Անիի շրջան
 | |
|---|---|
| Երկիր |  Հայաստան |
| Կարգավիճակ | Շրջան |
| Մտնում է | .svg){kind=small} Հայկական ԽՍՀ → Հայաստան |
| Վարչկենտրոն | Մարալիկ |
| Խոշորագույն քաղաք | Մարալիկ |
| Հիմնական լեզու | Հայերեն |
| Բնակչություն (1987) | 19 700 |
| Խտություն | 46 |
| Ազգային կազմ | Հայեր |
| Տարածք | 429 (1,4 %) |
.png) | |
| |
| Հիմնադրված է | 1937-1995 թ. |
| Պատմական շրջան(ներ) | Այրարատ |
Անիի շրջան (մինչև 1961 թվականը՝ Աղինի շրջան), Հայկական ԽՍՀ, ապա՝ Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային միավոր այժմյան Շիրակի մարզի հարավ-արևմուտքում։ Գտնվում էր ՀԽՍՀ արևմտյան մասում՝ սահմանակցելով Թուրքիային։ Կազմավորվել է 1931 թվականի դեկտեմբերի 31-ին։ Տարածությունը 429 քառ. կմ էր, բնակչությունը՝ 19 700 մարդ (1987), խտությունը՝ 46 մարդ։
Բնակավայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անիի շրջանի վարչական կենտրոնն էր Մարալիկ ավանը։ Ուներ 2 քտա (Մարալիկ, Անիպեմզա), 2 ավանային և 13 գյուղական խորհուրդ։ Բնակավայրերն են՝
- Աղին
- Աղին կայարանին կից
- Բագրավան
- Բագրավան կայարանին կից
- Բարձրաշեն
- Գուսանագյուղ
- Իսահակյան
- Լանջիկ
- Լուսաղբյուր
- Խարկով
- Հայկաձոր
- Ձիթհանքով
- Ձորակապ
- Շիրակավան
- Ջրափի
- Սառնաղբյուր
- Սարակապ
- Քարաբերդ
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անիի շրջանի տարածքը դեռ հնադարում եղել է Հայաստանի կազմում՝ Երվանդունիների (մ.թ.ա. 570-201) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. 189-1) թագավորության ժամանակ։ Ավելի ուշ Անիի շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Շիրակ գավառի մեջ։ Տարբեր ժամանակաշրջաններում այն եղել է Կամսարականների, Պահլավունիների, Վաչուտյանների և այլ իշխանների տոհմական կալվածքը։ 9-րդ դարի վերջից մտել է Բագրատունյաց թագավորության, ապա՝ Զաքարյան իշխանապետության մեջ։ 14-16-րդ դարերում այն մտել է մոնղոլական, ապա՝ կարակոյունլու և ակկոյունլու թուրքմենական պետությունների մեջ։
Պարսկական տիրապետության ժամանակ Անիի շրջանը Երևանի կուսակալության, ապա Երևանի խանության մի մասն էր։ Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո, այն մտել է Հայկական մարզի, Երևանի նահանգի Ալեքսանդրապոլի գավառի, Հայաստանում խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո՝ Լենինականի գավառի մեջ։
Ճարտարապետական հուշարձաններից նշանավոր են են Երերույքի տաճարը (5-րդ դար), Բարձրաշենի ու Սառնաղբյուրի եկեղեցիները (7-րդ դար)։ Կան կիկլոպյան ամրոցներ, կրոմլեխներ։
Շրջանային կուսակցական կազմակերպությունը ստեղծվել էր 1937 թվականին։ 1987 թվականին կար 69 սկզբնական կուսակցական, 83 կոմերիտական կազմակերպություն։ Լույս էր տեսնում «Անի» շրջանային թերթը։
Ռելիեֆ և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անիի շրջանը տարածքն զբաղեցնում է Շիրակի դաշտի հարավարևմտյան մասը։ Մակերևույթը բլրահարթավայրային է, բարձրությունը՝ 1300-2444 մ։ Տիրապետում են լեռնատափաստանային և ենթալպյան մարգագետնային լանդշաֆտները։ Հարուստ է շինանյութերով։
Կլիման բարեխառն է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ - 8 °C-ից մինչև -9 °C, հուլիսինը՝ 16-20 °C, տարեկան տեղումները՝ 400-500 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 120-150 օր։ Արևմտյան սահմանով հոսում է Ախուրյան գետը։ Տարածքում են Սառնաղբյուրի և Ախուրյանի ջրամբարները։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են շինանյութերի արդյունահանումը, էլեկտրատեխնիկական սարքավորումների արտադրությունը, անասնապահությունը, հացահատիկի ու կերային կուլտուրաների մշակումը։ Գործում էր 9 արդյունաբերական ձեռնարկություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար էին Մարալիկի լուսատեխնիկական էլեկտրասարքավորումների գործարանը, Մարալիկի և Անիպեմզայի շինանյութերի և իրերի կոմբինատները, Չկալովի անվ․ կարի արտադրական միավորման Սառնաղբյուրի և Գուսանագյուղի, «Ստրոմմաշինա» գործարանի և «Հայկերամիկա» կոմբինատի Անի կայարանի մասնաճյուղերը, Հիդրոհաղորդակ արտադր․ միավորման Մարալիկի գործարանը, Անիի գլխավորող պանրագործարանը, Մարալիկի բամբակամանվածքային ֆաբրիկան։
Կար 8 կոլեկտիվ և 7 խորհրդային տնտեսություն։ Երկաթուղիների երկարությունը 44 կմ էր, ավտոճանապարհներինը՝ մոտ 160 կմ։ Գործում էր 8 կապի բաժանմունք։
1986-87 ուսումնական տարում կար 12 միջնակարգ, 5 ութամյա, 1 երաժշտական, 1 մարզական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխնիկական ուսումնարան։ 1987 թվականին գործում էր 22 գրադարան, 11 մշակույթի տուն, 7 ակումբ, 1 կինոթատրոն, 1 ժող․ թատրոն, 3 հիվանդանոց, 1 ամբուլատորիա։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||
Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 413)։
|