Հունաստանի հայոց թեմ

Հունաստանի հայոց թեմ
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	Հայ առաքելական եկեղեցու թեմ
Երկիր	Հունաստան
Գլխամաս	Աթենք, Հունաստան
Մասն է	Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին

Չշփոթել Հունաստանի թեմ հոդվածի հետ։

Հունաստանի հայոց թեմ, Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու՝ Եվրոպայի տարածքում գտնվող, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնին պատկանող թեմերից մեկը, որը ներկայացնում է առաքելական հունահայության մի մասի հոգևոր կյանքը։ Առաքելական հայության մյուս մասի հոգևոր կյանքը ներկայացնում է Հունաստանի թեմը, որը պատկանում է Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսությանը։ Ժամանակին կոչվել է Հունահայոց թեմ։ Առաջնորդանիստն Աթենքի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին է։

Պատմություն

1923 թվականին Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքությունը Հունաստանի հայոց թեմի առաջնորդ և հայրապետական պատվիրակ է նշանակել՝ Կարապետ արքեպիսկոպոս Մազլեմյանին (1923-51)։

1951 թվականին Մայր Աթոռի կարգադրությամբ Եգիպտոսի թեմի առաջնորդ՝ Մամբրե արքեպիսկոպոս Սիրունյանը (1951-53 թվականներին այցելու թեմական առաջնորդ) նշանակվել է թեմի առաջնորդ։

1956 թվականին Աթենքի հայոց ազգային վարչության հրավերով թեմի առաջնորդական տեղապահի պաշտոնը ստանձնել է Երուսաղեմի Սբ. Հակոբյանց միաբանության անդամ Տ. Իսահակ վրդ. Ղազարյանը։ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Ա-ն 1957 թվականի կոնդակով Տ. Իսահակ վրդ. Ղազարյանին նշանակել է թեմի առաջնորդ և հայրապետական պատվիրակ։ Թեմը մինչև 1958 թվականին ղեկավարվել է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի գերակայությամբ գործող ազգային վարչության և առաջնորդարանի կողմից։

1958 թվականին թեմում եղել է պառակտում և թեմի եկեղեցիներն անցել են Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության ենթակայության տակ։ Այդուհանդերձ թեմի բնակչության մեկ մասը հավատարիմ մնալով Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնին, մեծ ջանքերի գնով պահպանել է նաև գոյություն ունեցող Էջմիածնական թեմը՝ դիմագրավելով բազմաթիվ դժվարություններ։ 1992 թվականին հունահայոց անթիլիսական թեմը դիմել է Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Ա-ին Սբ. Էջմիածնի ենթակայությանը վերադառնալու խնդրանքով, սակայն շատ արագ անհասկանալի պատճառով դիմումը ետ է կանչվել և այդ խնդիրը մինչ օրս չի լուծվել։ Այժմ Հունաստանում գործում են հայկական 2 առաջնորդարաններ՝ իրենց առաջնորդներով և եկեղեցիներով։

Եկեղեցիներ

Աթենքում 1900 թվականին կառուցվել է հայկական մատուռ, 1933 թվականին՝ սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին (ներկայումս անթիլիասական թեմի առաջնորդանիստ եկեղեցին է): Անթիլիասի թեմին են պատկանում Աթենքում գտնվող ևս 2 եկեղեցիներ (սուրբ Հակոբ և սուրբ Կարապետ) և «Ազատամարտ» ակումբը: Սուրբ Հակոբ եկեղեցին (Կոկինիայի շրջան) կառուցվել է 1921 թվականին և կոչվել Ամենայն Սրբոց եկեղեցի: 1932 թվականին վերակառուցվել է և վերանվանվել սուրբ Հակոբ:

1922 թվականին Նեոս Կոսմոս (նաև՝ Ֆիքս) շրջանում կառուցվել է սուրբ Կարապետ փայտաշեն եկեղեցին, որը 1969 թվականին քանդվել է: 1992 թվականին նույն թաղամասում կառուցվել է սուրբ Կարապետ անունով նոր եկեղեցի: 1924 թվականին Կարեա-Կեսարիանիի շրջանում եղել է հայկ. մատուռ, որը 1937 թվականին վերակառուցվել է և կոչվել սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի: 1957 թվականին եկեղեցին քանդվել է: 1970 թվականին նույն շրջանում կառուցվել է «Ազատամարտ» ակումբը, որտեղ կատարվում են եկեղեց. արարողությունները: 1903 թվականից Սալոնիկում գործում է սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, 1932 թվականից Կավալայում՝ սուրբ Խաչը, 1927 թվականից Քսանթիում՝ սուրբ Աստվածածինը: Դիդիմոտիկոյի սուրբ Գևորգ եկեղեցին հունական մատուռ էր, որը 1735 թվականին հույները նվիրել էին հայ համայնքին:

Թրակիայի հնագույն հայկական բնակավայրերից Կոմոտինիում 1834 թվականին կառուցվել է սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին: 1886 թվականին Ալեքսանդրուպոլսում կառուցվել է սուրբ Կարապետ եկեղեցին: 1957 թվականին Հայասեր շվեյցարացիների միությունը կառուցել է Կոկինիայի հայկական ծերանոցը, որը 1985 թվականից հանձնվել է Ազգային առաջնորդարանի խնամակալությանը:

Ներկայումս Մայր աթոռ սուրբ Էջմիածնի գերակայությամբ գործող թեմական խորհրդին է պատկանում Աթենքի Պերիստերի (նախկինում՝ Արմենիկա) շրջանում 1917 թվականին կառուցված սուրբ Աստվածածին եկեղեցին: Թեմական խորհրդի հետ անմիջականորեն կապված է նաև Կրետե կղզում գտնվող սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին (1636), որը պատկանում է Կոստանդնուպոլսի հայոց պատրիարքությանը:

1982-2010 թվականներին թեմի առաջնորդն է եղել տեր Ոսկան արքեպիոսկոպոս Գալփակյանը։ 2010 թվականից Առաջնորդական տեղապահն է տեր Խորեն վարդապետ Առաքելյանը։