Հայկական թվային համակարգ

Հայկական թվային համակարգ, հնագույն թվային համակարգ, որը հիմնված է Հայերենի այբուբենի տառերի վրա։

Այս թվային համակարգը օգտագործվել է հայերի կողմից հնագույն ժամանակներից, ինչի մասին վկայում են հազարամյա պատմական հուշարձանների պատերին պահպանված փորագրությունները։ Ներկայիս Հայաստանում կիրառվում է արաբական թվային համակարգը, սակայն հայկական թվերը նույնպես կիրառելի են, հիմնականում՝ եկեղեցիների և այլ շինությունների կառուցման կամ որևէ հիշարժան օրվա մասին արձանագրության տեսքով։ Հուշարձաններ ուսումնասիրող մասնագիտական գրականության մեջ տարեթվերը նշելիս երբեմն հեղինակները օգտագործում են հայկական թվային համակարգը։ Այն կիրառելի է նաև թագավորների, միապետերի, կրոնական առաջնորդների անունների գրելաձևում։ Օրինակ Գարեգին Ա նշանակում է Գարեգին I (Հայ առաքելական եկեղեցու կաթողիկոս)։

Հայկական թվային համակարգ

Հայկական	Գրադարձություն	Արաբական
Ա	Այբ	1
Բ	Բեն	2
Գ	Գիմ	3
Դ	Դա	4
Ե	Եչ	5
Զ	Զա	6
Է	Է	7
Ը	Ըթ	8
Թ	Թո	9
Ժ	Ժե	10
Ի	Ինի	20
Լ	Լյուն	30
Խ	Խե	40
Ծ	Ծա	50
Կ	Կեն	60
Հ	Հո	70
Ձ	Ձա	80
Ղ	Ղատ	90
Ճ	Ճե	100
Մ	Մեն	200
Յ	Հի	300
Ն	Նու	400
Շ	Շա	500
Ո	Վօ	600
Չ	Չա	700
Պ	Պէ	800
Ջ	Ջէ	900
Ռ	Ռա	1000
Ս	Սէ	2000
Վ	Վեվ	3000
Տ	Տյուն	4000
Ր	Րե	5000
Ց	Ցո	6000
Ւ	Վյուն	7000
Փ	Փյուր	8000
Ք	Քէ	9000

Հայերենի այբուբենում վերջին Օ և Ֆ տառերը ավելացվել են 12-րդ դարում՝ արաբական թվերի կիրառության տարածումից հետո, և այդ իսկ պատճառով նրանց թվային արժեքներ չեն վերագրվել։

Ալգորիթմ

Հայկական թվային համակարգում թվերը ստացվում են պարզ թվային միացության միջոցով։ Հայկական թվերը գրվում են ձախից աջ, ինչպես որ հայերենը։

Օրինակներ՝

• ՌՋՀԵ = 1975 = 1000 + 900 + 70 + 5
• ՍՄԻԲ = 2222 = 2000 + 200 + 20 + 2
• ՍԴ = 2004 = 2000 + 4
• ՃԻ = 120 = 100 + 20
• Ծ = 50

9000-ից բարձր թվերը գրելու համար համապատասխան տառի վրա նշվում է գծիկ, ինչը նշանակում է, որ այդ թիվը պետք է բազմապատկվի 10000-ով, այսինքն՝ 10000-ը գրվում է Ա տառով, որի վրա նշվում է գծիկ, 20000-ը գրվում է Բ տառով, որի վրա նշվում է գծիկ և այլն։

Օրինակներ՝

• Ա = 10000
• Ջ = 9000000
• ՌՃԽԳՌՄԾԵ = 11431255

Տես նաև

• Արմենյան Բնապաշտական տոմար
• Հայկական եկեղեցական տոմար