Jump to content

Պանամայի փաստաթղթեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պանամայի փաստաթղթեր
Երկրներ, որոնց քաղաքական գործիչները, պետական պաշտոնյաները կամ մերձավոր գործընկերները ներգրավված են եղել 2016 թվականի ապրիլի 15-ի արտահոսքի մեջ (2016 թվականի մայիսի 19-ի դրությամբ) Խմբագրել Wikidata
պատկերանիշ Խմբագրել Wikidata
տվյալների արտահոսք, սկանդալ, data theft, տվյալների լրագրություն, տվյալների հավաքածու, լրագրողական հետաքննություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՊանամա Խմբագրել Wikidata
Հիմնական թեմաշել ընկերություն, հարկային օրենսդրությունը չպահպանելը Խմբագրել Wikidata
Թողարկման ամսաթիվ3 Ապրիլի 2016 Խմբագրել Wikidata
ՄասնակիցMossack Fonseca, Ջոն Դոե Խմբագրել Wikidata
Հայտնաբերման ամսաթիվ2015 Խմբագրել Wikidata
Պաշտոնական կայքlink Խմբագրել Wikidata

Պանամայի փաստաթղթերը (իսպ.՝ Papeles de Panamá ) 11,5 միլիոն արտահոսած փաստաթղթեր են (կամ 2,6 տերաբայթ տվյալներ), որոնք հրապարակվել են 2016 թվականի ապրիլի 3-ից։ Փաստաթղթերը մանրամասնում են ավելի քան 214,488 օֆշորային կազմակերպությունների ֆինանսական և իրավաբան-հաճախորդների մասին տեղեկությունները[1][2][3][4][5][6]։ Փաստաթղթերը, որոնց մի մասը թվագրվում է 1970-ականներին[7], ստեղծվել և վերցվել են Պանամայի նախկին օֆշորային իրավաբանական գրասենյակից և կորպորատիվ ծառայություններ մատուցող «Mossack Fonseca»-ից[8][9], և համանման արտահոսքերով հավաքվել են որոնելի տվյալների բազայում[10]։

Փաստաթղթերը պարունակում են անձնական ֆինանսական տեղեկատվություն հարուստ անհատների և պետական ​​պաշտոնյաների մասին, որոնք նախկինում գաղտնի են եղել[11]։ Այս փաստաթղթերի հրապարակումը հնարավորություն տվեց քրեական հետապնդում հաստատել Յան Մարսալեկի նկատմամբ, որը դեռևս հետաքրքրում է եվրոպական մի շարք կառավարությունների՝ ռուսական հետախուզության[12] և միջազգային ֆինանսական խարդախ Հարալդ Յոահիմ ֆոն դեր Գոլցի հետ բացահայտված կապերի պատճառով[13]։ Թեև օֆշորային բիզնես կազմակերպությունները օրինական են, լրագրողները պարզել են, որ «Mossack Fonseca»-ի որոշ կորպորացիաներ օգտագործվել են անօրինական նպատակներով, այդ թվում՝ խարդախության, հարկերից խուսափելու և միջազգային պատժամիջոցներից խուսափելու համար[14]։

«Ջոն Դո»-ն՝ ազդարարը, ով «Süddeutsche Zeitung (SZ)» թերթից գաղտնազերծել է գերմանացի լրագրող Բաստիան Օբերմայերին[15][16] անանուն է մնում նույնիսկ այն լրագրողների համար, ովքեր աշխատել են հետաքննության վրա։ «Իմ կյանքին վտանգ է սպառնում»,- գրում էր նրանց ազդարարը[17]։ 2016 թվականի մայիսի 6-ի փաստաթղթում Դոուն նշել է եկամուտների անհավասարությունը որպես գործողության պատճառ և ասել է, որ փաստաթղթերը արտահոսել են «ուղղակի այն պատճառով, որ ես բավականաչափ հասկացել եմ դրանց բովանդակությունը, որպեսզի հասկանամ նրանց նկարագրած անարդարությունների մասշտաբը»[18][19]։ Դոուն երբեք չի աշխատել որևէ կառավարության կամ հետախուզական գործակալության համար և պատրաստակամություն է հայտնել օգնել դատախազներին, եթե նրան անձեռնմխելիություն տրվի քրեական հետապնդումից[19]։ Այն բանից հետո, երբ SZ-ն ստուգեց, որ հայտարարությունը իրականում ծագել է Պանամական փաստաթղթերի աղբյուրից, Հետաքննող լրագրողների միջազգային կոնսորցիումը (ICIJ) հրապարակեց ամբողջական փաստաթուղթն իր կայքում[20][21]։

«SZ»-ն օգնություն է խնդրել «ICIJ»-ից՝ ներգրավված տվյալների քանակի պատճառով։ 80 երկրների 107 մեդիա կազմակերպությունների լրագրողները վերլուծել են փաստաբանական գրասենյակի գործունեությունը մանրամասնող փաստաթղթեր[7]։ Ավելի քան մեկ տարվա վերլուծությունից հետո առաջին լուրերը հրապարակվեցին 2016 թվականի ապրիլի 3-ին, 150 փաստաթղթերի հետ միասին[22]։ Ծրագիրը կարևոր իրադարձություն է տվյալների լրագրության ծրագրային գործիքների օգտագործման և բջջային համագործակցության մեջ։

Փաստաթղթերը կոչվել են Պանամական փաստաթղթեր, քանի որ արտահոսքը տեղի է ունեցել համանուն երկրից, սակայն Պանամայի կառավարությունը խիստ առարկություն է հայտնել անվանման դեմ՝ մտավախություն ունենալով, որ այն կվատթարացնի կառավարության և երկրի իմիջն ամբողջ աշխարհում, ինչպես արեցին Պանամայում և այլուր այլ կազմակերպություններ[23]։ Այս պատմությունը լուսաբանող որոշ լրատվամիջոցներ օգտագործել են «Mossack Fonseca papers» անվանումը[24]։

2020 թվականի հոկտեմբերին Գերմանիայի իշխանությունները ձերբակալության միջազգային օրդեր են տվել փաստաբանական ընկերության երկու հիմնադիրների համար, որոնք հիմք են հանդիսացել Պանամական փաստաթղթերի կողմից բացահայտված հարկերից խուսափելու սկանդալի հիմքում։ Քյոլնի դատախազները որոնում են գերմանացի Յուրգեն Մոսակին և պանամացի Ռամոն Ֆոնսեկային՝ հարկերից խուսափելու և հանցավոր կազմակերպություն ստեղծելու մեղադրանքով[25]։

2024 թվականի ապրիլին «Mossack Fonseca»-ի 27 նախկին աշխատակիցներ, ներառյալ երկու հիմնադիրները, դատարանի առաջ կանգնեցին Պանամա Սիթիում փողերի լվացման մեղադրանքով[26][27][28]։

Բացահայտումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բացի Իսլանդիայի վարչապետ Զիգմունդուր Դավիդ Գունլաուգսոնի և Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դևիդ Քեմերոնի լայնածավալ բիզնես գործարքներից, գաղտնազերծված փաստաթղթերը ներառում են նաև «Mossack Fonseca»-ի կողմից հիմնադրված 214,000 «shell» ընկերությունների տնօրենների և բաժնետերերի ինքնության մանրամասները, ինչպես նաև նրանց ֆինանսական գործարքների մի մասը։ Թեև, ընդհանուր առմամբ, օրենքին հակասում է օֆշորային ընկերություն ունենալը, լրագրողները պարզել են, որ կորպորացիաներից մի քանիսն օգտագործվել են անօրինական նպատակներով, այդ թվում՝ խարդախության, հարկերից խուսափելու և միջազգային պատժամիջոցներից խուսափելու համար։

Քննչական խմբի լրագրողները հայտնաբերել են համաշխարհային քաղաքականության, սպորտի և արվեստի բազմաթիվ կարևոր գործիչների բիզնես գործարքներ։ Թեև գործարքներից շատերը օրինական են եղել, քանի որ տվյալները թերի են, շատ այլ դեպքերում հարցեր են մնում. մյուսները կարծես թե հստակորեն ցույց են տալիս էթիկական, եթե ոչ իրավական անպատշաճությունը։ Որոշ բացահայտումներ, օրինակ՝ շատ հարուստ կազմակերպությունների և անհատների կողմից հարկերից խուսափելը շատ աղքատ երկրներում, հանգեցրին բարոյական հիմքերի վերաբերյալ հարցերի։ Օրինակ, «Octea» ընկերությունը գրանցված է Բենի Շտայնմեցում և ավելի քան 700,000 ԱՄՆ դոլար գույքահարկ է պարտք Սիերա Լեոնեի Կոյդու քաղաքին և ունի 150 միլիոն դոլար պարտք, չնայած որ նրա արտահանումը միջին ամսում ավելի քան երկու անգամ էր 2012–2015 թվականներին[29][30]։ Ինքը՝ Շտայնմեցը, ունի 6 միլիարդ դոլար անձնական կարողություն[30]։

Փաստաթղթերում նկարագրված այլ օֆշորային «shell» ընկերությունների գործարքները, ըստ «ICIJ»-ի լրագրողների, կարծես թե խախտում են փոխանակման օրենքները, խախտել են առևտրային պատժամիջոցները կամ առաջացել են քաղաքական կոռուպցիայի հետևանքով։ Օրինակ՝

  • Ուրուգվայը ձերբակալել է հինգ հոգու և նրանց մեղադրանք է առաջադրել մեքսիկական նարկոկարտելների համար «Mossack Fonseca shell»  ընկերությունների միջոցով փողերի լվացման մեջ[31]
  • «Ouestaf»-ը, «ICIJ»-ի հետաքննության գործընկերը, հայտնել է, որ հայտնաբերել է նոր ապացույցներ առ այն, որ Քարիմ Ուեյդը վճարումներ է ստացել «DP World»-ից (DP): Նա և իր վաղեմի ընկերը հպարտանում էին դրանով մի դատավարության ժամանակ, որը ՄԱԿ-ը և «Amnesty International»- պնդում էին, որ անարդար էր և ոտնահարում էր մեղադրյալների իրավունքները։ «Ouestaf»-ի հոդվածը չի անդրադառնում դատավարության ընթացքին, սակայն ասում է, որ «Ouestaf»-ի լրագրողները գտել են «Mossack Fonseca»-ի փաստաթղթերը, որոնք ցույց են տալիս, որ վճարումներ են իրականացվել Ուեյդին «DP World»-ի դուստր ձեռնարկության և ընկերոջը գրանցված «shell» ընկերության միջոցով[32]։
  • Շվեյցարացի փաստաբան Դիտեր Նոյպերտը մեղադրվում է հաճախորդի միջոցների հետ ոչ ճիշտ վարվելու և ինչպես օլիգարխներին, այնպես էլ Քաթարի թագավորական ընտանիքին փող թաքցնելուն օգնելու մեջ[33]։

Արտահոսած տվյալների մեջ նշված են համաշխարհային 12 ներկայիս կամ նախկին առաջնորդներ. 128 այլ պետական ​​պաշտոնյաներ և քաղաքական գործիչներ. և հարյուրավոր հայտնիներ, գործարարներ և ավելի քան 200 երկրների այլ հարուստ անհատներ[34]։

Հարկային դրախտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտահոսած տեղեկատվություն ներքին հուշագրից

Մեր աշխատանքի իննսունհինգ տոկոսը պատահաբար բաղկացած է տրանսպորտային միջոցների վաճառքից՝ հարկերից խուսափելու համար։

Mossack Fonseca[7]

Անհատները և կազմակերպությունները կարող են բացել օֆշորային հաշիվներ մի շարք պատճառներով, որոնցից մի քանիսը օրինական են[35]։ Դուբայում գտնվող կանադացի իրավաբանը նշել է, որ, օրինակ, ձեռնարկությունները կարող են ցանկանալ խուսափել իսլամական ժառանգության իրավունքից, եթե սեփականատերը մահանա[36]։ Որոշ երկրների ձեռնարկություններ կարող են ցանկանալ իրենց միջոցների մի մասը պահել նաև դոլարով, ասում է բրազիլացի իրավաբանը[37]։ Գույքի պլանավորումը օրինական հարկերից խուսափելու օրինակ է։

Երբ 1999 թվականին մահացավ ամերիկացի կինոռեժիսոր Սթենլի Կուբրիկը, նրա կարողությունը գնահատվում էր 20 միլիոն դոլար, որի մեծ մասը ներդրվել էր 18-րդ դարի անգլիական կալվածքում, որը նա գնել էր 1978 թվականին։ Նա իր ողջ կյանքն ապրեց այդ կալվածքում՝ այնտեղ նույնպես նկարահանելով «Փայլատակում», «Ամբողջապես մետաղական թաղանթ» և «Լայն փակված աչքերով» ֆիլմերից տեսարաններ։ «Mossack Fonseca»-ի կողմից ստեղծված երեք հոլդինգային ընկերություններ այժմ տիրապետում են գույքին, որոնք իրենց հերթին գտնվում են նրա երեխաների և թոռների համար ստեղծված տրեստներում[38]։ Քանի որ Կուբրիկը Միացյալ Թագավորությունում ապրող ամերիկացի էր, նրա ունեցվածքը պետք է հարկերը վճարեր երկու կառավարություններին և, հնարավոր է, ստիպված կլինեին վաճառել գույքը՝ դրանք վճարելու համար իրացվելի ակտիվներ ձեռք բերելու համար[39]։ Կուբրիկը թաղված է կալվածքում իր դուստրերից մեկի հետ միասին, իսկ նրա ընտանիքի մնացած անդամները դեռ ապրում են այնտեղ[38][39]։

Բրիտանական հարկային մարմինների կողմից թողարկված պաստառ՝ օֆշորային հարկերից խուսափելու դեմ պայքարելու համար

Այլ կիրառություններն ավելի երկիմաստ են։ Չինական ընկերությունները օրենքին հակառակ կարող են օֆշորներ ներգրավել՝ օտարերկրյա կապիտալ ներգրավելու համար[40]։ Աշխարհի որոշ ժառանգական բռնապետություններում իշխող դասը կարող է շահել օֆշորային ընկերություններից, որոնք նրանց տալիս են նավթային պայմանագրեր[41] կամ ոսկի իրենց սերունդների համար[42]։ Այնուամենայնիվ, այս տեսակի գործարքները երբեմն ենթարկվում են միջազգային իրավական հետապնդումների[43]։

Թեև չկա ստանդարտ պաշտոնական սահմանում, «The Economist»-ը և Արժույթի Միջազգային Հիմնադրամը նկարագրում են օֆշորային ֆինանսական կենտրոնը կամ հարկային դրախտը, որպես իրավասություն, որի բանկային ենթակառուցվածքը հիմնականում ծառայություններ է մատուցում մարդկանց կամ ձեռնարկություններին, ովքեր այնտեղ չեն ապրում, պահանջում է քիչ տեղեկատվություն բիզնեսով զբաղվելիս և առաջարկում է ցածր հարկեր[44][45]։

«Օֆշորային ֆինանսական կենտրոնների ամենաակնառու օգտագործումը հարկերից խուսափելն է», - ավելացրել է «The Economist»-ը[44]։ «Oxfam»-ը 2016 թվականի իր տարեկան զեկույցում մեղադրել է հարկային դրախտներին եկամտի անհավասարության՝ հարուստների և աղքատների միջև ընդլայնվող անջրպետի համար։ «Հարկային դրախտները գլոբալ համակարգի հիմքն են, որը թույլ է տալիս խոշոր կորպորացիաներին և հարուստ անհատներին խուսափել իրենց արդար մասնաբաժինը վճարելուց՝ զրկելով հարուստ և աղքատ կառավարություններին անհրաժեշտ ռեսուրսներից, որոնց միջոցով մատուցվում են կենսական նշանակություն ունեցող հանրային ծառայություններ և իրականացվում են ծրագրեր աճող անհավասարությունը հաղթահարելու համար»», - ասում է «Oxfam America»-ի նախագահ Ռայմոնդ Ս. Օֆենհայզերը[46]։

Արժույթի միջազգային հիմնադրամի (ԱՄՀ) հետազոտողները 2015 թվականի հուլիսին գնահատեցին, որ բազմազգ ընկերությունների կողմից շահույթի փոփոխությունը զարգացող երկրների վրա տարեկան արժենում է մոտ 213 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, ինչը նրանց ազգային եկամտի գրեթե երկու տոկոսն է[47]։ «Europol»-ի Ֆինանսական հետախուզության խմբի ղեկավար Իգոր Անջելինին ասել է, որ  «shell» ընկերությունները «կարևոր դեր են խաղում փողերի լվացման լայնածավալ գործունեության մեջ» և որ դրանք հաճախ «կաշառքի փողեր փոխանցելու միջոց» են[48]։ «Tax Justice Network»-ը 2012 թվականի զեկույցում եզրակացրել է, որ «առևտրային հարկերի չարաշահման սխեմաների նախագծումը և կասկածելի գործարքների վրա աչք փակելը դարձել են բանկիրների և հաշվապահների աշխատանքի անբաժանելի մասը»[49]։

Փողերի լվացումն անդրադառնում է նաև առաջին աշխարհի վրա, քանի որ անշարժ գույքը նախընտրելի ներդրում է «shell» ընկերությունների համար Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։ Տուժել են հատկապես Լոնդոնը, Մայամին, Նյու Յորքը, Փարիզը, Վանկուվերը և Սան Ֆրանցիսկոն։ Շքեղ անշարժ գույքում ակտիվների ներդրման պրակտիկան համարվում է Մայամիում բնակարանների գների աճի պատճառ[50][51][52], ընդ որում Մայամիի ռիելթորների ասոցիացիան նշում է, որ կանխիկ վաճառքը կազմել է 2015 թվականին նոր տների վաճառքի 90%-ը[53]։ Կոնգրեսի նախկին քննիչ Ջեք Բլումը ասում է. Մայամիում բնակարանատերերի 76%-ը կանխիկ վճարում է (ի տարբերություն հիփոթեքի օգտագործման), որը 2016 թվականի դրությամբ համարվում է փողերի լվացման կարմիր դրոշակ[54]։ 2022 թվականին «Redfin»-ի վերլուծությունը ցույց է տվել, որ տների 31,9%-ը կանխիկ գումարով է գնվել ԱՄՆ-ի 39 խոշորագույն մետրոպոլիայի տարածքներում[55]։ Սա ավելի բարձր է, քան 25% կանխիկ գնման տոկոսադրույքը, որը երևում է Պանամայի փաստաթղթերի գնման ժամանակ[55]։

Լոնդոնում, որտեղ բնակարանների գներն աճել են 50%-ով 2007 թվականից մինչև 2016 թվականը, արտասահմանյան ներդրողները նույնպես հաճախ են գնում անշարժ գույք[56][57][58]։ Մեծ Բրիտանիայի հանցավորության դեմ պայքարի ազգային գործակալության ղեկավար Դոնալդ Թունը 2015 թվականին ասել է, որ «Լոնդոնի անշարժ գույքի շուկան շեղվել է լվացված փողերի պատճառով։ Գները արհեստականորեն բարձրացվում են արտասահմանյան հանցագործների կողմից, ովքեր ցանկանում են զավթել իրենց ակտիվները այստեղ՝ Մեծ Բրիտանիայում»[58]։ 35 տարեկանից ցածր լոնդոնցիների երեք քառորդը չի կարող իրեն թույլ տալ տուն գնել[58]։

Էնդի Յանը՝ քաղաքաշինության հետազոտող և Բրիտանական Կոլումբիայի համալսարանի օժանդակ պրոֆեսոր, ուսումնասիրել է Վանկուվերում անշարժ գույքի վաճառքը, որը նույնպես համարվում է օտարերկրյա գնորդների ազդեցության տակ, պարզել է, որ Վանկուվերի ամենաթանկ թաղամասերում գործարքների 18%-ը կանխիկ գնումներ են եղել, և սեփականատերերի 66%-ը, ըստ երևույթին, Չինաստանի քաղաքացիներ են կամ վերջերս են ժամանել Չինաստանից[59]։ Օտարերկրյա ներդրողների վերաբերյալ լրացուցիչ տվյալներ տրամադրելու կոչերը մերժվել են մարզային կառավարության կողմից[60]։ Չինաստանի քաղաքացիները կազմում էին 2014 թվականի Վանկուվերում տների վաճառք իրականացնողների 70%-ը՝ ավելի քան 3 միլիոն CA$ (կանադական դոլլար)[61]։ 2016 թվականի հունիսի 24-ին «China CITIC Bank Corp»-ը հայց է ներկայացրել ընդդեմ Չինաստանի մի քաղաքացու, ով 50 միլիոն CN ¥ պարտք է վերցրել Չինաստանում իր փայտանյութի բիզնեսի համար, բայց հետո մոտ 7,5 միլիոն CA դոլար է հանել վարկային գծից և լքել երկիրը։ 2014 թվականի հունիսին եռամսյա ժամանակահատվածում նա երեք տուն է գնել Վանկուվերում և Սուրեյում, Բրիտանական Կոլումբիա, միասին 7,3 միլիոն CA$ արժողությամբ[62]։

Միջազգային բանկային գործ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Այս հարցը, անշուշտ, կբարձրացվի G20-ի գագաթնաժողովում»,- կանխատեսել է Հնդկաստանում Եվրամիության (ԵՄ) դեսպան Տոմաշ Կոզլովսկին։ «Մենք պետք է ամրապնդենք միջազգային համագործակցությունը հարկային մարմինների միջև հարկային տեղեկատվության փոխանակման համար»[63]։

Հետաքննությանը մասնակցած ֆրանսիական «Le Monde» թերթը զգուշացրել է, որ Պանաման, Վանուատուն և Լիբանանը կհայտնվեն չհամապատասխանող հարկային դրախտների ցանկում, որը Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությունը (ՏՀԶԿ) վերագործարկել է 2016 թվականի հուլիսին G20 երկրների խնդրանքով։ Այդ երեք երկրները չեն հետևել ՏՀԶԿ-ի երեք լայնածավալ ուղեցույցներից ոչ մեկին միջազգային բանկային համագործակցության համար.[64]

  • տեղեկատվության փոխանակում ըստ պահանջի
  • տեղեկատվական ստանդարտների վերաբերյալ բազմակողմ համաձայնագիր
  • 2017 կամ 2018 թվականներին տեղեկատվության ավտոմատացված փոխանակման իրականացման պարտավորություն[64]։

ՏՀԶԿ-ն, G20-ը կամ Եվրամիությունը կարող են նաև մեկ այլ ցուցակ սահմանել այն երկրների համար, որոնք անբավարար են մեկից ավելի ոլորտներում։ Այս չափանիշներից ոչ մեկին չհամապատասխանող երկրները, ինչպիսիք են Պանաման, Վանուատուն և Լիբանանը, կհայտնվեն սև ցուցակում։ Այն երկրները, որոնք բավարարում են միայն մեկ չափանիշ, կհայտնվեն մոխրագույն ցուցակում[64]։ 2016 թվականի ապրիլին, եթե այս մոխրագույն ցուցակը լիներ, այն կներառեր ինը երկրներ՝ Անտիգուա և Բարբուդա, Բահրեյն, Բրունեյ, Դոմինիկա, Լիբերիա, Նաուրու, Սամոա, Տոբագոն և Արաբական Միացյալ Էմիրություններ[64]։

Newsroom լոգիստիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«ICIJ»-ն օգնեց կազմակերպել հետազոտությունը և փաստաթղթերի վերանայումը, երբ «Süddeutsche Zeitung»-ը (SZ) հասկացավ աշխատանքի ծավալը, որն անհրաժեշտ էր 2,6 տերաբայթ[65] արտահոսած տվյալների իսկությունը հաստատելու համար։ Խումբը հավաքագրել է լրագրողներ և ռեսուրսներ տարբեր լրատվամիջոցներից, այդ թվում՝ «The Guardian»-ից, «BBC»-ից, «Le Monde»-ից, «SonntagsZeitung»-ից, «Falter»-ից, «La Nación»-ից, գերմանական «NDR» և «WDR» հեռարձակողներից և ավստրիական «ORF»-ից[66]։ Ի վերջո, «25 լեզուներով աշխատող 100 լրատվական միջոցների լրագրողներն օգտագործել են փաստաթղթերը» «Mossack Fonseca»-ի հետ կապված անձանց և կազմակերպությունների հետաքննության համար[3]։

Անվտանգությունը ներառված էր ծրագրի կառավարման մի շարք նկատառումների մեջ։ «Իմ կյանքին վտանգ է սպառնում»[67], ասելով, անանուն «Ջոն Դո»-ն պնդեց, որ լրագրողները շփվեն միայն գաղտնագրված ալիքներով և համաձայնվեն, որ նրանք երբեք դեմ առ դեմ չեն հանդիպի[68][69][70]։

«SZ»-ն նաև մտահոգված էր անվտանգության հետ կապված ոչ միայն իրենց աղբյուրի, արտահոսած փաստաթղթերի և տվյալների, այլ նաև կոռումպացված ռեժիմների ներքո ապրող հետաքննությանը մասնակցող իրենց որոշ գործընկերների անվտանգության համար, ովքեր գուցե չցանկանային, որ իրենց փողերի հետ աշխատելու գործելաոճը հրապարակվի։ Նրանք տվյալները պահում էին սահմանափակ ֆիզիկական հասանելիությամբ սենյակում այնպիսի համակարգիչներում, որոնք երբեք միացված չէին ինտերնետին։ «The Guardian»-ը նաև սահմանափակել է մուտքը դեպի իր լրագրողների նախագծի աշխատանքային տարածք։ Համակարգիչների վրա սաբոտաժի ենթարկելը կամ դրանց կրիչները գողանալն էլ ավելի դժվար դարձնելու համար «SZ»-ի լրագրողներն ավելի ակնհայտ դարձրեցին դրանք կեղծելու համար՝ ներկելով եղունգների փայլուն լաքով այն պտուտակները, որոնք պահում են սկավառակները[71]։

Լրագրողները փաստաթղթերը դասավորեցին հսկայական ֆայլի կառուցվածքի մեջ, որը յուրաքանչյուր shell ընկերության համար պարունակում էր թղթապանակ, որտեղ պահվում էին հարակից էլ. նամակները, պայմանագրերը, տեքստերը և սկանավորված փաստաթղթերը, որոնք «Mossack Fonseca»-ն ստեղծել էր ընկերության հետ բիզնես վարելիս կամ հաճախորդի անունից կառավարելիս[65]։ Շուրջ 4,8 միլիոն արտահոսած ֆայլեր եղել են էլ. փոստեր, 3 միլիոնը՝ տվյալների բազայի գրառումներ, 2,2 միլիոն PDF ֆայլեր, 1,2 միլիոն նկարներ, 320,000 տեքստային ֆայլեր և 2242 ֆայլեր այլ ձևաչափերով[65][72]։

Լրագրողները ինդեքսավորեցին փաստաթղթերը՝ օգտագործելով բաց ծրագրային փաթեթներ «Apache Solr» և «Apache Tika»[73], և մուտք գործեցին դրանք «Blacklight»-ի վրա կառուցված հատուկ ինտերֆեյսի միջոցով[73][74]։ «Süddeutsche Zeitung»-ի լրագրողները դրա համար օգտագործել են նաև «Nuix»-ը, որը սեփականության ծրագրային ապահովում է, որը նվիրաբերվել է ավստրալիական ընկերության կողմից, որը նույնպես կոչվում է «Nuix»[75]։

«Nuix»-ի միջոցով «Süddeutsche Zeitung»-ի լրագրողները իրականացրել են օպտիկական նիշերի ճանաչման (OCR) մշակում միլիոնավոր սկանավորված փաստաթղթերի վրա՝ փոխակերպելով դրանցում պարունակվող տվյալները որոնելի և մեքենայաընթեռնելի տեքստի։ Ծրագրի լրագրողների մեծ մասն այնուհետև օգտագործեց «Neo4J»-ը և «Linkurious»-ը[73]՝ վերլուծության համար փաստաթղթերից անհատական և կորպորատիվ անուններ հանելու համար[75]։ Լրագրողները խաչաձև հղում կատարեցին մարդկանց կազմված ցուցակներին և մշակված փաստաթղթերին[65] այնուհետև վերլուծեցին տեղեկատվությունը` փորձելով կապել մարդկանց, դերերը, դրամական հոսքերը և կառուցվածքի օրինականությունը[76]։

Այս տվյալների հիման վրա հրապարակվեցին լրացուցիչ պատմություններ, և ընկերությունների ամբողջական ցանկը հրապարակվեց 2016 թվականի մայիսի սկզբին[77]։ Ավելի ուշ «ICIJ»-ը հայտարարեց 2016 թվականի մայիսի 9-ին որոնելի տվյալների բազայի թողարկման մասին, որը պարունակում է տեղեկատվություն ավելի քան 200,000 օֆշորային կազմակերպությունների մասին, որոնք ներգրավված են Պանամայի փաստաթղթերի հետաքննության մեջ և ավելի քան 100,000 լրացուցիչ ընկերությունների մասին, որոնք ներգրավված են 2013 թվականի «Offshore Leaks»-ի հետաքննության մեջ[78]։ «Mossack Fonseca»-ն խնդրել է «ICIJ»-ին չհրապարակել արտահոսած փաստաթղթերն իր տվյալների բազայից։ «Մենք դադարեցման և հրաժարման նամակ ենք ուղարկել», - ասվում էր ընկերության հայտարարության մեջ[79]։

Արտահոսած տվյալների զգալի քանակությունը զգալիորեն գերազանցում է 2010 թվականի «WikiLeaks Cablegate»-ի արտահոսքը[65] (1,7 ԳԲ)[80], 2013 թվականին (260 ԳԲ) Օֆշորային արտահոսքը, 2014 թվականի «Lux Leaks»-ը (4 ԳԲ) և 2015թվականի 3,3 ԳԲ «Swiss Leaks»-ը։ Համեմատության համար նշենք, որ Պանամայի փաստաթղթերի 2,6 ՏԲ-ը հավասար է մոտավորապես 2660 ԳԲ-ի։

Տվյալների անվտանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Mossack Fonseca»-ն 2016 թվականի ապրիլի 1-ին իր հաճախորդներին տեղեկացրեց, որ դարձել է կիբեր հարձակումների զոհ։ «Mossack Fonseca»-ն նաև հայտնեց լրատվական աղբյուրներին, որ ընկերությունը միշտ գործել է օրենքի շրջանակներում[81]։

Տվյալների անվտանգության փորձագետները, սակայն, նշել են, որ ընկերությունը չէր գաղտնագրում իր էլ. փոստերը[73] և, ավելին, թվում էր, որ գործարկում էր «Drupal»-ի երեք տարվա վաղեմության տարբերակը, որ մի քանի հայտնի խոցելի կողմ ուներ[73]։ Ըստ «TechRepublic»-ից Ջեյմս Սանդերսի, «Drupal»-ը աշխատում էր «Apache» 2.2.15 տարբերակով 2010 թվականի մարտի 6-ից, և ավելի վատ՝ «Oracle fork»-ի «Apache»-ի վրա, որը օգտվողներին լռելյայն թույլ է տալիս դիտել գրացուցակի կառուցվածքը[82]։

Ցանցի ճարտարապետությունը նույնպես իր էությամբ անապահով էր. էլփոստը և վեբ սերվերները որևէ կերպ չեն բաժանվել հաճախորդի տվյալների բազայից[83]։

Որոշ զեկույցներ[84] նաև ենթադրում են, որ կայքի որոշ մասեր կարող են գործարկել «WordPress»-ը «Slider Revolution»-ի հնացած տարբերակով, որի նախկինում հայտարարված խոցելիությունները[85] լավ փաստագրված են։

1×0123 անունով հաքերն ապրիլի 12-ին հայտարարեց, որ «Mossack Fonseca»-ի բովանդակության կառավարման համակարգը պաշտպանված չէ «SQL injection»-ից, որը հայտնի տվյալների բազայի հարձակման վեկտորն է, և որ նա կարողացել է մուտք գործել հաճախորդների տվյալների բազա այդ պատճառով[86]։

Համակարգչային անվտանգության փորձագետ Քրիս Կուբեցկան 2016 թվականի մայիսի 24-ին հայտարարեց, որ «Mossack Fonseca» հաճախորդի մուտքի պորտալը գործարկում է չորս տարբեր պետական կարգի հեռահար մուտքի տրոյաններ (RAT): Կուբեցկան հաստատեց, որ դեռևս կան բազմաթիվ կրիտիկական խոցելիություններ, չափազանց շատ բաց պորտեր իրենց ենթակառուցվածքում և թույլ անվտանգության պատճառով  ինտերնետ հասանելիություն իրենց արխիվային սերվերին[87]։ Կուբեցկան բացատրել է, թե ինչպես է տվյալների անվտանգության յուրաքանչյուր խնդիր մանրամասնորեն բացահայտվել մի գրքում, որը կոչվում է «Down the Rabbit Hole: An OSINT Journey»[88]։

Շոդան սկանավորել է «Mossack Fonseca»-ի հաճախորդների մուտքի պորտալի արդյունքները, որոնք խախտվել են RAT-ների կողմից

Արտահոսք և Լրագրության արտահոսք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«ICIJ»-ի տնօրեն Ջերարդ Ռայլն անվանել է արտահոսքը «հավանաբար ամենամեծ հարվածը, որը երբևէ կրել է օֆշորային աշխարհը փաստաթղթերի ծավալի պատճառով»[89]։ Էդվարդ Սնոուդենը թվիթերյան հաղորդագրության մեջ նկարագրել է հրապարակումը որպես «տվյալների լրագրության պատմության մեջ ամենամեծ արտահոսքը»[90]։ «ICIJ»-ը նաև ասաց, որ արտահոսքը «հավանաբար ամենապայթուցիկներից մեկն է իր բացահայտումների բնույթով»[91]։

«Սա եզակի հնարավորություն է ստուգելու լեյկտիվիզմի արդյունավետությունը», - ասում էր «Occupy»-ի համահիմնադիր Միկա Ուայթը, «... Պանամական փաստաթղթերը ուսումնասիրվում են հարյուրավոր բարձր արժանահավատ միջազգային լրագրողների միջև աննախադեպ համագործակցության միջոցով, ովքեր գաղտնի աշխատում էին մեկ տարով։ Սա լեյակտիվիզմի գլոբալ պրոֆեսիոնալացումն է։ «WikiLeaks»-ի սիրողական ժամանակներն անցել են»[92]։

«WikiLeaks»-ի խոսնակ Քրիսթին Հրաֆնսոնը, իսլանդացի հետաքննող լրագրող, ով աշխատել է «Cablegate»-ում 2010 թվականին, ասում է, որ որոշ փաստաթղթերի որոշ ժամանակ թաքցնելը առավելագույնի է հասցնում արտահոսքի ազդեցությունը, սակայն կոչ է արել ի վերջո Պանամական փաստաթղթերի ամբողջական առցանց հրապարակումը[93]։ «WikiLeaks»-ի թվիթում քննադատվել է «ICIJ»-ի որոշումը՝ ամեն ինչ չհրապարակել էթիկական նկատառումներից ելնելով[94]։

Ազդարարը հայտնեց, որ 2017-ին լրագրողներ Դաֆնե Կարուանա Գալիցիայի և 2018-ին Յան Կուչիակի սպանությունը Պանամայի փաստաթղթերի հետաքննության պատճառով խորապես ազդել է նրա վրա և կոչ է արել Եվրոպական միությանը արդարադատություն իրականացնել[95]։

Փաստաղթերում ներառված անձանց անուններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև օֆշորային բիզնես սուբյեկտները անօրինական չեն այն իրավասություններում, որտեղ նրանք գրանցված են, և հաճախ ընդհանրապես անօրինական չեն, լրագրողները պարզեցին, որ «Mossack Fonseca»-ի որոշ կորպորացիաներ, կարծես, օգտագործվել են անօրինական նպատակներով, այդ թվում՝ խարդախության, կլեպտոկրատիայի, հարկերից խուսափելու և միջազգային պատժամիջոցներից խուսափելու համար։

Ապրիլի 3-ի զեկույցներում նշվում է իրավաբանական գրասենյակի բազմաթիվ կապերը բարձրաստիճան քաղաքական գործիչների և նրանց հարազատների, ինչպես նաև հայտնիների և բիզնեսի գործիչների հետ[7][96][97]։ Ի թիվս այլ բաների, արտահոսած փաստաթղթերը ցույց են տալիս, թե ինչպես են հարուստ անհատները, ներառյալ պետական պաշտոնյաները, կարող են գաղտնի պահել անձնական ֆինանսական տվյալները։

Նախնական զեկույցները բացահայտեցին Արգենտինայի, Իսլանդիայի, Սաուդյան Արաբիայի, Ուկրաինայի և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների հինգ այն ժամանակվա պետությունների կամ կառավարության ղեկավարների, ինչպես նաև ավելի քան քառասուն այլ երկրների կառավարությունների տարբեր ղեկավարների պետական պաշտոնյաների, մերձավոր ազգականների և մտերիմների։ Փաստաթղթերում այն ժամանակվա ներկայիս ազգային առաջնորդների անունների ցանկում էին Արաբական Միացյալ Էմիրությունների նախագահ Խալիֆա բեն Զայեդ Ալ Նահյանը, Ուկրաինայի Պետրո Պորոշենկոն, Սաուդյան Արաբիայի թագավոր Սալմանը և Իսլանդիայի վարչապետ Զիգմունդուր Դավիդ Գունլաուգսոնը[96]։

Փաստաթղթերում հիշատակված պետությունների նախկին ղեկավարներն էին՝

  • Արգենտինայի նախագահ Մաուրիսիո Մակրին, ով նախագահ էր 2015 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2019 թվականի դեկտեմբերը։ Պանամական փաստաթղթերի պաշտոնական աղբյուրներից մեկի համար. «Մակրիի պաշտոնական խոսնակ Իվան Պավլովսկին ասել է, որ Արգենտինայի նախագահը չի նշել «Fleg Trading Ltd.»-ն որպես ակտիվ, քանի որ նա կապիտալի մասնակցություն չունի ընկերությունում։ Ընկերությունը, որը նախկինում մասնակցում էր Բրազիլիայի շահերին, կապված էր ընտանեկան բիզնես խմբի հետ։ «Ահա թե ինչու Մարիսիո Մակրին երբեմն նրա տնօրենն էր», - ասաց նա՝ կրկնելով, որ Մակրին բաժնետեր չէ[98][99]։
  • Սուդանի նախագահ Ահմեդ ալ-Միրղանին, ով նախագահ էր 1986-1989 թվականներին և մահացել 2008 թվականին[96][100]։
  • Կատարի նախկին էմիր Համադ բեն Խալիֆա Ալ Թանիին էր պատկանում «Afrodille S.A.»-ն, որը բանկային հաշիվ ուներ Լյուքսեմբուրգում և բաժնետոմսեր հարավաֆրիկյան երկու ընկերություններում։ Ալ Թանին նաև տիրապետում էր «Rienne S.A.»-ի և «Yalis S.A.»-ի բաժնետոմսերի մեծամասնությանը, ունենալով ժամկետային ավանդ Լյուքսեմբուրգում գտնվող «China Bank»-ում[101]։

Նախկին վարչապետները՝

  • Վրաստանի վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլին[102],
  • Պավլո Լազարենկո (Ուկրաինա)[96],
  • Վարչապետ Այադ Ալավին, որը Իրաքի նախկին փոխնախագահն է, սեփականություն է ունեցել Պանամայում և Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներում գրանցված «Mossack Fonseca» shell ընկերությունների միջոցով։ Նրա նկատմամբ իրականացված մահափորձից հետո անվտանգության նկատառումներով, նրա խոսնակը նշել է, որ գույքից ցանկացած եկամտից հարկերը վճարվել են «արագ և ժամանակին»[103]։
  • Մոլդովայի Իոն Ստուրզա[104]
  • Ալի Աբու ալ-Ռաղեբ Հորդանանից[105]։

Արտահոսած ֆայլերը հայտնաբերել են վարչապետների, նախագահների և թագավորների ընտանիքի 61 անդամներին և գործընկերներին, ներառյալ[106]՝

  • Չինաստանի գլխավոր առաջնորդ Սի Ցզինպինի խնամին[96],
  • Մալայզիայի նախկին վարչապետ Նաջիբ Ռազակի որդին[96],
  • Պակիստանի նախկին վարչապետ Նավազ Շարիֆի երեխաները[96],
  • Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի երեխաները[96],
  • Քլայվ Խուլուբուսե Զումա, Հարավային Աֆրիկայի նախկին նախագահ Ջեյքոբ Զումայի եղբորորդին[107],
  • Նուրալի Ալիև, Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևի թոռը[96],
  • Մունիր Մաջիդին, Մարոկկոյի թագավոր Մուհամեդ VI-ի անձնական քարտուղարը[96],
  • Կոջո Անանը, ՄԱԿ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանի որդին[96],
  • Մարկ Թեթչերը՝ Մեծ Բրիտանիայի նախկին վարչապետ Մարգարետ Թետչերի որդին[108],
  • Խուան Արմանդո Հինոջոսան՝ Մեքսիկայի նախագահ Էնրիկե Պենյա Նյետոյի «սիրելի կապալառուն»[96],
  • Իսպանական թագավորական ընտանիք՝ Ինֆանտա Պիլար, Բադախոզի դքսուհի և նրա որդի Բրունո Գոմես-Աչեբսը, Ինյակի Ուրդանգարինը, Ամալիո դե Մարիչալարը և ընտանիքի հետ մտերիմ մարդիկ, ինչպիսիք են նախկին թագավոր Խուան Կառլոս I-ի տիրուհին՝ Կորիննա Լարսենը[96]։

Մյուս հաճախորդների ցուցակը ներառում էր ավելի քիչ բարձրաստիճան պետական պաշտոնյաներ և նրանց մերձավոր ազգականներն ու համախոհները՝ ավելի քան քառասուն երկրներից[96]։

1983 թվականին «Brink's-Mat» կողոպուտի ժամանակ գողացված ոսկու վաճառքից ստացված ավելի քան 10 միլիոն ֆունտ կանխիկ գումարը լվացվել է նախ ակամա, իսկ ավելի ուշ «Mossack Fonseca»-ի մեղսակցության միջոցով պանամական «Feberion Inc.» ընկերության միջոցով։ Ընկերությունը ստեղծվել է անհայտ հաճախորդի անունից կողոպուտից տասներկու ամիս անց։ «Brink's-Mat»-ի փողերը փոխանցվել են «Feberion Inc.»-ի և այլ ընկերությունների Շվեյցարիայի, Լիխտենշտեյնի, Ջերսիի և Մեն կղզու բանկերի միջոցով։ Այն թողարկել է միայն անվանական բաժնետոմսեր։ Սարկից երկու անվանակոչված տնօրեններ նշանակվեցին Ֆեբերիոն Ջերսիում գործող օֆշորային կենտրոնի մասնագետների կողմից։ Օֆշորային ընկերությունները վերամշակել են միջոցները Միացյալ Թագավորությունում հողի և գույքի գործարքների միջոցով[109]։ Թեև Մետրոպոլիտենի ոստիկանական ծառայությունը 1986 թվականի վերջին ներխուժեց Կենտրոնական ծառայությունների գրասենյակներ՝ համագործակցելով Ջերսիի իշխանությունների հետ և առգրավեց թղթեր և Ֆեբերիոնի երկու բաժնետոմս, միայն 1995-ին «Brink's-Mat»-ի փաստաբանները վերջապես կարողացան վերահսկողության տակ առնել Ֆեբերիոնը[109]։

Արտահոսած փաստաթղթերում դերասան Ջեքի Չանը նշվում է որպես Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներում տեղակայված վեց ընկերությունների բաժնետեր[110]։

Հաճախորդների ծառայություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Mossack Fonseca»-ն իր ոլորտում ամենամեծերից մեկն է, և ամենամեծ ֆինանսական հաստատությունները հաճախորդներին ուղղորդում են դեպի այնտեղ[7]։ Հաճախորդներին մատուցվող նրա ծառայություններից են ընկերությունների ընդգրկումը և շահագործումը նրանց անունից[111]։ Դրանք կարող են ներառել «բարդ ընկերությունների կառուցվածքների» ստեղծում, որոնք, չնայած օրինական, թույլ են տալիս ընկերության հաճախորդներին «գործել գաղտնիության հաճախ անթափանց պատի հետևում»[35]։ Արտահոսած փաստաթղթերը մանրամասնում են դրանց բարդ, բազմամակարդակ և բազմազգ կորպորատիվ կառուցվածքները[112]։ «Mossack Fonseca»-ն գործել է գլոբալ խորհրդատվական գործընկերների հետ, ինչպիսիք են «Emirates Asset Management Ltd», «Ryan Mohanlal Ltd», «Sun Hedge Invest» և «Blue Capital Ltd» ավելի քան 300,000 ընկերությունների անունից, որոնցից շատերը գրանցված են բրիտանական անդրծովյան տարածքներում։

Արտահոսած փաստաթղթերը նաև ցույց են տալիս, որ ընկերությունը նաև պահանջի դեպքում կվերադարձնի փաստաթղթերը և, հիմնվելով 2007 թվականին արտահոսած փաստաթղթերում էլեկտրոնային նամակների փոխանակման վրա, դա արել է սովորական կերպով՝ գների կառուցվածքը սահմանելու համար՝ նախկինում ամսական $8,75[113]։ 2008 թվականին «Mossack Fonseca»-ն վարձեց 90-ամյա բրիտանացու, որպեսզի ձևանա որպես ամերիկացի գործարար Մարիաննա Օլշևսկու օֆշորային ընկերության սեփականատերը, ինչը «փողերի լվացման դեմ պայքարի կանոնների բացահայտ խախտում է»՝ ըստ «BBC»-ի[114]։

Պատժամիջոցների ենթարկված հաճախորդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ ընկերություններ և անհատներ օգտվում են օֆշորային «shell» ընկերությունների անանունությունից՝ միջազգային պատժամիջոցները շրջանցելու համար։ «Mossack Fonseca»-ի ավելի քան 30 հաճախորդներ այս կամ այն ժամանակ հայտնվել են ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության սև ցուցակում, այդ թվում՝ ձեռնարկություններ, որոնք կապված են Ռուսաստանի, Սիրիայի և Հյուսիսային Կորեայի բարձրաստիճան դեմքերի հետ[115]։

Երեք «Mossack Fonseca» ընկերություններ, որոնք հիմնադրվել էին «Helene Mathieu Legal Consultants»-ի հաճախորդների համար, հետագայում պատժամիջոցների ենթարկվեցին ԱՄՆ գանձապետարանի օտարերկրյա ակտիվների վերահսկման գրասենյակի (OFAC) կողմից։ «Pangates International Corporation»-ին մեղադրել են 2014 թվականի հուլիսին Սիրիայի կառավարությանը «մեծ քանակությամբ մասնագիտացված նավթամթերք» մատակարարելու մեջ՝ «Սիրիայում քաղաքացիական սահմանափակ կիրառմամբ»։ Մյուս երկուսը, «Maxima Middle East Trading»-ը և «Morgan Additives Manufacturing Co»-ն, և նրանց սեփականատերեր Վաել Աբդուլքարիմը և Ահմադ Բարքավին, ասվում է, որ «խարդախ միջոցներ են ձեռնարկել»՝ նավթամթերք մատակարարելու Սիրիա[116]։

«Mossack Fonseca»-ն նաև վեց բիզնես է վարել Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ-Ասադի զարմիկի՝ Ռամի Մախլուֆի համար, չնայած նրա դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցներին[117]։ «Mossack Fonseca»-ի ներքին փաստաթղթերը ցույց են տալիս, որ 2011-ին «Mossack Fonseca»-ն մերժել է իրենց համապատասխանության թիմի առաջարկությունը՝ խզել կապերը պարոն Մախլուֆի հետ։ Նրանք համաձայնվել են դա անել միայն ամիսներ անց։ Ընկերությունն ասել է, որ երբեք գիտակցաբար թույլ չի տվել որևէ մեկին, ով կապված է խարդախ ռեժիմների հետ, օգտագործել իր ընկերությունները[115]։

Ֆրեդերիկ Օբերմայերը՝ Պանամական փաստաթղթերի պատմության համահեղինակ և գերմանական «Süddeutsche Zeitung» թերթի հետաքննող լրագրող, «Democracy Now»-ին ասել է. «Mossack Fonseca»-ն հասկացավ, որ Մախլուֆի զարմիկն է, և նրանք հասկացան, որ նրա նկատմամբ պատժամիջոցներ են սահմանվել, և նա, իբր, սիրիական ռեժիմի ֆինանսավորողներից մեկն է։ Եվ նրանք ասացին. «Դե, այս բանկը դեռ իր հետ գործ ունի, ուստի մենք պետք է շարունակենք նաև նրա հետ աշխատել»[118]։

Բացի այդ, «HSBC»-ն կարծես վստահեցնում էր «Mossack Fonseca»-ին, որ Մախլուֆին «հարմար է» ունենալ որպես հաճախորդ և ակնարկեց, որ ԱՄՆ-ը կարող է հաշտություն կնքել Ասադի ընտանիքի հետ։ Մախլուֆն արդեն հայտնի է որպես «HSBC»-ի շվեյցարական մասնավոր բանկի երկարաժամկետ հաճախորդ՝ 2006 թվականին ունենալով առնվազն 15 միլիոն դոլար մի քանի հաշիվներով[119]։ Պանամայի ֆայլերը նաև ցույց են տալիս, որ «HSBC»-ն ֆինանսական ծառայություններ է մատուցել «Drex Technologies» կոչվող Մախլուֆի ընկերությանը, որը Էյչ-Էս-Բի-Սի ասել է, որ «լավ դիրք ունեցող» ընկերություն է[119]։

«DCB Finance»-ը՝ Վիրջինյան կղզիներում գտնվող «shell» ընկերությունը, որը հիմնադրվել է հյուսիսկորեացի բանկիր Կիմ Չոլ-Սամի[120] և բրիտանացի բանկիր Նայջել Քաուիի կողմից[121], նույնպես անտեսել է միջազգային պատժամիջոցները և շարունակել բիզնեսը Հյուսիսային Կորեայի հետ պանամական ընկերության օգնությամբ։ 2013 թվականին ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությունը հայտարարեց, որ «DCB Finance7-ը հանդիսանում է «Daedong Credit Bank»-ի ֆրոնտային ընկերություն և պատժամիջոցներ սահմանեց երկու ընկերությունների նկատմամբ՝ Հյուսիսային Կորեայի զենքի վաճառող «Korea Mining and Development Trading Corporation»-ին բանկային ծառայություններ մատուցելու համար՝ փորձելով շրջանցել պատժամիջոցները, ինչպես նաև զենքի վաճառքին աջակցելու և Հյուսիսային Կորեայի միջուկային զենքի ծրագրի առաջխաղացման համար[120]։ Քովին ասաց, որ տեղյակ չէր հոլդինգի հետ որևէ անօրինական գործառնությունների մասին, և որ այն օգտագործվել է օրինական բիզնեսի համար[121]։

Միջազգային բանկային ստանդարտները պահանջում են, որ «Mossack Fonseca»-ն, ինչպես բոլոր բանկերը, հատկապես զգոն լինեն քաղաքականապես մերկացած անձանց (PEP) կամ հաճախորդների հետ սերտ կապեր ունեցող անձանց հետ։ Սա արվում է փողերի լվացումը և խարդախ հաճախորդներին կանխելու համար։ Չնայած Պաղեստինի նախագահի հետ նույն ազգանունն ունենալուն և լինելով ընկերության տնօրենների խորհրդում չորս այլ տնօրենների կողքին, որոնց ընկերությունը համարում էր քաղաքականության մեջ ներքաշված անձ՝ PEP, պաղեստինյան քաղաքականության հետ կապերի պատճառով, Թարեք Աբասը կարողացավ խուսափել կարմիր դրոշներ բարձրացնելուց[122]։

«Mossack Fonseca»-ի հաճախորդները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Mossack Fonseca»-ն տարիների ընթացքում ղեկավարել է ավելի քան 300000 ընկերություն[111]։ Ակտիվ ընկերությունների թիվը հասել է գագաթնակետին 2009 թվականին ՝ ավելի քան 80,000-ով։ Արտահոսած տվայլներում նշված են 210,000 ընկերություններ են քսանմեկ ոլորտներից։ Կեսից ավելին ընդգրկված էր Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներում, մյուսները՝ Պանամայում, Բահամյան կղզիներում, Սեյշելներում, Նիուեում և Սամոայում։  «Mossack Fonseca»-ի հաճախորդները եկել են ավելի քան 100 երկրներից։ Կորպորատիվ հաճախորդների մեծ մասը եղել են Հոնկոնգից, Շվեյցարիայից, Միացյալ Թագավորությունից, Լյուքսեմբուրգից, Պանամայից և Կիպրոսից։ «Mossack Fonseca»-ն աշխատել է ավելի քան 14000 բանկերի, իրավաբանական ընկերությունների, կորպորատորների և այլոց հետ՝ ստեղծելու ընկերություններ, հիմնադրամներ և տրեստներ իրենց հաճախորդների համար[123]։ Տվյալների բազայում թվարկված մոտ 3100 ընկերություններ, ըստ երևույթին, կապեր ունեն ԱՄՆ օֆշորային մասնագետների հետ, իսկ օֆշորային ընկերությունների 3500 բաժնետերեր նշում են ԱՄՆ հասցեներ[124]։ «Mossack Fonseca»-ն գրասենյակներ ունի Նևադայում և Վայոմինգում[125]։

Արտահոսած փաստաթղթերը ցույց են տալիս, որ մոտ 2 տրիլիոն ԱՄՆ դոլար է անցել ընկերության ձեռքով[126]։ Փաստաթղթերում հայտնված մի քանի հոլդինգ ընկերություններ աշխատել են պատժամիջոցների տակ գտնվող կազմակերպությունների հետ, ինչպիսիք են զենքի առևտրականները և բռնապետերի հարազատները, պատժամիջոցների գործողության ընթացքում։ Ընկերությունը ծառայություններ է մատուցել «Pangates International» անունով սեյշելյան ընկերությանը, որը, ԱՄՆ կառավարության համոզմամբ, ավիացիոն վառելիք է մատակարարել սիրիական կառավարությանը ներկայիս քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ[117]։

Ավելի քան 500 բանկեր «Mossack Fonseca»-ում գրանցել են մոտ 15,600 «shell» ընկերություններ, ընդ որում «HSBC»-ն և նրա մասնաճյուղերը կազմում են ընդհանուրից ավելի քան 2,300-ը։ «Dexia»-ն և «J. Safra Sarasin»-ը Լյուքսեմբուրգից, «Credit Suisse»-ը «Channel Islands»-ից և շվեյցարական «UBS»-ից յուրաքանչյուրը պահանջել են առնվազն 500 օֆշորային ընկերություններ իրենց հաճախորդների համար[123]։ «Էյչ-Էս-Բի-Սի»-ի ներկայացուցիչն ասել է. «Մեղադրանքները պատմական են, որոշ դեպքերում 20 տարվա վաղեմություն ունեն, որոնք նախորդում են վերջին մի քանի տարիների ընթացքում իրականացված մեր նշանակալի, լավ հրապարակված բարեփոխումներին»[127]։

Հիմնադրամները «օֆշորային» հաճախորդներին ընդունում են հետևյալ բանկերի միջոցով
Գլխամասեր Բանկ Հիմնադրամների քանակը
{{{2}}} Լյուքսեմբուրգ Experta Corporate & Trust Services (BIL-ի 100% դուստր ձեռնարկություն) 1,659
{{{2}}} Լյուքսեմբուրգ Banque J. Safra Sarasin – Luxembourg S.A. 963
{{{2}}} Մեծ Բրիտանիա
 Գերնսի		 Credit Suisse Channel Islands Limited 918
 Մոնակո HSBC Private Bank (Monaco) S.A. 778
{{{2}}} Շվեյցարիա HSBC Private Bank (Suisse) S.A. 733
{{{2}}} Շվեյցարիա UBS AG (subsidiary Rue du Rhône in Genebra) 579
{{{2}}} Մեծ Բրիտանիա
 Ջերսի		 Coutts & Co Trustees (Jersey) Limited 487
{{{2}}} Լյուքսեմբուրգ Société Générale Bank & Trust Luxembourg 465
{{{2}}} Լյուքսեմբուրգ Landsbanki Luxembourg S.A. 404
{{{2}}} Մեծ Բրիտանիա
 Գերնսի		 Rothschild Trust Guernsey Limited 378
{{{2}}} Իսպանիա Banco Santander 119
{{{2}}} Իսպանիա BBVA 19

Պատասխաններ «Mossack Fonseca»-ի կողմից

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի պատասխան «Miami Herald»-ի և «ICIJ»-ի հարցումներին, «Mossack Fonseca»-ն հրապարակել է 2900 բառանոց հայտարարություն, որտեղ թվարկվել են օրինական պահանջներ, որոնք թույլ չեն տալիս օգտագործել օֆշորային ընկերությունները հարկերից խուսափելու և ամբողջական անանունության համար, օրինակ՝ «FATF» արձանագրությունները, որոնք պահանջում են բացահայտել բոլոր ընկերությունների վերջնական շահառու սեփականատերերը (ներառյալ օֆշորները) նախքան որևէ հաշիվ բացելը կամ որևէ բիզնես գործարք կատարելը։

«The Miami Herald»-ը տպել է հայտարարությունը խմբագրի գրառմամբ, որտեղ ասվում է, որ հայտարարությունը «չի անդրադարձել լրագրողների կողմից բացահայտված հատուկ պատշաճ ուսումնասիրության թերացումներին»[128]։

Երկուշաբթի՝ ապրիլի 4-ին, «Mossack Fonseca»-ն մեկ այլ հայտարարություն է տարածել

Փաստերը հետևյալն են. թեև մենք կարող ենք լինել տվյալների խախտման զոհ, այն, ինչ մենք չենք տեսել ապօրինի ձեռք բերված փաստաթղթերի այս պահոցում, չի հուշում, որ մենք որևէ անօրինական բան ենք արել, և դա շատ համահունչ է համաշխարհային համբավին, որը մենք ստեղծել ենք վերջին 40 տարիների ընթացքում՝ ճիշտ ձևով բիզնես վարելով։

Համահիմնադիր Ռամոն Ֆոնսեկա Մորան «CNN»-ին ասել է, որ հաղորդումները կեղծ են, լի անճշտություններով, և որ կողմերը «շատ հանգամանքներում», որոնք մեջբերել է «ICIJ»-ը, «չեն և երբեք չեն եղել «Mossack Fonseca»-ի հաճախորդները»։ Ընկերությունն ավելի երկար հայտարարություններ է տրամադրել «ICIJ»-ին[129]։

Ապրիլի 6-ի իր պաշտոնական հայտարարության մեջ «Mossack Fonseca»-ն առաջարկել է, որ ցանկացած իրավական խախտման պատասխանատվությունը կարող է ընկած լինել այլ հաստատությունների վրա[130]՝

Մեր հաճախորդների մոտավորապես 90%-ը բաղկացած է պրոֆեսիոնալ հաճախորդներից... ովքեր հանդես են գալիս որպես միջնորդ և կարգավորվում են իրենց բիզնեսի իրավասության ներքո։ Այս հաճախորդները պարտավոր են պատշաճ ուսումնասիրություն կատարել իրենց հաճախորդների նկատմամբ՝ համաձայն KYC և AML կանոնակարգերի, որոնց նրանք ենթակա են։

«Bloomberg»-ին տված հարցազրույցում Յուրգեն Մոսակն ասել է[131]՝

Նա ասաց, որ արտահոսքը «ներքին աշխատանք» չէր. ընկերության ինֆորմացիան արտահոսել էր արտասահմանում տեղակայված սերվերների կողմից։ Նա բողոք է ներկայացրել Պանամայի գլխավոր դատախազություն[132]։

2016 թվականի ապրիլի 7-ին Մոսակը հրաժարական տվեց Պանամայի արտաքին հարաբերությունների խորհրդից (Conarex)[133][134], չնայած այն ժամանակ պաշտոնապես չէր զբաղեցնում այդ պաշտոնը[135]։ Նրա եղբայր Փիթեր Մոսակը մինչ օրս աշխատում է որպես Պանամայի պատվավոր հյուպատոս, ինչպես 2010 թվականից[136][137][138][139]։

2016 թվականի մայիսի 5-ին «Mossack Fonseca»-ն դադարեցման նամակ ուղարկեց «ICIJ»-ին՝ փորձելով կանգնեցնել «ICIJ»-ի կողմից պանամական փաստաթղթերի սկանդալից արտահոսած փաստաթղթերի հրապարակումը[140]։ Չնայած դրան, «ICIJ»-ն հրապարակել է արտահոսած փաստաթղթերը 2016 թվականի մայիսի 9-ին[141][142]։

2018 թվականի մարտին «Mossack Fonseca»-ն հայտարարեց, որ փակվելու է Պանամական փաստաթղթերի սկանդալի պատճառով առաջացած վնասի պատճառով[143]։

2019 թվականի հոկտեմբերին «Netflix»-ը թողարկեց «Լվացքատուն» ֆիլմը՝ հիմնված Պանամական փաստաթղթերի իրադարձությունների վրա։ Մինչ այդ, «Mossack»-ը և «Fonseca»-ն դատական հայց էին ներկայացրել[144]՝ նպատակ ունենալով կանխել հեռարձակումը, պատճառաբանելով զրպարտությունը և հնարավոր վնասը երդվյալ ատենակալների կողմից արդար դատավարության իրենց իրավունքներին, եթե դա սկսվի[145]։ 2019 թվականի հուլիսի 17-ին Կոնեկտիկուտում գտնվող դատավորը մերժեց դատական ակտը՝ պատճառաբանելով իրավասության բացակայությունը և հրամայեց գործը տեղափոխել Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա[144][146]։

Արձագանքներ Պանամայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապրիլի 3-ի առավոտյան ժամը 5:00-ին, երբ առաջին անգամ լուրեր տարածվեցին, Ռամոն Ֆոնսեկա Մորան «TVN» հեռուստաալիքին ասաց, որ ինքը «պատասխանատու չէ, ոչ էլ նրան մեղադրել են որևէ դատարանում»[147]։

Նա ասաց, որ ընկերությունը հաքերային հարձակման զոհ է դարձել, և որ ինքը պատասխանատվություն չի կրում այն բանի համար, թե ինչ են արել հաճախորդները օֆշորային ընկերությունների հետ, որոնք նրանք գնել են «Mossack Fonseca»-ից, որոնք օրինական են Պանամայի օրենքներով[147]։ Նույն օրը ավելի ուշ Անկախ շարժումը (MOVIN)[148] կոչ արեց հանգստություն պահպանել և հույս հայտնեց, որ Պանամայի արդարադատության համակարգը թույլ չի տա մեղավորներին անպատիժ գնալ[147]։

Պետական պաշտոնյաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչև ապրիլի 8-ը կառավարությունը հասկացավ, որ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունները վերաբերում էին հարկերից խուսափելուն և ոչ թե հարձակվում Պանամայի վրա։ Այն ժամանակվա նախագահ Վարելան ապրիլի 7-ին հանդիպել է «CANDIF»-ի՝ Պանամայի տնտեսության տարբեր ոլորտների ներկայացուցիչների կոմիտեի հետ, որը ներառում է Առևտրի պալատը, Արդյունաբերության և գյուղատնտեսության պալատը, Իրավաբանների ազգային ասոցիացիան, Իրավաբանների միջազգային ասոցիացիան, բանկային ասոցիացիան և ֆոնդային բորսան, և անցում կատարվեց ճգնաժամային կառավարման ամբողջական ռեժիմի[149]։ Նույն օրը նա հայտարարեց նոր դատական տրիբունալի և բարձր մակարդակի հանձնաժողովի ստեղծման մասին՝ Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր Ջոզեֆ Ստիգլիցի գլխավորությամբ։ Մեղադրանքներ կային, որ օտարերկրյա ուժերը հարձակվում են Պանամայի վրա Պանամայի «կայուն և ամուր տնտեսության» պատճառով[150]։

Փոխնախագահ Իզաբել Սեն Մալո դե Ալվարադոն ապրիլի 21-ին «The Guardian»-ում հրապարակված մի հոդվածում նշել է, որ նախագահ Խուան Կառլոս Վարելայի և նրա վարչակազմի պաշտոնավարման քսան ամիսների ընթացքում Պանաման ուժեղացրել է փողերի լվացման դեմ իր օրենքները։ Նա նաև հայտարարեց, որ Պանաման ձևավորում է անկախ հանձնաժողով, որը կհամախագահի Նոբելյան մրցանակակիր Ջոզեֆ Ստիգլիցը՝ գնահատելու երկրի ֆինանսական համակարգը, բացահայտելու լավագույն փորձը և առաջարկելու ուղիներ՝ բարելավելու իրավական և ֆինանսական թափանցիկությունն ամբողջ աշխարհում։ Մենք ակնկալում ենք տեսնել դրա արդյունքները առաջիկա վեց ամսվա ընթացքում, և արդյունքներով կկիսվենք միջազգային հանրության հետ»[151]։

Այնուամենայնիվ, 2016 թվականի օգոստոսի սկզբին Ստիգլիցը հրաժարական տվեց կոմիտեից, քանի որ իմացավ, որ Պանամայի կառավարությունը չի պարտավորվի հրապարակել իրենց վերջնական զեկույցը։ Նա ասաց, որ միշտ «ենթադրել է», որ վերջնական զեկույցը կլինի թափանցիկ[152]։

Ապրիլի 8-ին այն ժամանակվա նախագահ Վարելան դատապարտեց Ֆրանսիայի առաջարկը՝ Պանաման վերադարձնել այն երկրների ցուցակի մեջ, որոնք չեն համագործակցում տեղեկատվության փոխանակման համար[153]։ Նախարար Ալվարո Ալեմանը կտրականապես հերքեց, որ Պանաման հարկային դրախտ է և ասաց, որ երկիրը քավության նոխազ չի դառնա[154]։ Ալեմանը հայտնեց, որ բանակցություններ են սկսվել Պանամայում Ֆրանսիայի դեսպանի հետ[154]։

Ապրիլի 25-ին Պանամայի և Ֆրանսիայի ֆինանսների նախարարների հանդիպման արդյունքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որի համաձայն Պանաման տեղեկատվություն է տրամադրելու Ֆրանսիային երկրում հարկվող ակտիվներ ունեցող ֆրանսիացիների մասին[155][156]։

Պանամայի էկոնոմիկայի և ֆինանսների նախարար Դուլսիդիո դե լա Գվարդիան, ով նախկինում աշխատել է որպես օֆշորային մասնագետ «Mossack Fonseca»-ի մրցակից «Morgan & Morgan»-ում, ասել է, որ օֆշորային հաշիվների, ընկերությունների և տրաստների ստեղծումը, թեև օրինական, բայց հաճախ անհասկանալի, նպաստում է «ավելի քիչ, քան կես տոկոսային կետ» Պանամայի ՀՆԱ-ում։ Նա, ըստ երևույթին, ենթադրում էր, որ թերթերի հրապարակումը հարձակում է Պանամայի վրա՝ երկրի ցուցաբերած տնտեսական աճի բարձր մակարդակի պատճառով[157]։

Պանամայի «Morgan & Morgan» ֆիրմայից Էդուարդո Մորգանը «OECD»-ին մեղադրել է սկանդալը սկսելու մեջ՝ Պանամայի կողմից այլ երկրների շահերի հետ մրցակցությունից խուսափելու համար[158]։ Պանամայի փաստաթղթերն անարդար կերպով ազդում են Պանամայի իմիջի վրա և ի հայտ են եկել ոչ թե հետաքննության, այլ հակերության արդյունքում, ասել է Պանամայի Առևտրի, արդյունաբերության և գյուղատնտեսության պալատի նախագահ Ադոլֆո Լինարեսը (Cciap)[159]։

Պանամայի «Colegio Nacional de Abogados de Panama»-ն (CNA) կոչ է արել կառավարությանը իրավական միջոցներ ձեռնարկել[160]։ Քաղաքական վերլուծաբան Մարիո Ռոնյոնին ասել է, որ աշխարհը Պանաման ընկալում է որպես հարկային դրախտ։ Ռոնյոնին նախազգուշացրել է, որ եթե այն ժամանակվա նախագահ Խուան Կառլոս Վարելան փորձի պաշտպանել ներգրավվածներին, նրա կառավարությունը նույնպես կարող է ներգրավվել[161]։

Տնտեսագետ Ռոլանդո Գորդոնը հայտարարել է, որ միջադեպը վնաս է հասցնում Պանամայիn, որը վերջերս է հանվել «FATF»-ի մոխրագույն ցուցակից։ Նա ընդգծել է, որ յուրաքանչյուր երկիր, հատկապես Պանաման, պետք է հետաքննի և պարզի, թե արդյոք տեղի են ունեցել որևէ անօրինական կամ ոչ պատշաճ գործողություն[162]։

Պանամայի իրավաբանների շարժումը Պանամական փաստաթղթերի արտահոսքն անվանեց «կիբեր ահաբեկում» և մամուլի ասուլիսում դատապարտեց այն՝ որպես հարձակում «Պանամա» ապրանքանիշի վրա։ Իսկ նախագահ Ֆրագելա Ալֆոնսոն դա անվանել է ուղղակի հարձակում երկրի ֆինանսական համակարգի վրա։

Ես հրավիրում եմ երկրի բոլոր կազմակերպված ուժերին՝ ստեղծելու մեծ խաչակրաց արշավանք՝ հանուն երկրի իմիջի փրկության։

«Rubio, Álvarez, Solís & Abrego» իրավաբանական ընկերությունը նույնպես արձագանքել է և մամուլի հաղորդագրության մեջ ասել, որ «Վերջին տասնամյակների ընթացքում Պանաման եղել է Լատինական Ամերիկայի և ամբողջ աշխարհի ամենակարևոր ֆինանսական և սպասարկման կենտրոններում։ Արդյունքում մեր սպասարկման համակարգի վրա բոլոր տեսակի հարձակումների փորձեր են կատարվել»[163]։

Օֆշորային ընկերությունները օրինական են, ասել է պանամացի իրավաբան և հանրապետության նախկին վերահսկիչ Ալվին Ուիդենը, անօրինականությունն առաջանում է, երբ դրանք օգտագործվում են փողերի լվացման, զենքի մաքսանենգության, ահաբեկչության կամ հարկերից խուսափելու համար[164]։

2016 թվականի հոկտեմբերի 19-ին հայտնի դարձավ, որ կառավարության ղեկավարը 370 միլիոն ԱՄՆ դոլար է ծախսել երկրի իմիջը «մաքրելու» համար[165]։

2016 թվականի հոկտեմբերի 22-ին Գերմանիա կատարած պետական ​​այցի ժամանակ «Deutsche Welle»-ի լրագրող Ջենի Պերեսին ասաց, որ «առաջընթաց» է գրանցվել թափանցիկության խթանման և հարկային տեղեկատվության փոխանակման բազմաթիվ համաձայնագրերի հաստատման գործում, և որ հարկերից խուսափելը համաշխարհային խնդիր է։ Պատասխանելով «Mossack Fonseca» ընկերության կառավարիչ գործընկեր Ռամոն Ֆոնսեկա Մորայի հետ իր կապերի մասին հարցին՝ նա խոստովանեց, որ ընկերն է[166]։

Իրավապահ մարմիններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Procuraduría de la Nación»-ը հայտարարեց, որ կհետաքննի «Mossack Fonseca»-ն և Պանամայի փաստաթղթերը[167]։ Ապրիլի 12-ին կազմակերպված հանցավորության դեմ նորաստեղծ երկրորդ մասնագիտացված դատախազը խուզարկեց «Mossack Fonseca»-ն և խուզարկեց «Bella Vista»-ի նրանց գրասենյակը՝ Պանամական փաստաթղթերի նախաձեռնած հետաքննության շրջանակներում։ Գլխավոր դատախազությունը 27 ժամ տևած խուզարկությունից հետո[168] մամուլի հաղորդագրություն է տարածել, որում ասվում է, որ նպատակը «լրատվական հոդվածներում հրապարակված տեղեկատվությանն առնչվող փաստաթղթեր ձեռք բերելն է, որը հաստատում է իրավաբանական ընկերության հնարավոր օգտագործումը անօրինական գործունեության մեջ»[169]։ Խուզարկությունն ավարտվել է առանց իրավաբանական ընկերության դեմ միջոցներ ձեռնարկելու, հաստատել է Կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի երկրորդ դատախազ Խավիեր Կարաբալոն[170]։

Ապրիլի 22-ին նույն ստորաբաժանումը ներխուժեց Պանամայի մեկ այլ վայր և «հավաքեց մեծ քանակությամբ ապացույցներ»[168]։

Ֆինանսական սուբյեկտների կարգավորման և վերահսկողության քաղաքապետարանը (ոչ թե էկոնոմիկայի և ֆինանսների նախարարությունը (MEF)) հատուկ աուդիտ է նախաձեռնել «Mossack Fonseca» իրավաբանական ընկերությունում՝ պարզելու, թե արդյոք այն համապատասխանում է հարկային օրենքներին։ Այս վարույթի պատասխանատու Կարլամարա Սանչեսը մամուլի ասուլիսում ասաց, որ պատասխանատու սպան եկել էր ստուգելու, թե արդյոք ընկերությունը ապրիլի 8-ից ի վեր հետևել է պատշաճ ջանասիրությանը, հաճախորդների գիտելիքներին, վերջնական շահառուին և կասկածելի գործարքների մասին Ֆինանսական վերլուծության բաժնի (UAF) գործողություններին։ Նա ասաց, որ 2015 թվականի օրենքը 23-ը լիազորում է կարգավորումն ու վերահսկողությունը և ասաց, որ որոշ ընկերություններ անցած տարվա վերջից վերահսկվել են հատուկ ուշադրությամբ՝ Պանամական փաստաթղթերից հետո, և նշեց, որ օրենքը նախատեսում է տուգանքներ 5000-ից մինչև 1 միլիոն դոլար կամ նույնիսկ ընկերության գործունեության կասեցում[171]։

«Mossack Fonseca»-ի նկատմամբ «ICIJ»-ի հետաքննությունը զեկուցվել է Արդարադատության նախարարությանը։ Սամիդ Դան Սանդովալը՝ Սանտյագո դե Վերագուասի քաղաքապետի նախկին թեկնածուն (2014), դատական ​​հայց է ներկայացրել լրագրողների և բոլոր նրանց, ովքեր մասնակցել են։ Նա ասաց, որ նախագծի անվանումը վնաս է հասցրել երկրի ամբողջականությանը, արժանապատվությանը և ինքնիշխանությանը, և որ կոնսորցիումը պետք է իրավական պատասխանատվություն ստանձնի պանամական ազգին հասցված բոլոր վնասների համար[172]։

«Change.org»-ի միջնորդագիրը «ICIJ»-ին խնդրել է դադարեցնել Պանամայի անունը օգտագործելը Պանամայի փաստաթղթերում։ Հարցման մեջ ասվում էր, որ հետաքննության ընդհանուր ընդունված անվանումը «վնասակար է Պանամայի իմիջին»[173]։

Հետաքննության կասեցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պանամայի գլխավոր դատախազ Քենիայի Իզոլդա Պորսել Դիասը 2017 թվականի հունվարի 24-ին հայտարարեց, որ դադարեցնում է «Mossack Fonseca»-ի դեմ հետաքննությունը, քանի որ այն սահմանադրական իրավունքների պաշտպանության համար բողոք է ներկայացրել Պանամայի Արդարադատության Առաջին Գերագույն դատարան և խնդրեց, որ նա հանձնի բոլոր փաստաթղթերի բնօրինակները՝ վճիռ կայացնելու համար[174][175][176]։

Գանձումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Mossack-ը և Fonseca-ն ձերբակալվել են 2017 թվականի փետրվարի 8-ին՝ փողերի լվացման մեղադրանքով[177]։

«Mossack Fonseca»-ի վախճանը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի մարտին «Mossack Fonseca»-ն հայտարարեց, որ կդադարեցնի գործունեությունը մարտի վերջին՝ Պանամական փաստաթղթերի անմիջական հետևանքով իրենց իմիջին «անդառնալի վնաս պատճառելու» պատճառով[178]։

Մեղադրանքներ, արձագանքներ և հետաքննություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աֆրիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավաֆրիկյան Հանրապետության նախկին նախագահ Թաբո Մբեկին, Աֆրիկյան միության անօրինական ֆինանսական հոսքերի հանձնաժողովի ղեկավարը, ապրիլի 9-ին արտահոսքն անվանեց «ամենաողջունելի» և կոչ արեց աֆրիկյան երկրներին հետաքննել իրենց ազգերի քաղաքացիներին, ովքեր հայտնվում են թերթերում։ Նրա հանձնաժողովի 2015 թվականի զեկույցը[179] ցույց է տվել, որ Աֆրիկան ​​տարեկան 50 միլիարդ դոլար է կորցնում հարկերից խուսափելու և այլ ապօրինի գործողությունների պատճառով, իսկ 50 տարվա կորուստները գերազանցում են մեկ տրիլիոն դոլարը։ Բացի այդ, նա ասաց, որ Սեյշելյան կղզիները, աֆրիկյան ազգը, փաստաթղթերում չորրորդ ամենաշատ հիշատակված հարկային դրախտն է[180]։

Օվկիանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավստրալիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի ապրիլի 22-ին Ավստրալիան ասաց, որ կստեղծի հանրային ռեգիստր, որը կբացահայտի «shell» ընկերությունների շահառու կամ փաստացի սեփականատերերը՝ որպես բազմազգ կորպորացիաների կողմից հարկերից խուսափելը արմատախիլ անելու ջանքերի մի մաս[181]։

Ավստրալիայի հարկային վարչությունը հայտարարել է, որ հետաքննում է 800 անհատ ավստրալացի հարկատուների «Mossack Fonseca»-ի հաճախորդների ցանկում, և որ որոշ գործեր կարող են փոխանցվել երկրի լուրջ ֆինանսական հանցագործությունների դեմ պայքարի խմբին[182]։ Ութսուն անուն համընկնում է կազմակերպված հանցավորության հետախուզության տվյալների բազայի հետ[183]։

«ABC»-ի կողմից վերանայված փաստաթղթերի արտահոսքը «ծակել է անանուն «shell» ընկերությունների վարագույրը» և կապել Սիդնեյի մի գործարարի և Բրիսբենի երկրաբանին Հյուսիսային Կորեայում հանքարդյունաբերական գործարքների հետ[184]։ Թոմաս Քլարկը Սիդնեյի տեխնոլոգիական համալսարանից ասաց, որ Ավստրալիայի կառավարությունը և «ASX»-ը պատժամիջոցներ սահմանելու փոխարեն թույլ են տվել Հյուսիսային Կորեայի հիմնական զենք արտադրողներից մեկի հետ այս կորպորատիվ հարաբերությունների ձևավորմանը մասնակցող մարդկանց ամբողջությամբ շրջանցել կանոնները[184]։

Դեյվիդ Սաթոնը «AAT Corporation»-ի և «EHG Corporation»-ի տնօրենն էր, երբ նրանք ունեին հանքարդյունաբերության լիցենզիաներ Հյուսիսային Կորեայում և բիզնես էին վարում Կորեայի բնական ռեսուրսների զարգացման և ներդրումների կորպորացիայի հետ, որը գտնվում է ՄԱԿ-ի պատժամիջոցների տակ, և Հյուսիսային Կորեայի «զենքի հիմնական վաճառողը և բալիստիկ հրթիռների և սովորական զենքի հետ կապված ապրանքների և սարքավորումների հիմնական արտահանողը, որը պատասխանատու է Հյուսիսային Կորեայի կողմից արտահանվող զենքի մոտավորապես կեսի համար»[184]։ Երկրաբան Լուի Շուրմանը ասում էր, որ բրիտանացի միլիարդատեր Քևին Լիչը կարևոր դեր է ունեցել գործարքի իրականացման համար[184]։ Արտահոսած փաստաթղթերը բացահայտում են նաև մեկ այլ բրիտանացու՝ Ջիբրալթարում բնակվող Ջոն Լիստերի մասնակցությունը[184]։ Ըստ «ABC»-ի, Արտաքին գործերի և առևտրի դեպարտամենտը տեղյակ է եղել հանքարդյունաբերության այս գործարքների մասին, որոնք նույնպես քննարկվել են Ավստրալիայի Սենատում, բայց ոչ ոք երբևէ հարցով չի դիմել Ավստրալիայի դաշնային ոստիկանությանը[184]։

2016 թվականի մայիսի 12-ին Ավստրալիայի նախկին վարչապետ Մալքոլմ Թերնբուլի և Նոր Հարավային Ուելսի նախկին վարչապետ Նևիլ Վրանի անունները երկուսն էլ հայտնաբերվել են Պանամայի փաստաթղթերում, քանի որ զույգը նախկինում եղել է «Mossack Fonseca» ընկերության «Star Technology Systems Limited» ընկերության ղեկավարությունը։ Թերնբուլը և Վրանը հրաժարական տվեցին իրենց պաշտոնից 1995 թվականին։ Վարչապետը հերքել է որևէ ապօրինություն՝ հայտարարելով, որ եթե ձեռնարկությունը որևէ շահույթ ունենար, ինչը, ցավոք, չէր ստացվել, ապա նա հաստատ հարկեր կվճարեր Ավստրալիայում[185]։

Կուկի կղզիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լրատվամիջոցներն ի սկզբանե հայտնել են, որ Պանամական փաստաթղթերում թվարկված են 500 կազմակերպություններ, որոնք հիմնադրվել են Կուկի կղզիների իրավասության ներքո, որն ունի 10000 մարդ, գրեթե նույնն է, ինչ Սինգապուրը, որն ունի 5,7 միլիոն բնակչություն[186]։ «Winebox»-ի գործից հետո Կուկի կղզիները հարկային հարցերի իրավասությունը փոխանցեցին Նոր Զելանդիային[187]։

Նոր Զելանդիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր Զելանդիայի Ներքին եկամուտների դեպարտամենտը հայտնել է, որ աշխատում է երկրում հարկային բնակության իրավունք ունեցող անձանց վերաբերյալ մանրամասներ ձեռք բերելու համար, ովքեր կարող էին ներգրավված լինել «Mossack Fonseca»-ի կազմակերպած գործունեության մեջ[188]։ «ICIJ»-ի տնօրեն Ջերարդ Ռայլը 2016 թվականի ապրիլի 8-ին ասել է Նոր Զելանդիայի ռադիոյին, որ Նոր Զելանդիան հայտնի հարկային դրախտ է և «հանցագործների համար լավ ճակատ»[189]։ Նոր Զելանդիան արտասահմանյան ներդրողներին տրամադրում է օտարերկրյա տրաստային և վերահսկիչ ընկերություններ։ Նոր Զելանդիայի կառավարության քաղաքականությունը չի պահանջում բացահայտել ո՛չ բնակվողի, ո՛չ էլ տրաստային ընկերության շահառուների ինքնությունը։ Սա նշանակում է, որ սեփականության իրավունքը մնում է գաղտնի՝ փաստացիորեն թաքցնելով ակտիվները վստահորդի հայրենի հավատարմատարի իրավասությունից։ Այս տրեստները չեն հարկվում Նոր Զելանդիայում։ Այդ տրաստները կարող են օգտագործվել Նոր Զելանդիայում գրանցված ընկերությունների ձեռքբերման և սեփականության համար, որոնք դառնում են միջոց, որով տրաստների սեփականատերերը կարող են ամենօրյա վերահսկողություն իրականացնել իրենց ակտիվների նկատմամբ։ Նոր Զելանդիայում գրանցված այս ընկերությունները կարող են նախագծվել այնպես, որ շահույթ չստանան՝ օգտագործելով հարկային դրախտներից ստացված վարկերը և շահույթի փոփոխման այլ մեթոդներ. արդյունքը կլինի հարկերից ազատ եկամուտ՝ ընդհանուր հարգանքով, որը սովորաբար կապված է Նոր Զելանդիայում գրանցված ընկերությունների հետ։

Վարչապետ Ջոն Քին մայիսի 7-ին պատասխանել է Ջոն Դոյի այն դիտողությանը, որ ինքը «հետաքրքիրորեն հանգիստ» է եղել Կուկի կղզիներում հարկերից խուսափելու վերաբերյալ՝ ասելով, որ ազդարարը շփոթված է և հավանաբար եվրոպացի։ Չնայած Կուկի կղզիներն օգտագործում են Նոր Զելանդիայի արժույթը, «Ես նույնքան պատասխանատու եմ Կուկի կղզիներում հարկերի համար, որքան Ռուսաստանում հարկերի համար»։ Նոր Զելանդիան իսկապես ներկայացնում է Կուկի կղզիները պաշտպանության և արտաքին քաղաքականության հարցերում, բայց ոչ հարկային հարցերում, ասաց նա[190]։

Հեռացնելով Նոր Զելանդիան Կուկի կղզիներից՝ Քին անտեսեց երկու երկրների սերտ կապերը և այն վճռական դերը, որ Նոր Զելանդիան խաղաց Կուկի կղզիների հարկային համակարգի ստեղծման գործում[191]։

Նիուե

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Mossack Fonseca-ն մոտեցավ Նիուեին 1996 թվականին և առաջարկեց օգնել Հարավային ծովի փոքրիկ կղզում հարկային դրախտ ստեղծել։ Իրավաբանական ընկերությունը մշակել է անհրաժեշտ օրենսդրություն, որը թույլ է տալիս օֆշորային ընկերություններին գործել բացարձակ գաղտնիության պայմաններում։ Նրանք հոգ էին տանում բոլոր փաստաթղթերի մասին, կղզին ստանում էր համեստ վճար յուրաքանչյուր դիմումի համար, և թվում էր, թե դա բավականին գործարք էր, նույնիսկ եթե նրանք այժմ օրենքով պարտավոր էին տրամադրել բոլոր բանկային փաստաթղթերը ռուսերեն և չինարեն, ինչպես նաև անգլերեն[192]։

Շուտով փաստաթղթերը գրեթե ծածկեցին կղզու տարվա բյուջեն։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ կառավարությունը 2001 թվականին պաշտոնական աղմուկ բարձրացրեց հանցավոր եկամուտների լվացման մասին, և «Chase Bank»-ը կղզին ներառեց սև ցուցակում, իսկ «Bank of New York»-ը հետևեց օրինակին։ Սա անհարմարություն պատճառեց բնակչությանը, ուստի նրանք թույլ տվեցին, որ իրենց պայմանագիրը «Mossack Fonseca»-ի հետ ավարտվի, և բանկային աշխարհում գաղտնիություն փնտրողներից շատերը շարժվեցին առաջ[192]։ Ոմանք, այնուամենայնիվ, մնացին։ Պանամական փաստաթղթերի տվյալների բազայում թվարկված են մոտ 10,000 ընկերություններ և տրեստներ, որոնք ստեղծված էին 1200 բնակչություն ունեցող Նիուե քաղաքում[186]։

Սամոա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ նորաստեղծ «shell» ընկերություններ ստեղծվեցին Սամոայում, հավանաբար այն բանից հետո, երբ Նիուեն վերանայեց իր հարկային օրենքները։ Պանամայի փաստաթղթերի տվյալների բազայում թվարկված են ավելի քան 13000 ընկերություններ և տրեստներ, որոնք ստեղծված են այնտեղ։ Սամոայի բնակչությունը կազմում է մոտ 200 000 մարդ[186]։

Ֆուտբոլի միջազգային ֆեդերացիայի (ՖԻՖԱ) հետաքննություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2015 թվականի մայիսի 27-ին Միացյալ Նահանգների արդարադատության նախարարությունը մեղադրանք է առաջադրել մի շարք ընկերությունների և անհատների՝ դավադրության, կոռուպցիայի և ռեկետային մեղադրանքներով՝ կապված ՖԻՖԱ-ի մրցաշարերի լրատվամիջոցների և մարքեթինգի իրավունքներ ստանալու համար տրվող կաշառքների և ատկատների հետ։ Ոմանք անմիջապես ընդունեցին իրենց մեղքը[193]։

Մեղադրյալների թվում են Ջեֆրի Ուեբը և Ջեք Ուորները՝ ԿՈՆԿԱԿԱՖ-ի ներկայիս և նախկին նախագահները՝ ՖԻՖԱ-ի կողմից կառավարվող մայրցամաքային կոնֆեդերացիան, որի կենտրոնակայանը գտնվում է ԱՄՆ-ում։ Նրանց մեղադրանք է առաջադրվել ռեկետի և կաշառակերության համար։ Մյուսները սպորտային մարքեթինգի ղեկավարներ էին Միացյալ Նահանգներում և Հարավային Ամերիկայում, ովքեր վճարեցին և համաձայնեցին վերադարձնել ավելի քան 150 միլիոն դոլար կաշառք[193]։

2014 թվականի դեկտեմբերի 12-ին Խոսե Հավիլան՝ «Traffic Group»-ի՝ բրազիլական սպորտային մարքեթինգային կոնգլոմերատի սեփականատերն ու հիմնադիրը, հրաժարվեց մեղադրական եզրակացությունից և իրեն մեղավոր ճանաչեց չորս կետից բաղկացած մեղադրանքով՝ որը մեղադրում էր իրեն ռեկետային դավադրության, համատեղ խարդախության դավադրության, փողերի լվացման դավադրության և արդարադատությանը խոչընդոտելու մեջ։ ավիլան նաև համաձայնել է վճարել ավելի քան 151 միլիոն դոլար, որից 25 միլիոնը վճարվել էր իր միջնորդության պահին[193]։

«Torneos & Traffic-ը» (T&T) «Fox International Channels»-ի դուստր ձեռնարկությունն է 2005 թվականից (ներդրումներով 2002 թվականից)[194] և այն նույն ընկերությունն է, որը ներգրավված է հարավամերիկյան խոշոր ֆուտբոլային մրցաշարերի իրավունքների ձեռքբերման կոռուպցիոն պրակտիկայի մեջ[195][196]։

Պանամայի փաստաթղթերում հիշատակված շատ անձինք կապված են ֆուտբոլի ասոցիացիայի համաշխարհային ղեկավար մարմնի՝ ՖԻՖԱ-ի հետ, այդ թվում՝ ԿՈՆՄԵԲՈԼ-ի նախկին նախագահ Էուջենիո Ֆիգերեդոն[197], ՈՒԵՖԱ-ի նախկին նախագահ Միշել Պլատինին[198], ՖԻՖԱ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Ժերոմ Վալկեն[198], Բարսելոնայի արգենտինացի նախկին խաղացող Լիոնել Մեսսին, իսկ Իտալիայից՝ «Metro»-ի գլխավոր մենեջեր Անտոնիո Գուլիելմին[197]։

Արտահոսքը նաև բացահայտեց շահերի բախում ՖԻՖԱ-ի էթիկայի հանձնաժողովի անդամի և ՖԻՖԱ-ի նախկին փոխնախագահ Էուջենիո Ֆիգերեդոյի միջև[197]։ Շվեյցարիայի ոստիկանությունը խուզարկել է ՈՒԵՖԱ-ի՝ եվրոպական ֆուտբոլի ղեկավար մարմնի գրասենյակները՝ նախկին գլխավոր քարտուղար Ջաննի Ինֆանտինոյին ՖԻՖԱ-ի նախագահ նշանակելուց հետո։ ՈւԵՖԱ-ում գտնվելու ժամանակ նա հեռուստատեսային պայմանագիր էր կնքել «Cross Trading» կոչվող ընկերության հետ, որին Հետաքննությունների դաշնային բյուրո-ն այն ժամանակից ի վեր մեղադրում էր կաշառակերության մեջ։ Պայմանագիրը հայտնվել է արտահոսած փաստաթղթերի շարքում։ Ինֆանտինոն հերքել է իր մեղքը[199]։

Վերականգնված գումարներ դատավարություններից, տուգանքներից և հետադարձ հարկերից

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի ապրիլին «ICIJ»-ը և եվրոպական թերթերը հայտնել են, որ նման վճարումների համաշխարհային ցուցանիշը գերազանցել է մեկ միլիարդ դոլարը և այժմ կազմում է 1,2 միլիարդ։ Համեմատության համար, ամենամեծ կորցված գումարը վերականգնել է Մեծ Բրիտանիան (253 մլն), որին հաջորդում են Դանիան (237 մլն), Գերմանիան (183 մլն), Իսպանիան (164 մլն), Ֆրանսիան (136 մլն) և Ավստրալիան (93 մլն)։ Կոլումբիան 89 միլիոնով վերականգնեց ամենաբարձր գումարը Հարավային և Կենտրոնական Ամերիկայի երկրների համար, որոնք մեծապես ներգրավված էին ֆինանսական սկանդալում։ Մինչ հետաքննությունները շարունակվում են Ավստրիայում, Կանադայում և Շվեյցարիայում, և սպասվում են ավելի շատ վճարումներ, շատ երկրներ շարունակական ստուգումներ են անցկացնում զեկույցում նշված ընկերությունների և մասնավոր անձանց նկատմամբ[200][201]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «About the Panama Papers Investigations». International Consortium of Investigative Journalists. 2018 թ․ հունվարի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 17-ին.
  2. ↑ «Giant leak of offshore financial records exposes global array of crime and corruption». OCCRP. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Schmidt, Michael S.; Myers, Steven Lee (2016 թ․ ապրիլի 3). «Panama Law Firm's Leaked Files Detail Offshore Accounts Tied to World Leaders». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.
  4. ↑ «"Помогут ли "Панамские документы" расставанию россиян с иллюзиями": СМИ обсуждают последствия "Офшоргейта" для РФ» ["Will the Panama Papers help" parting of Russians with illusions ": the media discuss the consequences of" Offshorgate "for the Russian Federation]. newsru.com (ռուսերեն). 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  5. ↑ «"Вашего покорного слуги там нет": Путин прокомментировал "Панамские документы"» ["Your humble servant is not there": Putin commented on the "Panama Papers"]. newsru.com (ռուսերեն). 2016 թ․ ապրիլի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  6. ↑ O'Donovan, James; Wagner, Hannes F; Zeume, Stefan (2019 թ․ փետրվարի 11). «The Value of Offshore Secrets: Evidence from the Panama Papers». The Review of Financial Studies. 32 (11): 4117–4155. doi:10.1093/rfs/hhz017. hdl:10.1093/rfs/hhz017. ISSN 0893-9454.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Garside, Juliette; Watt, Holly; Pegg, David (2016 թ․ ապրիլի 3). «The Panama Papers: how the world's rich and famous hide their money offshore». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  8. ↑ Vasilyeva, Natalya; Anderson, Mae (2016 թ․ ապրիլի 3). «News Group Claims Huge Trove of Data on Offshore Accounts». The New York Times. Associated Press. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  9. ↑ Kenton, Will. «What Are the Panama Papers?». Investopedia (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 8-ին.
  10. ↑ «ICIJ Offshore Leaks Database». International Coalition of Investigative Journalists. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 12-ին.
  11. ↑ International Consortium of Investigative journalists (2016 թ․ ապրիլի 3). «A new ICIJ investigation exposes a rogue offshore industry». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
  12. ↑ Murphy, Paul; Jones, Sam; Warrell, Helen (2020 թ․ հուլիսի 10). «From payments to armaments: the double life of Wirecard's Jan Marsalek». Financial Times (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 19-ին.
  13. ↑ Will Fitzgibbon,«FROM FRONT PAGES TO PRISON TIME: BEHIND THE SCENES OF A PANAMA PAPERS CRIMINAL CASE». icij.org (անգլերեն). 2021 թ․ ապրիլի 3. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  14. ↑ «Giant Leak of Offshore Financial Records Exposes Global Array of Crime and Corruption». The Panama Papers. The International Consortium of Investigative Journalists – ICIJ. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  15. ↑ Clark, Nicola (2016 թ․ ապրիլի 5). «How a Cryptic Message, 'Interested in Data?,' Led to the Panama Papers». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 12-ին.
  16. ↑ «How two German newspaper reporters broke the story behind the Panama Papers» (անգլերեն). 2016 թ․ հուլիսի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 12-ին.
  17. ↑ Garside, Juliette (2016 թ․ ապրիլի 16). «Panama Papers: inside the Guardian's investigation into offshore secrets». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 6-ին.
  18. ↑ Shane, Scott; Lipton, Eric (2016 թ․ մայիսի 6). «Panama Papers Source Offers to Aid Inquiries if Exempt From Punishment». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 Kottasova, Ivana (2016 թ․ մայիսի 6). «Panama Papers' 'John Doe' says inequality concerns drove leak». CNNMoney. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  20. ↑ «Panama Papers: Source breaks silence on Mossack Fonseca leaks». BBC News. 2016 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 6-ին.
  21. ↑ «Panama Papers Source Offers Documents To Governments, Hints At More To Come». ICIJ. 2016 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  22. ↑ «DocumentCloud 150 Results Source: Internal documents from Mossack Fonseca (Panama)». DocumentCloud. Investigative Reporters and Editors, Inc. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 18-ին.
  23. ↑ «Panama Papers: the scandal that damaged the image of a country». www.panamatoday.com. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  24. ↑ Sources using the term "Mossack Fonseca papers":
  25. ↑ Obermaier, Frederik; Obermayer, Bastian; Schmitt, Jörg (2020 թ․ հոկտեմբերի 19). «Panama Papers: Haftbefehle gegen Mossack-Fonseca-Gründer». Süddeutsche.de. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  26. ↑ Pegg, David (2024 թ․ ապրիլի 9). «Panama Papers: trial begins of 27 Mossack Fonseca employees». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին.
  27. ↑ «Panama Papers: Money laundering trial of 27 defendants begins». www.bbc.com. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին.
  28. ↑ «Panama Papers trial begins with denials eight years after historic tax evasion exposé - ICIJ» (ամերիկյան անգլերեն). 2024 թ․ ապրիլի 8. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 10-ին.
  29. ↑ «Mining loses its sparkle for billionaire as town – and Tiffany – revolt». The Independent (անգլերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  30. ↑ 30,0 30,1 Khadija Sharife; Silas Gbandia (2016 թ․ ապրիլի 26). «Sierra Leone's flawed diamond trade». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 27-ին.
  31. ↑ Martha M. Hamilton (2016 թ․ ապրիլի 25). «Cartel-Linked Suspects Arrested After Panama Papers Revelations». Panama Papers. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  32. ↑ «" Panama papers " et sociétés offshore : sur la piste des fonds de Karim Wade ? (Exclusif)». Ouestaf.com (ֆրանսերեն). 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  33. ↑ «The Secret Dealings of Swiss Lawyer Dieter Neupert». Al Bawaba (անգլերեն). 2017 թ․ հունվարի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 19-ին.
  34. ↑ «The Panama Papers: 7 things to know». CNN (անգլերեն). 2016 թ․ ապրիլի 4. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 «Panama Papers and Mossack Fonseca explained». Australian Broadcasting CORP. 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  36. ↑ Salimah Shivji (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: Quebec lawyer based in Dubai linked to Mossack Fonseca». CBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  37. ↑ Kerry A. Dolan (2016 թ․ ապրիլի 14). «Billionaires From Brazil And Mexico Named In The Panama Papers Leak». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 Holly Watt; David Pegg; Juliette Garside; Helena Bengtsson (2016 թ․ ապրիլի 6). «From Kubrick to Cowell: Panama Papers expose offshore dealings of the stars». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  39. ↑ 39,0 39,1 Leah McGrath Goodman (2016 թ․ ապրիլի 15). «PANAMA PAPERS: WHAT STANLEY KUBRICK CAN TEACH YOU ABOUT TAX SHELTERS». Newsweek. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  40. ↑ Yasuo Awai (2016 թ․ ապրիլի 23). «A third of Panama Papers shell companies set up from Hong Kong, China». Nikkei Asian Review. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  41. ↑ Joan Tilouine; ICIJ (2016 թ․ ապրիլի 4). «Les Africains du Panama (1): les circuits offshore des 'fils de'». Le Monde (ֆրանսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  42. ↑ Juliette Garside; Luke Harding; David; Holly Watt (2016 թ․ ապրիլի 5). «London law firm helped Azerbaijan's first family set up secret offshore firm: Panama Papers shine light on hidden property portfolio of President Aliyev's daughters». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.
  43. ↑ Cyril Bensimon; Christophe Châtelot; Joan Tilouine; Simon Piel (2015 թ․ սեպտեմբերի 15). «L'encombrant bras droit d'Ali Bongo». LE MONDE (ֆրանսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 1-ին.
  44. ↑ 44,0 44,1 «Places in the sun: a special report on offshore finance» (PDF). The Economist. 2007 թ․ փետրվարի 24. ISSN 0013-0613. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  45. ↑ Zoromé, Ahmed (2007 թ․ ապրիլի 1). «Concept of Offshore Financial Centers: In Search of an Operational Definition» (PDF). IMF Working Papers. International Monetary Fund. էջ 4. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  46. ↑ Patricia Cohen (2016 թ․ հունվարի 19). «Wealth inequality rising fast, Oxfam says, faulting tax havens». Boston Globe. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
  47. ↑ Butagira, Tabu. «Leaked emails expose Heritage plot to dodge Uganda tax». ANCIR. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 29-ին.
  48. ↑ Leyendecker, Hans; Obermaier, Frederik; Obermayer, Bastian; Wormer, Vanessa. «Panama Papers: The Firm». Süddeutsche Zeitung. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  49. ↑ Harari, Morgan; Meinzer, Markus; Murphy, Richard (2012 թ․ հոկտեմբերի 1). «Financial Secrecy, Banks and the Big 4 Firms of Accountants» (PDF). Tax Justice Network. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  50. ↑ «Miami's luxury real estate boom connected to Panama Papers». Orlando Weekly. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  51. ↑ «Locked out of boom, buyers hunt for new housing hot spots». Miami Herald. 2015 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.
  52. ↑ Kyle Munzenrieder (2016 թ․ հունվարի 13). «Feds Will Track How Much of Miami's Real-Estate Boom Is Being Fueled by Money Laundering». Miami New Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  53. ↑ Nicholas Nehemas (2016 թ․ ապրիլի 3). «How secret offshore money helps fuel Miami's luxury real-estate boom». Miami Herald. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
  54. ↑ Silverstein, Ken (2013 թ․ հոկտեմբերի 2). «Miami: Where Luxury Real Estate Meets Dirty Money» (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0027-8378. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 22-ին.
  55. ↑ 55,0 55,1 «Share of Homes Bought With All Cash Hits Highest Level Since 2014». www.redfin.com. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 22-ին.
  56. ↑ «Property cash buyers at record high, Nationwide says». BBC News. 2015 թ․ հունիսի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.
  57. ↑ «House prices hit record high as UK housing crisis worsens: London prices have shot up almost 50 per cent, or £195,420, since the last election in May 2010». The Independent. 2015 թ․ ապրիլի 20. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 Judith Evans (2016 թ․ ապրիլի 6). «How laundered money shapes London's property market». Financial Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  59. ↑ «Vancouver foreign ownership research prompts cries of racism in hot housing market». CBC News. 2015 թ․ նոյեմբերի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  60. ↑ Greg Rasmussen (2015 թ․ մայիսի 14). «Premier Clark was asked the wrong question on foreign ownership of housing: The B.C. government needs to find out exactly how much foreign cash flows into BC real estate». CBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  61. ↑ Kathy Tomlinson (2016 թ․ սեպտեմբերի 8). «Canadian banks helping clients bend rules to move money out of China». Globe and Mail. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  62. ↑ Jason Proctor (2016 թ․ հունիսի 27). «Chinese bank claims fugitive bought luxury B.C. real estate: B.C. Supreme Court order freezes Shibiao Yan's assets while bank tries to get back $10 million loan». CBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 21-ին.
  63. ↑ «Panama Papers: Tax avoidance issue to be taken up at G20 Leaders' Summit». Indian Express. 2016 թ․ ապրիլի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  64. ↑ 64,0 64,1 64,2 64,3 Anne Michel; Maxime Vaudano (2016 թ․ ապրիլի 16). «Panama papers: Panama, Vanuatu et Liban sont menacés de figurer sur la liste noire des paradis fiscaux» [Panama Papers: Panama, Vanuatu and Lebanon at risk of appearing on tax haven blacklist]. Le Monde (ֆրանսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 65,4 Obermaier, Frederik; Obermayer, Bastian; Wormer, Vanessa; Jaschensky, Wolfgang (2016 թ․ ապրիլի 3). «About the Panama Papers». Süddeutsche Zeitung. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  66. ↑ «Panama Papers Q&A: What is the scandal about?». 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  67. ↑ Greenberg, Andy (2016 թ․ ապրիլի 16). «How Reporters Pulled Off the Panama Papers, the Biggest Leak in Whistleblower History». Wired. Condé Nast. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  68. ↑ «Panama Papers: Why 'John Doe' risked their life for the Mossack Fonseca leak». Australian Broadcasting Commission. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  69. ↑ «We are the investigative journalists who worked on the Panama Papers AMA!». 2016 թ․ ապրիլի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.
  70. ↑ Frederik Obermaier; Bastian Obermayer; Vanessa Wormer; Wolfgang Jaschensky. «All you need to know about the Panama Papers». Süddeutsche Zeitung. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  71. ↑ Mick Krever (2016 թ․ ապրիլի 12). «How nail polish helped keep the 'Panama Papers' secret». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  72. ↑ Zeitung, Süddeutsche. «All you need to know about the Panama Papers». Süddeutsche.de. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 73,3 73,4 «From Encrypted Drives To Amazon's Cloud – The Amazing Flight of the Panama Papers». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  74. ↑ «Gräv - ICIJ\x27s Platforms \x26 Tools».
  75. ↑ 75,0 75,1 «Panama Papers: How Nuix Helped Uncover the Facts». Nuix. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  76. ↑ «Faculty: David P. Weber». University of Maryland. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  77. ↑ Dearden, Lizzie (2016 թ․ ապրիլի 4). «Everything you need to know about the Panama Papers». The Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  78. ↑ Guevara, Marina W. (2016 թ․ ապրիլի 26). «Coming Soon: ICIJ to Release Panama Papers Offshore Companies Data». panamapapers.icij.org. The International Consortium of Investigative Journalists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  79. ↑ «Piden no publicar Panama Papers». 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  80. ↑ Kraft, Steffen (2011 թ․ օգոստոսի 25). «Leck bei Wikileaks» [Leak at Wikileaks]. Der Freitag (գերմաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
  81. ↑ «Panama-Papers: Kanzlei Mossack Fonesca erstattet Anzeige» [Panama-papers: Law firm of Mossack Fonseca charges]. DiePresse.com (գերմաներեն). 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  82. ↑ James Sanders (2016 թ․ ապրիլի 13). «No. 1 thing IT departments can learn from the Panama Papers hack: Staggeringly out of date software supports the conclusion that documents from Mossack Fonseca were exfiltrated by a hacker. Learn what vulnerabilities could have been used». TechRepublic. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  83. ↑ «Cybersecurity Lessons Learned From 'Panama Papers' Breach». Forbes. 2016 թ․ ապրիլի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  84. ↑ Mark Maunder (2016 թ․ ապրիլի 7). «Did an Out of Date WordPress Plugin Expose Mossack Fonseca to Hacks?». Wordfence. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  85. ↑ «Slider Revolution Plugin Critical Vulnerability Being Exploited». Sucuri Blog. 2014 թ․ սեպտեմբերի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 15-ին.
  86. ↑ Ali Razaa (2016 թ․ ապրիլի 12). «SQL injection bug found in Panama Papers Law Firm Mossack Fonseca». HackRead. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  87. ↑ «Industrial Control Cyber Security Nuclear». 2016 թ․ մայիս. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  88. ↑ Kubecka, Chris (2017). Down the Rabbit Hole: An OSINT Journey. Amsterdam: HypaSec. էջեր 1–162. ISBN 978-0995687547.
  89. ↑ Bilton, Richard (2016 թ․ ապրիլի 3). «Panama Papers: Mossack Fonseca leak reveals elite's tax havens». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  90. ↑ Snowden, Edward. «Biggest leak in the history of data journalism just went live, and it's about corruption». Twitter. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  91. ↑ «A new ICIJ Investigation Exposes a Rogue Offshore Industry». International Consortium of Investigative Journalists. Center for Public Integrity. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 27-ին – via the Wayback Machine.
  92. ↑ White, Micah (2016 թ․ ապրիլի 5). «The Panama Papers: leaktivism's coming of age». The Guardian. Comment is Free. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  93. ↑ «Panama Papers: WikiLeaks calls for data leak to be released in full». The Belfast Telegraph. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  94. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «WikiLeaks slams 'Panama Papers' trickle-down strategy | DW | April 7, 2016». DW.COM (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  95. ↑ «Daphne's death affected me deeply – secret source behind Panama Papers leak». 2022 թ․ հուլիսի 22. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  96. ↑ 96,00 96,01 96,02 96,03 96,04 96,05 96,06 96,07 96,08 96,09 96,10 96,11 96,12 96,13 «Panama Papers: The Power Players». International Consortium of Investigative Journalists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  97. ↑ Fusion Investigative Unit (2016 թ․ ապրիլի 3). «Here are the famous politicos in 'the Wikileaks of the mega-rich'». Fusion. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  98. ↑ «Mauricio Macri aparece como director una segunda empresa offshore». Perfil.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
  99. ↑ «Macri offshore: aparece una segunda empresa del presidente en Panamá». Perfil.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 1-ին.
  100. ↑ «Former Sudanese President cited as 'Power Player' in Panama Papers». Dabanga. 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  101. ↑ Adam Lusher (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: 12 world leaders linked to offshore dealings – and the full allegations against them». The Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  102. ↑ Nino Bakradze; Dave Bloss (2016 թ․ ապրիլի 3). «OFFSHORE COMPANY SPENT 3 YEARS CHASING IVANISHVILI'S PASSPORT». OCCRP. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 30-ին.
  103. ↑ Dominic Dudley (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: The Middle East Players». Forbes. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  104. ↑ «Rise.md: #PanamaPapers. Conexiunile offshore ale lui Ion Sturza. Proiectul de investigatie globala il are in vizor si pe fostul premier». Moldova: Pro TV Chișinău. 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  105. ↑ Jack Moore (2016 թ․ ապրիլի 4). «PANAMA PAPERS: WHO IS IMPLICATED FROM THE MIDDLE EAST?». Newsweek. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  106. ↑ «Giant Leak of Offshore Financial Records Exposes Global Array of Crime and Corruption». Panama Papers. International Consortium of Investigative Journalists. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 22-ին.
  107. ↑ «The Power Players: Clive Khulubuse Zuma». ICIJ. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  108. ↑ Morgan, Tom (2016 թ․ ապրիլի 6). «Panama Papers: Sarah Ferguson, Simon Cowell and Heather Mills among celebrities named in leak». ProTV (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  109. ↑ 109,0 109,1 Simon Bowers. «How Mossack Fonseca helped hide millions from Britain's biggest gold bullion robbery». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  110. ↑ «Jackie Chan, involucrado en escándalo "Panama Papers"». 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  111. ↑ 111,0 111,1 Harding, Luke (2016 թ․ ապրիլի 3). «The Panama Papers: what you need to know». The Guardian (անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  112. ↑ Chohan, Usman W. (2016 թ․ ապրիլի 6). «The Panama Papers and Tax Morality» (անգլերեն). Rochester, NY. doi:10.2139/ssrn.2759418. S2CID 156926882. SSRN 2759418.
  113. ↑ «Panama Papers: Vladimir Putin associates, Jackie Chan identified in unprecedented leak of offshore financial records». ABC News online. 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  114. ↑ Bilton, Richard (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: How a British man, 90, covered for a US millionaire». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  115. ↑ 115,0 115,1 «A torrential leak». The Economist. ISSN 0013-0613. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  116. ↑ Salimah Shivji (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: Quebec lawyer based pin Dubai linked to Mossack Fonseca: Helene Mathieu Legal Consultants worked to incorporate 3 companies that now face economic sanctions». CBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 20-ին.
  117. ↑ 117,0 117,1 Cox, Simon (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: Mossack Fonseca 'helped firms subject to sanctions'». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  118. ↑ «Panama Papers: World Leaders from Iceland to Argentina Exposed in Massive Tax Evasion Scheme». Democracy Now!. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  119. ↑ 119,0 119,1 Goodway, Nick (2016 թ․ ապրիլի 5). «Panama scandal grows for HSBC over Syria links». Evening Standard (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  120. ↑ 120,0 120,1 US Department of the Treasury (2013 թ․ հունիսի 27). «Treasury Sanctions Bank, Front Company, and Official Linked to North Korean Weapons of Mass Destruction Programs: Action Targets North Korea's Use of Deceptive Financial Practices to Support its Weapons Programs». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  121. ↑ 121,0 121,1 Garside, Juliette; Harding, Luke (2016 թ․ ապրիլի 4). «British banker set up firm 'used by North Korea to sell weapons'». The Guardian (անգլերեն). ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  122. ↑ Blau, Uri; Dolev, Daniel (2016 թ․ ապրիլի 7). «Panama Papers: Leaks Reveal Abbas' Son's $1m Holding in Company With Ties to Palestinian Authority». Haaretz.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 19-ին.
  123. ↑ 123,0 123,1 «The Panama Papers Numbers». panamapapers.icij.org. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  124. ↑ Hall, Kevin G.; Taylor, Marisa (2016 թ․ ապրիլի 4). «Americans, including a Bellevue man, show up in Panama Papers». The Seattle Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  125. ↑ «US scolds others about offshores, but looks other way at home». Kansas City Star. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  126. ↑ Irving Delgado Nay (2016 թ․ ապրիլի 4). «MP investigará a Mossack Fonseca» [MP investigated Mossack Fonseca]. El Siglo (իսպաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  127. ↑ «Credit Suisse, HSBC dismiss 'Panama Papers' tax avoidance allegations». Reuters. United Kingdom. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  128. ↑ Miami Herald staff (2016 թ․ ապրիլի 3). «Mossack Fonseca responds to Miami Herald 'Secret Shell Game' series on offshore companies». The Miami Herald. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  129. ↑ «The Panama Papers: 7 things to know». CNN. 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  130. ↑ «Statement Regarding Recent Media Coverage» (PDF). Mossack Fonseca. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  131. ↑ Blake Schmidt (2016 թ․ ապրիլի 4). «A Conversation With Panama's Suddenly Notorious Offshore Lawyers». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 25-ին.
  132. ↑ «Panama Papers: Leak firm Mossack Fonseca 'victim of hack'». BBC News. 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  133. ↑ «The Latest: Venezuela to Probe Citizens in 'Panama Papers'». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  134. ↑ León, Guadalupe (2016 թ․ ապրիլի 7). «Jürgen Mossack renunció al Consejo Nacional de Relaciones Exteriores». La Estrella de Panamá. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  135. ↑ «Vicepresidente y Canciller Varela se reúne con el Consejo Nacional de Relaciones Exteriores» [Vice President and Chancellor Varela meets with the National Foreign Affairs Council] (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  136. ↑ «DEPARTAMENTO CONSULAR DE LA DGPE MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES GUIA CONSULAR (actualizada al 6 de abril 2016)» (PDF). MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES (իսպաներեն). Ministerio de Relaciones Exteriores Panama. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  137. ↑ «DEPARTAMENTO CONSULAR DE LA DGPE MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES GUIA CONSULAR (AGOSTO 2013)» (PDF). MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES (իսպաներեն). Ministerio de Relaciones Exteriores Panama. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  138. ↑ «DEPARTAMENTO CONSULAR DE LA DGPE MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES GUIA CONSULAR (Febrero 2011)» (PDF). MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES (իսպաներեն). Ministerio de Relaciones Exteriores Panama. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  139. ↑ «DEPARTAMENTO CONSULAR DE LA DGPE MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES GUIA CONSULAR (Oct 2010)» (PDF). MINISTERIO DE RELACIONES EXTERIORES (իսպաներեն). Ministerio de Relaciones Exteriores Panama. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ ապրիլի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  140. ↑ «Piden no publicar Panama Papers». El Siglo (իսպաներեն). 2016 թ․ մայիսի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  141. ↑ «ICIJ revelará hoy 'Panamá papers'». El Siglo (իսպաներեն). 2016 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  142. ↑ «ICIJ releases database revealing thousands of secret offshore companies · ICIJ». icij.org (անգլերեն). The International Consortium of Investigative Journalists. 2016 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  143. ↑ «Mossack Fonseca law firm to shut down after Panama Papers tax scandal». The Guardian. 2018 թ․ մարտի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին.
  144. ↑ 144,0 144,1 «Netflix's 'The Laundromat' Goes On as Court Transfers Lawsuit». The New York Times. Associated Press. 2019 թ․ հոկտեմբերի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  145. ↑ «Panama Papers law firm founders 'investigated by the FBI'». International Consortium of Investigative Journalists. ICIJ. 2019 թ․ հոկտեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  146. ↑ Maddaus, Gene (2019 թ․ հոկտեմբերի 18). «Court Refuses to Block Netflix Release of 'The Laundromat'». Variety. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  147. ↑ 147,0 147,1 147,2 «Exclusiva: 'No soy responsable ni he sido acusado en un tribunal', Fonseca Mora». TVN. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  148. ↑ «Civil Society | Policy Areas | ERCAS – European Research Centre for Anti-Corruption and State-Building». www.againstcorruption.eu. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  149. ↑ «Panama Launches Crisis Talks in Wake of Tax Haven Leaks». www.bna.com. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  150. ↑ González, Nimay (2016 թ․ ապրիլի 14). «"Nos atacan porque Panamá tiene condiciones favorables para inversionistas", Estrada». Telemetro. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 11-ին.
  151. ↑ Isabel Saint Malo de Alvarado (2016 թ․ ապրիլի 21). «Don't blame Panama for the Panama Papers». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2006 թ․ ապրիլի 23-ին.
  152. ↑ «Panama Papers Commission 'Will Have No Credibility,' Former Chair Joseph Stiglitz Says». ABC News (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  153. ↑ «Panama threatens France over 'papers' blacklist». RFI (անգլերեն). France. 2016 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  154. ↑ 154,0 154,1 «Panamá se defiende y califica de 'irrespetuosas' declaraciones de la OCDE». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  155. ↑ «Panama's finance minister faces French counterpart in Paris over tax spat». Reuters. 2016 թ․ ապրիլի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  156. ↑ «Panamá y Francia pactan contra evasión». La Estrella de Panamá. 2016 թ․ ապրիլի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  157. ↑ Webber, Jude (2016 թ․ ապրիլի 7). «Panamanians pained by corruption claims». Financial Times. ISSN 0307-1766. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  158. ↑ «Eduardo Morgan: "detrás de todo esto está la OCDE"». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  159. ↑ «'Panama Papers', una campaña de difamación al país: Adolfo Linares». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 6-ին.
  160. ↑ «Gremio de abogados insta a Gobierno panameño demandar por daño de imagen». 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  161. ↑ «Panamá sale afectado». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  162. ↑ «Repercución económica». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  163. ↑ «Repudian ataque a imagen del país». 2016 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  164. ↑ «Sociedades offshore». 2016 թ․ ապրիլի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  165. ↑ «Ejecutivo utiliza $370 mil para 'limpiar' imagen». 2016 թ․ հոկտեմբերի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  166. ↑ «La entrevista sobre "Panama Papers" que puso contra las cuerdas al presidente Varela». 2016 թ․ հոկտեմբերի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  167. ↑ «MP investigará a Mossack Fonseca& – El Siglo». 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 5-ին.
  168. ↑ 168,0 168,1 «Investigators raid property of 'Panama Papers' law firm Mossack Fonseca». The Telegraph. Reuters. 2016 թ․ ապրիլի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 23-ին.
  169. ↑ «Fiscalía panameña realizó allanamiento en Mossack Fonseca». 2016 թ․ ապրիլի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 13-ին.
  170. ↑ «MP evita referirse al futuro de Mossack Fonseca». 2016 թ․ ապրիլի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 2-ին.
  171. ↑ «MEF realiza auditoría a firma Mossack Fonseca». 2016 թ․ ապրիլի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 2-ին.
  172. ↑ «ICIJ no puede ser investigado». 2016 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 2-ին.
  173. ↑ «Elevan petición en internet para que se cambie el nombre de Panama Papers». 2016 թ․ ապրիլի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 2-ին.
  174. ↑ «Panamá suspenderá investigación sobre Panama Papers». gestion.pe. 2017 թ․ հունվարի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 25-ին.
  175. ↑ «Panamá suspenderá investigación sobre Panama Papers – laprensalibre.cr». www.laprensalibre.cr. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 25-ին.
  176. ↑ «Panamá Papers: procuradora general anunció suspensión de investigación». 2017 թ․ հունվարի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 2-ին.
  177. ↑ Elida Moreno (2017 թ․ փետրվարի 11). «Panama detains Mossack Fonseca founders on corruption charges». mobile.reuters.com. Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  178. ↑ Slawson, Nicola; agencies (2018 թ․ մարտի 14). «Mossack Fonseca law firm to shut down after Panama Papers tax scandal». www.theguardian.com. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 16-ին.
  179. ↑ «Illicit Financial Flows: Report of the High Level Panel on Illicit Financial Flows from Africa: Commissioned by the AU/ECA Conference of Ministers of Finance, Planning and Economic Development» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 27-ին.
  180. ↑ Conor Gaffey (2016 թ․ ապրիլի 11). «PANAMA PAPERS: AFRICAN UNION CALLS FOR INVESTIGATIONS». Newsweek. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 27-ին.
  181. ↑ «Australia to create public register of shell company owners, in wake of Panama Papers». South China Morning Post. 2016 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  182. ↑ Chenoweth, Neil (2016 թ․ ապրիլի 4). «Panama Papers: ATO investigating more than 800 Australian clients of Mossack Fonseca». Sydney Morning Herald. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  183. ↑ AAP (2016 թ․ ապրիլի 22). «Senate to look further at Panama Papers tax havens: A Senate committee says multinational companies have resorted to obfuscation and contrariness to avoid explaining why they pay so little tax». SBS. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  184. ↑ 184,0 184,1 184,2 184,3 184,4 184,5 Mark Willacy; Lisa Main; Australian Broadcasting Corporation (2016 թ․ ապրիլի 6). «Panama papers reveal evidence Australians are involved in deals with North Korea that could be in breach of sanctions». 7.30. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 29-ին.
  185. ↑ «Malcolm Turnbull denies any wrongdoing after being listed in Panama Papers». ABC News. ABC News (Australia). 2016 թ․ մայիսի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 12-ին.
  186. ↑ 186,0 186,1 186,2 «Panama Papers: The South Pacific's role». New Zealand Herald. Associated Press. 2016 թ․ մայիսի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 14-ին.
  187. ↑ Simon Louisson (2016 թ․ մայիսի 8). «Panama Papers whistleblower cites Pacific isles, NZ, for good reasons». The Standard. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 18-ին.
  188. ↑ Wardell, Jane; Moreno, Elida (2016 թ․ ապրիլի 4). «Tax authorities begin probes into some people named in Panama Papers leak». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 4-ին.
  189. ↑ «NZ a 'nice front' for criminals». 2016 թ․ ապրիլի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 10-ին.
  190. ↑ Tracy Watkins; Ellen Read; Simon Maude (2016 թ․ մայիսի 7). «Panama Papers whistleblower confused – John Key». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  191. ↑ «Money trail leads home to New Zealand». stuff.co.nz. 2013 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 15-ին.
  192. ↑ 192,0 192,1 Michael Daly (2016 թ․ ապրիլի 5). «Polynesian 'Rock' That Made Millions From Panama Papers' Crooks: How Niue, a coral outcropping with just 1,190 residents, rolled out the welcome mat for Mossack Fonseca, the law firm at the center of the massive records leak—and made a tidy profit». Daily Beast. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 26-ին.
  193. ↑ 193,0 193,1 193,2 «Nine FIFA Officials and Five Corporate Executives Indicted for Racketeering Conspiracy and Corruption». United States Department of Justice. 2015 թ․ մայիսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 19-ին.  This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  194. ↑ ABC Color. «Conmebol renovó con mismos dueños de investigada T&T». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  195. ↑ Tripp Mickle; Patricia Kowsmann; Joe Flint (2015 թ․ հունիսի 7). «DirecTV, Fox Worked With FIFA Middlemen». WSJ. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  196. ↑ «Bidness - BidnessETC» (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ նոյեմբերի 3. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  197. ↑ 197,0 197,1 197,2 Gibson, Owen (2016 թ․ ապրիլի 3). «Leaked papers give Fifa ethics committee new credibility crisis». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  198. ↑ 198,0 198,1 «Group of death: FIFA officials' financial secrets exposed in new Wikileaks-style trove». Fusion. 2016 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 3-ին.
  199. ↑ BBC Sports. «Panama Papers: Uefa offices searched by Swiss police». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 15-ին.
  200. ↑ «Panama Papers helps recover more than $1.2 billion around the world - ICIJ» (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ ապրիլի 3. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  201. ↑ «Versteckte Gelder enthüllt: Was hats gebracht?». Basler Zeitung (գերմաներեն). 2019 թ․ ապրիլի 3. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 19-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Bastian Obermayer; Frederik Obermaier (2016). The Panama Papers: Breaking the Story of How the Rich and Powerful Hide Their Money. Oneworld Publications. ISBN 978-1786070470.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես՝ trust or look-through company Վիքիբառարան, բառարան և թեզաուրուս
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պանամայի_փաստաթղթեր&oldid=9991391» էջից