրդային տիպի տնտեսական պլանավորում Կոլեկտիվ ղեկավարում Կոլեկտիվ գյուղատնտեսություն Տնտեսության պլանային բարձունքներ Դեմոկրատական կենտրոնամետություն Դիալեկտիկական տրամաբանություն Դիալեկտիկական մատերիալիզմ Ֆոկոիզմ Սոցիալիզմի տարիներին դասակարգերի ինտենսիվ պայքար Աշխատավորական արիստոկրատիա Գիտական աթեիզմ Միակուսակցական համակարգ Կուսակցականություն Ժողովրդական դեմոկրատիա Ժողովրդական ճակատ Պրոլետարական ինտերնացիոնալիզմ Ժողովրդական պատերազմ Ինքնաքննադատություն Սոցիալ-ֆաշիզմ Սոցիալիզմն առանձին վերցրած երկրում Սոցիալիստական հայրենասիրություն Խորհրդային Հարավսլավական Պետություն Սոցիալիստական Արտադրողական ուժերի տեսություն Երրորդ ժամկետ Ավանգարդ Ազգային-ազատագրական պատերազմներ
Տարատեսակներ Կաստրոիզմ Գևերաիզմ Հո Շի Մինի գաղափարախոսություն Խոջաիզմ Հուսակիզմ Չուչհե Կադարիզմ Խրուշչովիզմ Մաոիզմ Չինաստանին բնորոշ գծերով սոցիալիզմ Ստալինիզմ Տիտոիզմ
Մարդիկ Իոսիֆ Ստալին Մաո Ցզե Դուն Էռնստ Թելման Խորլոոգիյն Չոյբալսան Էհմեդժան Քյասիմ Խոսե Դիաս Մորիս Թորեզ Պալմիրո Տոլյատի Հո Շի Մին Վո Նգուեն Զիապ Ըրլ Բրաուդեր Նիկիտա Խրուշչով Վալտեր Ուլբրիխտ Իոսիպ Տիտո Մատյաշ Ռակոշի Լազար Կագանովիչ Գեորգի Դիմիտրով Բոլեսլավ Բերուտ Վիլկո Չերվենկոն Կլեմենտ Գոտվալդ Գեորգե Գեորգիու-Դեժ Էնվեր Խոջա Քեյսոն Ֆոնվիհան Խալեդ Բագդաշ Լեոնիդ Բրեժնև Դեն Սյաոպին Պոլ Պոտ Նիկոս Զախարիադիս Չե Գևարա Ֆիդել Կաստրո Ագոստինյո Նետո Մենգիստու Հայլե Մարիամ Կիմ Իլ Սոնգ Չին Պենգ Հարդիալ Բեյնս Սանձո Նոսակա Նիկոլաե Չաուշեսկու Գուստավ Հուսակ Յանոշ Կադար Էրիխ Հոնեկեր Վլադիսլավ Գոմուլկա Սամորա Մաշել Թոմա Սանկարա Մաթյո Կերեկու Սիադ Բարրե Նուր Մուհամմադ Թարաքի Ալֆոնսո Կանո Ռոհանա Վիջևիրա Գես Հոլ Հարփալ Բրար Գենադի Զյուգանով Սի Ցզինպին
Տեսական աշխատանքներ Լենինիզմի հիմունքներ Դիալեկտիկական և պատմական մատերիալիզմի մասին Համամիութենական կոմունիստական կուսակցության (բոլշևիկների) պատմությունը. Համառոտ դասընթաց ԽՍՀՄ սոցիալիզմի տնտեսական խնդիրները Խորհրդային տնտեսության քննադատությունը Մարքսիզմ-լենինիզմի հիմունքները Պարտիզանական պատերազմ Մաո Ցզեդունի մեջբերումները Նախագահ Հո Շի Մինի կտակը Չինաստանի կառավարությունը
Պատմություն ԽՍՀՄ-ի պատմություն 1927–1953 1953–1964 1964–1982 1982–1991 Մեծ բեկում Գյուղատնտեսության կոլեկտիվացումը ԽՍՀՄ-ում Ինդուստրալացումը ԽՍՀՄ-ում Մեծ տեռոր Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ Հայրենական մեծ պատերազմ Հունաստանի քաղաքացիական պատերազմ Սառը պատերազմ Սոցիալիստական ճամբար Չինական հեղափոխություն Չինաստան 1949–1976 1976–1989 1989–2002 2002–ներկա Կորեական պատերազմ Կուբայական հեղափոխություն հետևանքներ Ապաստալինականացում Վարշավայի պայմանագրի կազմակերպություն Չմիացած երկրների շարժում Վիետնամական պատերազմ Խորհրդա-չինական պառակտում Հունգարական հեղափոխություն (1956) Մեծ թռիչք Պորտուգալիայի գաղութատիրական պատերազմ Սև ուժի շարժում Նիկարագուական հեղափոխություն Մշակութային հեղափոխություն Պրահայի գարուն Մաոիստական ապստամբություն 1989 թվականի հեղափոխություններ
Ըստ երկրի Աֆղանստան Ալբանիա Անգոլա Բենինի Բուլղարիա Կամբոջա Չինաստան Կոնգո Կուբա Չեխոսլովակիա Չեխիա Սլովակիա Արևելյան Գերմանիա Եթովպիա Գրենադա Հունգարիա Լաոս Մոնղոլիա Մոզամբիկ Հյուսիսային Կորեա Լեհաստան Ռումինիա Սոմալի Հարավային Եմեն Խորհրդային Միություն Հայաստան Ադրբեջան Բելառուս Էստոնիա Վրաստան Ղազախստան Ղրղզստան Լատվիա Լիտվա Մոլդովա Ռուսաստան Տաջիկստան Թուրքմենստան Ուկրաինա Ուզբեկստան Վիետնամ Հարավսլավիա Բոսնիա և Հերցեգովինա Խորվաթիա Մակեդոնիա Չեռնոգորիա Սերբիա Սլովենիա
Կազմակերպություններ Սոցիալիստական երկրների տնտեսական համագործակցություն Կոմունիստական ինտերնացիոնալ Չինաստանի կոմունիստական կուսակցություն Կուբայի կոմունիստական կուսակցություն Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն Կամպուչիայի կոմունիստական կուսակցություն Ռուսաստանի Դաշնության կոմունիստական կուսակցություն Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն Վիետնամի կոմունիստական կուսակցություն Ֆրանսիայի կոմունիստական կուսակցություն Ինդոնեզիայի կոմունիստական կուսակցություն Կամպուչիայի ժողովրդական հեղափոխական կուսակցություն Լաոսի ժողովրդական հեղափոխության կուսակցություն Նեպալի կոմունիստական կուսակցություն Ալբանիայի աշխատանքի կուսակցություն Պաղեստինի ազատագրման ժողովրդական ճակատ Ազգային-ազատագրական սանդինոական ճակատ Կորեայի աշխատավորական կուսակցություն
Կապված թեմաներ Բոլշևիզմ Լենինիզմ Մարքսիզմ-Լենինիզմ-Մաոիզմ Տրոցկիզմ
Տես նաև Խորհրդային Միության կոմունիստական կուսակցություն Հակակապիտալիզմ Հակակոմունիզմ Զանգվածային սպանություններ Սառը պատերազմ Մարդկության դեմ հանցագործությունները կոմունիստական ռեժիմներում Զանգվածային սպանություններ Կոմունիստական կուսակցության ղեկավարության քննադատություն Անձի պաշտամունք Մարքսիստական գաղափարական դպրոցներ Ազգային-բոլշևիզմ Նոր դասակարգ Հետկոմունիզմ Կարմիր ֆաշիզմ Կարմիր վտանգ ՄըքՔարթիզմ Երկրորդ աշխարհ Պետական կապիտալիզմ Պետական սոցիալիզմ Չինաստանի պետական գաղափարախոսություն ԽՍՀՄ պետական գաղափարախոսություն Երրորրդ աշխարհականություն Ամբողջատիրություն
դ ք խ

Անձի պաշտամունք, անհատի պաշտամունք, առանձին անհատի (սովորաբար՝ ղեկավար դիրքում հանդես եկող պետական գործչի) անձի առանձնահատուկ որակների չափազանցված բարձրացում (հանճարեղ, իմաստուն, անսխալական և այլն), դրա հանրայնացում, ենթարկում տվյալ անձի կամքին^[1]։ Համարվում է անձնիշխանության (ավտոկրատիա) հիմքը։ Նորագույն պատմության մեջ բնորոշ է տոտալիտար (ամբողջատիրական) և ավտորիտար պետություններին^[1]։

Անհատի պաշտամունք կարող է ձևավորվել, երբ որևի երկրի ռեժիմ, կամ, քիչ հանդիպող դեպքերում՝ անհատ, օգտագործելով զանգվածային լրատվամիջոցների, քարոզչության, «Մեծ ստի» պրոպագանդիստական տեխնիկայի, ներկայացման, արվեստի, հայրենասիրության և իշխանամետ ցույցերի ու հանրահավաքների տեխնիկան՝ տվյալ երկրի հասարակական գիտակցության մեջ ստեղծում է իդեալականացված, հերոսական, պաշտելի և երկրպագելի առաջնորդի կերպար՝ հաճախ ուղեկցելով անվիճելի շողոքորթություններով և գովեստի խոսքերով։

Եզրույթը հայտնի դարձավ 1956 թվականին, երբ ԽՄԿԿ 20-րդ համագումարի վերջին օրը Կենտկոմի առաջին քարտուղար Նիկիտա Խրուշչովը ներկայացրերց իր «Անհատի պաշտամունքի և դրա հետևանքների մասին» զեկույցը, որը վերաբերում էր ստալինյան շրջանի բռնաճնշումներին։ Իր ելույթում, Խրուշչովը սուր քննադատում էր Ստալինի կերպարի իդեալականացումը, զուգահեռներ դնում Ստալինի և ժամանակակից կոմունիստ առաջնորդ Մաո Ցզեդունի անձերի միջև՝ երկուսին էլ համարելով մարքսիստական դոկտրինին հակասող։ Խրուշչովի պնդմամբ, Ստալինի անձի պաշտամունքը ահռելի չափերի էր հասել այն պատճառով, որ ինքը Ստալինն ամեն կերպ խրախուսում էր իր իր անձի գերադրումը հանրային գիտակցության մեջ^[1]^[2]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 «Անհատի պաշտամունք». armeniatotalitaris.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 27-ին.
↑ Доклад Хрущёва «О культе личности и его последствиях» на XX съезде КПСС Արխիվացված 2006-04-19 Wayback Machine(ռուս.)

Բառարաններ և հանրագիտարաններ	Բրիտանիկա · Universalis

Չափորոշչային վերահսկողություն	BNF: 13319526j · GND: 4173916-4 · Microsoft: 2781169797 · NKC: ph122006 · SUDOC: 030312868

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 424)։