«Հովհան Որոտնեցի»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: - → - , , → , (22), ։ → ։ (27), ՝ → ՝ (8), → (52), ), → ), , ( → ( (7) oգտվելով ԱՎԲ |
չ clean up, փոխարինվեց: → (8) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 33. | Տող 33. | ||
| Վիքիդարան= |
| Վիքիդարան= |
||
}} |
}} |
||
'''Հովհան Որոտնեցի''' կամ '''Հովհաննես Որոտնեցի''' |
'''Հովհան Որոտնեցի''' կամ '''Հովհաննես Որոտնեցի''' (մականունը՝ Կախիկ; [[1315]], [[Սյունիք]]ի [[Որոտան գավառ]]ի [[Վաղադնի]] (Վաղատին) գյուղ - [[1386]], [[Ապրակունիս]]), աստվածաբան, փիլիսոփա, մանկավարժ։ |
||
==Կյանքը== |
==Կյանքը== |
||
Սովորել է Գլաձորի համալսարանում՝ [[Եսայի Նչեցի|Եսայի Նչեցու]] և [[Տիրատուր Կիլիկեցի|Տիրատուր Կիլիկեցու]] մոտ։ Նչեցու մահից հետո |
Սովորել է Գլաձորի համալսարանում՝ [[Եսայի Նչեցի|Եսայի Նչեցու]] և [[Տիրատուր Կիլիկեցի|Տիրատուր Կիլիկեցու]] մոտ։ Նչեցու մահից հետո ([[1338]]) տեղափոխվել է [[Հերմոնի]], ապա՝ [[Որոտանի վանք]]։ [[1373]]-ին հիմնադրել է [[Տաթևի համալսարան]]ը։ Հայ միարարների քաղաքական գաղափարախոսությունների ոտնձգությունների դեմ պայքարելու նպատակով [[1379]]-ին համալսարանի հետ տեղափոխվել է [[Ապրակունիս]]։ Հետագայում, [[Ապրակունիս]]ի դպրոցի ղեկավարությունը հանձնելով [[Գրիգոր Տաթևացի|Գրիգոր Տաթևացուն]], վերադարձել է [[Տաթև]]։ |
||
==Գործունեությունը== |
==Գործունեությունը== |
||
Տող 43. | Տող 43. | ||
Հովհան Որոտնեցին խորացրել է [[Հովհաննես Սարկավագ]]ից եկող գիտափիլիսոփայական գիտելիքի և աստվածաբանության ոլորտների սահմանազատման էմպիրիկ-սենսուալիստական և մատերիալիստական ուղղվածությունը։ Փիլիսոփա-բնագիտական մտածողությամբ են ներթափանցված ոչ միայն նրա փիլիսոփա-մեկնողական երկերը, այլև աստվածաբանական մեկնությունները, քարոզները, ճառերը։ Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն [[Արիստոտել]]ի, [[Պորփյուր]]ի, [[Փիլոն Ալեքսանդրեցի|Փիլոն Ալեքսանդրացու]] երկերի մեկնությունները։ Հովհան Որոտնեցու ուսմունքի հիմքը Արիստոտելի իմացաբանությունն ու տրամաբանությունն են։ |
Հովհան Որոտնեցին խորացրել է [[Հովհաննես Սարկավագ]]ից եկող գիտափիլիսոփայական գիտելիքի և աստվածաբանության ոլորտների սահմանազատման էմպիրիկ-սենսուալիստական և մատերիալիստական ուղղվածությունը։ Փիլիսոփա-բնագիտական մտածողությամբ են ներթափանցված ոչ միայն նրա փիլիսոփա-մեկնողական երկերը, այլև աստվածաբանական մեկնությունները, քարոզները, ճառերը։ Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն [[Արիստոտել]]ի, [[Պորփյուր]]ի, [[Փիլոն Ալեքսանդրեցի|Փիլոն Ալեքսանդրացու]] երկերի մեկնությունները։ Հովհան Որոտնեցու ուսմունքի հիմքը Արիստոտելի իմացաբանությունն ու տրամաբանությունն են։ |
||
Ըստ Հովհան Որոտնեցու, թեև շրջապատող նյութական աշխարհն Աստծու արարչագործության արդյունք է, սակայն օժտված է ինքնուրույն իրական գոյությամբ։ Բնության, այդ թվում՝ մարդու գոյության նյութ․ հիմքը կազմում են չորս տարրերը՝ հողը, ջուրը, օդը և կրակը։ Մարդը մարմնի և հոգու միասնություն է։ Հոգին կենդանություն է տալիս մարմնին և մշտնջենական է։ Արարված աշխարհը գոյություն ունի մարդու մտածողությունից դուրս ու անկախ, և այն ճանաչելի է։ Իմացությունն ունի երկու աստիճան՝ զգայական և բանական։ Զգայական տվյալների մշակման միջոցով բանականությունը բացահայտում է իրերի և երևույթների էությունը։ Ճշմարտության չափանիշը մարդու գիտելիքի և ճանաչելիի համապատասխանության մեջ է։ Հովհան Որոտնեցին մերժում է բնածին գաղափարների ուսմունքը։ Այս միտումը դրսևորվում է նաև տրամաբանական հարցերը քննելիս։ Հետևելով Արիստոտելին՝ նա առաջին գոյացության |
Ըստ Հովհան Որոտնեցու, թեև շրջապատող նյութական աշխարհն Աստծու արարչագործության արդյունք է, սակայն օժտված է ինքնուրույն իրական գոյությամբ։ Բնության, այդ թվում՝ մարդու գոյության նյութ․ հիմքը կազմում են չորս տարրերը՝ հողը, ջուրը, օդը և կրակը։ Մարդը մարմնի և հոգու միասնություն է։ Հոգին կենդանություն է տալիս մարմնին և մշտնջենական է։ Արարված աշխարհը գոյություն ունի մարդու մտածողությունից դուրս ու անկախ, և այն ճանաչելի է։ Իմացությունն ունի երկու աստիճան՝ զգայական և բանական։ Զգայական տվյալների մշակման միջոցով բանականությունը բացահայտում է իրերի և երևույթների էությունը։ Ճշմարտության չափանիշը մարդու գիտելիքի և ճանաչելիի համապատասխանության մեջ է։ Հովհան Որոտնեցին մերժում է բնածին գաղափարների ուսմունքը։ Այս միտումը դրսևորվում է նաև տրամաբանական հարցերը քննելիս։ Հետևելով Արիստոտելին՝ նա առաջին գոյացության (եզակի իրերի) կատեգորիան համարում է ամենահիմնականը։ Ունիվերսալիաների (ընդհանուր հասկացությունների) բնույթի հարցը քննում է երեք մոտեցմամբ՝ առաջնայնության, հավասարության և առավելության, ի վերջո այն լուծելով նոմինալիզմի ոգով։ Եզակին անկախ է ընդհանուրից, նրա գոյությամբ է պայմանավորված սեռի և տեսակի (հասկացությունների) առաջացումն ու գոյատևումը։ Հասկացությունները ճանաչողության արդյունք են և ստեղծվելուց հետո կարևոր դեր են խաղում իմացության հետագա պրոցեսում։ Հովհան Որոտնեցու նոմինալիստական դիրքորոշումն ազգային եկեղեցու և հայ ժողովրդի ինքնուրույն պայքարի տեսական հիմնավորումներից է։ Նրա փիլիսոփայությունը միջնադարյան փիլիսոփայական մտքի կարևորագույն նվաճումներից է և մեծապես նպաստել է հայ փիլիսոփայական կրթության վերելքին և փիլիսփայական ինքնուրույնացմանը։ |
||
[[Հայ Առաքելական Եկեղեցի]]ն Հովհան Որոտնեցու հիշատակը նշում է [[Մեծ Պահք]]ի Ի |
[[Հայ Առաքելական Եկեղեցի]]ն Հովհան Որոտնեցու հիշատակը նշում է [[Մեծ Պահք]]ի Ի (20-րդ) օրը <ref>http://www.lusamut.net/preview.php?id=1767&cat_=8 www.lusamut.net</ref>։ |
||
==Ծանոթագրություններ== |
==Ծանոթագրություններ== |
07:52, 14 Հունիսի 2014-ի տարբերակ
Հովհան Որոտնեցի | |
---|---|
Հովհան Որոտնեցի և Գրիգոր Տաթևացի (ձախից աջ) | |
Ծնվել է | 1315 թ. Սյունիքի Որոտան գավառի Վաղադնի (Վաղատին) գյուղ |
Մահացել է | 1386 թ. Ապրակունիս, Նախիջևան |
Գերեզման | Երնջակ |
Բնակության վայր(եր) | Տաթևի համալսարան |
Ազգություն | Հայ |
Դավանանք | Հայ առաքելական |
Մասնագիտություն | փիլիսոփայություն (Արիստոտելիզմ) |
Հաստատություն(ներ) | Տաթևի համալսարան |
Գործունեության ոլորտ | փիլիսոփայություն |
Ալմա մատեր | Գլաձորի համալսարան |
Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն |
Գիտական ղեկավար | Եսայի Նչեցի |
Եղել է գիտական ղեկավար | Առաքել Սյունեցի, Գրիգոր Խլաթեցի և Գևորգ Երզնկացի |
Հայտնի աշակերտներ | Գրիգոր Տաթևացի |
Ինչով է հայտնի | Տաթևի համալսարանի ուսուցչապետ |
Հայր | Իվանե Որոտնեցի |
Hovhan Vorotneci Վիքիպահեստում |
Հովհան Որոտնեցի կամ Հովհաննես Որոտնեցի (մականունը՝ Կախիկ; 1315, Սյունիքի Որոտան գավառի Վաղադնի (Վաղատին) գյուղ - 1386, Ապրակունիս), աստվածաբան, փիլիսոփա, մանկավարժ։
Կյանքը
Սովորել է Գլաձորի համալսարանում՝ Եսայի Նչեցու և Տիրատուր Կիլիկեցու մոտ։ Նչեցու մահից հետո (1338) տեղափոխվել է Հերմոնի, ապա՝ Որոտանի վանք։ 1373-ին հիմնադրել է Տաթևի համալսարանը։ Հայ միարարների քաղաքական գաղափարախոսությունների ոտնձգությունների դեմ պայքարելու նպատակով 1379-ին համալսարանի հետ տեղափոխվել է Ապրակունիս։ Հետագայում, Ապրակունիսի դպրոցի ղեկավարությունը հանձնելով Գրիգոր Տաթևացուն, վերադարձել է Տաթև։
Գործունեությունը
Հովհան Որոտնեցին խորացրել է Հովհաննես Սարկավագից եկող գիտափիլիսոփայական գիտելիքի և աստվածաբանության ոլորտների սահմանազատման էմպիրիկ-սենսուալիստական և մատերիալիստական ուղղվածությունը։ Փիլիսոփա-բնագիտական մտածողությամբ են ներթափանցված ոչ միայն նրա փիլիսոփա-մեկնողական երկերը, այլև աստվածաբանական մեկնությունները, քարոզները, ճառերը։ Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն Արիստոտելի, Պորփյուրի, Փիլոն Ալեքսանդրացու երկերի մեկնությունները։ Հովհան Որոտնեցու ուսմունքի հիմքը Արիստոտելի իմացաբանությունն ու տրամաբանությունն են։
Ըստ Հովհան Որոտնեցու, թեև շրջապատող նյութական աշխարհն Աստծու արարչագործության արդյունք է, սակայն օժտված է ինքնուրույն իրական գոյությամբ։ Բնության, այդ թվում՝ մարդու գոյության նյութ․ հիմքը կազմում են չորս տարրերը՝ հողը, ջուրը, օդը և կրակը։ Մարդը մարմնի և հոգու միասնություն է։ Հոգին կենդանություն է տալիս մարմնին և մշտնջենական է։ Արարված աշխարհը գոյություն ունի մարդու մտածողությունից դուրս ու անկախ, և այն ճանաչելի է։ Իմացությունն ունի երկու աստիճան՝ զգայական և բանական։ Զգայական տվյալների մշակման միջոցով բանականությունը բացահայտում է իրերի և երևույթների էությունը։ Ճշմարտության չափանիշը մարդու գիտելիքի և ճանաչելիի համապատասխանության մեջ է։ Հովհան Որոտնեցին մերժում է բնածին գաղափարների ուսմունքը։ Այս միտումը դրսևորվում է նաև տրամաբանական հարցերը քննելիս։ Հետևելով Արիստոտելին՝ նա առաջին գոյացության (եզակի իրերի) կատեգորիան համարում է ամենահիմնականը։ Ունիվերսալիաների (ընդհանուր հասկացությունների) բնույթի հարցը քննում է երեք մոտեցմամբ՝ առաջնայնության, հավասարության և առավելության, ի վերջո այն լուծելով նոմինալիզմի ոգով։ Եզակին անկախ է ընդհանուրից, նրա գոյությամբ է պայմանավորված սեռի և տեսակի (հասկացությունների) առաջացումն ու գոյատևումը։ Հասկացությունները ճանաչողության արդյունք են և ստեղծվելուց հետո կարևոր դեր են խաղում իմացության հետագա պրոցեսում։ Հովհան Որոտնեցու նոմինալիստական դիրքորոշումն ազգային եկեղեցու և հայ ժողովրդի ինքնուրույն պայքարի տեսական հիմնավորումներից է։ Նրա փիլիսոփայությունը միջնադարյան փիլիսոփայական մտքի կարևորագույն նվաճումներից է և մեծապես նպաստել է հայ փիլիսոփայական կրթության վերելքին և փիլիսփայական ինքնուրույնացմանը։
Հայ Առաքելական Եկեղեցին Հովհան Որոտնեցու հիշատակը նշում է Մեծ Պահքի Ի (20-րդ) օրը [1]։
Ծանոթագրություններ
- ↑ http://www.lusamut.net/preview.php?id=1767&cat_=8 www.lusamut.net
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |