Սինթետիկ կաուչուկի գործարանի բնակելի շենք
 | |
|---|---|
.jpg) | |
| Տեսակ | բնակելի տուն և մշակութային արժեք |
| Երկիր |  Հայաստան[1] |
| Տեղագրություն | Կենտրոն վարչական շրջան |
| Հասցե | Հանրապետության փող. 62[1] |
| Ճարտարապետական ոճ | Postconstructivism? |
| Ժառանգության կարգավիճակ | մշակութային հուշարձան Հայաստանում[1] |
 | |
 | |
Սինթետիկ կաուչուկի գործարանի աշխատակիցների բնակելի շենք, մեկ ծավալ կազմող բնակելի շենքերի համալիր Երևանում, Հանրապետության փողոց, 62 հասցեում։ Կառուցվել է 1934 թվականին ճարտարապետ Տիրան Երկանյանի նախագծով՝ Երևանի Ս. Մ. Կիրովի անվան սինթետիկ կաուչուկի գործարանի ստեղծման մեջ ներգրավված տեխնիկական մասնագետների համար։ հետկոնստրուկտիվիզմի հուշարձան է[2]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1933 թվականին ԽՍՀՄ Ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը թիվ 4-931 բանաձևով հանձնարարել է Ծանր արդյունաբերության ժողովրդական կոմիսարիատին սկսել Երևանում կալցիումի կարբիդից պատրաստված քլորոպրենային կաուչուկի լայնածավալ գործարանի կառուցումը[3]։ Միևնույն ժամանակ Երևանի կենտրոնում սկսվել է ապագա գործարանի աշխատակիցների համար նախատեսված բնակելի շենքի շինարարությունը։ Շենքի ճարտարապետը Տիրան Երկանյանն է եղել, որ 1930 թվականին Մոսկվայից Երևան է տեղափոխվել այն բանից հետո, երբ Հայկական ԽՍՀ Կոմկուսի առաջին քարտուղար Աղասի Խանջյանը հայազգի ստեղծագործ մտավորականությանը կոչ է արել օգնել վերականգնելու հանրապետությունը։ Երկանյանը կառուցել է ողջ Հայաստանում՝ Դիլիջանում, Գյումրիում, Ալավերդիում, Ջերմուկում; Սինթետիկ կաուչուկի գործարանի աշխատակիցների համար տունը դարձել է նրա ամենակարևոր նախագիծը Երևանում՝ «Մոսկվա» կինոթատրոնի հետ մեկտեղ[4]։
Շենքի կառուցումը ավարտվել է 1934 թվականին՝ գործարանի գործարկումից երկու տարի առաջ։ Կալցիումի կարբիդի արտադրությունը գործարանում սկսվել է միայն 1936 թվականին։ Տունը զբաղեցնում էր Հանրապետության (1930-ական թվականներին՝ Լենինի), Վարդանանց (1930-ական թվականներին՝ Կնունյանց) փողոցներով և Վարդանանց փողոցի 2-րդ նրբանցքով սահմանափակված թաղամասը։ Շենքի տարբեր հատվածներ այսօր տարբեր հասցեներ են կրում։
Հակառակ կողմում (Տպագրիչների փողոցի երկայնքով) շենքը կառուցված է ավելի դասական կոնստրուկտիվիստական ոճով և հարում է «Նարկոմտյաժպրոմի» աշխատակիցների տանը։
Նախագծային առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շենքը հետկոնստրուկտիվիզմի վառ օրինակ է։ Դասական կոնստրուկտիվիզմը շատ ավելի երկրաչափական էր՝ հիմնված հստակ ձևերի վրա, մինչդեռ Երկանյանը հրաժարվել է խիստ ռացիոնալիզմից և նպատակահարմարությունից՝ խաղալով տարբեր ծավալների և մանր դետալների ու ծավալների հետ, մասնավորապես՝ Վարդանանց փողոցի և Վարդանանց 2-րդ նրբանցքի անկյունում կիսաշրջանաձև ծավալով տարբեր բարձրության հարկերի հետ։ Բացի այդ, տների ճարտարապետության մեջ համադրված են սանդուղքներ, ապակեպատ սուր անկյուններ, և այլ վառ տարրեր[5]։
Հետագայում Երկանյանի այս և մի քանի այլ ստեղծագործություններ քննադատվել են հենց այն բանի համար, որ փորձ է արվել «կոնստրուկտիվիզմին դեկորացիա դնել»՝ փոխանակ կոնստրուկտիվիզմից վերջնականապես հեռանալու ստալինյան ճարտարապետության նոր՝ պաշտոնապես հաստատված ոճին։ Երևանյան «Խորհրդային արվեստ» շաբաթաթերթը գրել է, որ շենքը «կոնստրուկտիվիզմի վերջին կանգառն» է[6]։
Ինչպես մյուս կոնստրուկտիվիստական կոմունաներում, այնպես էլ Սինթետիկ կաուչուկի գործարանի տներում լուծվեցին առօրյա կյանքի բարդ կազմակերպման խնդիրները։ Շրջանի ներսում կառուցվել են խաղահրապարակներ, մանկապարտեզ, մանկամսուր, խանութ։
-
Շենքի ճակատը դեպի Վարդանանց փողոց; հստակ երևում է ստվերների ու ծավալների հետ խաղը -
Շենքի ճակատը նայում է Վարդանանց և Հանրապետության փողոցների խաչմերուկին -
Շենքի հետևի, կոնստրուկտիվիստական ճակատը՝ դեպի Տպագրիչների փողոց։ Հստակ երևում է սանդուղքի կիսաշրջանաձև ծավալը։
_3.jpg)
_4.jpg)
|
Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան, օբյեկտ № 1.6/34 |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
- ↑ «Статья о Ерканяне на сайте nashasreda.ru». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ «История завода «Наирит»». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Биография Тирана Ерканяна». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Фотографии дома 1930-х годов». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Статья о Ерканяне на сайте nashasreda.ru». Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.