Հռոմի կատակոմբներ

Տեսարժանություն

Հռոմի կատակոմբներ իտալ.՝ Catacombe di Roma
Սուրբ Կալիստոյի կատակոմբը
Երկիր	Իտալիա
Քաղաք	Հռոմ

Հռոմի կատակոմբներ (իտալ.՝ Catacombe di Roma), անտիկ կատակոմբների ցանց, որոնք օգտագործվել են թաղումների համար մեծ մասամբ վաղ քրիստոնեության ժամանակահատվածում։ Հռոմում ընդհանուր առմամբ գոյություն ունի ավելի քան 60 տարբեր կատակոմբներ (150-170 կմ երկարությամբ, մոտ 750 000 հուղարկավորություններ), որոնց մեծ մասը գտնվում է գետնի տակ Ապիյան ճանապարհի երկայնքով։ Այդ կատակոմբներն իրենցից ներկայացնում են տուֆից  ստորգետնյա անցումների համակարգեր, որոնք հաճախ կազմում են բավիղներ։ Դրանց պատերի մեջ թաղումների համար արվում էին տարբեր մեծության ուղղանկյուն խորշեր (լատ.՝ loculi) (գլխավորապես մեկ մահացածի, երբեմն՝ երկու, հազվադեպ՝ բազմաթիվ դիակների համար)։ Այսօրվա դրությամբ գրեթե բոլոր խորշերը բաց են և դատարկ, սակայն պահպանվել են մինչ օրս փակերը (օրինակ՝ Պանֆիլիոսի կատակոմբները)։

Սրբեր Պետրոսի և Մարցելլինիի կատակոմբները։ Իոսիֆ Վիլպերտ, ներկված է սև-սպիտակ լուսանկար, 1903 թվական։

Պատմություն

Սրբեր Պետրոսի և Մարցելլինիի կատակոմբները,  
ձախից ՝ Ադամն ու Եվան, աջից՝ Օրանտան 
(Իոսիֆ Վիլպերտ, 1903 թ.):

Պետրոս առաքյալը քարոզում է կատակոմբներում 
(Յան Ստիկա, XX դարի սկիզբ)

Եզրույթ

«Կատակոմբ» անվանումը (լատ.՝ catacomba) հռոմեացիներին անհայտ էր. նրանք կիրառել են «ցեմետրիում» (լատ.՝ coemeterium կամ cimiterium < հին հուն․՝ κοιμητήριον «ննջասենյակ») բառը՝ «դամբարան», «գերեզմանոց»։ Միայն մեկ՝ սուրբ Սեբաստիանի  coemeteria է կոչվել ad catacumbas (հուն. katakymbos խորացում)։ Միջնադարում միայն դրանք էին հայտնի ու հասանելի է բնակչությանը, ուստի այդ ժամանակից ստորգետնյա թաղման սրահներն անվանել կատակոմբներ

Հուղարկավորությունների առաջացում

Հռոմի դարպասների մոտ առաջին կատակոմբներն առաջացել են մինչքրիստոնեական դարաշրջանում. այսպես, օրինակ, Ապիյան ճանապարհին պահպանվել են հրեական կատակոմբներ (իտալ.՝ Catacombe Ebraiche): Կատակոմբների ծագման վերաբերյալ չկա որոշակի տեսանկյուն։ Գոյություն ունի վարկած, որ դրանք հնագույն քարհանքերի մնացորդներն են կամ ավելի հին ստորերկրյա կապուղիներ։ Նաև կա Ջովաննի Բատիստա դե Ռոսինիի և նրա հետևորդները վարկածը, որ կատակոմբները բացառապես քրիստոնեական կառույցներ են, քանի որ դրանք նեղ միջանցքներն անարդյունավետ են քարի արդյունահանման համար, իսկ կատակոմբների բնույթը պիտանի չէ որպես շինանյութ օգտագործելու համար

Վաղքրիստոնեական պատարագը սուրբ Կալիստոսի կատակոմբներում (19-րդ դարի փորագրություն):

Այցելություն կատակոմբներ

Հռոմի բոլոր կատակոմբներից էքսկուրսիաների համար պարտադիր գիդով բաց են 6-ը (վերոնշյալ քրիստոնեական կատակոմբները, ինչպես նաև սուրբ Պանկրատիոսի կատակոմբները)։ Մնացած կատակոմբներում չկա էլեկտրական լուսավորություն և դրանք կարելի է այցելել միայն Սրբազան հնագիտության պապական հանձնաժողովի թույլտվությամբ։ Առավել դիտարժան են համարվում որմնանկարներով հարուստ սուրբ Պետրոսի և սուրբ Մարցելլինիի (3-4-րդ դարեր) կատակոմբները Via Casilina-ում։

Գրականություն

• Fink, Joseph Die römischen Katakomben. — Mainz: Philipp von Zabern, 1997. — ISBN 3-8053-1565-1
• Stützer, Herbert Alexander Frühchristliche Kunst in Rom. — Köln: DuMont Verlag, 1996. — ISBN 3-7701-2643-2
• Stützer, Herbert Alexander Die Kunst der römischen Katakomben. — Köln: DuMont Verlag, 1983. — ISBN 3-7701-1485-X

Արտաքին հղումներ

• Голубцов А.П.։ «Места молитвенных собраний христиан I—III веков»։ (Из чтений по Церковной Архиологии и Литургике. Сергиев Посад, 1918)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 7 նոյեմբերի 2008 
• Покровский Н.В.։ «Живопись катакомб»։ // Очерки памятников христианского искусства. Санкт-Петербург, Лига-плюс, 2000։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 7 նոյեմբերի 2008 
• Марк Семо։ ««Рим-2», или Катакомбы»։ // Журнал Geo (март 2005)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 7 նոյեմբերի 2008 
• Lanciani, Rodolfo։ «Языческий и христианский Рим (1892 г.)»։ // Pagan and Christian Rome (անգլերեն)։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 18 նոյեմբերի 2008 

• DeRossi, Giovanni Battista։ «Римские катакомбы и памятники первоначального христианского искусства (Текст и изображения, 5 томов, 1864–1880 гг.)»։ //La Roma sotterranea cristiana (իտալերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 13 նոյեմբերի 2008 
• Wilpert, Joseph։ «Живопись катакомб Рима (Текст)»։ //Die Malereien der Katakomben Roms (գերմաներեն)։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 9 նոյեմբերի 2008 
• Wilpert, Joseph։ «Живопись катакомб Рима (Изображения)»։ //Die Malereien der Katakomben Roms։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 9 նոյեմբերի 2008 

• «Parker, John Henry: collection of classical and medieval art and architecture of Italy.» (անգլերեն)։ Արխիվացված օրիգինալից 2011-08-20-ին։ Վերցված է 26 հունվարի 2011