Նագուշ Հարությունյան

Նագուշ Հարությունյան
Ծնվել է	նոյեմբերի 10 (23), 1912; Երևան, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հունվարի 18, 1993 (80 տարեկան); Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Տրոեկուրովյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ և Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն
Մասնագիտություն	քաղաքական գործիչ
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	analytical mechanics?
Պաշտոն(ներ)	ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության փոխնախագահ
Ալմա մատեր	Վ. Կույբիշևի անվան ռազմաինժեներական ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի պետական պոլիտեխնիկական համալսարան
Գիտական աստիճան	տեխնիկական գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Վլադիմիր Սարգսյան
Պարգևներ	և Հայկական ԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Նագուշ Խաչատուրի Հարությունյան (նոյեմբերի 10 (23), 1912, Երևան, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1] - հունվարի 18, 1993(1993-01-18), Մոսկվա, Ռուսաստան), հայ մեխանիկ, պետական-քաղաքական գործիչ, տեխնիկական գիտությունների դոկտոր (1949 թ.), պրոֆեսոր (1950 թ.), ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1950 թ.), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1962 թ.)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նագուշ Հարությունյանը ծնվել է Երևանում։ 1930 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի Վ. Կույբիշևի անվան ռազմաճարտարագիտական ակադեմիա։ 1936 թվականին ավարտելով այն և ստանալով ճարտարագետ-հիդրոշինարարի որակավորում՝ աշխատանքի է անցել Սևան-Զանգուշին վարչությունում որպես ճարտարագետ՝ միաժամանակ դասավանդելով Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում։

1937 թվականին ընդունվել է Լենինգրադի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ասպիրանտուրա։ 1941 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և մեկնել ռազմաճակատ։ 1945 թվականին զորացրվել է, վերադարձել Հայաստան և վերսկսել գիտամանկավարժական գործունեությունը։ 1949 թվականին ԽՍՀՄ ԳԱ մեխանիկայի ինստիտուտում պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն։ 1950 թվականին նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում, նույն թվականին ընտրվել է ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս։

1952-1955 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ ԳԱ տեխնիկական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար։ 1955 թվականին նշանակվել է ՀԽՍՀ ԳԱ մաթեմատիկայի և տեխնիկայի ինստիտուտի սողքի և ամրության նորաստեղծ լաբորատորիայի վարիչ։ 1959 թվականին ընտրվել է ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ։

1945-1951 թվականներին դասավանդել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում, 1951 թվականից ԵՊՀ-ում՝ լինելով տեսական մեխանիկայի ամբիոնի պրոֆեսոր, իսկ 1958-1978 թվականներին՝ առաձգականության և պլաստիկության տեսության նորաստեղծ (ներկայիս հոծ միջավայրի մեխանիկայի) ամբիոնի վարիչ։

Նագուշ Հարությունյանի հուշատախտակը Երևանում

1961 թվականին նշանակվել է ԵՊՀ ռեկտոր։ Նրա նախաձեռնությամբ ԵՊՀ-ում ստեղծվել են բջջաբանության ամբիոնը, ՀԽՍՀ ԳԱ և ԵՊՀ միացյալ հաշվողական կենտրոնը, ամրապնդվել ԵՊՀ գիտական և ուսումնական կապերը Մոսկվայի, Լենինգրադի պետական համալսարանների, ինչպես նաև ԽՍՀՄ և արտասահմանյան այլ առաջնակարգ բուհերի ու գիտական կենտրոնների հետ։

Հեղինակ է շուրջ 200 գիտական աշխատությունների և ութ հիմնարար մենագրության։ Նրա «Սողքի տեսության մի քանի հարցեր» (Մոսկվա, 1952) հիմնարար մենագրությունը թարգմանվել և հրատարակվել է Անգլիայում, Ֆրանսիայում, Չինաստանում, իսկ առանձին գլուխներ՝ նաև Գերմանիայում, Լեհաստանում, Ռումինիայում։

1962-1975 թվականներին եղել է ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի նախագահության նախագահ։

1975 թվականին տեղափոխվել է Մոսկվա և գլխավորել ԽՍՀՄ ԳԱ մեխանիկայի պրոբլեմային ինստիտուտի առաձգակամածուցիկ մարմինների մեխանիկայի բաժինը՝ զուգահեռաբար ղեկավարելով նաև ՀԽՍՀ ԳԱ մեխանիկայի ինստիտուտի առաձգակամածուցիկության տեսության բաժինը։

Ղեկավարել է բազմաթիվ գիտական աշխատանքներ, ստեղծել ուրույն գիտական դպրոց։ Երկար տարիներ եղել է ԽՍՀՄ տեսական և կիրառական մեխանիկայի գծով ազգային կոմիտեի նախագահության անդամ, «Հայկական ԽՍՀ ԳԱ տեղեկագիր, մեխանիկա» գիտական պարբերականի գլխավոր խմբագիր, «ԽՍՀՄ ԳԱ տեղեկագիր, պինդ մարմնի մեխանիկա» ամսագրի խմբագրական խորհրդի անդամ։ Բազմիցս ընտրվել է ՀԽՍՀ և ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։

Պարգևատրվել է Լենինի, Հոկտեմբերյան հեղափոխության, Հայրենական պատերազմի 1-ին, 2-րդ աստիճանի, «Կարմիր աստղ», Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով։

Վախճանվել է Մոսկվայում^[3]^[4]։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Некоторые вопросы теории ползучести, М.-Л., 1952.
Кручения упругых тел, М., 1963 (համահեղինակ).
Теория ползучести неоднородых тел, М., 1983 (համահեղինակ).
Механика растущих вязкоупругопластических тел, М., 1987 (համահեղինակ).

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Арутюнян Нагуш Хачатурович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Identifiants et Référentiels (ֆր.) — ABES, 2011.
↑ Ն. Հարությունյանի մասին ՀՀ ԳԱԱ կայքում
↑ Կենսագրական բառարան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, էջ 34-35։

[_e50f43457c855735-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Арутюнян Нагуш Хачатурович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_bf15728266bb80c9-2] Identifiants et Référentiels (ֆր.) — ABES, 2011.

[3] Ն. Հարությունյանի մասին ՀՀ ԳԱԱ կայքում

[4] Կենսագրական բառարան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, էջ 34-35։

[1]

[2]

[3]

[4]