Կոպեր (քաղաք)

Կոպեր
Քաղաք
	Կոպեր
	սլովեն.՝ Koper; իտալերեն՝ Capodistria ;
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Սլովենիա
Այլ անվանումներ	Աեգիդա, Կապրիս, Հուստինոպոլ
Մակերես	311,2 կմ²
ԲԾՄ	4 մ
Բնակչություն	24 979 մարդ (2012)
Ժամային գոտի	UTC+1
Հեռախոսային կոդ	+386 5
Փոստային դասիչ	6000
Ավտոմոբիլային կոդ	KP
Պաշտոնական կայք	koper.si
	Կոպեր (քաղաք) (Սլովենիա)
	Կոպեր (քաղաք) (Սլովենիա)
	Կոպեր Վիքիպահեստում

Կոպեր նախկին` Աեգիդա, Կապրիս, Կապոդիստրիա (սլովեն.՝ Koper, իտալերեն՝ Capodistria), քաղաք Սլովենիայի հարավ-արևմուտքում գտնվող Իստրիա թերակղզում, Ադրիատիկ ծովի Կոպեր ծոցի ափին։ Քաղաքում իրականացվում են բազմաթիվ երաժշտական և ազգագրական փառատոներ։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոպեր քաղաքը գտնվում է Իտալիայի անմիջապես սահմանին, Տրիեստ քաղաքի և սլովենական Իզոլա (Izola), Պիրան (Piran), Պորտորոժ (Portorož) քաղաքների հարևանությամբ։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2012 թվականի մարդահամարի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը կազմում է 24 979 մարդ (12 358 տղամարդ և 12 621 կին)։ Նախկինում բնակչության մեծ մասը խոսում էր իտալերեն (1900 թվականի տվյալներով բնակչության 92 %-ը խոսում էր իտալերեն)։ Այսօր բնակչությունը խոսում է և՛ իտալերեն, և՛ սլովեներեն։ Թեպետև Հարավսլավիայի գոյության ընթացքում մեծ թվով իտալացիներ Իստրայից Իտալիա էին ներգաղթում, այնուամենայնիվ ներկայումս քաղաքի իտալացի բնակչությունը գերազանցում է 10 %-ը։

Համայնքի բնակչության մայրենի լեզուներն են (2002 թվական)^[3].

Սլովեներեն՝ 74,14 %
Խորվաթերեն՝ 8,04 %
Սերբախորվաթերեն՝ 4,02 %
Բոսնիերեն՝ 2,76 տոկոսով
Սերբերեն՝ 2,67 %
Իտալերեն՝ 2,23 %
Ալբաներեն՝ 0.50 %
Մակեդոներեն՝ 0,48 %
Այլ լեզուներ՝ 5,16 %։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոպերը սկիզբ է առել անտիկ հունական բնակավայրից, որը հայտնի է եղել Աեգիդա անվամբ։ Հռոմեական շրջանում այն ստացել է Կապրիս անունը, որից էլ առաջացել է քաղաքի ժամանակակից անվանումը։ Որոշ ժամանակ քաղաքը կրել է Հուստինոպոլ անունը՝ ի պատիվ Բյուզանդիայի Հուստինիանոս II կայսրի։ 568 թվականին քաղաքում ապաստանել են Տրեսի` լանգոբարդներից փախած բնակիչները։

7-8-րդ դարերը քաղաքի համար ծանր շրջան էր. քաղաքը գրավել էին ֆրանկները, լանգոբարդները և սլավոնական ցեղերը։ 8-րդ դարում քաղաքում ստեղծվել է եպիսկոպոսական առաջնորդարան։ 9-րդ դարում Կոպերը ներքաշվել է Վենետիկի և Սրբազան հռոմեական կայսրության պայքարի մեջ։ Ցուցաբերած աջակցության համար Կոնրադ II կայսրը քաղաքին շնորհել է որոշ արտոնություններ։ 1278 թվականին քաղաքը կցվել է Վենետիկին։ Վենետիկի հանրապետության կազմում Կոպերն առանձնահատուկ վերելք է ապրել, այն դարձել է Իստրիայի խոշորագույն քաղաք և նավահանգստ, որի կապակցությամբ էլ վերանվանվել է լատ.՝ Caput Histriae, այսինքն` Իստրայի գլխավոր քաղաք (բառացի` «Իստրայի գլուխ»)։ Այս բառակապակցությունից էլ առաջացել է քաղաքի իտալական անվոնումը` Կապոդիստրիա։ Վենետիկի հանրապետության անկումից հետո` 1797 թվականին քաղաքը կցվել է Ավստրիային։ 1805-1813 թվականներին քաղաքը գտնվել է նապոլեոնական զորքի հսկողության տակ, իսկ 1813 թվականից Կոպերը կրկին Ավստրիայի ձեռքն է անցել։

Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Կոպերը Իստրիա թերակղզու հետ միասին անցել է Իտալիային, մինչդեռ Դալմաթիայի մյուս մասն անցել է սերբական, խորվաթական և սլովենական թագավորության կազմի մեջ, որը հետագայում կոչվեց Հարավսլավիայի հանրապետություն։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Կոպերը ընդգրկվել է Տրիեստ ազատ տարածքի «B» գոտու կազմի մեջ, որը վերահսկում էր Հարավսլավիան։ Այդ ժամանակ քաղաքի իտալացի բնակչության զգալի մասը ներգաղթել է Իտալիա։ 1954 թվականին Տրիեստի ազատ տարածքը կամ Տրեստի ազատ պետությունը դադարել է գոյություն ունենալուց, իսկ Կոպերը անցել է Հարավսլավիային։ Վերջինիս անկումից հետո`1991 թվականին այն մտել է անկախացած Սլովենիայի կազմի մեջ։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոպերը Սլովենիայի միակ առևտրային նավահանգիստն է։ Այստեղ ժամանում են Միջին Արևելքի, Ճապոնիայի և Կորեայի նավերը, որը հսկայական նշանակություն ունի տնտեսության համար։

1954 թվականին մի խումբ արդյունաբերողներ քաղաքում հիմնադրել են Tomos մոտոցիկլետներ արտադրող ընկերությունը։ Գործարանի գլխավոր տնօրեն է դարձել Ֆրանկ Պեկարը։ Գործարանը բացվել է 1959 թվականին, որի բացմանը ներկա է եղել այն ժամանակվա Հարավսլավիայի նախագահ Իոսիպ Տիտոն։ Գործարանը թողարկել է մոտոցիկլետներ, մոպեդներ, մակույկներ տարբեր դասերի և պահեստամասերի։ Լայնորեն հայտնի է մոպեդների մի շարք, որը կոչվում է Colibri^[4]^[5]։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրետորյանական պալատ, Կոպեր քաղաքի առավել հայտնի շենքը, գեղեցիկ պալատ Վենետիկի գոթական ոճով (1464 թվական), գտնվում է քաղաքի կենտրոնական հրապարակում
Համբարձման ռոտոնդա (12-րդ դար), քաղաքի կենտրոնի ամենահին շենքը
Աստվածամոր Վերափոխման մայր տաճար (15-րդ դար)
Լոջիի պալատ (15-րդ դար)։

Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոպերում է գտնվում Սլովենիայի միակ առևտրային նավահանգիստը։ Քաղաքը նոր, ժամանակակից մայրուղով կապված է երկրի մայրաքաղաք Լյուբլյանայի, իտալական Տրիեստ քաղաքի հետ։ Կանոնավոր տրանսպորտային հաղորդակցությամբ կապված է Լյուբլյանայի, Սլովենիայի, Իտալիայի և Խորվաթիայի հարևան քաղաքներ հետ։ Կոպերում առկա է նաև երկաթուղային կայարան, որը համեմատ երկաթուղային և ծովային տրանսպորտի օգտագործվում է շատ քիչ։

Հայտնի բնիկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիտորե Կարպաչչո, իտալացի նկարիչ
Պետրո Պաոլո Վերջերիո, իտալացի բարեփոխման գործիչ
Պետրո Պաոլո Վերջերիո ավագ, իտալացի հումանիստ
Սանտորիո, իտալացի բնախոս, անատոմ, գյուտարար
Անդրեյա Կլեպաչ, սլովենացի թենիսիստուհի
Տինկարա Կովաչ, սլովենացի երգչուհի, Սլովենիայի ներկայացուցիչը Եվրատեսիլ 2015 երգի մրցույթում
Մլադեն Ռուդոնյա, սլավոնացի ֆուտբոլիստ