Նորաշեն եկեղեցի

Նորաշեն եկեղեցի;
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի և մշակութային արժեք
Երկիր	Կաղապար:Դրոշավորում/Վրաստան Թբիլիսի
Տեղագրություն	Վրաստան Թբիլիսի
Հասցե	ლესელიძე კონსტანტინეს ქუჩა 41, თბილისი
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Օծման թվական	1467 թ.
Հոգևոր կարգավիճակ	Գործող
Հիմնական ամսաթվերը	1467
Ներկա վիճակ	Կանգուն
Ժառանգության կարգավիճակ	Cultural heritage in Georgia?
Ճարտարապետական ոճ	Հայկական
Կառուցման ավարտ	1467
Հիմնադրված	1467
	Norashen Holy Mother of God Armenian Church Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նորաշեն (այլ կիրառումներ)

Նորաշեն Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին^[2]^{[Ն 1]}, Հայ Առաքելական եկեղեցի ներկայիս Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիի կենտրոնական մասում՝ Կոտե Ափխազի (նախկին Լեսելիձե) փողոցի եզրին^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորաշեն եկեղեցին կառուցվել է 1467 թվականին հայազգի Սատաթի կողմից իր հոր՝ պարոն Սուլթանի, պապի՝ պարոն Թավաքալի, կողակցի՝ Լիշելի և այլոց հիշատակին։

Եկեղեցու շուրջ եղել է նաև հայկական գերեզմանատուն, որտեղ ամփոփված են եղել Լիդիա Թամամշյանի, Վարդանովների, քաղաքագլուխ Եղիա Փրիդոնյանցը, Կատարինե Փրիդոնյանի և այլոց աճյունները^[3]։

Եկեղեցին տարբեր ժամանակաշրջաններում վերանորոգվել է Թբիլիսիի հայ ազգաբնակչության ջանքերով։ Մասնավորապես՝ 1650 թ.-ին Խոջա Նազարը վերակառուցել է քայքայված հին եկեղեցին, իսկ գմբեթը՝ ուստա Պետրոսը^[2]։ 1795 թ.-ին</ref>^{[Ն 2]} Բեհբության Մելիք-Ավետիքի հրամանով և Գրիգոր քահանայի նախաձեռնությամբ^[3]։ Նույն թվականին Աղա-Մահմատ խանը արշավել է Տփղիսի վրա, ինչի հետևանքով տուժել է նաև Նորաշեն սուրբ Աստվածածին եկեղեցին։ 1808 թ.-ին դարձյալ նորոգվել է գործակալ Տեր-Ղազարի և պրն. Մունթոյանի գլխավորությամբ։ Աստվածածին եկեղեցին^[3]։ 1875 թ.-ին ամենայն հայոց կաթողիկոսի թույլտվությամբ նորոգվել է եկեղեցու կղմինդրե տանիքը։ Շենքի ներսում նորոգումներ են կատարվել նաև 1897 և 1900 թթ.-ներին^[3]։

Հարյուրամյակներ շարունակ Նորաշենի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին հայ և օտար հեղինակներն ու այցելուները իրենց թողած գրավոր աղբյուրներում հիշում են որպես Տփղիսի գլխավոր հայկական եկեղեցիներից մեկը։ Այդ փաստը չեն թաքցրել նաև վրաց ուսումնասիրողները, որոնք 1989 թ.-ից հետո որդեգրեցին եկեղեցու բռնի վրացականացման քաղաքականությունը^[3]։ 2014 թ.-ին Վրաստանի նախկին վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլիի և ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի միջնորդությամբ եկեղեցին վերակառուցվեց և այժմ գործում է որպես հայ առաքելական եկեղեցի^[4]։

Խորհրդային ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թբիլիսիի ոչնչացված հայկական տասնյակ եկեղեցիների թվում էր նաև Նորաշենի սուրբ Աստվածածինը, որի քանդման համար «Արմյանսկիյ բազար» փողոցի վերակառուցման պատրվակով 1924-1925 թթ.-ին կազմված մասնագետների խորհուրդը (հուշարձանների պահպանության բաժնի վարիչ Ս. Կակաբաձե, Գ. Չուբինաշվիլի, Գ. Չիտայա, Ն. Սևերով, Շ. Չխենկելի, քաղաքի բարեկարգման բաժնի պետ՝ Ս. Քուրդիյանի, վերահսկիչ՝ Աբաշիձե և Ագլաձե) 1925 թ.-ի հուլիսի 2-ին ձայների մեծամասնությամբ որոշում է քանդել Նորաշենի սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, բայց Ն. Սևերովի համառության շնորհիվ որոշումը չի հաստատվում^[3]։

Վրացականացման շրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վրաստանի անկախացումից հետո նոր թափով սկսվեցին Վրաստանի տարածքում գտնվող, մասնավորապես՝ մայրաքաղաք Թբիլիսիի հայկական եկեղեցիների ու այլ շինությունների բռնի վրացականացումը։

Պատկերներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայերը Վրաստանում

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ 1672 թ. Տփղիս (Թբիլիսի) այցելած Ժան Շարդենը եկեղեցին հիշատակում է միևնույն անվամբ՝ Նորաշենի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի։
↑ Մեկ այլ աղբյուր նշում է 1793 թ.-ը, սակայն ամենից հավանականը 1795 թ.-նն է։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 11։
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 12։
↑ Մեկնարկել են Թբիլիսիի Սուրբ Նորաշեն եկեղեցու վերականգնման աշխատանքները, Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 19-ին

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Նորաշեն եկեղեցի կատեգորիայում։

[3] 1672 թ. Տփղիս (Թբիլիսի) այցելած Ժան Շարդենը եկեղեցին հիշատակում է միևնույն անվամբ՝ Նորաշենի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի։

[5] Մեկ այլ աղբյուր նշում է 1793 թ.-ը, սակայն ամենից հավանականը 1795 թ.-նն է։

[_05ba82ecdf0073d1-1] 1,0 ^1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.

[ՍԿ-1996-էջ11-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 11։

[ՍԿ-1996-էջ12-4] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 12։

[6] Մեկնարկել են Թբիլիսիի Սուրբ Նորաշեն եկեղեցու վերականգնման աշխատանքները, Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 19-ին

[1]

[2]

[Ն 1]

[3]

[Ն 2]

[4]