Ալյասկա (նահանգ)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ալյասկա (այլ կիրառումներ)

Ալյասկա անգլ.՝ State of Alaska
Ալյասկայի դրոշ Զինանշան
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	մայրցամաքային Միացյալ Նահանգներ
Հիմն	Ալյասկայի դրոշ
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ և էքսկլավ
Մտնում է	ԱՄՆ
Վարչկենտրոն	Ջունո
Խոշորագույն քաղաք	Անքորեջ
Ամենաբարձր կետ	Մակ-Քինլի
ԲԾՄ	580 մետր
Օրենսդրական մարմին	Alaska Legislature?
Դատական մարմին	Alaska Supreme Court?
նահանգապետ	Բիլ Ուոքեր
Միության մուտք	հունվարի 3, 1959 (49-րդ)
Պաշտոնական լեզուներ	անգլերեն, Tlingit?, Iñupiaq?, Yupik?, Alutiiq?, Aleut?, Dena'ina?, Deg Xinag?, Holikachuk?, Koyukon?, Upper Kuskokwim?, Gwich’in?, Tanana?, Tanacross?, Hän?, Ahtna?, Eyak?, Haida?, Tsimshian? և Tsetsaut?
Բնակչություն	▼733 391 մարդ (ապրիլի 1, 2020) (47 տեղ)
Տարածք	1 717 856 կմ²  (1 տեղ)
Հիմնադրված է	հունվարի 3, 1959 թ.
Սահմանակցում է	Յուկոն, Բրիտանական Կոլումբիա և Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ
Ժամային գոտի	UTC-9, UTC+14, HAST? և America/Anchorage?
Հապավում	AK
Փոխարինեց	Territory of Alaska?
ISO 3166-2 կոդ	US-AK
Մականուն	The Last Frontier
Միության մուտք	հունվարի 3, 1959 (49-րդ)
alaska.gov​(անգլ.)
Ալյասկա Վիքիպահեստում

Ալյասկա (անգլերեն՝ Alaska), ԱՄՆ-ի՝ տարածքի ընդարձակությամբ ամենամեծ նահանգն է և գտնվում է Հյուսիսային Ամերիկայի հյուսիս-արևմուտքում։ Տարածքի մակերեսը(ամբողջ)՝ 1 717 854 քառակուսի կիլոմետր։ Վարչական կենտրոնը՝ Ջունո։

Պատմություն

Ալյասկան հայտնաբերել են ռուսները 17-րդ դարում։ Այն ընդարձակ երկրամաս է, տարածքը կազմում է 1 միլիոն 519 հազար կմ²։ 1867 թ. մարտի 30-ին ցարական Ռուսաստանը Ալյասկան վաճառեց ԱՄՆ-ին, որի համար Ռուսաստանը ստացավ ընդամենը 7 միլիոն 200 հազար դոլլար։ Նման վիթխարի երկրի դիմաց գումարի չնչին լինելը շատ շուտով հայտնի դարձավ։ Ալյասկայում հայտնաբերեցին ոսկու հանքերը և սկսվեց "ոսկու տենդը"։ Ալյասկան 1959 թ. համարվում է ԱՄՆ-ի 49-րդ նահանգը։

Աշխարհագրություն

Տիպիկ Ալյասկայի լանդշաֆտ (լիճ Ուանդեր, ազգային պարկ Դենալի)

Նահանգը գտնվում է պետության հյուսիս-արևմուտքում։ Անջատված է Չուկոտկա թերակղզուց (Ռուսաստան) Բերինգյան նեղուցով, արևելքից սահմանակից է Կանադային, արևմուտքից Բերինգի նեղուցի միջոցով մի փոքր մասով սահմանակից է Ռուսաստանին։ Այն կազմված է մայրցամաքային մասից և մեծ թվով կղզիներից, որոնցից են՝ Ալեքսանդր Արշիպելագը, Ալեուտյան կղզիները, Պրիպիլոֆ կղզիները, Կոդիակ կղզին և Սուրբ Լորենս կղզին։ Այն ողողվում է Արկտիկայի և Խաղաղ օվկիանոսի կողմից։ Դենալի լեռը (6194 մ, նախկինում՝ Մակ-Քինլի) ամենաբարձրն է Հյուսիսային Ամերիկայում։ Որի մերձակա շրջանում է գտնվում Դենալի ազգային պարկը։ Կան ակտիվ հրաբուխներ։

1912 թ. հրաբխի ժայթքման հետևանքով հայտնվեց տաս հազար աղի հովիտ և նոր հրաբխային լեռ՝ Նովարուպտան։ Նահանգի հյուսիսային մասը ծածկված է տունդրայով։ Հարավային մասում է գտնվում անտառների հիմնական մասը։ Նահանգը ընդգրկում է Քերքենշտայն կղզին (Փոքր Դիոմեդ), որը գտնվում է Ռուսաստանի Ռատմանով կղզուց 4 կմ հեռավորության վրա։

Խաղաղ օվկիանոսի ափին կլիման չափավոր ծովային է և համեմատաբար մեղմ, այլ վայրերում՝ կլիման մայրցամաքային է և սուբարկթիկ մայրցամաքային։

Խոշոր քաղաքներ

Ջունո (Ալյասկա)

Քաղաքներ որոնց բնակչությունը 100.000-ից ավելին է

• Անկորիջ

Քաղաքներ որոնց բնակչությունը 10.000-ից մինչև 100.000 է

• Ֆերբանկս
• Ջունո (նահանգի վարչական կենտրոնը)
• Քոլեջ

10.000-ից քիչ բնակչություն ունեցող քաղաքներ

• Կետչիկան
• Սիտքա
• Վասիլլա
• Քենայ
• Քոդիակ
• Փալմերը
• Բեթել
• Բրոու
• Ունալսկայա
• Վալդեզ
• Սոլդոտնա
• Հոմեր
• Նոմ
• Պիտերբերգ
• Կոտզեբու
• Սևարդ
• Դիլինգհեմ
• Կորդոբա
• Հեյնս
• Հյուսիսային Պոլ
• Էսթեր
• Դելտա Ջանքշեն
• Գլենալլեն

Տնտեսություն

Նահանգի հյուսիսում կատարվում է նավթի, (Պրադրոյի Բեյ և Քանայ թերակղզում, Վալդիս նավահանգստից 1250 կմ երկարությամբ Ալեսկա նավթատարի տարածքում), բնական գազի, ածուխի, պղնձի, երկաթի, ոսկու, ցինկի արդյունահանում, ինչպես նաև զբաղվում են ձկնորսությամբ հյուսիսային եղջերուի աճեցմամբ, փայտամթերման և որսորդությամբ, ունի նաև օդային փոխադրող սարքեր և ռազմական օդային բազաներ։

1970-ական թվականներից նավթի արդյունահանումը մեծ դեր է խաղացել նահանգի համար։ Հանքավայրերի հայտնաբերումից և Թրանս-Ալյասկայի խողովակաշարի տեղադրումից հետո Ալյասկայի նավթային դաշտը համեմատվում է արևմտյան Սիբիրում և արաբական թերակղզում գտնվող նավթի դաշտերի հետ։ 2017 թ. մարտին իսպանական նավթային ընկերությունը հայտնաբերեց` 1.2 միլիարդ նավթային բարելներ Ալյասկայում։

Բնակչություն

Անքորիջ

Ուլալջասկում ուղղափառ եկեղեցին

Թեև նահանգը ամենաքիչ բնակեցվածն է երկրում, 1970-ական թվականներին շատ նոր բնակիչներ տեղափոխվել են այստեղ, ներգրավվելով նավթային արդյունաբերության և տրանսպորտի թափուր աշխատատեղերում, իսկ 1980-ականների ընթացքում բնակչության աճը կազմել է ավելի քան 36 %։

Ալյասկայի բնակչությունը վերջին տասնամյակում`

• 1990 թիվ — 560 718 բնակիչ
• 2004 թիվ — 648 818 բնակիչ
• 2005 թիվ — 663 661 բնակիչ
• 2006 թիվ — 677 456 բնակիչ
• 2007 թիվ — 690 955 բնակիչ

2005 թվականին Ալյասկայի բնակչության թիվը աճել է 5906 մարդով կամ 0.9 %: 2000 թվականի համեմատ բնակչությունը աճել է 36 730 մարդով (5,9 %)։ Բնակչության շուրջ 75 տոկոսը սպիտակամորթ տեղաբնիկներ են։ Նահանգն ունի մոտավորապես 88 հազար տեղաբնիկ` հնդկացիներ, էսկիմոսներ և ալլեսներ։ Նահանգում կան նաև ռուսների մի քանի ժառանգորդներ։ Հիմնական կրոնական խմբերի մեջ մտնում են` բապտիստներ, կաթոլիկներ, ուղղափառներ, պրեսբիտերներ և մեթոդիստներ։ Ուղղափառ հավատացյալների քանակը, որը կազմում է 8-10%, ամենաբարձրն է երկրում։

Հարևան տարածքներ

• Յուկոն (Կանադա)
• Բրիտանական Կոլումբիա (Կանադա)
• Չուկոտկա Ինքնավար շրջան (Ռուսաստան)

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Արտաքին հղումներ

• Alaska.gov – Պաշտոնական կայք
• Ալյասկայի քարտեզը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալյասկա (նահանգ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 183)։