Ոսկե հրաբուխ

Ոսկե հրաբուխ; ֆր.՝ Le Volcan d'or
Հեղինակ	Ժյուլ Վեռն
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	արկածային
Բնօրինակ լեզու	ֆրանսերեն
Շարք	Անսովոր ճանապարհորդություններ
Նախորդ	Փարոսն աշխարհի ծայրին
Հաջորդ	Թոմփսոն գործակալությունը և Կ°
Նկարազարդող	Ժորժ Ռու
Երկիր	Ֆրանսիա
Հրատարակիչ	Պիեր-Ժուլ Հետցել
Հրատարակման տարեթիվ	1906
OCLC	52531516
	The Golden Volcano Վիքիպահեստում

Ոսկե հրաբուխ (անգլ.՝ Le Volcan d’or), ֆրանսիացի գրող Ժյուլ Վեռնի ֆանտաստիկ և արկածային վեպը, որը մտնում է «Անսովոր ճանապարհորդություններ» շարքի մեջ։ Այս վեպը հեղինակի քիչ հայտնի վեպերից է։ Վեպը գրվել է 1899 թվականից մինչև 1902 թվականներն ընկած ժամանակաշրջանում, սակայն Ժյուլ Վեռնը այն համարում էր անհաջող և այդ պատճառով այն չէր հրատարակում։ Այնուհետև վեպը խմբագրվել է Ժյուլ Վեռնի որդու՝ Միշել Վեռնի կողմից։ Վեպը հրատարակվել է 1906 թվականին՝ հեղինակի մահից հետո։ Վեպի պատկերազարդումները կատարվել են Ջորջ Ռուի կողմից։ Սա հեղինակի միակ գիրքն է, որը հրատարակվել է երկու հատորով։ Առաջին հատորը հրատարակվել է 1906 թվականի հունվարի 1-ին՝ «Անսովոր ճանապարհորդություններ» շարքի քսաներեքերորդ հատորը և երկրորդ հատորը՝ դեկտեմբերի 15-ին՝ «Անսովոր ճանապարհորդություններ»-ի քսանչորսերորդ հատորը։

Վեպի բնօրինակը հրատարակվել է միայն 1989 թվականին՝ Պիեռ Գոնդոլո դելլա ՌիվաJի աշխատանքների արդյունքում։ Այն հրատարակվել է Ժյուլ Վեռնի աշխատանքները հետազոտող կազմակերպության կողմից^[1]։

Երկար ժամանակ այս վեպը եղել է քննադատների ուշադրության կենտրոնում, քանի որ անհայտ էր, թե բնօրինակի մեջ ինչ փոփոխություններ է մտցրել Ժյուլ Վեռնի որդին՝ Միշելը։

Ստեղծման հանգամանքները

1886 թվականին, երբ մահանում է Պիեռ Ժյուլ Էտցելը, Վեռնը, մասամբ, ազատվում է իր վեպերի բնույթի վրա սահմանափակումներից՝ գիտություն և աշխարհագրություն։ Նա օգտվում է այդ ազատությունից, որպեսզի ստեղծի իր այն վեպերը, որոնք ունեն երգիծական և փիլիսոփայական բովանդակություն։ 1896 թվականին բանկերը ներխուժում են Կլոնդայկ՝ ոսկի արդյունահանողների մեջ։ Նրա որդին, նույնպես, մասնակցում է այդ հետախուզություններին։

Սյուժե

Կանադայում ապրում են երկու ազգականներ՝ Սումմի Սկիմը և Բեն Ռադդլը։ Այստեղ օգտագործվում է հակադրության հնարքը։ Սումմին հանդիսանում է որպես հանգիստ բնավորությամբ անձնավորություն, որը հաճույք է ստանում հավասարակշռված կյանքից։ Իսկ երկրորդ եղբորորդին, որն ինժեներ է, բնավորությամբ հանդիսանում է պարոն Սկիմմի լրիվ հակապատկերը։ Սումմին նամակ է ստանում այն մասին, որ նրա քեռին Կլոնդայկում հանքավայր է ունեցել և այն թողել է նրանց։ Եղբորորդիները որոշում են մեկնել այդ ոսկեբեր շրջանը, որպեսզի վաճառեն այդ հանքավայրը՝ ոչ շատ խոշոր գումարով։ Սումմի Սկիմը շատ է ցանկանում տեղափոխվել իր ագարակը՝ «Կանաչ բացատ», սակայն ինժեները նրան համոզում է մեկնել։ Նրանք, հասնելով Վանկուվեր, նստում են «Ֆուտբոլ» նավը և ուղևորվում են դեպի հյուսիս։ Նավի տախտակամածին նրանք ծանոթանում են տեխասցի կոպիտ, արկածախնդիր ոսկի որոնողներ Գյունտերի և Մելոունի հետ։ Ինչպես նաև երկու համեստ և շատ գեղեցիկ աղջիկների՝ Ժաննայի և Էդիտա Էջերտոնի (քույր Մարթա և քույր Մադլեն)՝ հանրահայտ միլիոնատերերի դուստրերի հետ։

Նրանք մեծ դժվարություններով հատում են Չիլկուտ լեռնանցքը, անցնում են Դոուսոնի միջով և վերջապես հայտնվում են իրենց՝ № 129, հանքավայրում, սակայն, մինչ ճանապարհորդությունը, նրանք իմացել էին այն մասին, որ հարևան՝ № 131 հանքավայրը, պատկանում է Գյունտերին և Մելոունին։ Նրանք ծանոթանում են Լորիկի հետ և սկսում են մշակել հանքավայրը։ Ժաննան և Էդիտա Էջերտոնը մնում են Դոուսոնում, այն պատճառով, որ նրանք ուղևորվում էին այստեղ, որպեսզի աշխատեն որպես գթասրտության քույրեր՝ հոսպիտալում։ Սումմի Սկիմին դուր չի գալիս այն, որ Բեն Ռադդլը մշակում է հանքավայրը՝ նա ցանկանում էր այն շուտափույթ վաճառել և մեկնել տուն։

Այդ նույն տարածաշրջանում տեղի է ունենում նաև Ալյասկայի և Կանադայի միջև սահմանների ճշգրտումը, որը, վերջ ի վերջո, ավարտվում է նրանով, որ սահմանը թողնվում է նույնը։ Կլոնդայկում Սումմի Սկիմի միակ հետաքրքրությունը այն է, որ նա զբաղվում է որսորդությամբ՝ հնդկացի Նելուտոի հետ։ Շուտով ազգականները իմանում են, որ Ժաննա Էջերտոնը ուղևորվել է նույն Կլոնդայկ՝ որպես ոսկի որոնող։ Նա այնտեղ ծանոթանում է ոմն Պատրիկի հետ և գնում է №127-բիս հանքավայրը։ Իր շրջագայության ընթացքում նա ձևանում էր որպես երեխա։

Մի անգամ, № 129 և № 131 հանքավայրերի բանվորները, վեճի են բռնվում՝ մի հանքաքարի պատճառով, որը քիչ է մնում բախման հասցնի, սակայն ոստիկանությունը միջամտում է և կանգնեցնում նրանց։ Շուտով ջրհեղեղ է տեղի ունենում և Ֆորթիմայլ գետի շրջակայքում գտնվող հանքավայրերը ջրի տակ են անցնում։ Հերոսները տեղափոխվում են Դոուսոն և այնտեղ շատ տաժանակիր ձմեռ են անց կացնում։ Որսորդության ժամանակ նրանք գտնում են մի կիսամեռ ֆրանսիացու։ Վերջինս՝ հոգևարքի մեջ, նրանց պատմում է, որ հեռու՝ Կանադայի հյուսիսում, գոյություն ունի հրաբուխ, որից ոսկի է ժայթքում և ինքն իր աչքով այն տեսել է։ Այնուհետև ֆրանսիացին մահանում է և նրանց թողնում քարտեզը և նամակներ։

Գյունտերը և Մելոունը՝ հնդիկ Կռասակից իմանում են այդ նույն Ոսկե լեռան մասին և երբ տեխասցիների ժամկետը լրանում է, օգնում են փախչել նրան, որին դեռ երկար ժամկետ էր մնում։ Նրանք ուղևորվում են դեպի Ոսկե լեռը։ Այդ նույն ճանապարհն են բռնում նաև ազվականները՝ Ժաննա Էջերտոնի հետ։ Նրանք առաջինն են հասնում։ Սակայն, ժամանելով, նկատում են, որ խառնարանի միջից ոսկին հանել նրանք չեն կարող և նրանց մնում է պատրաստել արհեստական ժայթքում։ Որոշ ժամանակ անց, նրանց է մոտենում նաև Գյունտերը և նրանց միջև բախում է սկսվում։ Բախման ընթացքում ստիպված են լինում արհեստական ժայթքում առաջացնել։ Գյունտերը և Մելոունը զոհվում են և ամբողջ ոսկին՝ բացառությամբ մի հանքաքարի, ընկնում է գետի մեջ։ Հերոսները վերադառնում են, սակայն, շուտով հայտնաբերում են, որ Ֆորթիմայլ գետը փոխել է հունը։ Արդյունքում հայտնաբերվում են շահ հարուստ հանքավայրեր և Սումմին ու Բենը հարստանում են։ Այնուհետև եղբորորդիները ամուսնանում են Ժաննա և Էդիտա Էջերտոնների հետ։

Վեճեր հրատարակությունների շուրջ

Ժյուլ Վեռնի մահից հետո, նրա որդի Միշելը, խմբագրին է հանձնում յոթ վեպից բաղկացած ցուցակ, որոնք շարունակաբար սկսվում են հրատարակվել։ Բայց և այնպես գալիս է ժամանակ, երբ այդ քանակը գերազանցվում է, սակայն Միշելը շարունակում է վեպեր հրատարակել, որոնք, իբր, «հայտնաբերվում էին» հոր անձնական աշխատությունների մեջ, որոնց հեղինակությունը կասկած էր հարուցում։ Ճիշտը նրանում է, որ «Թոմսոն գործակալությունը և Կ°» աշխատությունը ամբողջովին գրված է Միշելի կողմից և հոր շատ ստեղծագործություններ մասամբ փոփոխված են։

Կերպարներ

Սումմի Սկիմ, 32 տարեկան, ագարակատեր և որսորդ։
Բեն Ռադդլ, 34 տարեկան, Սումմիի եղբորորդին, ինժեներ։
Յոսիա Լակոստե, Սումմիի և Բենի քեռին։
Սնաբբին, Կանադայի Մոնրեալ քաղաքի նոտարը։
Կապիտան Հիլի, անգլո-ամերիկյան առևտրային և ճանապարհային կազմակերպության նախագահը Դոուսոն Սիթիում։
Գյունտեր, արկածներ որոնող, խառը արյունով, կես ամերիկացի կես իսպանացի։
Մէլոուն, Գյունտերի ընկերը՝ նույն խառնվածքով։
Ժաննա Էջերտոն (քույր Մարթա), 32 տարեկան, Գթության քույր, ազգությամբ ֆրանսիա-կանադացի։
Էդիտա Էջերտոն (քույր Մադլեն), 20 տարեկան, քույր Մարթայի համախոհուհին, ազգությամբ ֆրանսիա-կանադացի։
Բիլլ Սթիլ, 50 տարեկան, կանադացի, նախկին հետախույզ, դարձավ հին աշխատողների առաջնորդը։
Նելուտո, 40 տարեկան, Բիլլ Սթիլի աշխատակիցը, հնդկացի, որսորդ։
Բժիշկ Պիլկոքս, 40 տարեկան, անգլո-կանադացի, վիրաբույժ, դեղագործ, Դոուսոն Սիթիում ատամնաբույժ։
Ուիլյամ Բրոլլ, անգլո-ամերիկյան կազմակերպության փոխնախագահ։
Ջեյմս Ուոլշ, Յուկոն շրջանի գերագույն կոմիսար։
Լորիկ, 40 տարեկան, Յոսիա Լակոստեի վարպետներից, այնուհետև՝ Ռեդլի, ֆրանսիա-կանադացի։
Ժակ Լորյե, 42 տարեկան, ֆրանսիացի հետախույզ, ծնվել է Նանտում։ Հայտնաբերվել է կիսամեռ։ Մահից առաջ Ռեդդլին է հանձնել Ոսկե լեռան քարտեզը։
Հարրի Բրաուն, անգլո-կանադացի հետախույզ, Ժակ Լորյեի աշխատակիցը։
Կռասակ, 40 տարեկան, հնդկացի Ալյասկայից, որսորդ, Գյունտերի և Մէլոունի բանտակիցը։
Ստոպ, Սումմի Սկիմի շունը։
Մակ Ֆերսոն, կայազորի պետը։

Միշել Վեռնի ավելացրած կերպարներ

Ջեյն Էջերտոն, 22 տարեկան, երկրաբան։
Էդիտ Էջերտոն, 22 տարեկան, Ջեյնի խորթ եղբայրը։
Պատրիկ Ռիչարդսոն, իռլանդացի դարբին, բարձրահասակ բայց անմիտ, Ջեյնը հետագայում նրան վերցնում է իր մոտ ծառայության։

Բովանդակություն

Գիրքը բաժանված է երկու մասի և երեսուներկու գրուխների^[2]։

Մաս առաջին

Գլուխ առաջին. Ամերիկացի քեռին։
Գլուխ երկրորդ. Սումմի Սկիմը ընդդեմ ցանկության՝ արկածների մեջ մտնելու։
Գլուխ երրորդ. Ճանապարհին։
Գլուխ չորրորդ. Ցավալի հարևանություն։
Գլուխ հինգերորդ. «Ֆուտբոլի» տախտակամածին։
Գլուխ վեցերորդ. Ժաննա Էջերտոն և Կ°։
Գլուխ յոթերորդ. Չիլկուտ։
Գլուխ ութերորդ. Դեպի հյուսիս։
Գլուխ իններորդ. Կլոնդայկ։
Գլուխ տասներորդ. Վիճաբանական սահմաններ։
Գլուխ տասնմեկերորդ. Դոուսոնից դեպի սահման։
Գլուխ տասներկուերորդ. Ոսկի որոնողուհու առաջին քայլերը։
Գլուխ տասներեքերորդ. Հանքավայր № 129։
Գլուխ տասնչորսերորդ. Հանքավայրի մշակումը։
Գլուխ տասնհինգերորդ. Օգոստոսի 5-ի լույս 6-ի գիշերը։

Մաս երկրորդ

Գլուխ առաջին. Ձմեռը Կլոնդայկում։
Գլուխ երկրորդ. Մահացողի պատմությունը։
Գլուխ երրորդ. Սումմի Սկիմը ուղևորվում է ամենևին ոչ Մոնրեալ։
Գլուխ չորրորդ. Սերկ Սիթի։
Գլուխ հինգերորդ. Բռնցքամարտի դաս։
Գլուխ վեցերորդ. Նպատակը իրականացված է։
Գլուխ յոթերորդ. Անսպասելի բարդություն։
Գլուխ ութերորդ. Բեն Ռադդլը ելք է գտնում։
Գլուխ իններորդ. Որմզդեղի որս։
Գլուխ տասներորդ. Անապատը, պարզվում է, բնակեցված է։
Գլուխ տասնմեկերորդ. Մարտից առաջ։
Գլուխ տասներկուերորդ. Պաշարում։
Գլուխ տասներեքերորդ. Պատրիկի վահանը։
Գլուխ տասնչորսերորդ. Ժայթքում։
Գլուխ տասնհինգերորդ. Ժաննա Էջերտոնը, Սումմի Սկիմը և Բեն Ռադդլը երկմտանքի մեջ են։
Գլուխ տասնվեցերորդ. Բացահայտում։
Գլուխ տասնյոթերորդ. Հաշվեհարդար։