Ռեինկարնացիա (վերամարմնավորում)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ռեինկարնացիան արվեստում

Ռեինկարնացիա, վերամարմնավորում (լատին․՝ reincarnatio «կրկնակի մարմնացում»[1][2]) կամ մետեմփսիխոզ (հուն․՝ μετεμψύχωσις վերամարմնավորում), հոգու վերաբնակեցում, կրոնի փիլիսոփայության հավատումների մի խումբ է, համաձայն որի անմահությունը կենդանի էակի էությունն է՝ (որոշ տարբերակներում՝ միայն մարդկանց) կրկին ու կրկին վերամարմնավորվել մի մարմնից՝ մյուսում։ Այս անմահ էությունը տարբեր ավանդույթներում անվանում են՝ ոգի կամ հոգի, «աստվածային կայծ», «բարձյալ» կամ «ճշմարիտ Ես»։ Ամեն մի կյանքում՝ ֆիզիկական աշխարհում, զարգանում է անհատի նոր առանձնահատկություններ, բայց միաժամանակ, անհատի «Ես»-ի որոշակի մաս՝ տեղափոխվելով մի մարմնից մյուսը, մնում է անփոփոխ։ Ավանդույթների շարքում կա այնպիսի պատկերացում, որ վերամարմնավորման շղթան ունի որոշակի նպատակ, և հոգին կրում է որոշակի էվոլյուցիա։ Հոգու վերաբնակեցման մասին պատկերացումները հատուկ են ոչ միայն մի շարք կրոնական համակարգերի, այլև հանդիպում են որևէ կրոնական համակարգից մեկուսացած (անհատական աշխարհայացքում

Հավատն առ հոգիների վերաբնակեցում իրենից ներկայացնում է հնագույն երևույթ։ Համաձայն Սերգեյ Տոկարևի, այս պատկերացման ամենավաղ ձևը կապված է տոտեմիզմի հետ։ Որոշ ազգեր (էսկիմոսներ, հյուսիսամերիկյան հնդկացիներ, հրեաներ) կարծում են, որ երեխայի մեջ մտնում է պապի կամ տվյալ ցեղի այլ ներկայացուցչի հոգին[3]։ Ռեինկարնացիայի գաղափարը կենտրոնական տեղ է գրավում հնդկական կրոնների մեծամասնությունում, այնպիսիներում, ինչպիսիք են՝ հինդուիզմը (ներառելով նրա ուղղություններից՝ յոգան, վայշնավիզմը, շիվիզմը), ջայնիզմը, սիկխիզմը[4]։ Հոգու վերամարմնավորման գաղափարը ընդունվում էր նաև որոշ անտիկ հույն փիլիսոփաների հողմից, ինչպիսիք էին՝ Սոկրատեսը, Պյութագորասը, Պլատոնը։

Ընդհանուր բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավատն առ ռեինկարնացիա ներառում է երկու հիմնական բաղադրիչ .

  • Պատկերացումներն այն մասին, որ մարդն ունի որոշակի բնույթ («ոգի», «հոգի» և այլն), որը մարդու ինքնությունն է, նրա ինքնագիտակցությունը, այն մասը, որ մարդը նույնականացնում է «Ես» կոնցեպցիայի հետ։ Ընդ որում այդ բնույթը կարող է կապված լինել մարմնի հետ, բայց այդ կապը չի համարվում անխախտ և հոգին կարող է գոյատևել այն բանից հետո, երբ ֆիզիկական մարմինը մահացել է։ Այն հարցը, թե արդյոք հոգի ունեն միայն մարդիկ, թե նաև այլ (գուցե բոլոր) տեսակի կենդանի էակները, տարբեր աշխարհայացքներում լուծվում է տարբեր կերպ։
  • Պատկերացումներն այն մասին, որ այդ բնույթը՝ մարմնի մահից հետո, միանգամից, որոշ ժամանակ անց, կամ ապագայում վերամարմնավորվում է մեկ այլ մարմնում (նոր ծնված մարդու կամ կենդանի արարածի), այդպիսով, անհատի կյանքը շարունակվում է ֆիզիկական մարմնի սահմաններից դուրս (ընդմիշտ կամ շարունակական շղթայի սահմաններում, որը դադարեցվում է որոշակի կերպով)։

Հոգիների վերամարմնավորումը արևելյան կրոններում և ավանդույթներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևելյան կրոններն ու ավանդույթները, ինչպիսիք են՝ հինդուիզմի և բուդդայականության տարբեր ուղղություններ, կարծում են, որ մի մարմնի մահից հետո կյանքը շարունակվում է նոր մարմնում։ Ըստ հինդուիստական գաղափարախոսության հոգին տեղափոխվում է այլ մարմին։ Այդպես նա՝ կյանքը կյանքի հետևից ընդունում է տարբեր մարմիններ. լավ կամ վատ՝ կախված նախորդ մարմնավորման ժամանակ իր գործունեությունից։ Բուդդիստական վաղ դպրոցի հետևորդները, ովքեր չէին ընդունում հոգու էական լինելը կամ հավերժ գիտակցությունը, սովորեցնում էին դհարմաների՝ պարզ հոգեֆիզիոլոգիական տարրերի, համադրության մասին։

Ըստ արևելյան կրոնների աջակիցների «ռեինկարնացիա» հասկացությունը այլընտրանք չունի։ Նրանք ընդունում են այդ ուսմունքը իր տրամաբանական և արդարացի լինելու համար, ինչը ենթադրում է, որ անհատի բարեպաշտ լինելն ու բարձր բարոյական վարքագիծը թույլ են տալիս կյանքից կյանք զարգանալ։ Ավելին, ռեինկարնացիան հանդես է գալիս՝ որպես կենդանի արարածների հանդեպ Աստծո կարեկցանքի վառ դրսևորում և նրանից հեռացնում է մարդկանց վնաս հասցնելու անարդար մեղադրանքները։ Ռեինկարնացիայի գործընթացում հոգուն ամեն անգամ՝ իր նոր մարմնավորման ժամանակ, հնարավորություն է ընձեռնվում ուղղվել և կատարելագործվել։ Այսպիսով, կյանքից կյանք առաջադիմելով, հոգին կարող է մաքրվել այնքան, որ վերջապես ազատվի սամսարայի շրջապտույտից և անմեղ հասնի մոկշայի (ազատագրման)։

Հինդուիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հինդուիզմ
թեմատիկայի հոդված

Aum

Պատմություն · Պանթեոն

Վայշնայություն · Շիվայություն
Շակտիզմ · Սմարտիզմ

Դհարմա · Արտհա · Կամա
Մոկշա · Կարմա · Սամսարա ·
Յոգա · Յանտրա · Բհակտի ·
Մայա · Պուջա · Կիրտան · Մանդիր · Աբհավա · Բհավա

Վեդաներ · Ուպանիշադներ
Ռամայանա · Մահաբհարաթա
Բհագավադգիտա · Պուրաններ
Պատանջալի Յոգա սուտրա · Հաթհապրադիպիկա
այլ

Համանման նյութեր

Հինդուիզմ ըստ երկրի · Հինդուիզմը Հայաստանում · Սրբապատկերագրություն · Ճարտարապետություն · Օրացույց · Տոներ · Կրեացիոնիզմ · Մոնոթեիզմ · Աթեիզմ · Այուրվեդա · Աստղագիտություն

Հինդուիստական սվաստիկան

Պորտալ «Հինդուիզմ»

Հոգիների վերաբնակեցումը (սանսկրիտ՝ पुनर्जन्म) հանդիսանում է հինդուիզմի հիմնական հասկացություններից մեկը։ Այնպես, ինչպես այլ հնդկական կրոնների փիլիսոփայական համակարգում, ծննդյան և մահվան շրջապտույտը ընդունվում է՝ որպես բնական երևույթ։

Կարմա, սամսարա, մոկշա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցանկացած կենդանի էակի՝ մարդու, կենդանիների, բույսերի հոգու վերամարմնավորման գաղափարը սերտորեն կապված է կարմայի հայեցակարգի հետ, որը բացատրվում է Ուպանիշադներում։ Կարման (բառացիորեն՝ «գործողություն») հանդիսանում է անհատի գործողությունների համագումար և պատճառ է հանդիսանում նրա հաջորդ մարմնավորման համար[5]։ Ծննդի և մահվան շրջապտույտը՝ պայմանավորված կարմայով, կոչվում է սամսարա։

Հինդուիզմը պնդում է, որ հոգին գտնվում է ծննդի և մահվան անընդհատ շրջափուլի մեջ։ Ցանկանալով վայելել նյութական աշխարհը նա ծնվում է նորից ու նորից, որպեսզի բավարարի իր նյութական ցանկությունները, ինչը՝ հնարավոր է միայն նյութական մարմնի միջոցով։ Հինդուիզմը չի սովորեցնում, որ աշխարհիկ հաճույքները մեղք են, այլ բացատրում է, որ նրանք չեն կարող բերել ներքին երջանկության և բավարարվածության, սանսկրիտյան տերմինալոգիայով ասած՝ անանդայի։ Ըստ հնդիկ մտածող Շանկարայի, աշխարհը՝ ինչպես մենք այն սովորաբար ընդունում ենք, նման է երազի։ Իր բնույթով նա անցողիկ է ու թվացյալ։ Սամսարայի գերության մեջ գտնվելը հանդիսանում է իրերի իրական բնույթի անտեղյակության արդյունք։

Բազմաթիվ ծնունդներից հետո, հոգին, ի վերջո, հիասթափվում է սահմանափակ և ակնթարթային հաճույքներց, որոնք շնորհում է այս աշխարհը, և սկսում է բարձրագույն հաճույքի ձևերի որոնումը. որին կարելի է հասնել միայն հոգևոր փորձի շնորհիվ։ Երկարատև հոգևոր պրակտիկայից հետո անհատը հասկանում է իր հավերժ հոգևոր բնույթը, այսինքն՝ գիտակցում է այն փաստը, որ իր հավերժական հոգին հանդիսանում է իր իրական «Ես»-ը, այլ ոչ թե նյութական մարմինը։ Այդ փուլում նա այլևս չի ձգտում նյութական հաճույքների, քանի որ՝ համեմատած հոգևոր երանության հետ, դրանք թվում են չնչին։ Երբ բոլոր նյութական ցանկություններն ավարտվում են, հոգին այլևս չի վերածնվում և ազատագրվում է սամսարայի շրջապտույտից[6]։ Երբ ծննդյան և մահվան շղթան ընդհատվում է ասում են, որ անհատը հասել է մոկշայի կամ փրկության[7]։ Այն ժամանակ, երբ հինդուիզմի փիլիսոփայական դպրոցները համաձայնում են նրանում, որ մոկշան ենթադրում է բոլոր նյութական ցանկությունների դադարեցում և սամսարայի շրջափուլից ազատագրում, տարբեր փիլիսոփայական դպրոցներ տալիս են այս հայեցակարգի տարբեր սահմանումներ։ Օրինակ, ադվաիտա-վեդանտայի հետևորդները հավատում են, որ մոկշայի հասնելուց հետո անհատը ընդմիշտ մնում է խաղաղության և երանության մեջ, որն էլ հանդիսանում է այն բանի գիտակցման արդյունք, որ ամբողջը միասնական ու անբաժանելի Բրահմանի մասն է, իսկ անմահ հոգին՝ այդ ամբողջի մի մասը։

Ջայնիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջայնիզմում հատուկ ուշադրություն է դարձվում՝ մարմնում Դևաների ռեինկարնացիային։ Անհատը, կուտակելով բավարար քանակությամբ լավ կարմա, կարող է հաջորդ կյանքում դառնալ դեվա։ Այնուանմենայնիվ այդպիսի վերամարմնավորումը համարվում է անցանկալի։ Նման համոզմունքները բնորոշ են նաև հինդուիզմի այլ ճյուղերն, ինչպիսին է՝ վայշնավիզմը[8]։

Ռեինկարնացիան հունական և հռոմեական փիլիսոփայությունում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտիկ հույն փիլիսոփաներից Պյութագորասը, Սոկրատեսը, Պլատոնը, Պլուտարքոսը, Էմպեդոկլեսը, Պլուտարքոսը, Պլոտինոսը հավատում էին հոգու վերամարմնավորմանը և սովորեցնում էին այդ ուսմունքը[9]։ Ինչպես նշում է Կիկերոնը, հոգու անմահության մասին գաղափարը առաջին անգամ սովորեցրել է Ֆերեկիդեսը (մ.թ.ա. VI դար)[10], նաև այդ մասին նշված է Սուդաում (հանրագիտարան)[11]։ Տարբեր հնագույն աղբյուրներ[12] պնդում են այն մասին, որ Պյութագորասը ասել է, որ հիշում է իր նախորդ կյանքերը։ Նաև վերաբնակեցման տարրեր են նկատվել այլ ուսմունքներում, ինչպիսին է՝ օրփեոսականությունը[13]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. The Columbia Electronic Encyclopedia. — 6th. — Columbia: Columbia University Press., 2007.
  2. Douglas Harper. Online Etymology Dictionary. — Historian, 24 Nov. 2011.
  3. Мифы народов мира. В 2 т. М., 1991. Т.1. С.415
  4. Sue Penney. Sikhism. Heinemann-Raintree Library, 2007. С. 40.
  5. Лысенко В. Г. Карма // Новая философская энциклопедия / Ин-т философии РАН; Нац. обществ.-науч. фонд; Предс. научно-ред. совета В. С. Стёпин, заместители предс.: А. А. Гусейнов, Г. Ю. Семигин, уч. секр. А. П. Огурцов. — 2-е изд., испр. и допол. — М.: Мысль, 2010. — ISBN 978-5-244-01115-9.
  6. Rinehart, Robin, ed., Contemporary Hinduism19-21 (2004) ISBN 1-57607-905-8
  7. Karel Werner, A Popular Dictionary of Hinduism 110 (Curzon Press 1994) ISBN 0-7007-0279-2
  8. Teachings of Queen Kunti by A. C. Bhaktivedanta Swami, Chapter 18 (англ.) «Стать Брахмой не так-то легко. Пост Брахмы — это очень возвышенный пост, и он обычно даётся очень квалифицированному живому существу, которое достигло высокого духовного уровня, совершая различные аскезы»
  9. Лосский Н. О. Учение о перевоплощении. — М.: Издательская группа «Прогресс», 1992. (см.: Глава шестая. Философы, признающие перевоплощение)
  10. Ферекид, фр. А5 Дильс-Кранц = Цицерон. Тускуланские беседы I 38; фр. B6 Дильс-Кранц = Порфирий. О пещере нимф 31
  11. Ферекид и Пифагор — ученики финикийцев. | Румянцевский музей
  12. Гераклид Понтийский, фр.89 Верли = Диоген Лаэртский VIII 4
  13. Энциклопедия

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]