Նովոսիբիրսկ
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Նովոսիբիրսկ (այլ կիրառումներ)
| Մարզկենտրոն | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Նովոսիբիրսկ | |||||
| Новосибирск | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Երկրամաս | Նովոսիբիրսկի մարզ | ||||
| Քաղաքային օկրուգ | Նովոսիբիրսկի ֆեդերալ օկրուգ | ||||
| Համայնք | Նովոսիբիրսկի մարզ | ||||
| Ներքին բաժանում | 10 շրջան | ||||
| Գլուխ | Վլադիմիր Գորոդեցկի | ||||
| Հիմնադրված է | 1893 թ. | ||||
| Այլ անվանումներ | մինչև 1895 — Ալեքսանդրովսկի մինչև 1903 — Նովո-Նիկոլաևսկիյ մինչև 1917 — Նովո-Նիկոլաևվսկ մինչև 1926 — Նովոնիկոլաևսկ | ||||
| Մակերես | 506,7 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 150 մ | ||||
| Պաշտոնական լեզու | Ռուսերեն | ||||
| Բնակչություն | ▲ 1 397 213 մարդ (2009) | ||||
| Խտություն | 2758 մարդ/կմ² | ||||
| Ագլոմերացիա | 1 660 000 | ||||
| Ազգային կազմ | ռուսներ, ուկրաինացիներ, գերմանացիներ, թաթարներ, հրեաներ, բելառուսներ | ||||
| Տեղաբնականուն | նովոսիբիրցի | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+6 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 383 | ||||
| Փոստային դասիչ | 630xxx | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | 54 | ||||
| ՍՎՏԲՀԴ | 50401 | ||||
| Պաշտոնական կայք | novo-sibirsk.ru (ռուս.) | ||||
| Քաղաքի օր | Հունիսի վերջին կիրակի | ||||
| |||||
Նովոսիբիրսկ (ռուսերեն՝ Новосиби́рск), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնության Սիբիրյան երկրամասում։ Բնակչության թվաքանակով երրորդ տեղն է զբաղեցնում Ռուսաստանում[1], առաջին տեղը՝ սիբիրյան տարածաշրջանում և Ռուսաստանի ամբողջ ասիական մասում։
Սիբիրյան դաշնային օկրուգի, Նովոսիբիրսկի մարզի և նույնանուն շրջանի վարչական կենտրոնն է[2]։ Մարզային նշանակության քաղաք է, խոշոր ագլոմերացիայի միջուկ, առևտրական, գործարար, մշակութային, արդյունաբերական, տրանսպորտային, կրթական ու գիտական կենտրոն։ Նրան սպասարկող «Տոլմաչևո» միջազգային օդանավակայանը համարվում է ամենաբանուկը նսիբիրյան ողջ տարածաշրջանում[3]։ Նովոսիբիրսկում են գտնվում Ռուսաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի սիբիրյան մասնաճյուղի գլխավոր մասնաշենքերը և նախագահությունը։
Բնակավայրը հիմնվել է 1893 թվականին, քաղաքի կարգավիճակ ստացել 1903-ին։ 2018 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 1.612,833[4], 2021 թվականի հունվարին՝ 1 620 162:
Գտնվում է Օբ գտի երկու ափերին[5], Նովոսիբիրսկի ՀԷԿ-ի ամբարտակի կառուցման արդյունքում ստեղծված ջրամբարի մերձակայքում։ Զբաղեցնում է 502,7 քառակուսի կիլոմետր տարածք։
Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի 2020 թվականի հուլիսի 2-ի հրամանագրով Նովոսիբիրսկին շնորհվել է «Աշխատանքային արիության քաղաք» («Город трудовой доблести“») կոչումը[6]։
Քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նովոսիբիրսկը բարեկամական սերտ հարաբերություններ ունի հետևյալ քաղաքների հետ[7].
Մինեապոլիս, ԱՄՆ (1989)- Սեյնթ Փոլ (Մինեսոտա), ԱՄՆ (1989)
Սապորո, Ճապոնիա (1990)
Միանյան, Չինաստան (1994)
Դեջոն, Հարավային Կորեա (2001)
Վառնա, Բուլղարիա (2008)
Օշ, Ղրղզստան (2009)
Խարկով, Ուկրաինա (2011)
Մինսկ, Բելառուս (2012)- Շենյան, Չինաստան (2013)
Երևան, Հայաստան (2014)
Սևաստոպոլ, Ռուսաստան (2014)
Ուլան Բատոր, Մոնղոլիա (2015)
Տիրասպոլ, Մոլդովա (2016)
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
-
Մարզպետարանը -
Բուգրինսկի կամուրջը Օբի վրա -
-
Օպերայի և բալետի թատրոնը -
«Գլոբուս» թատրոնը
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նովոսիբիրսկին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման, որը Կյոպպենի կլիմաների դասակարգմամբ կրում է Dfb նիշը։ Ամառները համեմատաբար տաք են, կարճատև, ձմեռները՝ չափազանց ցուրտ, արկտիկյան ցրտաշունչ քամիների սուր կերպով զգացվող ազդեցությամբ։
| Նովոսիբիրսկ (1981–2010, extremes 1958–present)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 4.1 (39.4) |
5.1 (41.2) |
14.4 (57.9) |
30.7 (87.3) |
36.1 (97) |
36.6 (97.9) |
36.4 (97.5) |
35.7 (96.3) |
33.2 (91.8) |
23.8 (74.8) |
11.7 (53.1) |
4.8 (40.6) |
36.6 (97.9) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −12.1 (10.2) |
−9.7 (14.5) |
−1.9 (28.6) |
8.1 (46.6) |
18.8 (65.8) |
23.4 (74.1) |
25.4 (77.7) |
22.9 (73.2) |
16.0 (60.8) |
7.7 (45.9) |
−3.4 (25.9) |
−10.0 (14) |
7.1 (44.8) |
| Միջին օրական °C (°F) | −16.5 (2.3) |
−14.8 (5.4) |
−7.6 (18.3) |
2.3 (36.1) |
11.8 (53.2) |
17.1 (62.8) |
19.4 (66.9) |
16.6 (61.9) |
10.2 (50.4) |
3.1 (37.6) |
−6.9 (19.6) |
−14.0 (6.8) |
1.7 (35.1) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −20.9 (−5.6) |
−19.5 (−3.1) |
−12.9 (8.8) |
−2.3 (27.9) |
5.6 (42.1) |
11.2 (52.2) |
13.8 (56.8) |
11.2 (52.2) |
5.6 (42.1) |
−0.4 (31.3) |
−10.3 (13.5) |
−18.4 (−1.1) |
−3.1 (26.4) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −46.2 (−51.2) |
−46.3 (−51.3) |
−36.4 (−33.5) |
−29 (−20) |
−8.6 (16.5) |
−2.0 (28.4) |
3.9 (39) |
0.2 (32.4) |
−6.9 (19.6) |
−26.4 (−15.5) |
−39.6 (−39.3) |
−45.7 (−50.3) |
−46.3 (−51.3) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 25 (0.98) |
18 (0.71) |
17 (0.67) |
27 (1.06) |
34 (1.34) |
55 (2.17) |
66 (2.6) |
60 (2.36) |
43 (1.69) |
45 (1.77) |
37 (1.46) |
33 (1.3) |
459 (18.07) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 1 | 1 | 2 | 8 | 13 | 14 | 14 | 14 | 16 | 12 | 5 | 1 | 101 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 23 | 19 | 15 | 9 | 3 | 0.1 | 0 | 0 | 1 | 11 | 20 | 25 | 126 |
| % խոնավություն | 82 | 81 | 77 | 65 | 58 | 66 | 73 | 75 | 75 | 78 | 83 | 83 | 75 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 67 | 107 | 166 | 213 | 264 | 302 | 304 | 245 | 170 | 100 | 58 | 45 | 2041 |
| Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[8] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Danish Meteorological Institute (sun, 1931–1960)[9] | |||||||||||||
| Նովոսիբիրսկ (1961-1990)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | −12.2 (10) |
−10.3 (13.5) |
−2.6 (27.3) |
8.1 (46.6) |
17.5 (63.5) |
24.0 (75.2) |
25.7 (78.3) |
22.2 (72) |
16.6 (61.9) |
6.8 (44.2) |
−2.9 (26.8) |
−8.9 (16) |
7.0 (44.6) |
| Միջին օրական °C (°F) | −16.2 (2.8) |
−14.7 (5.5) |
−7.2 (19) |
3.2 (37.8) |
11.6 (52.9) |
18.2 (64.8) |
20.2 (68.4) |
17.0 (62.6) |
11.5 (52.7) |
3.4 (38.1) |
−6.0 (21.2) |
−12.7 (9.1) |
2.4 (36.3) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −20.1 (−4.2) |
−19.1 (−2.4) |
−11.8 (10.8) |
−1.7 (28.9) |
5.6 (42.1) |
12.3 (54.1) |
14.7 (58.5) |
11.7 (53.1) |
6.4 (43.5) |
0.0 (32) |
−9.1 (15.6) |
−16.4 (2.5) |
−2.3 (27.9) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 19 (0.75) |
14 (0.55) |
15 (0.59) |
24 (0.94) |
36 (1.42) |
58 (2.28) |
72 (2.83) |
66 (2.6) |
44 (1.73) |
38 (1.5) |
32 (1.26) |
24 (0.94) |
442 (17.4) |
| աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}} | |||||||||||||
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Горячко М.Д., Павлинов П.С. и др Новосибирск / председ. Ю.С. Осипов и др., отв. ред. С.Л. Кравец. — Большая Российская Энциклопедия (в 35 т.). — Москва: Научное издательство «Большая российская энциклопедия», 2013. — Т. 23. Николай Кузанский - Океан. — С. 214—217. — 766 с. — 26 000 экз. — ISBN 978-5-85270-320-6
- ↑ «Новосибирский район». Правительство Новосибирской области. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑ «European Airport Traffic Trends». Aviation database bank, free of charge from anna.aero. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 22-ին.
- ↑ «Численность населения по муниципальным районам и городским округам Новосибирской области на 1 января 2018 года и в среднем за 2017 год» (PDF). Novosibirsk Oblast Territorial Branch of the Federal State Statistics Service. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ Новосибирская ГЭС. Вокруг здания ГЭС, водосливная плотина :: Gelio | Слава Степанов Արխիվացված Օգոստոս 8, 2013 Wayback Machine. Gelio.newsib.ru. Retrieved on 2013-08-16.
- ↑ Указ Президента Российской Федерации от 02.07.2020 № 444 «О присвоении почётного звания Российской Федерации „Город трудовой доблести“»
- ↑ «Города-побратимы Новосибирска». novo-sibirsk.ru (ռուսերեն). Novosibirsk. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 3-ին.
- ↑ «Weather and Climate-The Climate of Novosibirsk» (ռուսերեն). Weather and Climate. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ Cappelen, John; Jensen, Jens. «Rusland - Novosibirsk» (PDF). Climate Data for Selected Stations (1931-1960) (դանիերեն). Danish Meteorological Institute. էջ 225. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 7-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Войтушенко Е. Г., Золотова Г. В., Лурье Е. Е., Рахимова Т. Н., Харчук Л. М., Юмина А. Н. Календарь знаменательных и памятных дат по Новосибирской области, 2013 год / Рахимова Т. Н.. — Новосибирск: Новосибирская государственная областная научная библиотека, 2012. — 254 с. — 350 экз. — ISBN 978-5-88742-099-8(չաշխատող հղում)
- Гладкова В. А. Проблемы развития туризма на территории Новосибирской области // Географическая наука, туризм и образование: современные проблемы и перспективы развития / Редкол.: Н. Н. Понамарёва и др.. — Новосибирск: Новосибирский государственный педагогический университет, 2015. — 272 с. — (Материалы IV Всероссийской научно-практической интернет-конференции (г. Новосибирск, 1—27 апреля 2015 г.)). — 100 экз. — ISBN 978-5-00023-770-0
- Туризм в Новосибирске // Новосибирск: энциклопедия / Редкол.: гл. ред. В. А. Ламин и др.. — Новосибирск: Новосибирское кн. издательство, 2003. — 1071 с. — ISBN 5-7620-0968-8
- Протопопов Н. Н., Дворин А. Н. Новосибирск: (Экономико-географический очерк) / Под ред. проф.-доктора В. В. Ревердатто и Г. В. Малкина; АН СССР. Всесоюзное географическое общество, Новосибирский отдел.. — Новосибирск, 1948. — 48 с. — 5000 экз.
- Справочник по городу Ново-Николаевску. К 100-летию города. — З-е. — Новосибирск: ВО «Наука»: Сибирская издательская фирма, 1992. — 231 с. — ISBN 5-02-030263-5
- Чекмарёва Г. В. Организация средств размещения туристов. — Новосибирск: Новосибирский государственный технический университет, 2008. — 56 с. — ISBN 978-5-7782-1016-5
- Лучицкая И. О., Белая Н. И., Арбузов С. А. Климат Новосибирска и его изменения. — Новосибирск: Издательство СО РАН, 2014. — 224 с. — 100 экз. — ISBN 978-5-7692-1399-1
- Актуальные проблемы развития Новосибирской области и пути их решения / под ред. А. С. Новосёлова, А. П. Кулаева. — Новосибирск: ИЭОПП СО РАН, 2014. — 312 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-89665-283-0
- Жернаков В. и др. Виды города Ново-Николаевска, 1895—1913. Фотоальбом. — СПб.: Т-во Художественной печати, 1914. — 30 с.
- Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] |
Վիքիճամփորդն ունի Novosibirskին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։ |
- Panoramic views of Novosibirsk
- Նովոսիբիրսկյան ամսագիր սիբիրյան կյանքի մասին՝ "Sib.fm"
- - Նովոսիբիրսկյան հեռուստանորություններ. «Վեստի-Նովոսիբիրսկ» Արխիվացված 2013-01-13 archive.today {{|ru}}
- Լուսանկարներ
- Նովոսիբիրսկյան գործարար կյանքի նորություններ
- Նովոսիբիրսկը լուսանկարներում
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նովոսիբիրսկ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ռուսաստանի միլիոնանոց քաղաքներ | |
|---|---|
|
Մոսկվա | Սանկտ Պետերբուրգ • Նովոսիբիրսկ • Եկատերինբուրգ • Նիժնի Նովգորոդ • Սամարա • Օմսկ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 346)։ 
|