Սևանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Գեղարքունիքի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Գեղարքունիքի մարզի Սևան քաղաքի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 113 հուշարձան (18 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Ամրոց Մեծեփ	մ.թ.ա. 3-1 հզ	0,6 կմ հս-ամ	—	5.4/1	Հ	Գոմաձոր թաղամաս, Մեծեփի գագաթին, քաղաքի հեռուստաաշտարակի մոտ	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-20 դդ.	հվ-աե մասում	—	5.4/2	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամասի եզրին, երկաթգծից ձախ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	5.4/2.1	Հ	ընկած գետնին, ստորին մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	5.4/2.2	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/2.3	Հ	ընկած գետնին, եզրերը վնասված, վերին ձախ մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/2.4	Հ	երկատված, կանգնեցված գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/2.5	Հ	ընկած գետնին, եզրերը ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/2.6	Հ	ընկած գետնին, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար լիմեցի Կարապետ վարդապետի	16-17 դդ.		—	5.4/2.7	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Թումանի	1701 թ.		—	5.4/2.8	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Խաչատուրի	1708 թ.		—	5.4/2.9	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Մասումի	1731 թ.		—	5.4/2.10	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-20 դդ.	հս-ամ մասում	—	5.4/3	Տ	Գոմաձոր թաղամասի հս եզրին, գործող գերեզմանոցի հվ մասում	Լուսանկար վերբեռնել
Դամբարանադաշտ	մ.թ.ա. 2-1 հզ	հս եզրին	—	5.4/4	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամասում, «Սևան» հյուրանոցից 300մ աե	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	9-10 դդ.	0,1 կմ հս	—	5.4/5	Տ	Գոմաձոր թաղամաս, միջնադարյան գերեզմանոցի տարածքում, ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-17 դդ.		—	5.4/5.1	Տ	եկեղեցուց աե	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	5.4/5.1.1	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սարգսի	12-13 դդ.		—	5.4/5.1.2	Հ	ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/5.1.3	Հ	կիսով խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/5.1.4	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/5.1.5	Հ	ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/5.1.6	Հ	ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	5.4/5.1.7	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	5.4/5.1.8	Հ	ընկած գետնին, եզրերը վնասված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/5.1.9	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	1924 թ.	հս-ամ մասում	—	5.4/6	Տ	Գոմաձոր թաղամասի եզրին, Մեծեփ սարի լանջին	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Գևորգ	19 դ.	հս-աե մասում	—	5.4/7	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամասի կնտ.-ում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	5.4/7.1	Հ	ագուցված աե պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/7.2	Հ	հվ ավանդատանը, ձախ եզրը ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	11-19 դդ.		—	5.4/7.3	Տ	եկեղեցուց հվ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	5.4/7.3.1	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/7.3.2	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/7.3.3	Հ	պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/8	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, «Սևան» հանգստյան տան տարածքում, պատվանդանին, վերին և ստորին ձախ անկյունները կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/9	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/10	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/11	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/12	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.	հս-աե մասում	—	5.4/13	Հ	Ցամաքաբերդ թաղամաս, հյուրանոց տանող ճանապարհից աջ, նորաշեն սրբատեղիի բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1980 թ.	ք. մ.	—	5.4/14	Տ	Գոմաձոր թաղամաս ճարտ.՝ Ս. Մանվելյան	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Թուխ Մանուկ	16 դ.	ամ մասում	—	5.4/15	Տ	Գոմաձոր թաղամաս, Մեծեփ սարի աե լանջին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	5.4/15.1	Հ	ագուցված աե պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/15.2	Հ	ագուցված ամ պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/15.3	Հ	ներսում, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/15.4	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/15.5	Հ	կանգնեցված ներսում	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Թուխ Մանուկ	16-17 դդ.	հս մասում	—	5.4/16	Տ	Ցամաքաբերդ թաղամաս	Լուսանկար վերբեռնել
Ռեստորանի շենք. «Ծովինար» ռեստորանը	1963 թ.	Սևանի ափին	—	5.4/17	Տ	ճարտ.՝ Ռ. Իսրայելյան	Լուսանկար վերբեռնել
Վանական համալիր. Սևանի վանքը	9-20 դդ.	հս-աե մասում	40°33′50″ հս․. լ. 45°00′39″ ավ. ե.^HGЯOL	5.4/18	Հ	թերակղզում	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Առաքելոց	874 թ.		—	5.4/18.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	5.4/18.1.1	Հ	հենած բեմին, 3 խաչքարերից ձախից 1-ինը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ղազարի	13 դ.		—	5.4/18.1.2	Հ	հենած հս պատին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	5.4/18.1.3	Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ներսեսի	1425 թ.		—	5.4/18.1.4	Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1510 թ.		—	5.4/18.1.5	Հ	հենած խորանի հս պատին, վերին և ստորին աջ անկյունները` կոտրված, թվակիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.1.6	Հ	կանգնեցված հվ պատի մոտ, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.1.7	Հ	բեմին, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Հայրապետի և Հրէպէկայի («Խաչելություն»)	1653 թ.		—	5.4/18.1.8	Հ	խորանում, պատվանդանին, կազմող՝ Տրդատ, բերվել է 19 դ. կեսին՝ Նորաշեն գյուղից	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	1875 թ.		—	5.4/18.1.9	Հ	ներսում, բերված Բջնիից	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	874 թ.		—	5.4/18.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	1653 թ.		—	5.4/18.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	5.4/18.2.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	5.4/18.2.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	5.4/18.2.1.3	Հ	հենած հս պատին, ներքուստ, եզրերը ջարդոտված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	5.4/18.2.1.4	Հ	հենած հս պատին, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	5.4/18.2.1.5	Հ	պահպանվել է միջին մասը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	5.4/18.2.1.6	Հ	տեղադրված ամ պատին, ստորին ձախ և վերին աջ անկյունները` ոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	5.4/18.2.1.7	Հ	վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար «Թևավոր խաչ»	12 դ.		—	5.4/18.2.1.8	Հ	հենած հվ պատին, արտաքուստ, վերին խաչաթևը չի պահպանվել, արձանագիր խաչքարը Սևան է բերվել Դդմաշեն գյուղից	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/18.2.1.9	Հ	ստորին մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/18.2.1.10	Հ	եզրագոտին ջարդոտված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/18.2.1.11	Հ	վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/18.2.1.12	Հ	հենած եկեղեցու ամ պատին, արտաքուստ, մուտքից ձախ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	5.4/18.2.1.13	Հ	աջ եզրը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	5.4/18.2.1.14	Հ	բեկոր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15 դ.		—	5.4/18.2.1.15	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.16	Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.17	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.18	Հ	ներսում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.19	Հ	տեղադրված հվ պատին, ներքուստ, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.20	Հ	հենած հս պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.21	Հ	հենած հվ պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Խաթունի	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.22	Հ	հենած հս պատին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.23	Հ	տեղադրված հվ պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1551 թ.		—	5.4/18.2.1.24	Հ	հենած հս պատին, բեկոր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.2.1.25	Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ, մուտքից աջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.2.1.26	Հ	վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.2.1.27	Հ	հենած հս պատին, եզրերը ջարդոտված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	5.4/18.2.1.28	Հ	արձանագիր, ստորին եզրը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.29	Հ	հենած հս պատին, ստորին և վերին եզրերը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.30	Հ	հենած հս պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.31	Հ	աջակողմյան մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.32	Հ	տեղադրված հվ պատին, վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.33	Հ	վերնամասը` չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.34	Հ	պահպանվել է միջնամասը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	5.4/18.2.1.35	Հ	արձանագիր, ստորին մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1615 թ.		—	5.4/18.2.1.36	Հ	հվ-ամ ամկյան մոտ, վերին աջ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.2.1.37	Տ	հվ պատի մոտ, եզրերը ջարդոտված	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Հարություն	305 թ, 9 դ.		—	5.4/18.3	Հ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Ճեմարանի շենք	9 դ.		—	5.4/18.4	Հ	վրկնգ.՝ 1834-1835 թթ., 1907 թ.	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-16 դդ.		—	5.4/18.5	Հ	եկեղեցիների շուրջը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	5.4/18.5.1	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 10 մ աե, կանգնեցված գետնին, ձախ եզրագոտին ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	5.4/18.5.2	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	5.4/18.5.3	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճաններից աջ, 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1212 թ.		—	5.4/18.5.4	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Աբլհասանի	1227 թ.		—	5.4/18.5.5	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ աե, վերնամասը` կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1462 թ.		—	5.4/18.5.6	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում, թվակիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Պռոշի	15-16 դդ.		—	5.4/18.5.7	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.5.8	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ ամ, դեպի վանք տանող աստիճանների սկզբնամասում, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սուլթանի	15-16 դդ.		—	5.4/18.5.9	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.5.10	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 100 մ աե, երկատված, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1557 թ.		—	5.4/18.5.11	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս, պատվանդանին կանգնած զույգ խաչքարերից աջակողմյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	15-16 դդ.		—	5.4/18.5.12	Տ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցուց 15 մ հս	Լուսանկար վերբեռնել