Ալ-Խորեզմի
 محمد بن موسیخوارزمی |
|
|---|---|
.png)
|
|
| Ծնվել է | ոչ ուշ քան 799 կամ 780[1][2][3][4] Խիվա |
| Մահացել է | 846[1][4], ոչ վաղ քան 848 կամ 850[2][3] Բաղդադ[5] |
| Բնակության վայր(եր) | Բաղդադ |
| Քաղաքացիություն |  Աբասյան խալիֆայություն |
| Դավանանք | իսլամ և սուննի իսլամ |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս, աստղագետ, աշխարհագրագետ, փիլիսոփա, թարգմանիչ, աստղագուշակ և պատմաբան |
| Հաստատություն(ներ) | Իմաստության տուն |
| Գործունեության ոլորտ | աստղագիտություն, մաթեմատիկա, հանրահաշիվ, Indian numerals, Թվաբանություն, Եռանկյունաչափություն, աշխարհագրություն և Երկրագիտություն |
| Տիրապետում է լեզուներին | արաբերեն[6] և պարսկերեն |
| Muhammad ibn Musa al-Khwarizmi Վիքիպահեստում | |
Մուհամեդ իբն Մուսա Խորեզմի (պարս․՝ محمد بن موسی خوارزمی, Mohammad ebne Mūsā Khwārazmī, Խորեզմ, շուրջ 780 - շուրջ 850), պարսիկ մեծ մաթեմատիկոս, աստղագետ և աշխարհագրագետ, դասական հանրահաշվի հիմնադիրներից մեկը։
Ծնվել է Խորեզմի Իփվա քաղաքում, աշխատել է Բաղդադում։ Ուսումնասիրել, վերամշակել և էապես զարգացրել, ինչպես նաև համակարգված շարադրել է Հին աշխարհի և Արևելքի ժողովուրդների մաթեմաթիակական գիտելիքները։ Մուհամմեդ ալ-Խորեզմիի՝ թվաբանությանը և հանրահաշվին վերաբերող երկեր թարգմանվել են լատիներեն (XII—XIV դդ.) և երկար ժամանակ օգտագործվել որպես հիմնական ձեռնարկներ Եվրոպայում։ Թվաբանությանը վերաբերող երկով Եվրոպայում ծանոթացել են հնդկական թվանշաններին և թվարկության տասնական դիրքային համակարգին։ Ալ-Խորեզմի (լատինացված՝ Algorithmi) անունը մաթեմատիկայի մեջ մտել է որպես որոշակի հերթականությամբ կատարվող հաշվումների համակարգի անվանում։ Հանրահաշվին վերաբերող «Ալքիթաբ ալամուխթար ֆի հիսաբ ալաջաբր վաալմուկաբալա» (հայերեն կրճատ՝ գիրք վերականգնման և համեմատման մասին) երկում Մուհամմեդ ալ-Խորեզմին մուծել է հանրահաշվական մեծություններ, տվել 1-ին և 2-րդ աստիճանի հավասարումների լուծման և հանրահաշվական մեթոդներով մակերեսներ ու ծավալներ հաշվելու կանոններ։ Մուհամմեդ ալ-Խորեզմի «ալջաբր» (վերականգնում) բառով անվանել է հանելի թիվը հավասարման երկու մասերին գումարելու գործողությունը, իսկ «ալմուկաբալա» բառով՝ նման անդամների միացումը։ Եվրոպացիները «ալջաբր» բառի լատինացված ձևն ընդունել են որպես հավասարումների լուծման վերաբերյալ գիտության (ալգեբրա-հանրահաշիվ) անվանում։ Մուհամմեդ ալ-Խորեզմի աշխատություններ ունի նաև աստղագիտության, աշխարհագրության և տոմարի վերաբերյալ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Գերմանիայի ազգային գրադարան
- ↑ 2,0 2,1 Սոնյա Բրենտյես Khwārizmī: Muḥammad ibn Mūsā al‐Khwārizmī // Աստղագետների կենսագրական հանրագիտարան
- ↑ 3,0 3,1 Ջոն Օ'Կոնոր, Էդմունդ Ռոբերտսոն Abu Ja'far Muhammad ibn Musa Al-Khwarizmi // Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
- ↑ 4,0 4,1 Record #118676180 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է հոկտեմբերի 15-ին 2015:
- ↑ Record #118676180 // Gemeinsame Normdatei Ստուգված է դեկտեմբերի 30-ին 2014:
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb122220627 Ստուգված է հոկտեմբերի 10-ին 2015:
|
||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  |
