«Ածխաջրածիններ»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1. | Տող 1. | ||
{{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Vahe Gharakhanyan|Vahe Gharakhanyan]]}} |
{{խմբագրում եմ|[[Մասնակից:Vahe Gharakhanyan|Vahe Gharakhanyan]]}} |
||
'''Ածխաջրածիններ''', օրգանական միացություններ, կազմված միայն ածխածնի և ջրածնի ատոմներից: Ածխաջրածինները համարվում են օրգանական քիմիայի բազային միացությունները. բոլոր մնացած միացությունները համարվում են ածխաջրածինների ածանցյալներ: |
'''Ածխաջրածիններ''', օրգանական միացություններ, կազմված միայն ածխածնի և ջրածնի ատոմներից<ref>Silberberg, 620</ref>: Ածխաջրածինները համարվում են օրգանական քիմիայի բազային միացությունները. բոլոր մնացած միացությունները համարվում են ածխաջրածինների ածանցյալներ: |
||
Քանի որ ածխածինն ունի չորս վալենտային էլեկտրոններ, իսկ ջրածինն` մեկ, ապա պարզագույն ածխաջրածինը մեթանն է (CH<sub>4</sub>): |
Քանի որ ածխածինն ունի չորս վալենտային էլեկտրոններ, իսկ ջրածինն` մեկ, ապա պարզագույն ածխաջրածինը մեթանն է (CH<sub>4</sub>): |
||
Տող 10. | Տող 10. | ||
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ: |
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ: |
||
Կախված ածխածին-ածխածին կապի կարգից ացիկլիկները լինում են հագեցած (ալկաններ) և չհագեցած ( |
Կախված ածխածին-ածխածին կապի կարգից ացիկլիկները լինում են հագեցած<ref>Silderberg, 623</ref> (ալկաններ) և չհագեցած (ալկեններ<ref>Silderberg, 628</ref>, ալկիններ<ref>Silderberg, 631</ref>, դիեններ): Կարբոցիկլերը լինում են ալիցիկլիկ և արոմատիկ: |
||
{|| class="wikitable" style="text-align:center" |
{|| class="wikitable" style="text-align:center" |
||
Տող 42. | Տող 42. | ||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Ընդհանուր բանաձև''' |
|||
|| '''C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-6</sub>''' |
|| '''C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-2</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n</sub>''' || '''C<sub>n</sub>H<sub>2n-6</sub>''' |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Կառուցվածք''' |
|||
|| [[Հիբրիդացում (քիմիա)|sp<sup>3</sup>-հիբրիդացում]], 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են [[տետրաեդր]]ի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|σ-կապ]] || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը` 120°, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|π-կապ]], l<sub>c-c</sub> = 0,134 նմ || sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, l<sub>c-c</sub> = 0,120 նմ || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում l<sub>c-c</sub> = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100° l<sub>c-c</sub> = 0,154 նմ || [[Բենզոլ]]ի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120° l<sub>c-c</sub> = 0,140 նմ, <nowiki>հարթ մոլեկուլ (6 π | σ)</nowiki> |
|| [[Հիբրիդացում (քիմիա)|sp<sup>3</sup>-հիբրիդացում]], 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են [[տետրաեդր]]ի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|σ-կապ]] || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը` 120°, ածխածնային կապի բնույթը` [[Կովալենտ կապ|π-կապ]], l<sub>c-c</sub> = 0,134 նմ || sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, l<sub>c-c</sub> = 0,120 նմ || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում l<sub>c-c</sub> = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր || sp<sup>2</sup>-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100° l<sub>c-c</sub> = 0,154 նմ || [[Բենզոլ]]ի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120° l<sub>c-c</sub> = 0,140 նմ, <nowiki>հարթ մոլեկուլ (6 π | σ)</nowiki> |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''[[Իզոմերիա]]''' |
|||
|| Ածխածնային շղթայի և [[օպտիկական իզոմերիա|օպտիկական]] || Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական|| Ածխածնային շղթայի, եռակի կապի դիրքի և միջդասային ||Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և [[Տարածական իզոմերիա|երկրաչափական]] || Ածխածնային շղթայի, կողային շղթայի, միջդասային, տարածական, երկրաչափական և [[Կոնֆորմացիա (քիմիա)|կոնֆորմացիոն]] || Կողային շղթայի |
|| Ածխածնային շղթայի<ref name="Silderberg">Silderberg, 625</ref> և [[օպտիկական իզոմերիա|օպտիկական]] || Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական|| Ածխածնային շղթայի, եռակի կապի դիրքի և միջդասային ||Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և [[Տարածական իզոմերիա|երկրաչափական]] || Ածխածնային շղթայի, կողային շղթայի, միջդասային, տարածական, երկրաչափական և [[Կոնֆորմացիա (քիմիա)|կոնֆորմացիոն]] || Կողային շղթայի |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Քիմիական հատկություններ''' |
|||
|| տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման |
|| տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման, այրման, անջատման ռեակցիաներ || Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ||Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ || Միացման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ || Տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ|| Էլեկտրոֆիլ տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ |
||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Ֆիզիկական հատկություններ''' |
|||
⚫ | || CH<sub>4</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>12</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || C<sub>2</sub>H<sub>4</sub> մինչը C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>17</sub>H<sub>34</sub> — հեղուկ, C<sub>18</sub>H<sub>36</sub>- ից հետո — պինդ || Նման են ալկեններին || Բութադիեն — գազ (t<sub>եռ</sub>= −4,5 °C), [[իզոպրեն]] — հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 36 °C), [[դիմեթիլբութադիեն]] - հեղուկ (t<sub>եռ</sub>= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են վերածվել [[կաուչուկ]]ի|| C<sub>3</sub>H<sub>6</sub> մինչև C<sub>4</sub>H<sub>8</sub> — գազ, C<sub>5</sub>H<sub>10</sub> մինչև C<sub>16</sub>H<sub>32</sub> — հեղուկ, C<sub>17</sub>H<sub>34</sub>- ից հետո — պինդ ||Բոլորը պինդ կամ հեղուկ նյութեր են |
||
⚫ | |||
|- |
|- |
||
| |
| |
||
'''Ստացում''' |
|||
|| [[Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալներ]]ի , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից || Ածխաջրածինների, [[նավթ]]ի և [[բնական գազ]]ի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային [[կրեկինգ]]ից, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից || Ացետիլենը ստանալու համար մեթանը թերմոկրեկինգի են ենթարկում || Դիոլների դեհիդրատացում, ալակնների և ալկենների դեհիդրում || Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում || Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից |
|| [[Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալներ]]ի , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից || Ածխաջրածինների, [[նավթ]]ի և [[բնական գազ]]ի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային [[կրեկինգ]]ից, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից || Ացետիլենը ստանալու համար մեթանը թերմոկրեկինգի են ենթարկում || Դիոլների դեհիդրատացում, ալակնների և ալկենների դեհիդրում || Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում || Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից |
||
Տող 105. | Տող 104. | ||
Որպես կանոն` ածխաջրածինները չեն խառնվում ջրի հետ, քանի որ ածխածնի և ջրածնի ատոմները ունեն գրեթե հավասար էլեկտրաբացասականություններ և կապերը մոլեկուլներում քիչ են բևեռացված: |
Որպես կանոն` ածխաջրածինները չեն խառնվում ջրի հետ, քանի որ ածխածնի և ջրածնի ատոմները ունեն գրեթե հավասար էլեկտրաբացասականություններ և կապերը մոլեկուլներում քիչ են բևեռացված: |
||
Հագեցած ածխաջրածիններին բնորոշ են տեղակալման, իսկ չհագեցածներին` միացման ռեակցիաները: |
Հագեցած ածխաջրածիններին բնորոշ են տեղակալման, իսկ չհագեցածներին` միացման ռեակցիաները: |
||
== Ածխածինը այլ տարրերի հետ օրգանական քիմիայում == |
|||
{{Ածխածնի օրգանական միացություններ}} |
|||
== Ծանոթագրություններ == |
|||
{{ծանցանկ}} |
|||
{{Ածխաջրածիններ}} |
{{Ածխաջրածիններ}} |
12:57, 28 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ
Խնդրում ենք նշել կաղապարի տեղադրման ամսաթիվը 2024-04-26 15:13:14 ֆորմատով
Ածխաջրածիններ, օրգանական միացություններ, կազմված միայն ածխածնի և ջրածնի ատոմներից[1]: Ածխաջրածինները համարվում են օրգանական քիմիայի բազային միացությունները. բոլոր մնացած միացությունները համարվում են ածխաջրածինների ածանցյալներ:
Քանի որ ածխածինն ունի չորս վալենտային էլեկտրոններ, իսկ ջրածինն` մեկ, ապա պարզագույն ածխաջրածինը մեթանն է (CH4):
Բնական աղբյուրներ
Ածխաջրածինների բնական աղբյուրներն են նավթը, քարածուխը և բնական գազերը:
Դասակարգում
Կախված ածխածնային կմախքի կառուցվածքից ածխաջրածինները բաժանվում են երկու խմբի` ացիկլիկ և կարբոցիկլիկ ածխաջրածիններ:
Կախված ածխածին-ածխածին կապի կարգից ացիկլիկները լինում են հագեցած[2] (ալկաններ) և չհագեցած (ալկեններ[3], ալկիններ[4], դիեններ): Կարբոցիկլերը լինում են ալիցիկլիկ և արոմատիկ:
Ացիկլիկ միացություններ (բաց շղթայով) | Կարբոցիկլիկ միացություններ (փակ շղթայով) | ||||
---|---|---|---|---|---|
հագեցած | չհագեցած | հագեցած | չհագեցած | ||
միակի կապով | կրկնակի կապով | եռակի կապով | երկու կրկնակի կապերով | միակի կապով | բենզոլային օղակով |
ալկաններ | ալկեններ | ալկիններ | դիեններ | ցիկլոալկաններ | արեններ |
Ածխաջրածինների համեմատական աղյուսակ
Ածխաջրածիններ | Ալկաններ | Ալկեններ | Ալկիններ | Ալկադիեններ | Ցիկլոալկաններ | Արեններ |
---|---|---|---|---|---|---|
Ընդհանուր բանաձև |
CnH2n+2 | CnH2n | CnH2n-2 | CnH2n-2 | CnH2n | CnH2n-6 |
Կառուցվածք |
sp3-հիբրիդացում, 4 էլեկտրոնային ամպերը ուղղված են տետրաեդրի գագաթները 109°28' անկյան տակ, ածխածնային կապի բնույթը` σ-կապ | sp2-հիբրիդացում, վալենտային անկյունը` 120°, ածխածնային կապի բնույթը` π-կապ, lc-c = 0,134 նմ | sp-հիբրիդացում, հարթ մոլեկուլ (180°), եռակի կապ, lc-c = 0,120 նմ | sp2-հիբրիդացում lc-c = 0,132 նմ – 0,148 նմ, 2 կամ ավելի π-կապեր | sp2-հիբրիդացում, վալենտային անկյուն` մոտավորապես 100° lc-c = 0,154 նմ | Բենզոլի մոլեկուլի կառուցվածք (6 р-էլեկտրոն, n = 1), վալենտային անկյուն` 120° lc-c = 0,140 նմ, հարթ մոլեկուլ (6 π | σ) |
Ածխածնային շղթայի[5] և օպտիկական | Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական | Ածխածնային շղթայի, եռակի կապի դիրքի և միջդասային | Ածխածնային շղթայի, կրկնակի կապի դիրքի, միջդասային և երկրաչափական | Ածխածնային շղթայի, կողային շղթայի, միջդասային, տարածական, երկրաչափական և կոնֆորմացիոն | Կողային շղթայի | |
Քիմիական հատկություններ |
տեղակալման, օքսիդացման, ռադիկալային հալոգենացման, այրման, անջատման ռեակցիաներ | Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ | Միացման, արյման, օքսիդացման ռեակցիաներ | Միացման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ | Տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ | Էլեկտրոֆիլ տեղակալման, օքսիդացման, այրման ռեակցիաներ |
Ֆիզիկական հատկություններ |
CH4 մինչև C4H10 — գազ, C5H12 մինչև C16H34 — հեղուկ, C17H36- ից հետո — պինդ | C2H4 մինչը C4H8 — գազ, C5H10 մինչև C17H34 — հեղուկ, C18H36- ից հետո — պինդ | Նման են ալկեններին | Բութադիեն — գազ (tեռ= −4,5 °C), իզոպրեն — հեղուկ (tեռ= 36 °C), դիմեթիլբութադիեն - հեղուկ (tեռ= 70 °C), իզոպրենը և այլ դիեններ կարող են վերածվել կաուչուկի | C3H6 մինչև C4H8 — գազ, C5H10 մինչև C16H32 — հեղուկ, C17H34- ից հետո — պինդ | Բոլորը պինդ կամ հեղուկ նյութեր են |
Ստացում |
Ածխաջրածինների հալոգենածանցյալների , սպիրտների, կարբոնիլային միացությունների, չհագեցած ածխաջրածինների վերականգնումից | Ածխաջրածինների, նավթի և բնական գազի կատալիտիկ և բարձրջերմաստիճանային կրեկինգից, սպիրտների դեհիդրատացումից, համապատասխան հալոգենածանցյալների դե(հիդրո)հալոգենացումից | Ացետիլենը ստանալու համար մեթանը թերմոկրեկինգի են ենթարկում | Դիոլների դեհիդրատացում, ալակնների և ալկենների դեհիդրում | Արոմատիկ ածխաջրածինների հիդրատացում | Նավթի մշակումից, ացետիլենի տրիմերումից |
Պարզագույն ածխաջրածիններ
Ածխածնի ատոմերի քանակը | Ալկաններ | Ալկեններ | Ալկիններ | Ցիկլոալկաններ | Դիեններ |
---|---|---|---|---|---|
1 | Մեթան | - | - | - | - |
2 | Էթան | Էթեն (էթիլեն) | Էթին (ացետիլեն) | – | – |
3 | Պրոպան | Պրոպեն | Պրոպին | Ցիկլոպրոպան | Պրոպադիեն |
4 | Բութան | Բութեն | Բութին | Ցիկլոբութան | Բութադիեն |
5 | Պենտան | Պենտեն | Պենտին | Ցիկլոպենտան | Պենտադիեն |
6 | Հեքսան | Հեքսեն | Հեքսին | Ցիկլոհեքսան | Հեքսադիեն |
7 | Հեպտան | Հեպտեն | Հեպտին | Ցիկլոհեպտան | Հեպտադիեն |
8 | Օկտան | Օկտեն | Օկտին | Ցիկլոօկտան | Օկտադիեն |
9 | Նոնան | Նոնեն | Նոնին | Ցիկլոնոնան | Նոնադիեն |
10 | Դեկան | Դեկեն | Դեկին | Ցիկլոդեկան | Դեկադիեն |
Քիմիական հատկություններ
Որպես կանոն` ածխաջրածինները չեն խառնվում ջրի հետ, քանի որ ածխածնի և ջրածնի ատոմները ունեն գրեթե հավասար էլեկտրաբացասականություններ և կապերը մոլեկուլներում քիչ են բևեռացված: Հագեցած ածխաջրածիններին բնորոշ են տեղակալման, իսկ չհագեցածներին` միացման ռեակցիաները:
Ածխածինը այլ տարրերի հետ օրգանական քիմիայում
CH | He | ||||||||||||||||
CLi | CBe | CB | CC | CN | CO | CF | Ne | ||||||||||
CNa | CMg | CAl | CSi | CP | CS | CCl | CAr | ||||||||||
CK | CCa | CSc | CTi | CV | CCr | CMn | CFe | CCo | CNi | CCu | CZn | CGa | CGe | CAs | CSe | CBr | CKr |
CRb | CSr | CY | CZr | CNb | CMo | CTc | CRu | CRh | CPd | CAg | CCd | CIn | CSn | CSb | CTe | CI | CXe |
CCs | CBa | CHf | CTa | CW | CRe | COs | CIr | CPt | CAu | CHg | CTl | CPb | CBi | CPo | CAt | Rn | |
Fr | CRa | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Uut | Fl | Uup | Lv | Uus | Uuo | |
↓ | |||||||||||||||||
СLa | ССе | СPr | СNd | CPm | СSm | СEu | СGd | СTb | СDy | СHo | СEr | СTm | СYb | СLu | |||
Ac | СTh | СPa | CU | СNp | СPu | СAm | СCm | СBk | CCf | СEs | Fm | Md | No | Lr |
Հիմնական միացություններ | Ունեն մեծ կիրառություն քիմիայում |
Ակադեմիական հետազոտություններ | Միացություններ, որոնք հայտնի չեն կամ չեն ստացվել |