Վարդգես Սուրենյանց

Վարդգես Սուրենյանց
Ծնվել է	փետրվարի 27, 1860
Ծննդավայր	Ախալցխա
Վախճանվել է	ապրիլի 6, 1921 (61 տարեկան)
Մահվան վայր	Յալթա
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Վրաստան
Կրթություն	Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտություն	լեզվաբան, նկարիչ, նկարազարդող, թարգմանիչ, քանդակագործ, գծանկարիչ, արվեստի տեսաբան և արվեստի քննադատ
Ժանր	դիմապատկեր
Աշակերտներ	Գարեգին Երիցյան
	Vardges Surenyants Վիքիպահեստում

Վարդգես Հակոբի Սուրենյանց (փետրվարի 27, 1860(1860-02-27)^[1], Ախալցխա, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 6, 1921(1921-04-06)^[1], Յալթա, Տավրիկյան նահանգ, Խորհրդային Ռուսաստան), ականավոր հայազգի նկարիչ, թարգմանիչ, արվեստի տեսաբան։ Հայ գեղանկարչության մեջ ազգային պատմանկարչության հիմնադիր։ Զգալի նպաստ ունի հայկական գրաֆիկայի և գրքարվեստի զարգացման գործում^[2]։

Կենսագրություն

Վարդգես Սուրենյանցը ծնվել է 1860 թվականին Ախալցխայում, Հակոբ ավագ քահանայի ընտանիքում, որը պաշտոն է ստացել Սիմֆերապոլում և 1867 թվականին ընտանիքը տեղափոխվում է Սիմֆերապոլ։ Վարդգես Սուրենյանցը 1870 թվականին ընդունվել է Լազարյան ճեմարան։ Վարդգես Սուրենյանցի ուսման առաջին տարիների մասին գրականագետ, պատմաբան Երվանդ Շահազիզը նշել է՝ «ծանրաբարո», «անսահման համբերող», «բարի, պարկեշտ և խոնարհ նոր աշակերտը, որին բնությունը օժտել էր «այնպիսի շնորհքով... այդ նրա արտաքո կարգի նկարչական ընդունակություններն էին... բոլոր ժամանակ նստած նկարում էր ընկերներին, ուսուցիչներին և այլ պատկերներ, և այդ բոլորը զարմանալի նրբությամբ և նմանությամբ»^[3]։

Ճեմարանում աղմուկ բարձրացած մի դեպքի մասին է խոսել նկարչի քույրը։ Խաչատուր աղա Լազարյանի հերթական այցելություններից մեկի ժամանակ Վարդգես Սուրենյանցը նկարել է նրան պատկերող մի գծանկար՝ «տգեղ, հայկական մեծ քթով»։ Այդ աստիճան նմանությունը ֆրանսերեն լեզվի ուսուցչի կողմից դիտվում է որպես ծաղր, և նրա բարձրացրած աղմուկի հետևանքով Սուրենյանցը պատժի է ենթարկվել։ Լազարյան ճեմարանում Վարդգես Սուրենյանցը ուսումնասիրել է հատկապես լեզուներ, նրա հայոց լեզվի ուսուցիչը եղել է բանաստեղծ Սմբատ Շահազիզը, իսկ պարսկերենի՝ հրապարակախոս ու արևելագետ Ստեփանոս Նազարյանը։ Վարդգես Սուրենյանցի նկարչական ընդունակությունները խրախուսվել են Ստեփանոս Նազարյանի կողմից, որը նույնպես նկարչական ձիրք է ունեցել։

1875 թվականի հունիսի 13-ին Լազարյան ճեմարանի մանկավարժական խորհուրդը որոշում է Վարդգես Սուրենյանցին տալ թոշակ և ուսման տալ Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանի ճարտարապետության բաժնում։ Այնտեղ նա ուսումնասիրել է մաթեմատիկական առարկաներ, ֆրանսերեն, աշխարհագրություն, լսել է ժամանակի նշանավոր ճարտարապետներից մեկի՝ Միքայել Բիկովսկու զրույցները արվեստի հուշարձանների մասին, կատարել է գրադարանների, շքամուտքերի զանազան նախագծեր և այդ ամենի հետ գեղանկարչության դասեր է ստացել ռուս նշանավոր նկարիչ Իլարիոն Պրյանիշնիկովից, գծանկարիչ Եվգրաֆ Սորոկինից, իսկ շաբաթը մեկ անգամ էլ մասնակցել է ակվարելային նկարչության դասերին։

Առաջին տարվա առաջադրանքները կատարելուց հետո Սուրենյանցը փոխադրվել է երկրորդ դասարան։ 1877-1878 ուսումնական տարում ճարտարապետական ֆակուլտետի երկրորդ դասարանը բաժանվել է 3 կարգի՝ տարվա ծրագիրն ավելի արդյունավետ անցնելու և յուրացնելու համար։ Սուրենյանցը ընկել է երկրորդ կարգը, ուր տարվա ընթացքում կատարել է հունական, հռոմեական և իտալական օրինակելի շենքերի դետալների ընդօրինակումներ, ինչպես նաև ուսումնասիրել է ճարտարապետության տեսություն։ Եվգրաֆ Սորոկինի արվեստանոցում Սուրենյանցը գծանկարչությունից ընդօրինակություններ է կատարել հունական և հռոմեական քանդակներից։ Այդ տարիներին ուսումնարանի նրա ընկերներն են եղել, Վ. Սիմովը, Ի. Լևիտանը, Ս. Կորովինը, Ն. Կասատկինը, Ն. Զեխովը, որոնք հետագայում դարձել են հայտնի նկարիչներ։ Վարդգես Սուրենյանցի ուսանողական տարիներից պահպանվել է մի կնոջ դիմանկար։

1878 թվականին հունվարի 13-ին ճեմարանի տեսուչ Ն. Դելսանովը հիշեցնում է Սիմեոն Դավթի Աբամելիք-Լազարևին՝ Սուրենյանցի կրթությունը շարունակելու և Լազարյան ճեմարանի կողմից նրա թոշակը երկարաձգելու մասին։ 5 օր անց Սիմեոն Դավթի Աբամելիք-Լազարևը պատասխանել է նամակին՝ «1875 թվականին հոգևոր սան Վարդգես Սուրենյանցին որոշված էր տալ տարին 300 Լազարյան ճեմարանի գումարներից և արտոնություն՝ օգտվելու իր ընտրած այլ հաստատության կրթությունից, որի մասին հայտնված էր ինձ 1875 թվականի հոկտեմբեր ամսին։ Այն ժամանակ ես ինձ իրավասու չհամարեցի հակաճառելու մանկավարժական խորհրդի այդպիսի որոշման անճշտությանը։ Իսկ այժմ, ձեր հարցման առթիվ որոշել վերոհիշյալ օժանդակության ժամկետը, ես գտնում եմ, որ ոչ միայն իրավացի է, այլ նույնիսկ անհրաժեշտ, որպեսզի սույն 1878 թվից դադարեցվի այն, որպես ճեմարանի կանադրությանը անհամապատասխան, և թույլ տրվի Վարդգես Սուրենյանցին օտվել նույն թոշակից Լազարյան ճեմարանում, եթե նա այդ ցանկանա։ Հայտնելով ձեզ այդ հարցի առթիվ իմ այսպիսի կարծիքի մասին, ես գտնում եմ, որ իրավացի կլինի, եթե մանկավարժական խորհուրդը այժմ ձեռնարկեր նրա վերանայումը և հաներ որոշում իմ կարծիքին համապատասխան»։

Այդ ժամանակաընթացքում Սուրենյանցի հայրը որոշում է որդուն ուղարկել արտասահման՝ Շտուտգարտի, Ցյուրիխի կամ Մյունխենի պոլիտեխնիկական բարձրագույն հաստատություններում ստվորելու, նյութական կողմը կապելով մեծ որդու՝ բժիշկ Սուրենի հետ։

1879 թվականի հոկտեմբերի 10-ին, Մոսկվայի գեղարվեստական ընկերության քարտուղարի ստորագրությամբ, Վարդգես Սուրենյանցին տրվում է մի տեղեկանք, որ նա 1876-1877 և 1877-1878 թվականներին սովորել է Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում, արվեստի գծով՝ գիպսե գլուխների դասարանում, և նա 3-րդ դասարանում զբաղվել է ճարտարապետությամբ։ Այդ տեղեկանքով էլ Սուրենյանցը 1879 թվականի հուլիսին իր մեծ եղբոր ընտանիքի հետ մեկնում է Վիեննա, այնտեղից էլ Մյունխեն։

Իր մտերիմ ընկերներից մեկին՝ Գրիգոր Խալաթյանցին գրած նամակից (1879 թվականի օգոստոսի 10) պարզվում է, որ Սուրենյանցը Վիեննա հասնելուց հետո, անմիջապես հետաքրքրվել է Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիայի ընդունելության պայմաններով, սակայն հետևել է հոր խորհրդին և ընդունվել պոլիտեխնիկական բարձրագույն հաստատություն։

Նրա մյունխենյան կյանքի մասին տեղեկություններ շատ չեն պահպանվել՝ չորս ալբոմ գծանկարներով, չորս ջրաներկ աշխատանք, վերջերս հայտնաբերված մի բնորդի դիմանկար։ Սուրենյանցը սկզբում սովորել է Մյունխենի բարձրագույն Պոլիտեխնիկական դպրոցի ճարտարապետական ֆակուլտետում։ Ուսման երկրորդ տարում՝ 1880 թվականից, նա թողել է այն և ընդունվել Գեղարվեստի ակադեմիա, որտեղ սովորել է գերմանացի նկարիչ Օտտոն Զեյթցի արվեստանոցում։

Սուրենյանցի այդ տարիների ալբոմներում պահպանվել են թերթիկներ, որոնք պատկերում են Ռեմբրանդի «Ծերունի հոլանդացու դիմանկարը», Ռուբենսի «Ահեղ դատաստանը», «Քնած Դիանան» նկարից կարևոր դետալը, ֆլամանդացի գեղանկարիչ Ադրիան Բրաուվերի, գերմանացի նկարիչ Ֆրից ֆոն Ուդեի ստեղծագործություններից տարբեր պատկերներ։ Պատանի նկարչին հետաքրքրել են նաև իսպանացի նշանավոր նկարիչ Մարիանո Ֆորտունիի, ֆրանսիացի նկարիչ-մանկավարժ Բենժամեն Կոնստանի արևելյան կերպարները։ Առանձին փոքր կտավների վրա Սուրենյանցը ընդօրինակումներ է կատարել նաև Վան-Դեյկից և Մուրիլյոյից։ Դրանք նկարված են յուղաներկով, գրչով կամ մատիտով։ Ընդօրինակումներում Սուրենյանցը հիմնական ուշադրություն է դարձրել լույսին և ստվերին, գունային ընդհանուր հարաբերություններին, հագուստների ճիշտ վերարտադրմանը։

Իր նյութական վիճակն ապահովելու համար Սուրենյանցը Մյունխենում հայոց և ռուսաց լեզվի մասնավոր դասեր է տվել։ Այդ նույն ժամանակ նա կատարել է մի խոշոր կոմպոզիցիոն աշխատանք հայկական կյանքից, որի անվանումը չի պահպանվել, սակայն հայտնի է, որ ուսանողական ցուցահանդեսից այն գնվել է 800 մարկով։ Դա խոշոր օգնություն էր, որը ոգևորել է պատանի Սուրենյանցին և առիթ է հանդիսացել վերջնականապես թողնելու ճարտարապետական ֆակուլտետը։

Նկարների վաճառքից ստացած գումարով Սուրենյանցը մտադրվում է ճանապարհորդել Կովկաս, հատկապես՝ Հայաստան և ավելի մոտիկից ծանոթանալ հայ ժողովրդի կյանքին, սակայն Օտտոն Զեյթցի խորհրդով նա ճանապարհորդում է Իտալիա՝ 1881 թվականի փետրվարից մինչև հոկտեմբեր։

Իտալիայում նա եղել է Միլանում, Ֆլորենցիայում, Հռոմում, որոշ ժամանակ ապրել է Վենետիկի ս. Ղազար կղզում, որտեղ նրան ամենից շատ հրապուրել են Մխիթարյանների հարուստ գրադարանը և մասնավորապես՝ այնտեղ պահպանվող հայկական միջնադարյան ձեռագրերը։ Հայկական մանրանկարներից Սուրենյանցի կատարած ընդօրինակումները չեն պահպանվել, սակայն հայտնի է, որ նա կրկնօրինակել է մի շարք մանրանկարչական աշխատանքներ, բազմաթիվ զարդատառեր և զարդեր, որոնք նա խնամքով պահել է և մի շարք ուրիշ աշխատանքների հետ ցուցադրել է 1898 թվականին Պատմական նկարիչների ընկերության 3-րդ ցուցահանդեսում։

Իտալիա կատարած ճանապարհորդությունից Սուրենյանցն իր հետ բերել է նաև մի շարք ջրաներկ էտյուդներ, որոնց մի մասը պահպանվել է։ Դրանցից են՝ «Հռոմի մի անկյուն», «Վենետիկ․ Կոլեոնի հուշարձանը», «Վենետիկի մեծ ջրանցքը»։ Ճանապարհորդությունից բերած էտյուդները Սուրենյանցը ցուցադրել է ուսանողական հերթական ցուցահանդեսներում և արժանացել մասնագետների բարձր գնահատականին։ Այդ հաջողությունները սակայն շատ քիչ են բարելավել նրա նյութական վիճակը։ Ընկերների խորհրդով և ուսուցիչների միջնորդությամբ նա սկսել է գծանկարներ և ծաղրանկարներ կատարել Մյունխենում հրատարակվող նշանավոր «Fligende Blatter» («Թռուցիկ լրագիր») թերթի համար։

Մյունխենում կատարած Սուրենյանցի գունանկարչական աշխատանքներից «Ծերունի բնորդի դիմանկարը», որը գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, աջից վերևում ունի նկարչի հայերեն ստորագրությունը և կատարման թվականը՝ 1883։

Սուրենյանցի Մյունխենյան տարիների մասին հայտնի է նաև, որ նա մտերիմ է եղել ախալցխացի երիտասարդ Լևոն Մութաֆյանի հետ, որի դիմանկարը (գծանկար) Սուրենյանցը նկարել է Մյունխենում 1883 թվականին։ Նկարն այժմ պահպանվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում։ Սուրենյանցի հետ, այդ տարիներին, Մյունխենի Գեղարվեստի ակադեմիայում սովորել է նաև հունգարահայ, ապագա նշանավոր նկարիչ Շիմոն Հոլոշին։ 1883-1885 թվականներին դեպի արտասահման կատարած ճանապարհորդության ժամանակ Մյունխենում է եղել Ա. Դ. Կիվշենկոն, որը բարեկամացել է Սուրենյանցի հետ և նրան նվիրել մի բնանկար, մակագրած՝ «В. Я. Суренянцу на память о Мюнхенской жизни от А. Кившенко. 7 янв 1885 г»։ Նկարը պահպանվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում։

Մյունխենի Գեղարվեստի ակադեմիան հաջողությամբ ավարտելուց հետո Սուրենյանցը 1885 թվականին վերադարձել է Մոսկվա և պատրաստել հոր կիսանդրին, որը դրվել է նրա գերեզմանին։

1885 թվականի մայիսին Սուրենյանցը ռուս պատվիրակների հետ մեկնել է Պարսկաստան։ Այդ ճանապարհորդության ժամանակ նա առաջին անգամ է եղել պատմական Հայաստանում, նա տեսել է Արարատը, Արաքսը, համարյա ավերակ դարձած Հին Ջուղան, եղել է Թավրիզում, Զենջանում, Թեհրանում։ Հուլիսին պատվիրակները հասել են Սպահան, որտեղ Սուրենյանցը կատարում է էտյուդներ։ Այդ էտյուդների թվում են եղել «Իման Զադե սրբի գերեզմանը», «Սուլթան Հուսեյն Շահի մեջլիսի ներքին տեսքը Սպահանում» և այլ աշխատանքներ, որոնց զգալի մասը չի պահպանվել։ Մոտ մեկ տարի տևած ճանապարհորդության ընթացքում Սուրենյանցն իր հետ բերում է մի քանի տասնյակ էտյուդներ։

1889 թվականի սեպտեմբերին Սուրենյանցը հրավիրվել է էջմիածին՝ Գևորգյան ճեմարանը, որպես նկարչության ուսուցիչ։ Այդ հրավերն իրականացվել է բանաստեղծ Հովհաննես Հովհաննիսյանի օժանդակությամբ, որն այդ ժամանակ ճեմարանում դասավանդել է ռուսերեն և ընդհանուր մատենագրության պատմություն։ 1890 թվականին Սուրենյանցը հասել է էջմիածին և դասավանդել նկարչություն և արվեստի պատմություն։

էջմիածնում Սուրենյանցը ուսումնասիրել է վանքի հարուստ գրադարանում պահպանվող ձեռագրերը, ընդօրինակություններ է կատարել բազմաթիվ ձեռագրերի մանրանկարներից, որոնք նա 1898 թվականին ցուցադրել է Մոսկվայում բացված Պատմական նկարիչների ընկերության 3-րդ ցուցահանդեսում։

Վարդգես Սուրենյանցի հետագա կյանքն ու գործունեությունը հիմնականում կապված է եղել Մոսկվայի և Պետերբուրգի գեղարվեստական աշխարհի հետ։ Դրանից բացի նա զբաղվել է հասարակական բազմակողմանի գործունեությամբ։

1894 թվականին Վարդգես Սուրենյանցը եղել է ռուս նկարիչների 1-ին համագումարը կազմակերպող, ինչպես նաև քարտուղարության անդամ։ 1895 թվականին ընտրվել է Պատմական նկարչության ցուցահանդեսները կազմակերպող վարչության անդամ։

1896 թվականին ռուս անվանի նկարիչ Ոեպինը մի հոդված է գրել Թիֆլիսի «Կովկաս» թերթում՝ «Պետք է արդյո՞ք արվեստի դպրոց Թիֆլիսում» (ռուս.՝ «Нужна ли школа искусств в Тифлисе?») վերնագրով։ Հեղինակը նշել է՝ «Թիֆլիսում պետք է բացել նկարչության, քանդակագործութան և ճարտարապետության գեղարվեստական դպրոց։ Սակայն ո՞վ պետք է լիներ այն արվեստագետը, որին հանձնվեր դպրոցի ղեկավարությունը և լրիվ վստահություն ցուցաբերվեր դեպի նրա դասավանդման մեթոդիկան»։ Ի. Ռեպինն այդ հոդվածի մեջ շարունակել է՝ «Թիֆլիսի համար, որքան ինձ թվում է, չի կարելի գտնել տեղական դպրոցի ավելի լավ հիմնադիր, քան Սուրենյանցը։

1898 թվականին Վարդգես Սուրենյանցը նկարիչներ Հովհաննես Այվազովսկու, Գ․ Գաբրիելյանի և ուրիշների հետ իր մի շարք աշխատություններով մասնակցել է Գրիգոր Ջանշյանի խմբագրությամբ հրատարակվող «Եղբայրական օգնություն Թուրքիայում տուժած հայերին» ժողովածուին, իսկ 1902-1903 թվականներին ձևավորել է բժիշկ Վահան Արծրունու կողմից հրատարակված «Առողջապահիկ թերթիկ» և «Բժշկի զրույցներ» մասսայական գրքույկները։

1909 թվականին տեղի է ունեցել համառուսաստանյան 2-րդ համագումարը, որի կազմակերպիչներից մեկը եղել է Վարդգես Սուրենյանցը։

1915 թվականի հունվարին Սուրենյանցը Ա. Ի. Կուինջու անվան ընկերությանն է նվիրել մի շարք էտյուդներ, որոնց վաճառքից ստացված գումարը հատկացրել է պատերազմում վիրավորված զինվորներին, ինչի համար նա արժանացել է հատուկ շնորհակալության։ Նույն թվականին նա մասնակցել է Պետերբուրգում կազմակերպված հայ սովյալներին օգնությանը։ Սուրենյանցը մասնակցել է նաև Մոսկվայում և Պետերբուրգում կազմակերպվող հայկական բարեգործական երեկոներին։

Վարդգես Սուրենյանցը մտերիմ հարաբերություններ է ունեցել Հովհաննես Այվազովսկու հետ, որը հաճախ է խրախուսել Սուրենյանցին։ Սուրենյանցը բազմաթիվ հանդիպումներ և զրույցներ է ունեցել ծովանկարչի հետ, որի մասին վկայել է ինքը՝ «Հայ արվեստագետների միության» բացման ժողովի շնորհավորական խոսքում։ Հովհաննես Այվազովսկու մահից հետո Սուրենյանցը պատրաստել է նրա կիսանդրին։

Սուրենյանցը բարեկամություն է արել նաև Պետրոս Ադամյանի հետ։ Նրանց ծանոթությունը տեղի է ունեցել 1888 թվականին Մոսկվայում, երբ Պետրոս Ադամյանը երկրորդ անգամ ելույթ է ունեցել ռուս հասարակության առջև։ Պետրոս Ադամյանը Սուրենյանցին նվիրել է մի լուսանկար՝ «Ազնիվ պ-ն Վ. Սուրենյանցին» մակագրությամբ։

Մոսկվայում Սուրենյանցը ծանոթացել է նաև է Ալեքսանդր Սպենդիարյանի հետ։ Նա հետագայում ձևավորել է կոմպոզիտորի մի շարք երգերի հրատարակությունները։ Ըստ որոշ աղբյուրների՝ Ղրիմում եղած ժամանակ Սուրենյանցը կոմպոզիտորին հուշել է «Շամիրամ» օպերա գրելու միտքը։

Սուրենյանցի ամենամտերիմ բարեկամը հայ մտավորականներից եղել է Ալեքսանդր Ծատուրյանը։ Վերջինիս հասցեագրված բազմաթիվ նամակներից պարզվում է, որ իր նյութական ծանը օրերին նա հաղորդակցել է միայն Ալեքսանդր հետ։ Նա Ծատուրյանին պատկերել է Պեգասի վրա նստած։

Սուրենյանցը բազմաթիվ անգամ հանդիպել է Հովհաննես Թումանյանի հետ, համակրել է Թիֆլիսի հայկական թատերական ընկերության գործունեությանը, նրանց տրամադրել է իր կատարած Շեքսպիրի պիեսների թարգմանությունները։ Թումանյանի երեխաներ վկայությամբ, երբ 1912 թվականին Թումանյանը բանտից դուրս է եկել, Սուրենյանցը նկարել է Թումանյանի դիմանկարը։

Ստեղծագործություն

Գեղանկարներ

Պարսկական տան ճակատը
Էտյուդ խաչքարով
«Դուռ ստալակտիտով»
«Ղոհրուդ գյուղի տեսարանը»
«Նստած պարսիկներ»
«Երիտասարդ պարսիկի դիմանկարը»
«Սերենադա»
«Հաֆիզի երգը»
«Սպիտակ ամրոց»
«Ֆիրդուսին կարդում է իր Շահնամեն»

Իր կտավներում նա ցույց է տվել հայ ժողովրդի հերոսական անցյալը, ներկան ու գալիքը, նրա ընդվզումն ու հույսը, տառապանքն ու հավատը, նրա անմահությունը։ Հայ ժողովրդի ողբերգությունն իր գեղարվեստական արտացոլումն է գտել նկարչի «Ոտնահարված սրբություն» կտավում, որը ցասկոտ բողոք է ընդդեմ հայկական մշակույթի բարբարոսական ոչնչացման։ Օտարերկրյա զավթիչների դեմ բողոքի մեկ այլ դրսևորում է «Շամիրամը Արա Գեղեցիկի դիակի մոտ» ստեղծագործությունը։ Գոյատևելու հավատն է արտահայտված «Հռիփսիմե» կտավում, որը իբրև պատմական բնանկարչության լավագույն օրինակ՝ միաժամանակ բանաստեղծական խոր ապրումների արդյունք է։ Գրաֆիկական արվեստի բարձր մակարդակով է արված Օսկար Ուայլդի «Արքայադստեր ծննդյան տունը» հեքիաթի, հայկական ժողովրդական «Օձամանուկ և Արևահատ», «Մոխրոտ», «Գառնուկ ախպեր», «Իմաստուն օձը» հեքիաթների պատկերազարդումները։ Նկարազարդել է Մորիս Մետերլինգի «Կույրեր», «Այնտեղ ներսում», «Անկոչը» պիեսները։

Պարսկաստան կատարած գիտարշավի տպավորությունների ներքո նկարել է արևելյան թեմաներով կտավներ։ Այդ թեմայով կտավներից ուշագրավ են Հայաստանի ազգային պատկերասրահում ցուցադրվող «Հարեմում», «Ֆիրդուսին կարդում է իր «Շահնամե» պոեմը», «Սալոմե» գեղանկարները։

Սուրենյանցի կտավներում գերազանց ներկայացված է արևելյան ճարտարապետությունը անթիվ զարդանախշերի հետ, որոնք քանդակված են քարի վրա ինչպես ժանյակը։

- Այսպես է բնութագրել նրա ստեղծագործությունները անվանի քննադատ Վ. Ստասովը

Դժվար է կերպարվեստում գտնել մի ոլորտ, ուր Սուրենյանցը մուտք գործած չլինի։ Նա ոչ միայն խոշոր գեղանկարիչ, այլև գրքի տաղանդավոր ձևավորող, հայտնի թատերական նկարիչ, արվեստի հմուտ տեսաբան, թարգմանիչ, ճարտարապետ, քանդակագործ և հասարակական գործիչ է։ Նկարել է նաև բնանկարներ և դիմանկաներ։ Սուրենյանցը նկարազարդել է բազմաթիվ հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, Ալեքսանդր Պուշկինի «Բախչիսարայի շատրվանը» պոեմը, Օսկար Ուայլդի հեքիաթները, Մորիս Մետերլինգի ստեղծագործությունները։ Յալթայի հայոց եկեղեցու որմնանկարների հեղինակը նույնպես Սուրենյանցն է։