Լուսավորության դարաշրջան

Ֆրանսիական հանրագիտարան։

Լուսավորության դարաշրջան (ֆր.՝ siècle des lumières, գերմ.՝ Aufklärung), Եվրոպայի պատմության առանցքային փուլերից մեկը, որը կապված էր գիտական, փիլիսոփայական և հանրային մտածողության վերելքի հետ։ Այս շարժումը սկիզբ առավ Անգլիայում և տարածվեց Ֆրանսիայում, Գերմանիայում և մնացած եվրոպական երկրներում։ Հատկապես ազդեցիկ էին ֆրանսիացի լուսավորիչները։ Այս շարժման հետևանքներից էին ստրկության վերացումը, ամերիկյան գաղութների պայքարը եվրոպական գաղութարարների դեմ, խոսքի, մտքի ազատությունը և այլն։

Գաղափարախոսությունը

Նոր դարաշրջանի մարդու և հասարակության հիմնախնդիրներին են նվիրված անգլիացի նշանավոր իմաստասեր Ջ. Լոկի բազմաթիվ գործեր։ Ըստ նրա` իտելիքները մարդկության զարգացման նախապայմանն են։ Դրանք կարելի է ձեռք բերել փորձառությամբ և աշխատանքով։ Այսինքն` իմացության ամբողջը նա համարում էր կյանքը։ Նա առաջ քաշեց այն գաղափարը, որ մարդիկ ի ծնե ազատ են, հավասար և անկախ։ Դա նրանց բնական վիճակն է,որը հնարավոր է ապահովել միայն ազատության և սեփականության շնորհիվ։ Այդ նպատակով մարդիկ միմյանց հետ կնքում են դաշինք և ստեղծում պետություն։
Ֆրանսիացի Շ.Մոնտեսքյոն պնդում էր, որ հասարակության զարգացման գլխավոր խթանը կատարյալ օրենքներն են և պետական կարգը։ Ըստ նրա` մարդու ազատության շաղկապված է կատարյալ օրենքներով ապրելու ձգտման հետ։Պատմությանը հայտնի է պետության երեք հիմնական տարատեսակ` բռնապետություն` հիմնված վախի, միապետություն` հիմնված պատվի և հանրապետության` առաքինության վրա:Իմաստասերը նախընտրում էր սահմանադրական միապետությունը,որի դեպքում որի դեպքում օրենքները սահմանափակում են թագավորի իշխանությունը:Այդ կապակցությամբ Մոնտեսքյոն զարգացրել է իշխանության տարանջատման գաղաբարը`օրենսդիր,գործադիր և դատական։Այս գաղափարը հսկայական ազդեցություն է ունեցել համաշխարհային իրավական մտքի զարգացման վրա։
Մոնտեսքյոյի ժամանակակիցն էր Ֆ.Վոլտերը։Նա հավատում էր մարդկային բանականությանը և ատում կրոնական հավատը։Ըստ նրա`հասարակության մեջ ամեն ինչ պետք է լինի բանականության պահանջներին համապատասխան։Միայն այդ դեպքում հասարակությունը կարող է առաջնոռդվել արդարության,ազատության և օրենքի առաջ բոլորի առաջ սկզբունքներով։Նա դեմ էր հեղափոխություններին։Կարծում էր որ նպատակին կարելի է հասնել լուսավորյալ միապետի ջանքերովՙ,ով տոգորված է առաջադիմական գաղափարներով և մտահոգված է ժողովրդի բարօրությամբ։

Մեծ մտածողէր