Քնիր (պատմվածք)

Քնիր
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	պատմվածք
Ձև	պատմվածք
Հեղինակ	Վիկտոր Պելևին
Բնագիր լեզու	ռուսերեն
Հրատարակվել է	1991

«Քնիր» (ռուս.՝ «Спи»), ռուս ժամանակակից գրող Վիկտոր Պելևինի պատմվածքը, որն առաջին անգամ հրապարակվել է 1991 թվականին։ Պատմվածքում հիմնականը երազ-իրականության խնդիրն է։

Բովանդակություն

Վիկտոր Պելևինի վաղ շրջանի այս պատմվածքի գործողությունները տեղի են ունենում Վերակառուցման սկզբում, արդեն հիշատակվում է Ելցինը։ Գլխավոր հերոսը՝ N. ինստիտուտի 2-րդ կուրսի ուսանող Նիկիտան, իր մեջ բացահայտում է քնի մեջ նորմալ գործունեություն ծավալելու ունակություն։ Նիկիտան ծնվել է խրուշչովյան ձնհալի ժամանակաշրջանում։ Կարճ ժամանակ անց նա համոզվում է, որ ԽՍՀՄ-ում ապրող բոլոր մարդիկ այդպես են ապրում։

Նիկիտան հանկարծ հասկանում է, որ իր կյանքի մեծ մասի ընթացքում լիովին չի գիտակցել ինքն իրեն և շրջապատող աշխարհը («նա կիսով չափ քնած է ապրում»), որում դժվարություններին և բարդություններին տեղ չկա, այլ կա միայն հանգիստ գոյատևում։ Նիկիտան չի մտածում իր գործողությունների նպատակների, դրդապատճառների մասին, ինչպես բոլորը շրջապատում. ընկերները, ծնողները, անցորդները՝ բոլորը քնած են։

Առանձնահատկություններ

Նիկիտան, որը պատմվածքում հայտնվում է «էմ-էլ փիլիսոփայության դասախոսություններից մեկի ժամանակ» և ներկայացվում է որպես Նիկիտա Սոնեչկին, գլխավոր հերոսն է, և նրան շրջապատող հանգամանքները առաջին տողերից ներկայացվում (և ընկալվում) են հեգնանքով. դասընթացի մարքսիստական-լենինյան փիլիսոփայության անվանումը կրճատված է և զվարթորեն անվանվում է «էմ-էլ...», իսկ հերոսի անվան և ազգանվան սկզբնատառերը ակնարկային կապ են առաջացնում Ն. Ս. Խրուշչովի անվան սկզբնատառերի հետ։

Պատմվածքի գործողություննների հիմնական ժամանակահատվածը 1990-ականների քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամի ժամանակն է, Բորիս Ելցինի ժամանակները։ Պատմվածքում հեղինակն օգտագործում է պոստմոդեռնիստական քրոնոտոպ, որը հիմնված է «իրողությունների ծայրակցատեղերի վրա»։ Պատմվածքում Պելևինն աշխատում է իշխանության՝ մարդկային գիտակցության վրա ազդելու խնդրի վրա. չէ՞ որ շրջապատի հասարակ մարդիկ հանգիստ քնած են, մինչդեռ իշխանությունն անում է այն, ինչ ուզում է։

Շարադրանքի կարևոր տարրը քունն է։ Հերոսն արդարացնում է իր «ՍՈՆեչկին» ազգանունը (սոն ռուս.՝ сон - քուն), բայց հեղինակը շեշտում է, որ հերոսի «քունը» չի տրված ի ծնե, այլ վրա է հասնում նրան «որոշ ժամանակից սկսած»։

Գրական քննադատությունը բազմիցս խոսել է ժամանակակից պոստմոդեռնիստական արձակի միջտեքստային կապի մասին Իվան Գոնչարովի «Օբլոմով» վեպի հետ։

Կարելի է ասել, որ պատմվածքում քունն ունի տարբեր վիճակներ (աստիճաններ). «գիշերային» ու «ցերեկային», «մահացու» և «հրաշալի», «մինչև լիակատար անջատում» և «ոչ վերջնական», «ժամանակավոր չգոյություն» և «անօրգանական թմրություն»։

Հետազոտողները «Քնիր» պատմվածքում նշում են մշակութային-կոննոտացված բառապաշարի հետևյալ խմբերը.

- խորհրդային իրողություններ,

- հայտնի մարդկանց, նշանակալի պատմական իրադարձությունների հիշատակումներ,

- սցենարի կառուցվածքներ,

- փոխաբերություններ և ազգային-մշակութային ֆոնային բաղադրիչ ունեցող համեմատական արտահայտություններ,

- նախադեպային տեքստեր։

Պատմվածքի տարբերակիչ առանձնահատկությունը դերանունների օգտագործման բարձր հաճախականությունն է («Քնիր» պատմվածքի ուսումնասիրված տեքստում առկա է 344 դերանունային կառուցվածք)։

Հրապարակում

Պատմվածքն առաջին անգամ հրապարակվել է 1991 թվականին «Կապույտ լապտեր» հեղինակային առաջին ժողովածուում և նույն թվականին լույս տեսած «НФ-35» սերիական ժողովածուում։

Թատերական ներկայացումներ

• Պարուսույց Օլգա Վասիլևայի «Քնիր» խորեոգրաֆիական բեմադրություն։ Ագրիպինա Վահանովայի անվան ռուսական բալետի ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգ։

Գրականություն

• Богданова О. В., Беневоленская Нонна Петровна. Социологизированный вариант субъективного идеализма в рассказе В. Пелевина «Спи» // Вестник Санкт-Петербургского университета. Язык и литература. — 2009. — № 2-2.
• Матвейкина Ю. И. Функции местоимений и стратегия текста (на материале рассказа В. О. Пелевина «Спи») // Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. — 2010. — № 4.

Արտաքին հղումներ

• «Քնիր» պատմվածքը Վիկտոր Պելևինի ստեղծագործությունների կայքում