Մարանտա եղեգնանման

տաքսոն
Ենթակատեգորիա	useful plant, Բազմամյա բույսեր
Կիրառությունը	սննդամթերք, դեղաբույսեր
Միջազգային գիտական անվանում	Maranta arundinacea
Taxon rank	տեսակ
Parent taxon	• Իմբիրածաղկավորներ; • Marantaceae; • Maranta
This taxon is source of	arrowroot
Taxon range	Պեկին, Ֆուցզյան, Գուանդուն
Taxon author citation	L.

Մարանտա եղեգնանման (լատին․՝ Maranta arundinacea, անգլ.՝ arrowroot, West Indian arrowroot), խոշոր, բազմամյա խոտաբույս, որը հանդիպում է Ամերիկա մայրցամաքի խոնավանտառներում, մշակվում է աշխարհի արևադարձային շրջաններում։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարանտան բազմամյա բույս է, որն աճում է մինչև 0,3 մ (1 ֆուտ) և 1,5 մ (5 ֆուտ) բարձրության։ Նրա տերևները նշտարաձև են։ Բույսի ուտելի մասը կոճղարմատն է։ Փոքր սպիտակ ծաղիկների զույգ կլաստերները ծաղկում են տնկելուց մոտ 90 օր հետո։ Բույսը հազվադեպ է սերմեր տալիս, և վերարտադրումը սովորաբար տեղի է ունենում կոճղարմատի մի մասը բողբոջով տնկելով։ Կոճղարմատները պատրաստ են բերքահավաքի տնկելուց 10-12 ամիս հետո, քանի որ բույսի տերևները սկսում են թառամել և թափվել։ Կոճղարմատները մսոտ են, գլանաձև և աճում են 20 սմ-ից մինչև 45 սմ (18 դյույմ)^[1]։

Նետաձև բույսը հավանաբար առաջացել է Բրազիլիայի հյուսիս-արևմուտքում և հարևան երկրների Ամազոնի խոնավ անտառներից։ Այն լավագույնս աճում է 23 °C (73 °F) և 29 °C (84 °F) ջերմաստիճանների միջև, տարեկան տեղումները՝ 150 սմ (59 դյույմ) և 200 սմ (79 դյույմ) միջև։ Քնած կոճղարմատները կարող են դիմակայել մինչև 5 °C (41 °F) ցածր ջերմաստիճանի^[2]։

ԱՄՆ-ում ցողունը աճեցվում է որպես դեկորատիվ բույս միայն հարավային Ֆլորիդայում^[3]։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարանտան բնիկ է Մեքսիկայում, Կենտրոնական Ամերիկայում, (Կուբա, Իսպանիոլա, Պուերտո Ռիկո և Փոքր Անտիլյան կղզիների մեծ մասը) և Հարավային Ամերիկայում (Բրազիլիայում, Պերուում, Էկվադորում, Կոլումբիայում, Վենեսուելայում, Սուրինամում, Գայանաում և Ֆրանսիական Գվիանայում)^[4]։ Այն լայնորեն մշակվում է շատ տաք երկրներում և համարվում է բնականացված Բահամյան կղզիներում, Բերմուդայում, Կամբոջայում, Չինաստանում (Գուանդուն, Գուանսի, Հայնան, Յունան), Կուկի կղզիներում, Հասարակածային Գվինեայում, Գաբոնում, Հնդկաստանում, Ինդոնեզիայում, Ճամայկայում, Ճապոնիայում), Մավրիկիոս, Նիդեռլանդական Անթիլյան կղզիներ, Ռեյունիոն, Սամոա, Շրի Լանկա, Թայվան, Տրինիդադ, Տոնգա, ԱՄՆ (Ֆլորիդա), Ֆիլիպիններ և Վանուատու^[5]։

Կարիբյան ավազանի Սենթ Վինսենթ և Գրենադին կղզիները մարանտայի խոշորագույն աճեցնողն ու ալյուր արտադրողն է աշխարհում։ Հնդկաստանի Կերալա քաղաքում աճեցվում է մարանտա, որի տեղական անվանումն է bilathi koova, բույսի արմատից դյուրամարս օսլա է արտադրվում^[6]։

Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայում օսլան օգտագործվում է սննդի պատրաստման և հրուշակեղենի արտադրության մեջ, ինչպես նաև արդյունաբերական կիրառությունների համար, ինչպիսիք են կոսմետիկան և սոսինձը։ Օսլայի արդյունահանման մնացորդն ունի մանրաթելերի բարձր պարունակություն և կարող է կերակրվել անասունների կերի համար^[7]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմատներ
Արմատի ալյուրից թխվածք

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Maranta arundinacea // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
«Арроурут». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)