Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր

Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր
Ծնվել է	օգոստոսի 25, 1744[…] Մորոնգ, Պրուսիայի թագավորություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 18, 1803[…] (59 տարեկան) Վայմար, Սաքսեն-Վայմար, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Գերեզման	St. Peter und Paul
Քաղաքացիություն	Գերմանիա
Դավանանք	լյութերականություն
Ուղղություն	Լուսավորության դարաշրջան և Ռոմանտիկ ազգայնականություն
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, աստվածաբան, բանաստեղծ, թարգմանիչ, գրող, գրական քննադատ, գրականագետ, հրապարակախոս և գեղագետ
Գործունեության ոլորտ	գիտակցության փիլիսոփայություն, լեզվի փիլիսոփայություն և քաղաքական փիլիսոփայություն
Անդամակցություն	Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա և իլյումինատներ
Ալմա մատեր	Քյոնիգսբերգի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Ազդվել է	Իմանուիլ Կանտ, Բենեդիկտ Սպինոզա, Ջորդանո Բրունո, Լայբնից Գոթֆրիդ Վիլհելմ և Johann Georg Hamann?
Ամուսին(ներ)	Caroline Herder?
Երեխա(ներ)	Siegmund August Wolfgang von Herder?, Carl Adelbert von Herder?, Luise Stichling? և Emil Gottfried von Herder?
	Ներշնչվել է
	Johann Gottfried Herder Վիքիպահեստում

Յոհան Գոթֆրիդ Հերդեր (գերմ.՝ Johann Gottfried Herder, օգոստոսի 25, 1744(1744-08-25)^[1]^[2]^[3]^[…], Մորոնգ, Պրուսիայի թագավորություն^[1]^[3]^[4] - դեկտեմբերի 18, 1803(1803-12-18)^[1]^[2]^[5]^[…], Վայմար, Սաքսեն-Վայմար, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^[1]^[6]^[4]), գերմանացի փիլիսոփա, գրող, լուսավորիչ։ Նրա «Գաղափարներ մարդկության պատմության փիլիսոփայության շուրջ» (մաս 1-4, 1784-1791 թվականներ) երկը համակված է այն գաղափարով, որ մարդկային պատմության ամեն մի դարաշրջան յուրահատուկ է։ Հերդերը ընդգծում է տարբեր ժողովուրդների, մասնավորապես՝ հարավ-սլավոնական ժողովուրդների հոգևոր մշակույթի յուրահատկությունը։ Այստեղ Հերդերը խոսում է նաև հայերի ու Հայաստանի մասին։ Հայերենը համարելով «հնադարյան հրաշալի լեզու»՝ նա նշում է, որ այդ լեզուն կրող ժողովրդի երկիրը դարեր շարունակ ասպատակել են պարսիկները, հռոմեացիները, թուրքերը և ուրիշներ, որոնք խոչընդոտել են նրան՝ կառուցելու «գիտության ու պետության իր շենքը»։ Հերդերը մարդկության զարգացման բարձրագույն սկզբունքը համարել է մարդկայնության, այսինքն՝ բանականության ու արդարության իրականացումը («Նամակներ մարդկայնությունը խրախուսելու մասին», 1794-1797 թվականներ)։ Մարդասիրությունը դիտելով որպես մարդուն բնորոշ սկզբունք, որն ի սկզբանե հատուկ է նրան և բնութագրում է նրա էությունը, Հերդերը այդ կապակցությամբ մարդուն օրգանական աշխարհում դիտում է որպես «բնության առաջին ազատարձակի», որը երկակի ծագում ունի՝ բնական ու հոգևոր։ Գրել է «Գերմանական նորագույն գրականության մասին։ «Պատառիկներ» (1766-1768 թվականներ), «Քննադատական թավուտներ» (1769 թվական), «Հին և նոր ժամանակներում ժոդովուրդների բարքերի վրա բանաստեղծական արվեստի ազդեցության մասին» (1781 թվական) և այլ աշխատություններ։ «Ուսումնասիրություն լեզվի ծագման մասին» (1772 թվական), «Շեքսպիր» և «Հատված Օսիանի ու հին ժողովուրդների երգերի վերաբերյալ նամակագրությունից» (1773 թվական) գործերում Հերդերը ստեղծեց ժողովրդական պոեզիայի տեսությունը, որը դարձավ «Գրոհի և փոթորկի» գրական մանիֆեստը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Банникова Н. П. Гердер // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Haym R. Herder, Johann Gottfried (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1880. — Vol. 12. — S. 55–100.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Арабажин К. Гердер, Иоганн Готфрид (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIII. — С. 471—473.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Гердер Иоганн Готфрид // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_6a5e942ffa8d73fa-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Банникова Н. П. Гердер // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.

[_2331bc09158f664c-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_6fe453b84d5798be-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Haym R. Herder, Johann Gottfried (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1880. — Vol. 12. — S. 55–100.

[_13955f9ab1d2ac38-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Арабажин К. Гердер, Иоганн Готфрид (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIII. — С. 471—473.

[_90cde8b4e6f8e8ff-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.

[_39e77a804904570e-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Гердер Иоганн Готфрид // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]