Արծվանիստի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Գեղարքունիքի մարզ)
Այս հոդվածը ներկայացնում է Գեղարքունիքի մարզի Արծվանիստ գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 144 հուշարձան (16 միավոր)։
հուշարձան | կառուցված | վայր, հասցե | կոորդ | համարանիշ | նշան. | հավելյալ նշումներ | պատկեր |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ամրոց «Բրուտի բերդ» | մ.թ.ա. 1 հզ | 4 կմ աե | — | Հ | բեռնել պատկեր
| ||
Դամբարանադաշտ | մ.թ.ա. 1 հզ | — | Հ | բեռնել պատկեր
| |||
Բնակատեղի «Շապուհի հեր» («Հերի գլուխ») | մ.թ.ա. 3 դ. - մ.թ. 17 դ. | 8 կմ հվ | — | Հ | բեռնել պատկեր
| ||
Եկեղեցի | 10-13 դդ. | — | Հ | բնակատեղիի կնտ-ում, կիսաքանդ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15 դ. | — | Հ | եկեղեցու ներսում | բեռնել պատկեր
| ||
Քարայր-կացարան | մ.թ.ա. 2-1 հզ | — | Հ | բնակատեղիի աե մասում | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 19-20 դդ. | հվ եզրին | — | Տ | գործող գերեզմանոցի հս հատվածում | բեռնել պատկեր
| |
Գյուղատեղի «Անմեռ» («Եկեղեցու ձոր», «Վանքի ձոր») | 9-18 դդ. | 2 կմ հվ | — | Տ | Վանքագետի աջ և ձախ ափին | բեռնել պատկեր
| |
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին | — | Տ | գյուղատեղիի հս մասում վրկնգ.՝ 2000 թ. | բեռնել պատկեր
| |||
Խաչքար | 10-11 դդ. | — | Հ | ամ պատի մոտ, արտաքուստ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 11-12 դդ. | — | Հ | հենած ամ պատին, մուտքից աջ, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15 դ. | — | Հ | ագուցված ամ պատին, արտաքուստ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | ագուցված ամ պատին, արտաքուստ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | մուտքից ձախ, 3 խաչքարերից ձախակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | ագուցված մուտքից աջ, արտաքուստ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | ագուցված ամ պատին, արտաքուստ | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 16 դ. | — | Տ | եկեղեցու մուտքի դիմաց | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 9-16 դդ. | — | Տ | եկեղեցուց հվ-ամ | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 12-18 դդ. | — | Տ | Վանքագետի ձախ ափին, եկեղեցու հանդիպակաց սարալանջին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10-11 դդ. | — | Հ | եկեղեցուց 150 մ հվ-աե, պատվանդանին, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14-15 դդ. | — | Հ | հվ կողմում, ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15 դ. | — | Հ | հվ-աե կողմում, ընկած գետնին, կոտրատված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | ամ եզրին, մեծ մասամբ խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | ամ եզրին, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | ստորին մասով խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | հվ կողմում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | բեկոր, ստորին մասը չի պահպանվել արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Արիստակեսի, Փաշի | 1552 թ. | — | Հ | աե կողմում, ընկած գետնին, վերին ձախ եզրը կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | ամ եզրին, ընկած գետնին, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Հ | կնտում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Հ | հվ-ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Տ | կնտ.-ում, տեղահանված | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Տ | աե կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Տ | հվ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 16 դ. | — | Տ | ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 16-17 դդ. | — | Տ | հվ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Սփճանի | 1702 թ. | — | Տ | հս-ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Գյուղատեղի «Զույգ աղբյուր» | 9-15 դդ. | 10 կմ հվ | — | Հ | բեռնել պատկեր
| ||
Եկեղեցի | 12-13 դդ. | — | Հ | գյուղատեղիի հս մասում, կիսավեր | բեռնել պատկեր
| ||
Գավիթ | 14-15 դդ. | — | Հ | կիսավեր | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 9-10 դդ. | — | Հ | աե մասում | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | խրված հողի մեջ, ստորին` մասը կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 9-11 դդ. | — | Հ | եկեղեցու շուրջը | բեռնել պատկեր
| ||
Գյուղատեղի «Հոսպակ» | 9-20 դդ., 1949 թ. | 8 կմ հվ | — | Հ | Վերին Ալուչալու | բեռնել պատկեր
| |
Եկեղեցի | 10 դ. | — | Հ | կիսավեր | բեռնել պատկեր
| ||
Մատուռ | վրնրգ.՝ 19 դ. | — | Հ | գերեզմանոցի հս կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 9-20 դդ. | — | Հ | գյուղատեղիի ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | գյուղատեղիի ամ մասում | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | կնտ.-ում, ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | հվ եզրին, կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | թևավոր, բեկոր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված թեքված վիճակով, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Մելիքջանի | 15-16 դդ. | — | Հ | կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Խանածատի | 1526 թ. | — | Հ | կողք-կողքի կանգնած 2 խաչքարերից ձախակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Միրզայի | 1537 թ. | — | Հ | ամ եզրին, կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Պուտախի | 1553 թ. | — | Հ | կողք-կողքի կանգնած 2 խաչքարերից աջակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 1559 թ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը, արձանագիր, վերին աջ անկյունը` կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Գուլումի | 1573 թ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Ուլուխոճի | 1457 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Տ | կնտ.-ում, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Դավթի, Ակոբի | 15-16 դդ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար Թոսի | 1551 թ. | — | երկաստիճան պատվանդանին | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար Թումի | 1553 թ. | — | Տ | ստորին մասը գետնաթաղ | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Եղիկի | 16 դ. | — | Տ | տեղահանված | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Անիանի, Խամուրի, Հուռումսիմի | 16-17 դդ. | — | Տ | աե եզրին, միաստիճան պատվանդանին | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Նիազի | 1673 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար Ճանի | 1692 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար Պադալի | 1713 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Խաչքար | 10 դ. | — | Հ | հվ եզրին, բեկոր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10 դ. | — | Հ | հվ եզրին, բեկոր, վերնամասը` չի պահպանվել | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10-11 դդ. | — | Հ | բեռնել պատկեր
| |||
Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | կնտ.-ում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Հախնազարի | 1550 թ. | — | Տ | կնտ.-ում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Զենալի | 1692 թ. | — | Տ | կնտ.-ում | բեռնել պատկեր
| ||
Գյուղատեղի «Վերին Կթանոց» («Վանքի խարաբա») | 9-17 դդ. | 2,5 կմ հվ-աե | 40°07′35″ հս․. լ. 45°31′35″ ավ. ե.HGЯO | Հ | Վանքագետի աջափնյա բարձունքին | բեռնել պատկեր
| |
Եկեղեցի Սբ. Հռիփսիմե | 9-10 դդ. | 40°07′34″ հս․. լ. 45°31′33″ ավ. ե.HGЯO | Հ | գյուղատեղիի կնտ.-ում | ![]()
| ||
Գերեզմանոց | 9-17 դդ. | — | Հ | եկեղեցու շուրջը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | ամ կողմում, զույգ խաչքարերից աջակողմյանը, խիստ հողմնահարված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | հվ կողմում, խրված հողի մեջ, շարքով կանգնած 5 խաչքարերից ձախից 4-րդը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 11-12 դդ. | — | Հ | աե կողմում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | հվ-աե կողմում, կիսով խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | հվ կողմում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին, շարքով կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 1-ինը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13-14 դդ. | — | Հ | աե կողմում, կիսով խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13-14 դդ. | — | Հ | աե կողմում, ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14 դ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին, շարքով կանգնած 4 խաչքարերից աջից 2-րդը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14 դ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին, շարքով կանգնած 4 խաչքարերից աջից 3-րդը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14-15 դդ. | — | Հ | ամ կողմում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14-15 դդ. | — | Հ | ամ կողմում, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը, մեծիմասամբ խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14-15 դդ. | — | Հ | ամ կողմում, ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 1472 թ. | — | Հ | աե կողմում, խրված հողի մեջ, թվակիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Նարինի և այլոց | 1491 թ. | — | Հ | աե կողմում, կիսով խրված հողի մեջ, վերին աջ անկյունը` կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 15-16 դդ. | — | Հ | հվ կողմում, կիսով խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Խուբնազի, Վարդանշի և Առաքելշի | 1508 թ. | — | Հ | ամ կողմում, կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Հովհաննեսի | 1514 թ. | — | Հ | հս-աե մասում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16-17 դդ. | — | Հ | եկեղեցու ամ ճակատից հս, կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15 դ. | — | Տ | հս-ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Իլխանի | 15-16 դդ. | — | Տ | ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Ազիզբեկի | 15-16 դդ. | — | Տ | ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 15-16 դդ. | — | Տ | աե կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Մարտիրոսի | 1619 թ. | — | Տ | ամ կողմում | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Հաճուբիի | 1659 թ. | — | Տ | հվ-աե կողմում, թեքված դիրքով, խիստ հողմնահարված | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 10-17 դդ. | — | Հ | Սբ. Հռիփսիմե եկեղեցուց 0,5 կմ հս-աե | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10 դ. | — | Հ | ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10 դ. | — | Հ | խրված հողի մեջ, վերին ձախ եզրը` կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10-11 դդ. | — | Հ | խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 11-12 դդ. | — | Հ | կանգնեցված գետնին, երկթեք վերնամասով | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12 դ. | — | Հ | խրված հողի մեջ, խիստ հողմնահարված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | ընկած գետնին, վերին աջ անկյունը` կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 12-13 դդ. | — | Հ | ընկած գետնին, խիստ մամռապատ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Պետինի | 1251 թ. | — | Հ | կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | կանգնեցված գետնին, երկատված | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց` «Վանքի Գերեզմանատուն» | 13-17 դդ. | — | Հ | Սբ. Հռիփսիմեից 800 մ հս | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 11-12 դդ. | — | Հ | ընկած գետնին, եռատված պատվիրատու՝ Ջեգուտ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 14-15 դդ. | — | Հ | խրված հողի մեջ, թեքությամբ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար Թաթոսի | 1551 թ. | — | Հ | հս-աե կողմում, կանգնեցված գետնին, զույգ խաչքարերից աջակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16 դ. | — | Հ | հս-աե կողմում, կանգնեցված գետնին, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը պատվիրատու՝ Թիրվանե | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 16-17 դդ. | — | Հ | հս-աե կողմում, ընկած գետնին | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար | 1521 թ. | — | Տ | արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Տապանաքար Տրդատի | 1674 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Տապանաքար Պետրոսի | 1708 թ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| |||
Գերեզմանոց «Խրբի դոշ» | 9-17 դդ. | — | Տ | Սբ. Հռիփսիմե եկեղեցուց հվ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | — | Հ | զույգ խաչքարերից աջակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10-11 դդ. | — | Հ | զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը | բեռնել պատկեր
| ||
Ջրաղացների համակարգ | 15-19 դդ. | — | Տ | գյուղատեղիի հվ մասում, տարածքում պահպանվում են 10 ջրաղացներ | բեռնել պատկեր
| ||
Դամբարանադաշտ | մ.թ.ա. 2 հզ | 3 կմ հվ-աե | — | Հ | սկսվոմ է «Վերին կթանոց» գյուղատեղիի հվ մասից | բեռնել պատկեր
| |
Դամբարանադաշտ | մ.թ.ա. 2-1 հզ | 3 կմ աե | — | Հ | Արծվանիստ-Կարճաղբյուր սահմանագծին, «Ավլըխու դար» վայրում | բեռնել պատկեր
| |
Դամբարանադաշտ | մ.թ.ա. 2-1 հզ | 3,5 կմ հվ | — | Հ | «Երկու ջրի արանք» տեղամասում, Օրգլու տանող դաշտամիջյան ճանապարհի 2 կողմերում | բեռնել պատկեր
| |
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին | 1893 թ. | գ. մ. | — | Տ | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | բեմին, արձանագիր | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9-10 դդ. | 4-5 կմ ամ | — | Հ | «Կալդրումի դոշ» վայրում, խրված հողի մեջ | բեռնել պատկեր
| |
Խաչքար | 9-10 դդ. | 2 կմ հվ | — | Հ | արտերի մեջ, կանգնեցված գետնին | բեռնել պատկեր
| |
Ձիթհան | 19 դ. | հվ-աե մասում | — | Տ | Վաղարշակ Մարկոսյանի տնամերձում | բեռնել պատկեր
| |
Մատուռ «Բրսեյ Սուրբ» | 19-20 դդ. | հվ-աե մասում | — | Տ | ճանապարհի եզրին | բեռնել պատկեր
| |
Վանական համալիր Վանեվանք | 10-14 դդ. | հվ մասում | 40°08′47″ հս․. լ. 45°30′56″ ավ. ե.HGЯO | Հ | ![]()
| ||
Եկեղեցի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ | 903 թ. | 40°08′47″ հս․. լ. 45°30′56″ ավ. ե.HGЯO | Հ | պատվիրատու՝ Շապուհ Բագրատունի և Մարիամ իշխանուհի | բեռնել պատկեր
| ||
Եկեղեցի | 10 դ. | 40°08′47″ հս․. լ. 45°30′56″ ավ. ե.HGЯO | Հ | սրահավոր եկեղեցի | բեռնել պատկեր
| ||
Գավիթ | 11 դ. | 40°08′47″ հս․. լ. 45°30′56″ ավ. ե.HGЯO | Հ | բեռնել պատկեր
| |||
Գերեզմանոց | 9-20 դդ. | — | Հ | համալիրի շուրջը` ավերված | բեռնել պատկեր
| ||
Գերեզմանոց | 9-13 դդ. | — | Հ | համալիրից աե, «Կալեր» տեղանքում | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 9 դ. | — | Հ | ընկած գետնին, վերին ձախ անկյունը կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 10 դ. | — | Հ | կանգնեցված գետնին, վերնամասը կոտրված | բեռնել պատկեր
| ||
Խաչքար | 13 դ. | — | Հ | կանգնեցված պատվանդանին, արձանագիր | բեռնել պատկեր
|
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|