Jump to content

Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն
Պատկերանիշ
ՏեսակՀայ առաքելական եկեղեցու թեմ
Մասն էՄայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին
Հիմնադրման թվական1938
Ավարտի թվական1983
ԵրկիրԱրգենտինա,  Բրազիլիա,  Ուրուգվայ և  Չիլի
ԳլխամասԲուենոս Այրես, Արգենտինա

Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակություն, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի նախկինում գոյություն ունեցած պատվիրակություն, որը կազմավորվել է 1938 թվականին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Խորեն Ա-ի կոնդակով։ Հայրապետական պատվիրակներ են եղել Գարեգին արքեպիսկոպոս Խաչատուրյանը (1938-51), Սիոն արքեպիսկոպոս Մանուկյանը (1952-1957), Բաբկեն արքեպիսկոպոս Ապատյանը (1959-1978), Արգենտինայի Կորդովա քաղաքի հոգևոր հովիվ Տաթև ծայրագույն վարդապետ Ղարիբյանը (1978-1983)։

Հարավային Ամերիկա մայրցամաքում հայերի առաջին խմբերը հաստատվել են դեռ 19-րդ դարում, իսկ Բրազիլիայի[1], Արգենտինայի[2] և Ուրուգվայի[3] համայնքները ստվարացել են հիմնականում հայոց ցեղասպանության արդյունքում և Կիլիկիայի հայկական հանրապետության անկումից հետո։

Ամերիկահայոց թեմի (հետագայում՝ ԱՄՆ-ի հայոց արևելյան թեմ) առաջնորդ Ղևոնդ Դուրյանի սպանությունից հետո Ամերիկայի Հայ Առաքելական եկեղեցու հավատացյալները բաժանվեցին այն ժամանակ Խորհրդային Հայաստանի տարածքում գտնվող Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսության (Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի) և Լիբանանում գտնվող Կիլիկիայի կաթողիկոսության (Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն) հետ կապված եկեղեցիների միջև։ Դրանից որոշ ժամանակ անց որոշվում է հիմնադրել Հարավային Ամերիկայի հայկական պատվիրակությունը, որի մեջ ներառվում են ոչ միայն Բրազիլիայի, Արգենտինայի և Ուրուգվայի, այլև հետագայում Չիլիի[4] հայ առաքելական համայնքները և 1920-30-ական թվականներին հիմնված եկեղեցիները՝ իրենց կից հոգևոր-մշակութային կառույցներով։ Բուենոս Այրեսը դառնում է կենտրոն, սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ տաճարն՝ առաջնորդանիստ։ Նոր թափ է ստանում եկեղեցաշինությունը, որը կանգ է առնում երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին։ Հայրենիք-սփյուռք կապերի ամրապնդման արդյունքում նորակառույց կրոնական շինությունները վերջնական տեսք էին ստանում Էջմիածնի կաթողիկոսի օրհնությամբ. Ուրուգվայում կառուցված Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցու ճարտարապետական հատակագծումը հանձնվում է Ռաֆայել Իսրայելյանին[5]։

1983 թվականին Ամենայն հայոց կաթողիկոս Վազզեն Ա-ի կոնդակով Հարավային Ամերիկայի հայրապետական պատվիրակությունը բաժանվել է երեք առանձին՝ Արգենտինայի և Չիլիի, Ուրուգվայի, Բրազիլիայի թեմերի։ Վերջին պատվիրակ Տաթև ծայրագույն վարդապետ Ղարիբյանը դարձել է Բրազիլիայի թեմի առաջնորդ և պաշտոնավարել է մինչև կյանքի վերջ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «Համայնքի մասին». brazil.mfa.am. Բրազիլիայում Հայաստանի դեսպանություն.
  2. «Համայնքի մասին». argentina.mfa.am. Արգենտինայում Հայաստանի դեսպանություն.
  3. «Հայերը Ուրուգվայում». Հայկական սփյուռքի վիրտուալ թանգարան. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.
  4. Անի Պողոսյան (6 դեկտեմբերի, 2019 թվական). ««Չիլիի հայ համայնքը մեծ չէ, բայց շատ կարևոր է» - ՀՀ-ում Չիլիի Հանրապետության դեսպան». ysu.am.
  5. «Մոնտեվիդեոյի Հայոց եկեղեցու նախագիծը | Ռաֆայել Իսրայելյանի կենսագրական կայք». www.rafaelisraelyan.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 4-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատված վերցված է Քրիստոնյա Հայաստան հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո: