Հայերը Մալթայում
 | |
 Մալթա |
 Հայաստան |
Հայերը Մալթայում, էթնիկական փոքրամասնություն, որը ապրում է Մալթայում[1]։ Այստեղի հայերի թիվը կազմում է մի քանի հազար բնակիչ, սակայն նրանցից միայն 400-500-ն են ընդունում իրենց հայ լինելը։ Նրանք հիմնականում բնակվում են մայրաքաղաք Վալետայում և այլ քաղաքներում[2]։
Նրանք Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդներն են։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայկական թագավորության հարաբերությունները Մալթայի միաբանության հետ ունի շատ հին պատմական արմատներ, որոնք սկիզբ են առել 1097 թվականից։ Մալթայի միաբանությունը (Երուսաղեմի հիվանդախնամների միաբանություն) Կիլիկիայի հայկական թագավորությունում 1149 թվականից դարձել է հողատարածքների սեփականատեր։ 1163 թվականին նա ստացել է նոր պարգև՝ ամրոց Մամեստիա քաղաքի մոտ, իսկ Լևոն Բ-ի օրոք՝ երկու ամրոցներ Սելևկիայում։ Միաբանությունը Կիլիկիայում գոյություն է ունեցել մինչև 1375 թվականը։ Կիլիկիայի հայկական թագավորության անկումից հետո բազմաթիվ հայ ասպետներ և հասարակ քաղաքացիներ տեղափոխվել են Մալթա կղզի։
Հայերի երկրորդ զանգվածային վերաբնակեցումը Մալթա տեղի է ունեցել 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում իրականացված Հայոց ցեղասպանությունից հետո, իսկ երրորդը՝ 1990-ականների վերջին՝ ԽՍՀՄ փլուզման պատճառով։ Հիմնական մասը հետագայում տեղափոխվել է մայրցամաքային Եվրոպայի երկրներ։ Մալթայում հայերի ներկայության պատմական օրինակներից է Տա Լիեզ եկեղեցին, որը կառուցվել է 1620 թվականին Լուսինյանների ընտանիքի ժառանգներից Ասպետ Ժաննա դե Բելլի Բալլի դե Արմենիայի կողմից հատկացված միջոցներով։
Մալթայի հայ համայնք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մալթայի հայ համայնքը (անգլ.՝ Armenian Community of Malta) միջազգային հասարակական կազմակերպություն է, որը հիմնված է ինքնակառավարման վրա և գործում է Մալթայի Հանրապետության Սահմանադրության և Մալթայի Հանրապետության գործող օրենսդրության համաձայն։ Համայնքի անդամները կամավոր հիմունքներով միավորված հայերն են և նրանց ընտանիքների անդամները (Մալթայի Հանրապետության բնակիչներ)։ Համայնքը գործում է Մալթայի Հանրապետության և ԵՄ տարածքում, իրավաբանական անձ է, ունի իր տարբերանշանը[3]։ 2009 թվականի հուլիսի 10-ին Մալթայի հայ համայնքը գրանցվել է[4] Մալթայի հասարակական կազմակերպությունների թվում (List of Voluntary Organisations), որը հաստատվել է Մալթայի Հանրապետության կառավարության կողմից։ 2009 թվականի հուլիսի 31-ին Հիլթոն հյուրանոցում տեղի է ունեցել Մալթայի հայերի առաջին համագումարը։ Համագումարում հաստատվել է Մալթայի հայկական սփյուռքի ղեկավարությունը։ Մալթայի հայ համայնքի խորհրդի նախագահ է ընտրվել Վերա Բոյաջյանը։
Նպատակներ և խնդիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համայնքի նպատակն է համախմբել հայ բնակչության ջանքերը՝ ուղղված հայ մշակույթի և լեզվի պահպանմանն ու զարգացմանը, իր անդամների իրավունքների և շահերի պաշտպանությունը, հայերի և մալթացիների միջև բարեկամության ամրապնդումը։ Իր նպատակներին հասնելու համար Համայնքը նպաստում է հայկական մշակութային կենտրոնների նվաճումները խրախուսող գրականության հրատարակմանը և տարածմանը, կազմակերպում է սեմինարներ, գիտաժողովներ, ցուցահանդեսներ և ինքն էլ մասնակցում է նման միջոցառումներին, Մալթայի գործող օրենսդրության շրջանակներում օգնություն և աջակցություն է ցուցաբերում իր անդամներին իրենց գործունեության բոլոր ոլորտներում[3]։
Համայնքի կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համայնքի բարձրագույն մարմինը նրա անդամների ժողովն է, որը գումարվում է առնվազն տարին մեկ անգամ։ Ժողովն ընտրում է համայնքի խորհուրդ, որոշում նրա թվային կազմը և ընտրում նախագահին։ Համայնքի խորհուրդը ձևավորվում է ժողովում ընտրված համայնքի անդամներից։ Համայնքի խորհուրդը համակարգում է համայնքի անդամների գործունեությունը, իր կազմից ընտրում է փոխնախագահ, կազմակերպում է ժողովի նախապատրաստումն ու անցկացումը և սահմանում ժողովում ընդունված որոշումների կատարման եղանակները։
Համայնքի նախագահը վերահսկողություն է իրականացնում համայնքի ընթացիկ գործունեության նկատմամբ, ներկայացնում է համայնքը տարբեր կազմակերպությունների հետ հարաբերություններում, համայնքի անունից ստորագրում է պայմանագրեր, նամակներ և հայտարարություններ, իրավունք ունի ստորագրել բոլոր ֆինանսական, իրավական, պաշտոնական և այլ փաստաթղթերը, վերահսկում է համայնքի ավագանու որոշումների կատարումը, իրավունք ունի հրավիրելու համայնքի արտահերթ ժողով և խորհուրդ, Համայնքի ավագանու նիստերում քվեարկության ժամանակ տարաձայնություններ առաջանալու դեպքում ունի որոշիչ ձայնի իրավունք։ Համայնքի վերստուգիչ հանձնաժողովը վերահսկողություն է իրականացնում Համայնքի ֆինանսատնտեսական գործունեության նկատմամբ։ Համայնքի ավագանու անդամները չեն կարող լինել վերստուգիչ հանձնաժողովի անդամ[3]։
Համայնքի նվաճումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մալթայի հայերի առաջին համագումարից հետո կարճ ժամանակահատվածում Մալթայի հայ համայնքը կատարել է Կոնգրեսում առաջադրված խնդիրների մեծ մասը։ 2009 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Վալետտայի կենտրոնում՝ Հասթինգս Գարդենսում, Մալթայի միաբանության նստավայրի դիմաց (գլխավոր նստավայրը՝ Մալթայում), տեղի է ունեցել հայկական խաչքարի (հատուկ պատրաստված և Հայաստանից Մալթա առաքված) հանդիսավոր բացումը։ Բացման արարողությանը ներկա են գտնվել Մալթայի խորհրդարանի անդամները, Վալետայի քաղաքապետը և այլ բարձրաստիճան հյուրեր։ Խաչքարի մոտ տեղադրված հուշատախտակի վրա գրված է՝
|
Ի նշան մալթայի և հայ ժողովուրդների բարեկամության։ Հայաստանը շնորհակալություն է հայտնում Մալթային 1375 և 1915 թվականների ողբերգական օրերին այս կղզում ապաստան գտած հայերին ցուցաբերած աջակցության համար։ | 
|
Համայնքի ձեռքբերումներից են Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովում Հայաստան-Մալթա պատգամավորական բարեկամության խմբի ստեղծման նախաձեռնությունը[5], ինչպես նաև Մալթա-Հայաստան բարեկամության նման խմբի ստեղծումը Մալթայի Հանրապետության խորհրդարանում։
Մալթայի հայ համայնքի ղեկավարությունը որոշել է Մալթայում հայկական եկեղեցի կառուցել, ինչպես նաև Հայոց առաջին կաթողիկոսի՝ Գրիգոր Լուսավորչի հուշարձանը կանգնեցնել։
Մալթայի հայ համայնքը միակ կազմակերպությունն է, որը ներկայացնում է Մալթայի հայերի շահերը և իրավական աջակցություն է ցուցաբերում իր անդամներին։ 2009 թվականի հուլիսի 24-ին բացվել է Մալթայի հայ համայնքի պաշտոնական կայքը երեք լեզուներով՝ անգլերեն, հայերեն և ռուսերեն։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Միջազգային հասարակական կազմակերպություն
- ↑ Պաշտոնական կայք
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Устав. Община Армян на Мальте Международная общественная организация — Община армян Мальты Արխիվացված 2011-07-20 Wayback Machine
- ↑ «Certificate of Enrolment (на англ.)». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 23-ին.
- ↑ «Национальное Собрание Республики Армения». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 15-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- List of Voluntary Organizations (на англ.)
- Островок Армении на острове Мальта (интервью)
- Церемония открытия Хачкара (youtube)
