Ջորջ VI

Ջորջ VI
Զինվորական կոչում	Գերագույն գլխավոր հրամանատար
Ծնվել է՝	դեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)[…]
Ծննդավայր	Յորք քոթեջ, Նորֆոլկ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել է՝	փետրվարի 6, 1952(1952-02-06)[…] (56 տարեկան) բնական մահով
Վախճանի վայր	Սանդրինգհեմյան պալատ, Սանդրինգհեմ, Կինգս Լին ընդ Վեսթ Նորֆոլկ, Նորֆոլկ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Սուրբ Գեորգի մատուռ
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Տոհմ	Վինձորների դինաստիա
միապետ, ազնվական և սպա
Շրջանավարտ	Թրինիթի քոլեջ (հոկտեմբեր 1920)
Հայր	Գեորգ V
Մայր	Մարիա Թեքցի
Երեխաներ	Եղիսաբեթ II և արքայադուստր Մարգարետ
Հավատք	Անգլիկան եկեղեցի
Պարգևներ	Պատվո լեգեոնի Մեծ խաչի ասպետ, Ազատության միաբանության կավալեր, Թագավորական Վիկտորիական շքանշանի Մեծ Խաչի ասպետ, «Պատվո լեգեոն» շքանշանի գլխավոր հրամանատար, Սպիտակ արծվի շքանշանի Մեծ խաչ, Սուրբ Միքայելի և Սուրբ Գևորգի Մեծ Խաչ շքանշանի ասպետ, Քրիզանթեմի բարձրագույն շքանշանի մեծ ժապավեն, Պատվո լեգիոնի շքանշանակիր, Սուրբ Վլադիմիրի 4-րդ աստիճանի շքանշան, Մարտական խաչ, Թագավորական վիկտորիանական շղթա, Ուիլյամի զինվորական շքանշանի Մեծ խաչի ասպետ, Ալբերտի մեդալ, Քրիզանթեմի բարձրագույն շքանշան շղթայով, Grand Cross of the Sash of the Three Orders?, Կապիչի շքանշան, Հաղթանակի մեդալ և Փրկիչի շքանշան
Ստորագրություն

Ջորջ VI (անգլ.՝ George VI, մկրտության անուն Ալբերտ Ֆրեդերիկ Արթուր Ջորջ, դեկտեմբերի 14, 1895(1895-12-14)^[…], Յորք քոթեջ, Նորֆոլկ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - փետրվարի 6, 1952(1952-02-06)^[…], Սանդրինգհեմյան պալատ, Սանդրինգհեմ, Կինգս Լին ընդ Վեսթ Նորֆոլկ, Նորֆոլկ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի, Կանադայի, Ավստրալիայի և Հարավաֆրիկյան Հանրապետության արքա 1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ից սկսած։ Վինձորների դինաստիայի ներկայացուցիչներից։

Գահ է բարձրացել եղբոր՝ Էդուարդ VIII ինքնակամ հրաժարագրից հետո։ Պատմության մեջ մտել է ամենից առաջ իբրև Մեծ Բրիտանիայի և Բրիտանական կայսրության մեջ մտնող երկրների կառավարիչ ընդդեմ Նացիստական Գերմանիայի՝ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։

Ջորջի գահակալության ժամանակ Բրիտանական կայսրությունը փլուզվում է, որի փոխարեն կազմավորվում է Ազգերի համագործակցությունը։ Նա եղել է Հնդկաստանի վերջին կայսրը (1936 թվականի դեկտեմբերի 12-ից մինչև 1947 թվականի օգոստոսի 15-ը) և Իռլանդիայի վերջին թագավորը (մինչև 1949 թվականի ապրիլի 18-ը)։ 1949 թվականի ապրիլի 29-ից կրել է Ազգերի համագործակցություն կազմակերպության գլխավոր տիտղոսը (անգլ.՝ Head of the Commonwealth):

Նախքան գահակալում

Ջորջ V արքայի և կնոջ Մարիա Թեքցի թագուհու երկրորդ երեխան։ Ալբերտն ունեցել է չորս եղբայր. ապագա արքա Էդուարդ VIII-ը (1894-1972), դուքս Հենրի Գլոստերսկին (1900-1974), դուքս Գեորգ Կենտսկին (1902-1942), արքայազն Ջոնը (1905-1919), ով աուտիզմով հիվանդ էր և տանջվում էր էպիլեպսիայով և քույրը՝ Մարիան (1897-1965), ով ամուսնացած էր Հարվուդի կոմսի հետ։

Ալբերտը բնավորությամբ համեստ ու ամաչկոտ մարդ էր, տառապում էր կակազոցով։ Սակայն համառորեն զբաղվելով ավստրիական ղեկավարության ներքո աշխատող ինքնույս լոգոպեդ Լայոնել Լոգի հետ, արդյունքում համարյա ազատվել է այդ հիվանդությունից։

Ուսումը ստացել է Օսբորնում և Դորտմունդի արքայական ռազմածովային ուսումնարանում։ 1915 թվականին ստացել է միչմանի, իսկ հետո կրտսեր լեյտենանտի կոչումներ։ Մասնակցել է Յուտլանդական ճակատամարտին, որպես աշտարակի հրանոթային անձնակազմի հրամանատար «Կոլինգվուդ» գծանավում։ Նավատորմիղում հետագա ծառայությանը խանգարում են հիվանդությունները. սկզբից կույր աղիքի բորբոքումը, ստամոքսի խոցը։ 1918 թվականի մարտին տեղափոխվել է Մեծ Բրիտանիայի ռազմաօդային ուժերի ծովային ավիացիա, ծառայել որպես օդաչու արևմտյան ճակատում, հասել է մինչև հրամանատարի կոչման։ Գաղտնիության նպատակով գործել է Ջոնսոն ազգանվամբ։ Պատերազմից հետո, 1919 թվականի ընթացքում Քեմբրիջի համալսարանի Տրինիտի-քոլեջում ուսումնասիրել է պատմություն և տնտեսագիտություն։

1920 թվականի հունիսին դարձել է Յորքի դուքսը։ 1923 թվականի ապրիլի 26-ին ամուսնացել է Կլոդ Ջորջ Բոուզ Լայոնի աղջկա՝ օրիորդ Եղիսաբեթ Բոուզ-Լայոնի հետ։ Նրա հետ ծանոթացել է դեռևս 1905 թվականին (5 տարեկան Եղիսաբեթը 10 ամյա Ալբերտին հյուրասիրել է շաքարապատ բալ՝ տորթով)։ Ընտանիքում ծնվել է երկու երեխա. 1926 թվականի ապրիլի 21-ին՝ արքայադուստր Եղիսաբեթ-Ալեքսանդրան (ապագա թագուհի Եղիսաբեթ II-ը), 1930 թվականի օգոստոսի 21-ին՝ արքայադուստր Մարգարետ Ռոուզը։ 1924-ից 1925 թվականներին դուքսն ու դքսուհին այցելել են Ուգանդա և Սուդան, իսկ 1927-ին՝ Ավստրալիա (Կանբերրայում Ալբերտը բացում է ավստալական խորհրդարանի շենքը) և Նոր Զելանդիա։

Կառավարում

Ջորջ VI: Դիմանկարը Ջերարդ Քելիի

1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ին եղբոր՝ Էդուարդ VIII-ի հրաժարագրից հետո Յորքի դուքսը դարձավ թագավոր Ջորջ VI-ը. թագադրվել է 1937 թվականի մայիսի 12-ին, ավագ եղբոր համար նշանակված թագադրության օրը։ Ի տարբերություն հոր՝ Ջորջ V-ի Ջորջ VI-ը Դելիում չի բարձրացել գահ, որպես Հնդկաստանի կայսր։ Ջորջ VI-ի թագադրվելուց օրեր անց Իռլանդիայի խորհրդարանն ընդունեց մի օրենք, ըստ որի բրիտանական արքայի իշխանությունը գրեթե վերացավ Իռլանդիայի տարածքում։ 1939 թվականի մայիս-հունիս ամիսներին արքան և թագուհին ճանապարհորդել են Կանադա, ապա այցելել ԱՄՆ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի նախօրեին թագավորը մտադիր է եղել անձամբ դիմել Հիտլերին «հանգստացնող» ուղերձով, սակայն անընդհատ ստացել է վարչապետ Չեմբեռլենի մերժումը, վերջինս հավատում էր, որ իր դիվանագիտությունը բավական կլինի։ 1940 թվականի մայիսին թագավորը սկսում է անվստահությամբ վերաբերվել Չերչիլի նոր ձևավորվող կառավարությանը։ Սակայն, հետագայում նրանց հարաբերությունները դառնում են շատ ջերմ. արքան և վարչապետը ամեն երկուշաբթի լանչին հանդիպում էին՝ հանգիստ մթնոլորտում կարևոր հարցեր քննարկելու համար։ Հետագայում միապետն ասում է, որ ավելի լավ վարչապետ քան Չերչիլը ոչ ոք չէր կարող լինել։

Մեծ Բրիտանիան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմում

Ջորջ VI արքան պաշտոնական համազգեստով

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին արքայական զույգը շրջել է ողջ երկրով՝ այցելել զորամասեր, ռազմական ձեռնարկություններ, նավահանգիստներ և հիվանդանոցներ։ 1939 թվականի դեկտեմբերին արքան այցելել է Ֆրանսիայի բրիտանական բանակի տեղակայման վայր, իսկ 1943 թվականի հուլիսին «Ավրո Յորք» ինքնաթիռով հետևել Հարավաֆրիկյան դաշնակից զորքերին։ Նույն տարում թագավորը եղել է Ալժիրում, Տրիպոլիում և Մալթայում։ 1944 թվականին Ջորջն այցելել է Նորմանդիա։ Հուլիսին եղել է Իտալիայի հարավում, իսկ հոկտեմբերին՝ Բելգիայում և Հոլանդիայում։

1940 թվականին միապետի նստավայրը բազմիցս ռմբակոծվում է օդից. սեպտեմբերի 12-ին Բուքինգեմյան պալատից 20 մետր հեռավորությամբ պայթած գերմանական ռումբն հետագայում ազդում է թագավորի առողջության վրա. նա հաճախ անհանգստացած նայում է երկնքին և այլևս չի կարողանում գիրք կարդալ։

Մեծ Բրիտանիայի շրջափակման ժամանակ արքայական ընտանիքը տարահանվում է՝ տեղափոխվելով Կանադա։ Սակայն թագավորը չէր պատրաստվում լքել հայրենիքը, նա մտադիր էր մնալ երկրում և մասնակցել դիմադրությանը։ Այդ նպատակով, 1940-1941 թվականներին արքան, տարբեր տեսակի զենքերով, կանոնավոր կերպով մասնակցել է հրաձգության։

Չնայած այն բանին, որ Մեծ Բրիտանիան ԽՍՀՄ-ի դաշնակիցն էր, արքան զգուշորեն կապեր է հաստատում նաև Հիտլերյան կոալիցիայի հետ։

Վերջին տարիներ և մահ

1945 թվականին Կլեմենտ Էտլիի վարչապետ նշանակվելուց հետո, արքան զգալի ազդեցություն է գործել կառավարության ղեկավարի վրա, մասնավորապես, պնդել է, որ արտաքին գործերի նշանակված նախարարը լինի հակասեմոկրատական հայացքների տեր՝ Էրնեստ Բեվինը։ Ջորջը դեմ էր նաև Մեծ Բրիտանիայի արդյունաբերական ազգայնացմանը։

1947 թվականի փետրվարի 1-ին Ջորջ VI-ը, թագուհին և արքայադստրերը Անգլիայից պետական այցով մեկնում են Հարավային Աֆրիկա։ Ջորջի կառավարման վերջին տարիներին Աթլեյի լեյբորիստական կառավարությունը նշանավորվում է Մեծ Բրիտանիայի կայսրության արագացված փլուզմամբ և վերափոխվում Ազգերի Համագործակցության։

1948 թվականին լիակատար անկախություն ձեռք բերեց Հնդկաստանը, 1949-ին՝ Իռլանդիան։ Հնդկաստանին անկախություն շնորհելը մեծ դժգոհություն առաջացրեց Ջորջի մոտ։ Անխոհեմաբար, նա 1947 թվականի նոյեմբերին համաձայվեց իր դստեր Եղիսաբեթ II-ի ամուսնության հետ, հաշվի առնելով իշխան Ֆիլիպի ոչ այնքան փայլուն կուսակցությունը։

1951 թվականին իշխանության է վերադառնում Չերչիլը, միշտ վայելելով թագավորի աջակցությունն ու բարեհաճությունը։

1948 թվականին թագավորական զույգը պլանավորում է ճանապարհորդություն դեպի Նոր Զելանդիա և Ավստրալիա, որը հետաձգվում է թագավորի առողջության վատթարացման պատճառով։ Նրան ախտորոշում են թոքերի քաղցկեղ (պատերազմական տարիների սթրեսը ազդեցություն ունեցավ միապետի առողջության վրա, բացի դրանից ծխելու պատճառով 1951 թվականի սեպտեմբերին հեռացվեց մեկ թոքը)։ 1952 թվականի հունվարի 29-ին Ջորջը, չնայած բժիշկների խորհուրդների, գալիս է օդանավակայան դստերը՝ Եղիսաբեթ Քենիայի հանգստավայր ճանապարհելու և նրա նախկին դայակին ասում է. «Հանուն ինձ, խնամե՛ք Լիլիբետին»։

Մեկ շաբաթ անց, Սանդրինգհեմում՝ փետրվարի 6-ին Ջորջ VI-ը մահանում է սրտնասնույց անոթների թրոմբոզից։ Եղիսաբեթը վերադառնում է Քենիայից՝ արդեն որպես թագուհի։

Ռազմական կոչումներ և տիտղոսներ

• Գլխավոր հրամանատար բրիտանական զինված ուժերում (1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ից մինչև 1952 թվականի փետրվարի 6-ը)։
• Կանադայի ռազմաօդային, ռազմածովային նավատորմի, ցամաքային զորքերի գլխավոր հրամանատար (1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ից 1952 թվականի փետրվարի 6-ը)։
• բրիտանական ֆելդմարշալ (1936 թվականի դեկտեմբերի 12)։
• նավատորմի ծովակալ (1936 թվականի դեկտեմբերի 11)։
• Արքայական ռազմաօդային ուժերի մարշալ (1936 թվականի դեկտեմբերի 11)։
  • ավիացիայի փոխմարշալ (1992 թվականի հուլիսի 3)։
  • ավիացիայի մարշալ (1936 թվականի հունվարի 1)։
  • ավիացիայի գլխավոր մարշալ (1936)։
• Ավստրալիայի ռազմաօդային ուժերի մարշալ (1939, պատվավոր կոչում)։
• Նորմանդական դուքս (1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ից մինչև 1952 թվականի փետրվարի 6-ը)։
• Մեն կղզու իշխան (1936 թվականի դեկտեմբերի 11-ից 1952 թվականի փետրվարի 6-ը)։

Պարգևներ

Բրիտանական

Ալբերտի մեդալ (1951)

Այլ հանրապետություններ

1. Սբ. Վլադիմիրի 4-րդ կարգի շքանշան սրերով (Ռուսական կայսրություն, 1917)։
2. Մեծ Խաչ Իտալիայի զինվորական շքանշան (Իտալիա, 1917)։
3. Մեծ Խաչ Պատվո լեգեոնի շքանշան (Ֆրանսիա, 1917)։
4. Մեծ Խաչ Սպիտակ արծվի շքանշան (Յուգոսլավիա, 1918)։
5. Մեծ Խաչ Լեոպոլդ I-ի շքանշան (Բելգիա, 1918)։
6. Imperial Order of the Agdas առաջին կարգի (Իրան, 1919)։
7. Կառոլ I-ի շքանշան (Ռումինիա, 1922)։
8. Մեծ Խաչ Եթովպիայի աստղ (շքանշան) (Եթովպիա, 1924)։
9. Մուհամեդ Ալիի շքանշան (Եգիպտոս, 1927)։
10. Արևի շքանշան (Աֆղանստան) (Աֆղանստան, 1928)։
11. Մեժդուրեչի շքանշան 1-ին աստիճանի (Իրաք, 1933)։
12. Մեծ Խաչ Փրկարարի շքանշան (Հունաստան, 1936)։
13. Մեծ Խաչ Փյունիկի զինանշան (Հունաստան, 1936)։
14. Սերաֆիմովի շքանշան, (Շվեցիա, 1937)։
15. Մեծ Խաչ Սուրբ Կառլի շքանշան (Մոնակո, 1937)։
16. Շղթա Քրիզանտեմի բարձրագույն շքանշան (Ճապոնիա, 1937)։
17. Չաքրի թագավորական տան շքանշան (Թաիլանդ, 1938)։
18. «Սբ. առաքյալներ Կիրիլի և Մեֆոդիոսի» շքանշան (Բուլղարիա, 1938)։
19. Մեծ Խաչ Սուրբ Դևորֆի և Կոնստանդինի թագավորական դինաստիայի շքանշան (Հունաստան, 1938)։
20. Մեծ Խաչ Քրիստոսի շքանշան (Պորտուգալիա, 1939)։
21. Մեծ Խաչ Սանտիագոյի շքանշան (Պորտուգալիա, 1939)։
22. Մեծ Խաչ Կարագեորգի շքանշան (Յուգոսլավիա, 1939)։
23. «Պատվո լեգիոն» շքանշան գլխավոր հրամանատար (ԱՄՆ, 1945)։
24. Մեծ Խաչ Վիլհեմի ռազմական շքանշան (Նիդերլանդներ, 1946)։
25. Օյասվի Ռայնյայի շքանշան (Նեպալ, 1946)։
26. Շղթա Հուսեին իբն Ալիի շքանշան (Հորդանան, 1949)։
27. Մեծ շղթա Պահլավիի շքանշան (Իրան, 1948)։
28. Մեծ Խաչ Դանեբրոգի շքանշան (Դանիա, 1948)։
29. Ազատության շքանշան (Ֆրանսիա, 1960, հետմահու)։

Հիշատակ

• Ջորջ VI-ին նվիրված հուշադրամներ և փոստային նամականիշներ։

• 

  Թագավորական դրամ Ջորջ VI-ի պատկերով

• 

  Սվազիլենդի փոստային նամականիշ, 1938 թ.

• 

  Ղրղզստանի փոստային նամականիշ, 2005 թ.

Կինեմատոգրաֆիա

• «Արքան խոսում է» - 2010 թվականի կինոֆիլմ, որում նկարագրվում է, թե ինչպես լոգոպեդ Լայոնել Լոգի շնորհիվ Ջորջ VI-ը ազատվեց կակազությունից. արքայի դերակատար Քոլին Ֆերտ
• «Հայդ-պարկը Հուդզոնի վրա»
• «Լոնդոնյան արձակուրդներ» - 2015 թվականի կինոֆիլմ, արքայի դերակատար Ռուպերտ Էվերետ
• «Միապետություն» - XX դարի կեսերի Բրիտանական արքայական ընտանիքի մասին պատմող հեռուստասերիալ. արքայի դերակատար Հարիս Ջարեդ։

Տես նաև

• Ջորջ VI թագավորական ընտանեկան պարգև

Գրականություն

• Г. С. Остапенко Британская монархия от Эдуарда VIII до Елизаветы II // Новая и новейшая история. — 2000. — № 4-5.

Ծանոթագրություններ

Մատենագրություն

• Bradford, Sarah (1989), King George VI, London: Weidenfeld and Nicolson, ISBN 0-297-79667-4 
• Howarth, Patrick (1987), George VI, Hutchinson, ISBN 0-09-171000-6 
• Judd, Denis (1982), King George VI, London: Michael Joseph, ISBN 0-7181-2184-8 
• Matthew, H. C. G. (2004), «George VI (1895–1952)», Oxford Dictionary of National Biography (Oxford University Press) 
• Rhodes James, Robert (1998), A Spirit Undaunted: The Political Role of George VI, London: Little, Brown and Co, ISBN 0-316-64765-9 
• Shawcross, William (2009), Queen Elizabeth The Queen Mother: The Official Biography, Macmillan, ISBN 978-1-4050-4859-0 
• Sinclair, David (1988), Two Georges: the Making of the Modern Monarchy, Hodder and Stoughton, ISBN 0-340-33240-9 
• Townsend, Peter (1975), The Last Emperor, London: Weidenfeld and Nicolson, ISBN 0-297-77031-4 
• Vickers, Hugo (2006), Elizabeth: The Queen Mother, Arrow Books/Random House, ISBN 978-0-09-947662-7 
• Wheeler-Bennett, Sir John (1958), King George VI: His Life and Reign, New York: Macmillan 
• Weir, Alison (1996), Britain's Royal Families: The Complete Genealogy, Revised Edition, London: Random House, ISBN 0-7126-7448-9 
• Windsor, The Duke of (1951), A King's Story, London: Cassell & Co Ltd 
• Ziegler, Philip (1990), King Edward VIII: The Official Biography, London: Collins, ISBN 0-00-215741-1