Լուիզա Բուրժուա
Լուիզա Բուրժուա (ֆր.՝ Louise Bourgeois, դեկտեմբերի 25, 1911[2][3][4][…], Փարիզի 6-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[5][6][1] - մայիսի 31, 2010[7][2][8][…], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[9][10][11][…]), ֆրանսիական ծագմամբ ամերիկացի քանդակագործ, նկարիչ և գրաֆիկական նկարիչ։
Կրթություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 1921—1927 թվականներ - Ֆենելոնի ճեմարան, Փարիզ։
- 1932—1935 թվականներ - Նա մաթեմատիկա է սովորել Փարիզի Սորբոն քաղաքում։
- 1935—1936 թվականներ - Լուվրի բարձրագույն դպրոց, Փարիզ։
- 1936—1937 թվականներ - Ռոջեր Բիսյեի դասարան` Ռանսոնի ակադեմիայում։
- 1936—1937 թվականներ - Էսպագնատի ակադեմիա
- 1936—1938 թվականներ - Գեղարվեստի դպրոց, Փարիզ (Devambez and Colarossi):
- 1937—1938 թվականներ - Գրանդ Շոմյերի ակադեմիա, Փարիզ (Օտօն Ֆրիեզի և Ռոբեր Վլերիկի դասարանները)։
- 1938 թվական - Ժյուլիանայի ակադեմիա, Փարիզ։
- 1938 թվական - Սկանդինավիայի ակադեմիա (Շարլ Դեսպիոյի դասարան)։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լուիզա Բուրժուան ծնվել է 1911 թվականի դեկտեմբերի 25-ին։ Նրա մանկությունն ու պատանեկությունն անցել են Օբուսոնում։ Ծնողներն ունեին գոբելենների վերականգնման արտադրամաս։ Այս վաղ տարիներին Լուիզա Բուրժուան ականատես է եղել իր հոր դավաճանությանը իրենց տանն ապրող անգլիացի կառավարչուհու հետ։ Այս իրադարձությունները, 1932 թվականին մոր մահը, ինքնասպանության փորձը և հոր հետ բարդ փոխհարաբերությունները թողեցին խորը հուզական վերքեր, որոնցից Բուրժուան փորձեց ազատվել ապագայում` ստեղծագործական օգնությամբ[23]։ Օրագրերը, որոնք նա պահում էր 1923 թվականից, խոսում են զայրույթի, մեղքի և վախի զգացումների մասին, որոնք մաս-մաս պատռեցին Լուիզա Բուրժուային։ Բուրժուայի խորհրդանշական հարուստ աշխատանքը խորը անձնական բնույթ ունի, այն չի կարելի դիտարկել նրա կյանքի պատմությունից անջատ։
1932 թվականին Բուրժուան ընդունվել է Սորբոն[24], որտեղ ուսումնասիրել է մաթեմատիկա, իսկ 1936 թվականին նա արվեստի պատմություն է ուսումնասիրել Լուվրի դպրոցում և Գեղարվեստի դպրոցում, օժանդակել Ֆերնանդ Լեգերին, հետաքրքրվել ձախ գաղափարներով (կոմունիզմ), սյուրռեալիզմով և կոնստրուկտիվիզմով[23]։ Հետո նա մի քանի անգամ այցելել է Խորհրդային Միություն[24]։ 1938 թվականին նա ամուսնացել է պարզունակ արվեստի փորձագետ, ամերիկացի արվեստաբան Ռոբերտ Գոլդուոթերի հետ, ով 1957 թվականին դարձել է Նյու Յորքի Պրիմիտիվ արվեստի թանգարանի առաջին տնօրենը։ 1939 թվականին նա և իր ամուսինը տեղափոխվել են Նյու Յորք։
Ամերիկայում նա դիմել է քանդակագործությանը։ 1947 թվականին Բուրժուան փայտից պատրաստել է առաջին ուղղահայաց քանդակը, իսկ արդեն 1949 թվականին անց է կացվել նրա քանդակների առաջին ցուցահանդեսը։ 1951 թվականին մահացել է նկարչի հայրը։ Լուիզա Բուրժուան ստացել է Ամերիկայի քաղաքացիություն։ 1960 թվականից Բուրժուան սկսել է կանոնավոր դասավանդել։ 1966 թվականից դարձել է ֆեմինիստական շարժման անդամ։ 1967 թվականին Բուրժուան իր քանդակների մեջ սկսել է օգտագործել մարմար և բրոնզ։ 1972 թվականից ի վեր նկարիչը պարբերաբար այցելել է Իտալիա։ 1973 թվականին մահացել է Բուրժուայի ամուսինը՝ Ռոբերտ Գոլդուոթերը։ 1977 թվականին նկարիչը Յեյլի համալսարանից ստացել է կերպարվեստի պատվավոր դոկտորի կոչում։ 1980 թվականին նա Բրուքլինում մեծ ստուդիա է գնել։ 1982 թվականին Նյու Յորքի ժամանակակից արվեստի թանգարանում տեղի է ունեցել նկարչի առաջին հետահայացը։ 1985 թվականին Ֆրանսիայում տեղի է ունեցել նկարչի առաջին անհատական ցուցահանդեսը։ 1992 թվականին Բուրժուան ցույց է տվել առաջին քանդակագործական միջավայրը։ 1993 թվականին նա ներկայացրել է ԱՄՆ-ը Վենետիկի բիենալեում։ 2001-2002 թվականներին Էրմիտաժում տեղի էունեցել Բուրժուայի (քանդակներ, առարկաներ և վիմագրեր) աշխատանքների ցուցահանդեսը։
Բուրժուան մահացել է 2010 թվականի մայիսի 31-ին, Նյու Յորքում՝ 98 տարեկան հասակում։
Ստեղծագործական կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լուիզա Բուրժուայի աշխատանքները հաճախ անվանում են ժամանակակից արվեստի հանրագիտարան, քանի որ այն արտացոլում է քսաներորդ դարի արվեստի բոլոր հիմնական ուղղությունները՝ կուբիզմը, ֆուտուրիզմը, սյուրռեալիզմը, կոնստրուկտիվիզմը և աբստրակցիոնիզմը։ Նրա աշխատանքները վերացական են, իրատեսական և ֆանտազմագորիկ, պատրաստված են տարբեր ձևերով և նյութերով, ինչպիսիք են փայտը, մարմարը, բրոնզը, գիպսը, լատեքսը և տարբեր գործվածքներ։
Ստեղծագործական կարիերայի սկզբում Բուրժուան զբաղվում էր գրաֆիկայով և նկարչությամբ։ Հետպատերազմյան իրավիճակի արտացոլումը կարելի է գտնել նկարչի մի շարք հիշարժան աշխատանքներում, որոնք ցուցադրվել են նրա առաջին անհատական ցուցահանդեսում։ «Femme Maison» (1945-1947) և «Fallen Women (Femme Maison)» (1946-1947) սերիալներում Բուրժուան օգտագործել է սյուրռեալիստական տեխնիկա՝ միաձուլելով տարբեր առարկաներ՝ կանացի մարմինը և տներին նման կառույցներ։ Այս աշխատանքները վկայում են նկարչի դերի` որպես ռահվիրա այն սերնդի կանանց շրջանում, որոնք կոտրեցին բազմաթիվ արգելքներ այն ժամանակի տղամարդկային գեղարվեստական շրջանակներում։ Ավելին, ավելի խոր մակարդակի վրա այս աշխատանքներն արտահայտում էին հիասթափության և անզորության զգացում ֆաշիզմի և պատերազմի կործանարար սպառնալիքի առջև։
1940-ականներին Բուրժուան իր ուշադրությունը կենտրոնացնում է քանդակագործության վրա, որի համար այժմ նա ճանաչվել է որպես քսաներորդ դարի առաջատար վարպետներից մեկը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Միացյալ Նահանգներ ներգաղթած եվրոպացի սյուրռեալիստ նկարիչների հոսքը զգալիորեն ազդել է բուրժուականների վրա։ Սկզբնական շրջանում բուրժուական քանդակները բաղկացած էին վերացական և օրգանական ձևերի խմբերից, որոնք հաճախ փորագրված էին փայտին։ 1960-ականներին նա սկսում է օգտագործել լատեքս, բրոնզ և քար, իսկ աշխատանքներն ավելի են մեծանում՝ նկատի ունենալով նրա աշխատանքի հիմնական թեման՝ մանկության տրավմատիկ փորձը։
1960-ականների վերջին ավարտվում է հետպատերազմյան վերելքը, և Բուրժուան ականատես է լինում հեղափոխական պայքարի նոր ալիքի (1968-1975) և մի շարք բռնապետությունների փլուզման։ Նա պատրաստ չէր այս նոր ժամանակաշրջանին և անդրադառնում է ինքնության քաղաքականությանը։ ԱՄՆ-ում հետպատերազմյան շրջանում և սառը պատերազմի ժամանակ իրեն տարանջատելով սոցիալիզմից և ձախ գաղափարներից՝ Բուրժուան անդրադարձել է գենդերային խնդիրների վրա հիմնված «այլընտրանքային» քաղաքականությանը։ Այս ժամանակաշրջանի բնորոշ աշխատանքներն են Sleep II (1967) և Fillette (1968), որոնք ներկայացնում են տղամարդկանց սեռական օրգանները բացատրությունները։
Այս ժամանակաշրջանի վերջին ամենանշանակալից աշխատանքներից մեկը՝ «Հոր կործանումը» («Destruction of the Father», 1974), իրենից ներկայացնում է քարանձավի նման մի կառույց, որտեղ քարերին նմանվող ֆիգուրները շրջապատում են զոհասեղանը, որի վրա ցրված են մարմնի մասերը (այդ թվում՝ մսի խանութում գնված իսկական գառան կտորները)։ Սա շատ տագնապալի աշխատանք է, որը հիշեցնում է Բուրժուայի սիրված նկարիչներից մեկի՝ իսպանացի Ֆրանցիսկո Գոյայի աշխատանքը։
1982 թվականին Բուրժուան «Artforum»-ի համար գրել է տեքստ, որը կոչվում է «Child Abuse» («Երեխաների չարաշահումը»), որտեղ նա սահմանել է իր գեղարվեստական հասկացությունները գրեթե ամբողջությամբ մանկական տրամվաների շրջանակներում։ Այս ժամանակաշրջանի նկարազարդումը Femme Maison-ի մարմարյա քանդակն է (1983), նստած կին գործիչ, որի գլուխը շենք է հիշեցնում։ 1994 թվականին ստեղծված Femme Maison-ում կին գործիչը մեջքի վրա ընկած է՝ առանց զենքի, գլուխը միաձուլված դեպի մի տուն, որն ունի փոքր դուռ։
1980-ականներին Բուրժուայի աշխատանքը դառնում է աճող հետաքրքրության առարկա։ Մի կողմից, ակադեմիական տարբեր շրջանակներ ողջունում էին նրան՝ կապված էկզիստենցիալիզմի և ֆեմինիզմի հետ։ Մյուս կողմից, երիտասարդ նկարիչները հետաքրքրված էին նրա կյանքով և գործով` իր ստեղծագործական անկախության, տարբեր ոճերի օգտագործման, արվեստի պատմության և սոցիալական խնդիրների նկատմամբ զգայունության պատճառով։
1990-ականներին Բուրժուայի ստեղծագործություններում նոր ժամանակաշրջան է գրանցվել՝ «բջիջները»։ Աշխատանքի անվանումը «Dangerous Passageway» («Վտանգավոր ճանապարհ») խոսում է ինքն իր համար։ Երկար հատվածը, բանտի նման, քայլում է խցերի երկայնքով ՝ անցյալի պատկերներով և խոշտանգումների սարքերով։ Cell (Choisy)-ում (1990-1993) վանդակում կա մեծ գիլյոտինի տակ գտնվող տան մարմարե քանդակ, որը հիշեցնում է մղձավանջային տեսարան։
Ավելի ուշ կատարված աշխատանքները (ավարտվել է 1990 թվականին)։ Օրինակ, Couple IV (1997) ներկայացնում է հին մոդայիկ ցուցափեղկ, ինչպիսիք են, որ կարելի է տեսնել գավառական թանգարաններում, որը պարունակում է երկու անգլուխ լաթի կերպարներ, ասես փորձում են սիրել։
Լուիզա Բուրժուան ստեղծել է իր հատուկ խորհրդանշական բառապաշարը, որում անձնական փորձառություններն ու ֆանտազիաները բետոնապատվում են արտահայտիչ պատկերների։ Օրինակ, սարդ օգտագործելը ոչ թե արախնոֆոբիայի (սարդերից վախ) նշան է, այլ ավելի շուտ փաթաթող ու համբերատար մոր նշան։ Նույն կերպ, կարի ասեղները ագրեսիվ խորհրդանիշներ չեն, բայց դրանք օգտագործվում են կորուստների վերականգնումը ներկայացնելու համար։ Տները պատկերված են ոչ թե որպես ապաստարան, այլ որպես խուց կամ վանդակ, որտեղ կա ինքն իրեն կորցնելու վտանգ։
Բուրժուայի «Սարդերը» լայնորեն հայտնի են՝ հսկայական սարդերի մետաղական քանդակներ։ 1999 թվականին նկարչուհին «Ոսկե առյուծ» է ստացել Վենետիկի 48-րդ բիենալեում։
Ճանաչում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Պատվո լեգեոնի շքանշան (2008)
- Ավստրիական «Գիտության և արվեստի համար» պատվո կրծքանշան (2005)
- Գայլերի արվեստի մրցանակ (2002-2003)
- Կայսերական Ճապոնիայի մրցանակ (1999)
- ԱՄՆ-ի ազգային մեդալ արվեստի բնագավառում (1997):
Անհատական ցուցահանդեսներ (1990-2009)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Հանրային հավաքածուներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
|
|
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ծննդական — P. 24.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ 4,0 4,1 Louise Bourgeois — 2008.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 Encyclopædia Britannica
- ↑ 6,0 6,1 6,2 https://en.isabart.org/person/30869
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Louise Bourgeois, Influential Sculptor, Dies at 98 // The New York Times / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2010. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Louise Bourgeois — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Muchnic S. Louise Bourgeois dies at 98; revered artist’s work was a ‘form of psychoanalysis’ - Los Angeles Times // Los Angeles Times — El Segundo: 2010. — ISSN 0458-3035; 2165-1736
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Louise Bourgeois (1911–2010) - Artforum International // Artforum — NYC: Penske Media Corporation, 2010. — ISSN 1086-7058; 0004-3532
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Peltz J. Sculptor Louise Bourgeois dies at 98 — Today, 2010.
- ↑ http://atelier17.christinaweyl.com/artist-biographies/louise-bourgeois/
- ↑ https://oneartyminute.com/lexique-artistique/academie-de-lart-moderne?srsltid=AfmBOor2PmwvPNR1T1axpAw_JvfLv-hCtKORW3muXUmKnsljBng9FNKU
- ↑ Artsy — 2009.
- ↑ https://www.tate.org.uk/art/art-terms/a/abject-art
- ↑ Doornbusch E. Louise Bourgeois // hedendaagsesieraden.nl — 2018.
- ↑ Louise Bourgeois — National Endowment for the Arts.
- ↑ https://www.praemiumimperiale.org/en/laureate-en/laureates-en
- ↑ Louise Bourgeois — National Women's Hall of Fame.
- ↑ https://www.carnegie.org/awards/great-immigrants/2009-great-immigrants/
- ↑ https://www.nyu.edu/about/news-publications/news/2005/may/louise_bourgeois_receives.html
- ↑ http://americanabstractartists.org/current-members/past/
- ↑ 23,0 23,1 Ъ-Газета. Война отцам
- ↑ 24,0 24,1 Банадальер А. Луиз Буржуа: Коллекционер пространств и воспоминаний Արխիվացված 2013-02-24 Wayback Machine // artpages.org.ua. — 2010. — 3 марта.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Краусс Р. Луиз Буржуа: Портрет художника в образе fillette// Краусс Р. Холостяки. — М.: Прогресс-Традиция, 2004. — С. 38-52.
- Туркина О. Луиз Буржуа: Ящик Пандоры. СПб.: «Борей-Арт», 2001, 90 с. ISBN 5-7187-0355-8
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հաուսեր և Վիրտ պատկերասրահի կայքում աշխատանքներ, կենսագրություն, տեղեկություններ ցուցահանդեսների մասին
- Cheim & Read պատկերասրահ
- ArtNet
- Կենսագրություն, ակնարկներ, հարցազրույցներ, տեսանյութ արվեստի մասին 21
- Էսսե «Միայնակ վազողը» на сайте Artzar- ում Արխիվացված 2020-08-03 Wayback Machine
- Բարբարա Կրակովի պատկերասրահ
- Ինտերվյու
- Արվեստի փաստեր
Ռուսերեն
- Article «Լուիզ Բուրժուայի ցուցահանդեսը Էրմիտաժում»
- Հոդված / Article «Տատիկը սարդերով», «Կոմերսանտ», 2008 թ
- Լուիզա Բուրժուան Էրմիտաժում
- Լուիզա Բուրժուայի ցուցահանդեսը Նյու Յորքում
- Լոնդոնում ցուցադրվում է Լուիզ Բուրժուայի 9 մետրանոց սարդ քանդակը
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լուիզա Բուրժուա» հոդվածին։ |
|
- Դեկտեմբերի 25 ծնունդներ
- 1911 ծնունդներ
- Փարիզ քաղաքում ծնվածներ
- Մայիսի 31 մահեր
- 2010 մահեր
- Նյու Յորք քաղաքում մահացածներ
- Փարիզի գեղարվեստի ազգային բարձրագույն դպրոցի շրջանավարտներ
- Ժյուլիանի ակադեմիայի շրջանավարտներ
- Գրանդ Շոմեր ակադեմիայի շրջանավարտներ
- Փարիզի համալսարանի շրջանավարտներ
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետներ
- Ավստրիական «Գիտության և արվեստի համար» պատվո խաչի ասպետներ
- Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Արվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիայի անդամներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Քանդակագործներ այբբենական կարգով
- Ամերիկացի քանդակագործներ
- Ամերիկացի նկարիչներ
- Ֆեմինիստ արվեստագետներ
- Ամերիկացի լուսանկարիչներ
- Ամերիկացի փորագրիչներ
- Ֆրանսիացի կին քանդակագործներ
- Ֆրանսիացի նկարչուհիներ
- Ֆրանսիացի արվեստագետներ
- Ամերիկացի պատկերազարդողներ
- Ֆրանսիացի գրաֆիկներ