Նեբրասկա

Նեբրասկա; անգլ.՝ Nebraska
	flag of Nebraska? ;
; ;
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Beautiful Nebraska?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Լինքոլն
Ամենաբարձր կետ	Panorama Point?
ԲԾՄ	790 մետր
Օրենսդրական մարմին	Nebraska Legislature?
Դատական մարմին	Nebraska Supreme Court?
Միության մուտք	մարտի 1, 1867 (37-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն
Բնակչություն;	▲1 961 504 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (38 տեղ)
Տարածք	200 520 կմ² (16 տեղ)
Հիմնադրված է	մարտի 1, 1867 թ.
Սահմանակցում է	Հարավային Դակոթա, Միսսուրի, Կոլորադո, Այովա, Կանզաս և Վայոմինգ
Ժամային գոտի	UTC-7 և Ամերիկա/Չիկագո
Հապավում	NE, Nebr. և Neb.
ISO 3166-2 կոդ	US-NE
Անվանված է	Պլատ
Մականուն	Cornhusker State
Միության մուտք	մարտի 1, 1867 (37-րդ)
	nebraska.gov(անգլ.)
	Նեբրասկա Վիքիպահեստում

Նեբրասկա (անգլերեն՝ Nebraska), նահանգ ԱՄՆ-ի կենտրոնական մասում։ Բնակչությունը կազմում է 1 842 641 մարդ (2011)։ Նահանգի վարչական կենտրոնը Լինքոլն քաղաքն է, ամենախոշոր քաղաքը՝ Օմահան։ Նեբրասկան նահանգի կարգավիճակ ստացել է 1867 թվականին՝ որ դառնալով Միացյալ Նահանգների 37-րդ նահանգը։

Ստուգաբանություն

«Նեբրասկա» բառը եկել է հնդկացիական սու ցեղ լեզվից` Ñí Brásge կամ Ní Btháska, որը նշանակում է` «Հարթ ջուր», և այն անվանվում է Փլաթ գետի անունով, որը հոսում է նահանգով։

Աշխարհագրություն

Նեբրասկան հյուսիսից սահմանակից է Հարավային Դակոտային , արևելքից՝ Այովային, հարավ-արևելքից՝ Միսսուրիին, Կանզասին՝ հարավից, Կոլորադոյին՝ հարավ-արևմուտքից, Վայոմինգին՝ արևմուտքից։ Ընդհանուր առմամբ նահանգը ունի 93 շրջան։ Նեբրասկան բաժանվում է երկու ժամային գոտիների։ Նահանգի տարածքով արևելքից դեպի արևմուտք հոսում են երեք խոշորագույն գետեր։ Նայոբրերան հոսում է նահանգի հյուսիսային մասում, Փլանթը և Ռեպաբլիկամ-Ռիվերը՝ հարավային մասով։

Ըստ աշխարհագրական դիրքի Նեբրասկան բաժանվում է երկու շրջանի`տափաստանների և հսկա հարթավայրերի։

Արևմտյան Նեբրասկայի մեծ մասը զբաղեցնում են հսկա հարթավայրերը, որն էլ իր հերթին բաժանվում է ենթատարածաշրջանների։ Նահանգի ամենաբարձր կետը`Պանորամա-Փոինթ լեռն է։ Բացարձակ բարձրությունը կազմում է 1 653 մետր։ Այն գտնվում է Նեբրասկայի արևմուտքում։

Կլիմա

Նեբրասկան բաժանվում է երկու կլիմայական գոտիների։ Նահանգի Արևելյան հատվածում կլիման մայրցամաքային է, իսկ արևմտյան մասում՝ չորային։ Ընդհանուր առմամբ Նեբրասկան բնութագրվում է ջերմաստիճանի սեզոնային տատանումներով և տեղումներով։ Այսինքն տաք ամառվա և ցուրտ ձմեռվա ջերմաստիճանները նահանգում գրեթե հավասար են։ Տարեկան միջին տեղումների քանակը արևելքից դեպի արևմուտք նվազում է, 800 մմ` հարավարևելյան մասում, իսկ արևմտյան մասում՝ 350 մմ։ Խոնավությունը զգալիորեն կրճատվել է։ Ձնակույտերը Նեբրասկա նահանգում շատ հաճախ են լինում, իսկ ձյան ծածկույթը հասնում է 65-ից 90 սմ-ի։ Նեբրասկայում ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է 48 °C (1936 թվականին), իսկ ամենացածր ջերմաստիճանը` -44 °C (12 փետրվարի 1899 թվականին)։

Նեբրասկայում գտնվում է, այսպես կոչված, Ալլեե տոռնադոն։ Ամռանը շատ հաճախ են լինում ամպրոպները, փոթորիկները և տոռնադոները։

Բնակչություն

2010 թվականի տվյալներով Նեբրասկայում բնակչությունը կազմել է 1 826 341 մարդ։ Համեմատած 2000 թվականի մարդահամարի տվյալների հետ, բնակչությունը աճել է 85 000 մարդով (5%)։ Հիմնականում դա պայմանավորված է բնական աճով։ Բնակչության կենտրոնը հիմնականում բաշխված է Պոլկի շրջանում։

Նեբրասկայի ռասայական կազմում գերակշռում են սպիտակամորթները՝ 93,53 %: Աֆրոամերիկացիները կազմում են 4.48% հնդիկացիները՝ 1.32%, ասիացիները՝ 1.58%, հավայացիները՝ 0.11%: Սպիտակամորթները բաժանվել են հետևյալ կերպ` գերմանական ամերիկացիներ՝ 38.6%, իռլանդացիներ՝ 12.4%, անգլիացիներ՝ 9.6%, շվեդներ՝ 4.9%, չեխեր՝ 4.9%: Տոկոսային հարաբերությամբ Նեբրասկան ԱՄՆ-ում առաջին տեղում է՝ չեխական ծագմամբ ամերիկացիների թվով։

Թերսթոնի շրջանում հնդկացիները մեծամասնությու են կազմում։

Ուրբանիզացիա

Նեբրասկա նահանգի միայն 11 %-ը ունի ավելի քան 3000 բնակիչ։ Կան հարյուրավոր բնակավայրեր, որտեղ բնակչությունը պակաս է 1000 բնակչից։ Նեբրասկայում կա գյուղական բնակչության թվի էական նվազում, որը հանգեցնում է գյուղական շատ դպրոցների միավորմանը։

Նեբրասկայում բնակչության նվազումը ընկած է 1990 թ-ից 2000 թվականների միջև։

Կրոն

Ըստ կրոնի բնակչությունը բաժանվում է հետևյալ կերպ` քրիստոնյաներ՝ 90 %, իրենց չեն համարում որևէ կրոնի հետևորդ` 9%, այլ կրոններ 1%։ Քրիստոնեական բաշխումը՝ կաթոլիկներ (28 %), լյութերականներ (16 %), մեթոդիստներ (11 %), բապտիստներ (9 %), երիցականներ (4 %), այլ ուղղություններ (21 %), քրիստոնեական այլ համոզմունքներ (1 %)։

Օրենք և կառավարություն

Նեբրասկայի կառավարությունը գործում է Նեբրասկա նահանգի Սահմանադրության համաձայն, որն ընդունվել է 1875 թվականին։ Իշխանությունը բաժանված է երեք ճյուղերի` գործադիր, օրենսդիր և դատական։

Գործող իշխանություն

Գործադիր իշխանության ղեկավարը մարզպետն է (Pete Ricketts): Գործադիր իշխանության այլընտրանքային պաշտոնները ներառում են ` փոխնախագահը (ընտրվում է մարզպետի հետ միասին), գլխավոր դատախազը, պետական քարտուղարը, պետական գանձապետը և պետական վերահսկիչը։ Բոլոր այդ անձինք ընտրվում են չորս տարի ժամկետով։

Օրենսդիր իշխանություն

Նեբրասկան միակ ամերիկյան նահանգն է, որն ունի մեկ միասնական խորհրդարան։ Չնայած այն կոչվում է «Օրենսդրական» (անգլ.՝ Օրենսդրություն), սակայն նրա անդամները իրենց «սենատորներ» են անվանում։ Նեբրասկայի օրենսդիրը ԱՄՆ-ի միակ «անկուսակցական» խորհրդարանն է։ Քվեաթերթիկները չեն նշում թեկնածուի կուսակցական պատկանելությունը։

Բանախոսը և հանձնաժողովի ղեկավարը ընտրվում են ձայների մեծամասնությամբ, և այդ անդամները կարող են լինել ցանկացած կուսակցության ներկայացուցիչներ։ Նեբրասկա նահանգի օրենսդիր մարմինը կարող է հաղթել մարզպետին. վետո` քվեների երեք-հինգերորդի մեծամասնությամբ։

Դատական իշխանություն

Նեբրասկայում դատարանների ամենացածր մակարդակը թաղամասային դատարանն է։ Դրանցից բարձր են տասներկու մարզային դատարանները, որոնք միավորում են մի քանի թաղամասեր։ Նրանցից բարձր կանգնած է Նեբրասկա նահանգի Գերագույն դատարանը։ Բոլոր մակարդակների դատարաններն ընտրվում են ընտրությունների միջոցով։ Մինչև 2015 թ. մայիսի 27 -ը Նեբրասկայի նահանգում, որպես ամենախիստ պատժամիջոց, թույլատրվում էր մահապատիժը։ Սակայն XXI դարի առաջին տասնամյակում Նեբրասկայի նահանգում նման պատիժ չի կիրառվել։

Դաշնային իշխանություն

ԱՄՆ Սենատում Նեբրասկան ներկայացնում են Մայք Յոհանեսը (հանրապետականներից) և Բեն Նելսոնը (դեմոկրատներից)։

ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում Նեբրասկան ունի երեք ներկայացուցիչներ։ 2011 թ. նրանք էին՝ Ջերֆ Ֆորտենբերրին, Լի Թերրին և Էդրիան Սմիթը (հանրապետականներ)։ Պետական օրենքները նախատեսում են ձայների միասնական համախմբում՝ ընտրական կոլեգիա, ձայներից հինգը, որ հատկացված է նահանգին, միայն 2 թեկնածու է ստանում, նրանք, ովքեր պետության մեջ հավաքել են ձայների ամբողջ մեծամասնությունը, իսկ մնացած երեք հաղթողները` պետության երեք ընտրատարածքներից յուրաքանչյուրում։ Առաջին անգամ ընտրական ձայների բաժանում կատարվեց ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում (2008), երբ պետության բնակչության մեծամասնությունը քվեարկել էր Ջոն Մաքքեյնի օգտին, սակայն երեք ընտրաշրջաններից մեկում հաղթել էր Բարաք Օբաման։ Այսպիսով, Նեբրասկայի յուրաքանչյուր 5 ընտրողներից մեկի ձայնը Օբամայինն էր։ Նման համակարգ ընդունվել է նաև ԱՄՆ Մեն նահանգում, որը, սակայն, պատմության մեջ երբեք ընտրաձայնը չի կիսում։

Հանցագործություն

2008-թ Նեբրասկայում գրանցվել է 56754 հանցագործություն, այդ թվում` 68 սպանություն։

Խոշոր քաղաքներ և տեսարժան վայրեր

Օմահա — 408 958
Լինքոլն — 258 379
Բելվույու — 50 137
Գրանդ-Այլնդ— 48 520
Կարնի — 30 787
Ֆրիմոնթ — 26 397
Հեյսթնինհգ — 24 907
Նորթ-Փլաթ — 24 733

Պատկերասրահ

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նեբրասկա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 2113)։

[_93c184730be1b05a-1] 1,0 ^1,1 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau

[_cf9233715b4cc98d-2] ttps://about.usps.com/who-we-are/postal-history/state-abbreviations.htm

[1]

[2]