Թալիբանի հարձակում (2021)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Թալիբանի հարձակում
Թվական2021
Մասն էԱֆղանական պատերազմ
ՎայրԱֆղանստան
Հակառակորդներ
Հրամանատարներ
Կողմերի ուժեր
Ռազմական կորուստներ

Թալիբանի հարձակումը (2021), Աֆղանստանի կառավարական ուժերի դեմ ակտիվ հարձակողական գործողություն, որն սկսվել է «Թալիբան» ահաբեկչական կազմակերպության զինյալների կողմից 2021 թվականի մայիսի 1-ին, կապված երկրից ամերիկյան զորքերի վերջնական հեռանալու մասին հայտարարության հետ[1]։ Օգոստոսի 14-ին թալիբները վերահսկողության տակ են վերցրել երկրի ամբողջ տարածքի 90 տոկոսը, իսկ 2021 թվականի օգոստոսի 15-ին գրավել են մայրաքաղաքը, Քաբուլը և գրավել երկրի իշխանությունը։ Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Հանին փախել է երկրից[2]։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն պատճառով, որ քաղաքացիական պատերազմի տարիներին թալիբները դիմակայում էին «Հյուսիսային դաշինքին», աֆղան մոջահեդները մեծ ուժեր են կենտրոնացրել հենց երկրի հյուսիսային նահանգներում[3]։

1990-ականներին Թալիբանի օրոք կյանքը հանգեցրեց կանանց դաժան ճնշմանը. նրանք ամենուրեք պարտավոր էին կրել բուրկաներ, 10-ից բարձր տարիքի աղջիկներին արգելում էին սովորել, իսկ այն կանանց, ովքեր կանոնները խախտել էին հրապարակայնորեն պատժել, իսկ երբեմն էլ մահապատժի ենթարկել[4]։

Հարձակման ընթացք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայիս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայիսի սկզբին թալիբները 15 շրջան են գրավել Վարդակի նահանգում[5][6][7][8]։ Զոհվել է Աֆղանստանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժերի 405 ծառայող և 260 քաղաքացիական ծառայող[9]։

Հունիս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունիսի կեսերին թալիբները գրավեցին ևս 69 շրջան Կունդուզ և Բագլան նահանգներում[5][10][11][12][13]։ Խոշոր քաղաքը Մազարի Շարիֆը շրջապատված էր[14]։ Թալիբները էմիրության սպիտակ դրոշներ են բարձրացրել Տաջիկստանի հետ սահմանի երկայնքով բոլոր պաշտոններում։ Ավելի քան 1,5 հազար աֆղանցի սահմանապահներ փրկվել են հաշվեհարդարից՝ թաքնվելով Տաջիկստանի տարածքում[15]։

Հունիսի վերջին թալիբները մարտական գործողություններ էին սկսել Քաբուլի մոտ գտնվող Փարվան նահանգում[16][17]։

Հուլիս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուլիսի 2-ին ՆԱՏՕ-ի վերջին զինվորները լքել են Բաղրամի ավիաբազան[18]։

Հուլիսի 4-ին թալիբներն իրենց դրոշները բարձրացրել են Պակիստանի հետ սահմանին։

Հուլիսի 12-ի երեկոյան թալիբներն ամրապնդվել են ևս 55 շրջաններում (դրանով իսկ իրենց իշխանություններին ենթարկելով Աֆղանստանի տարածքի շուրջ 85 տոկոսը)[19]։ Երկրի պաշտոնական իշխանություններն, իրենց հերթին, պնդում էին, որ վերադարձրել են վերահսկողությունը բոլոր այն քաղաքների նկատմամբ, որոնց վրա նախկինում հարձակվել Էին «Թալիբան»-ի ջոկատները[20][21]։

Հուլիսի 24-ին Աֆղանստանի կառավարությունը որոշել է պարետային ժամ սահմանել հանրապետության տարածքում։ «Պարետային ժամ է սահմանվել 31 նահանգում, որպեսզի կանխվի թալիբների տեղաշարժը։ Սահմանափակումները գործելու են ժամը 22:00-ից մինչև 4:00-ն», հայտնել է Ներքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչը։ Նրա խոսքով՝ Քաբուլի, Նանգարհարի և Փանջշերի տարածաշրջաններն առայժմ ազատված են այդ սահմանափակումներից[22]։

Հուլիսի 25-ին ԱՄՆ-ի զինված ուժերի կենտրոնական հրամանատարության ղեկավար, ամերիկացի գեներալ Քենեթ Մաքքենզին, այցով գտնվելով Քաբուլում, հայտարարել է, որ եթե թալիբները շարունակեն իրենց հարձակումը, ԱՄՆ-ն անպայման կվերականգնի դրանց օդային հարվածները[23]։

Հուլիսի 28-ին Պակիստանի վարչապետ Իմրան Խանը կասկած է հայտնել աֆղանական հարցը ռազմական ճանապարհով լուծելու հնարավորության հարցում՝ մատնանշելով փուշտունյան սեփական ցեղերը, որոնց կհետաձգի այդ հակամարտությունը[24]։ Իր հերթին, պակիստանցի թալիբները հայտարարել են Իսլամաբադին ենթակա բանակից ցեղային տարածքներն ամբողջությամբ մաքրելու ցանկության մասին[25][26]։

Օգոստոս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգոստոսի սկզբին աֆղանցի թալիբները 417-ից գրեթե 200 շրջանային կենտրոն են պահել։ Ընդ որում, երկրի մյուս շրջաններում նույնպես նշվում է նրանց մշտական ներկայությունը[27]։ Հարավային նահանգներն արդեն զրկվել են չորս հեռուստաալիքներից և մի քանի ռադիոկայաններից ժամանակակից ենթակառուցվածքների վրա զինյալների մշտական հարձակումների պատճառով[28]։ Այդ կապակցությամբ խաղաղ բնակիչները գնալով ավելի հաճախ են ձգտում փախչել Աֆղանստանի սահմաններից դուրս քաղաքացիական պատերազմի սարսափներից[29][30]։

Քաբուլի «Կանաչ գոտի» կենտրոնում

Գյուղական տարածքների վերահսկողությունից չբավարարվելով՝ թալիբները ձեռնամուխ են եղել խոշոր քաղաքների պաշարմանը[31]։ Նրանց առաջնորդները սպառնացել են մոտ ժամանակներս վերջ տալ Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Հանիին՝ հայտարարելով, որ իր ժամանակը սպառվել է[32]։ Ի պատասխան՝ մեղադրանքներ հնչեցին չափից դուրս դաժանության համար. թալիբները փնտրում և հետապնդում էին նախկին և ներկա կառավարական պաշտոնյաներին և սպանում մարդկանց, որոնք չէին մասնակցում մարտական գործողություններին[33][34][35]։ Այսպես, օրինակ, Քաբուլի բանուկ փողոցներում ուրբաթօրյա աղոթքից հետո իր ավտոմեքենայում գնդակահարվել Է կառավարական տեղեկատվական կենտրոնի տնօրեն, լրագրող Դավա Խան Մինապալը[36][37][38]։

Օգոստոսի 3-ի երեկոյան թալիբների ջոկատը շահիդ-մոբիլներով ներթափանցել է Քաբուլի Կանաչ գոտի և հարձակվել Աֆղանստանի պաշտպանության նախարար Բիսմիլ Խանի նստավայրի վրա։ Բոլոր հարձակվողները ոչնչացվել են, նախարարի երկու թիկնապահները վիրավորվել են։ Ահաբեկչությունից տուժել են հիմնականում հասարակ անցորդները[39]։

Օգոստոսի 6-ին թալիբների հարձակման տակ ընկել են առաջին զգալի քաղաքները՝ Շիբարգանը (Մարշալ Աբդուլ Ռաշիդ Դութուման)[40][41] և Զարանջը (քաղաք իրանական սահմանին)[42][43]։ Մի քանի ժամվա ընթացքում նվաճումների ցանկին ավելացել են Կունդուզը, Սարի-փամփուշտը և Թալուկանը[44][45]։

Բ-52 ինքնաթիռը Աֆղանստանի երկնքում է

Օգոստոսի 7-ին արևմտյան երկրներն իրենց քաղաքացիներին կոչ են արել անհապաղ լքել Աֆղանստանը՝ կապված վտանգավոր իրադրության հետ[46][47]։

Օգոստոսի 7-ին Աֆղանստանի գծով ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի ներկայացուցիչ Դեբորա Լայոնսը նախազգուշացրել է, որ ի«րադարձությունների հետագա զարգացումը կարող է երկիրը ներքաշել աղետի վիճակի մեջ»[48]։

Օգոստոսի 8-ին Ջոզեֆ Բայդենի ամերիկյան վարչակազմը հայտարարել Էր Աֆղանստանում ամերիկյան արշավն ավարտելու մտադրության մասին, չնայած Թալիբանի հարձակմանը[49]։

Օգոստոսի 8-ին ԱՄՆ-ի ավիացիան, գործելով Պարսից ծոցի բազաներից, հարված է հասցրել «Թալիբան»-ի ուժերին[50][51][52]։ Ռազմական գործողություններին մասնակցում են նաև նավերի ԱՄՆ Ռազմածովային ուժերի 5-րդ նավատորմի, այդ թվում՝ «Ռոնալդ Ռեյգան» ավիակիրը[53]։ Շատ հաճախ ավերված են եղել հասարակական շենքերը, ի հայտ են եկել զոհեր նաև խաղաղ բնակչության շրջանում[54]։

Օգոստոսի 11-ին ԱՄՆ-ի Ջոզեֆ Բայդենի վարչակազմը հայտարարել էր աֆղանական ուժերին աջակցելու մտադրության մասին մինչև օգոստոսի 31-ը[55]։

Իրանի Իսլամական Հանրապետության ձայնը ընկերությունը օգոստոսի 14-ին հայտարարել է այն մասին, որ թալիբները զբաղեցրել են պետության տարածքի 90 տոկոսը[56]։

Քաբուլի գրավումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Քաբուլի անկում (2021)

Օգոստոսի 15-ին հայտնի է դարձել, որ թալիբները վերահսկողության տակ են վերցրել Աֆղանստանի բոլոր սահմանային անցակետերը[57]։ Նույն օրը Թալիբան շարժման զինյալները հարձակում են սկսել Քաբուլի վրա[58]։ Al Arabia-ի տեղեկություններով՝ Քաբուլի հարավում և հյուսիսում աֆղանական բանակի և թալիբների միջև բախումներ են ընթանում։ Աֆղանստանի նախագահի աշխատակազմից հայտնել են, որ մայրաքաղաքում իրավիճակը վերահսկողության տակ է, թեև քաղաքում կրակոցներ են լսվում[59]։ Al Arabiya և Ալ-Ջազիրա հեռուստաալիքների տեղեկատվության համաձայն՝ Աֆղանստանի ՆԳՆ-ն հայտարարել է մայրաքաղաքն առանց մարտի հանձնելու և նույն օրը թալիբներին իշխանությունը փոխանցելու պատրաստակամության մասին[60]։ Al Arabiya հեռուստաալիքի տվյալներով՝ Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Հանին թալիբների հետ բանակցություններ է վարում նախագահական պալատում  կարող է օգոստոսի 15-ին պաշտոնաթող լինել[61]։ Պետության մայրաքաղաքում փակվել են բոլոր պետական հաստատությունները, ուսումնական հաստատությունները և խանութները[62]։ Խմբավորման առաջնորդները մտադիր են քաղաքը վերցնել առանց մարտերի և արգելել իրենց զինվորներին ներխուժել քաղաքի տարածք, քանի դեռ բանակցություններ են ընթանում մայրաքաղաքը «Թալիբանին» խաղաղ փոխանցելու շուրջ[63]։ Օրվա ժամին Թալիբանը հայտարարել է, որ կազմակերպությունն ամբողջությամբ վերահսկում է պետության ամբողջ տարածքը, իսկ Քաբուլում մարտեր չեն ընթանում[64]։ Ավելի ուշ հայտնի է դարձել, որ Թալիբանն ամբողջությամբ շրջապատել է մայրաքաղաքը և պատրաստվում է մտնել քաղաքային օդանավակայան[65]։ Բնակիչները մայրաքաղաքից զանգվածաբար փախչում են իրենց ավտոմեքենաներով[66]։

Ապստամբների և կառավարական զորքերի միջև մարտերն ընթանում են Քաբուլի ծայրամասերում, դրա կենտրոնական մասը և նախագահական պալատը հսկում են ամերիկյան զորքերը[67]։ Պալատ է ժամանել թալիբների պատվիրակությունը՝ իշխանության խաղաղ փոխանցման շուրջ բանակցությունների համար[68][69]։ Աշրաֆ Հանի անունով իշխանության փոխանցման պայմանները հայտնել են ՌԻԱ Նովոստին։ Հանին պնդում է, որ երկրում ընտրություններ անցկացվեն, խաղաղության մասին համաձայնագիր կնքվի և թալիբները ներկայացնեն իր պաշտոնը փոխարինողին[70]։

Աֆղանստանի անցումային կառավարության ղեկավար է դարձել Աֆղանստանի Նախկին գործերի նախարար և Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետություն նախկին դեսպան Ալի Ահմադ Ջալալը[71]։

Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Հանին լքել է երկիրը։ Դա հաստատում են կառավարության մի քանի տարբեր աղբյուրներ։ Աբդուլլահ Աբդուլլան, որը խաղաղ բանակցություններ է վարում կառավարության կողմից, նույնպես հաստատել է դա։ Նրա հրապարակած տեսանյութում նա Հանիին նախկին նախագահ է անվանում։ Բացի այդ, Reuters գործակալությունը հաղորդել Է, որ նախագահը փախել է հարևան Տաջիկստան[72]։

Ըստ Associated Press-ի, թալիբները մտադիր են հռչակել Աֆղանստան Իսլամական Էմիրության ստեղծումը (փաստացի վերածնունդը 20 տարի անց)[73]։

Հյուպատոսությունների աշխատակիցների և քաղաքացիների տարհանում

Թալիբները խոստացել են թույլ տալ օտարերկրացիներին, որոնք հայտնվել են երկրի մայրաքաղաքում այն գրավելու պահին, անարգել լքել քաղաքը[64]։ Պակիստանի դեսպանը հայտարարել է աֆղան լրագրողների և նրանց ընտանիքների համար երկիր այցագրերի ձևակերպման գործընթացը հեշտացնելու պատրաստակամության մասին[74]։ Բարձր կարգի մի քանի պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ Աֆղանստանի նախագահի խորհրդականը, լքել են երկիրը։ Պետական ծառայողների նշանակման վայրն անհայտ է[75]։ Մինչև օգոստոսի 16-ը Գերմանիայի կառավարությունը մտադիր է Քաբուլից տարհանել իր բոլոր քաղաքացիներին, ինչպես նաև գերմանացիների հետ աշխատող աֆղանցիներին[76]։ ԱՄՆ-ն մտադիր է մինչև օգոստոսի 17-ը Քաբուլից ամբողջությամբ տարհանել ամերիկյան հյուպատոսության աշխատակիցներին[77]։

Օգոստոսի 16. ԶԼՄ-ների տեղեկություններով՝ Քաբուլի օդանավակայանը մնում Է Աֆղանստանի մայրաքաղաքի միակ օբյեկտը, որը վերահսկում են ամերիկյան բանակն ու նրա դաշնակիցները։ Օդանավակայանում տարհանում են օտարերկրացիներին, ինչպես նաև աֆղանցիներին, որոնք ցանկանում են հեռանալ երկրից։ ԱՄՆ-ն դեսպանատան ամբողջ կազմը տեղափոխել է օդանավակայան։

Օգոստոսի 17. Աֆղանստանում Ռուսաստանի դեսպան Դմիտրի Ժիրնովը հայտնել է, որ Քաբուլում հանդիպում է ունեցել «Թալիբան» շարժման ներկայացուցիչների հետ։ Դրանք քաղաքում թալիբների ավագ օղակի ներկայացուցիչներ էին։ Հանդիպումը դրական և կառուցողական է անցել։ Թալիբանի ներկայացուցիչներն ասել են, որ «Թալիբան» շարժումն ունի Ռուսաստանի նկատմամբ ամենաբարեկեցիկ, ամենալավ մոտեցումը։ Նրանք մեզ հաստատել են դեսպանատան անվտանգության երաշխիքները,  ասել է դեսպանը «Ռոսիա 24» հեռուստաալիքի եթերում[78]։

Քաբուլի անկումից հետո դիմադրության շարունակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականի օգոստոսի 17-ին երկրում մնացած Աֆղանստանի փոխնախագահ Ամրուլա Սալեհն իրեն հայտարարել է պետության գործող ղեկավար և երկրի բնակչությանը կոչ է արել միանալ «Թալիբանի» դիմադրությանը[79]։ Հյուսիսային դաշինքի նախկին առաջնորդ Ահմադ Շահ Մասուդի որդին՝ Ահմադ Մասուդ կրտսերը, սկսել է կառավարական ուժերի մնացորդները հավաքել Փանջշերի հյուսիսային նահանգում՝ թալիբներին դիմադրություն կազմակերպելու նպատակով[80]։ Դիմադրությունը խլել է Փարվան նահանգի Չարենցի շրջանը՝ կտրելով Քաբուլ-Մազարի-Շարիֆ ճանապարհը[81][82]։

Օգոստոսի 18-ին Նանգարհար նահանգի Ջելալաբադում ցույցը գնդակոծվել է «Թալիբանի» կողմից, 2-ը՝ սպանվել, 8-ը ՝ վիրավորվել[83]։

Միջազգային արձագանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • {{{2}}} Արգենտինա Արտաքին գործերի նախարարությունը կոչ է արել բոլոր կողմերին կարգուկանոն հաստատել և երկխոսություն սկսել, միևնույն ժամանակ, նա Թալիբանին կոչ է արել հարգել մարդու իրավունքները։ ԱԳՆ-ն նաև թալիբներին կոչ է արել թույլ տալ նրանց, ովքեր ցանկանում են լքել Աֆղանստանը, դա անել և թույլ տալ հումանիտար օգնությանը հասնել մինչև բնակչություն[84]։
  • {{{2}}} Բրազիլիա Բրազիլիայի արտաքին գործերի նախարարությունը մտահոգություն է հայտնել ոչ միայն Աֆղանստանում, այլև ամբողջ Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում աճող անկայունության կապակցությամբ։ Երկիրը կոչ է արել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի օպերատիվ միջամտությանը՝ լիակատար աջակցություն հայտնելով Աֆղանստանի աջակցության Միավորված ազգերի կազմակերպության առաքելությանը[85]։
  • Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն կհամագործակցի Թալիբան շարժման ներկայացուցիչների հետ, եթե նրանք ընդգրկվեն Աֆղանստանի կառավարության կազմում։ Համապատասխան հայտարարությունը հուլիսի 13-ին Daily Telegraph թերթին տված հարցազրույցում արել է Միացյալ Թագավորության պաշտպանության նախարար Բեն Ուոլեսը[86]։
  • {{{2}}} Գերմանիա Արտաքին գործերի նախարար Հեիկո Մաասը հայտարարել Է, որ Գերմանիան կդադարեցնի ֆինանսական օգնությունը, եթե թալիբները Շարիաթի օրենքներ մտցնեն, եթե նրանք իշխանության գան երկրում[87]։
  • {{{2}}} Դանիա Արտաքին գործերի նախարար Յեպպե Կոֆոդն ասել է, որ Դանիան կորոշի ժամանակավորապես փակել Քաբուլում իր դեսպանատունը որովհետև Քաբուլում իրավիճակը լուրջ է, և լրացուցիչ ջանքեր կգործադրի նրանց համար, ովքեր Դանիայի հետ կողք կողքի կանգնած են եղել[88]։
  •  Եվրոպական Միություն որոշվեց «Թալիբանի» ռեժիմն օրինական չճանաչել, իսկ իշխանության ռազմական զավթման դեպքում Աֆղանստանին միջազգային մեկուսացում է սպառնում[89]։
  • {{{2}}} Հնդկաստան պատրաստ եմ օգնել հակամարտության բոլոր շահագրգիռ կողմերին խաղաղ խորհրդակցություններում[90]։
  •  Ինդոնեզիա Արտգործնախարարությունը Ինդոնեզիայի բոլոր քաղաքացիներին կոչ է արել լքել Աֆղանստանը[91]։ Ինդոնեզիայի խորհրդարանի հանձնաժողովը նաև կոչ է արել կառավարությանը ակտիվ լինել հակամարտության երկու կողմերի միջնորդությամբ, որպես մուսուլման[92]։ մեծամասնության հետ ազգ
  • {{{2}}} Իրան «Թալիբան»ը միջազգային ահաբեկչական կազմակերպությունների ցուցակից հանելուն կողմ է արտահայտվել[93]։
  • {{{2}}} Ղազախստան Ղազախստանի ներկայացուցիչները մասնակցել են Ռուսաստանի և Չինաստանի իշխանությունների հետ համագործակցության Շանհայի կազմակերպության գագաթնաժողովին՝ քննարկելու աֆղանցի փախստականների հնարավոր ներհոսքը[94]։
  • Կանադա Կանադա Կանադայի իշխանությունները որոշել են կասեցնել Քաբուլում դեսպանատան աշխատանքը[95]։
  • {{{2}}} Չինաստան պատրաստ է պաշտոնապես ճանաչել «Թալիբանի» կառավարությունը, եթե նրանք կարողանան իրենց վերահսկողության տակ վերցնել Քաբուլը[96]։
  •  Նոր Զելանդիա Նոր Զելանդիայի վարչապետ Ջասինդա Արդերն

Ջասինդա Արդերնը և Նոր Զելանդիայի պաշտպանության ուժերի ղեկավար Մարշալ Քևին Շորթը հայտարարել են, որ Նոր Զելանդիան 40 զինծառայող կուղարկի 53 նորզելանդացիների և 37 աֆղանցիների տարհանման համար, որոնք աշխատել են Նոր Զելանդիայի զինված ուժերում՝ իրենց միջուկային ընտանիքների հետ միասին[97]։

  • ՄԱԿ ՄԱԿ Նիստի ավարտից հետո Անվտանգության խորհուրդը հանդես է եկել Աֆղանստանում Իսլամական էմիրության վերականգնման դեմ հայտարարությամբ[98]։
  •  Պակիստան նա սպասողական դիրք է զբաղեցրել՝ հայտարարելով, որ անհնար է երկրում խաղաղություն երաշխավորել առանց բոլոր կողմերի ներքին երկխոսության[99]։
  •  Ռուսաստան որոշել է հենվել Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն շրջանակներում զսպման գործիքների վրա[100][101]։
  • {{{2}}} Տաջիկստան ոստիկանության մամուլի ծառայությունից հայտնում են, 20 հազար ռեզերվիստներ զորահավաք են իրականացրել և ուղարկել աֆղանական սահման[102]։
  • {{{2}}} Թուրքմենստան սեփական զինված ուժերը բերել են մարտական բարձր պատրաստվածության վիճակի[103]։
  • {{{2}}} Թուրքիա նա զինծառայողների իր խմբավորումը կենտրոնացրել է Քաբուլի միջազգային օդանավակայանի շուրջ՝ լրացնելով ուժերի վակուումը ԱՄՆ զորքերի հեռանալուց հետո[104].
  • ԱՄՆ-ի դրոշը ԱՄՆ արդարացնում է Աֆղանստանից զորքերի դուրսբերումը՝ ընդգծելով, որ «ամերիկացիների արդեն շատ սերունդներ են կռվում իրենց այդ օտար պատերազմում»[105][106]։ Ընդ որում՝ Աֆղանստանից գաղթականները, ինչպես նաև շատ հայտնի քաղաքական գործիչներ և պաշտոնաթող գեներալներ նախագահ Բայդենին մեղադրում են զորքերի շուտափույթ դուրսբերման մեջ[107]։
  • {{{2}}} Ուզբեկստան մտահոգություն է հայտնում սահմանակից պետությունների տարածքից փախստականների հնարավոր հոսքի կապակցությամբ[108]։
  •  Վատիկան մտահոգություն է հայտնել Աֆղանստանում տիրող իրավիճակի կապակցությամբ։ Հռոմի պապը Սուրբ Պետրոսի հրապարակում հակամարտող կողմերի միջև խաղաղ երկխոսության կոչ է արել[109]։
  • [[Շանհայի համագործակցության կազմակերպություն]] հուլիսի 14-ին Դուշանբեի արտահերթ գագաթնաժողովում որոշել են թալիբներին ժամանակ տրամադրել, որպեսզի նրանք ապացուցեն, որ նրանք այլևս վտանգավոր չեն Աֆղանստանի հարևանների համար[110]։
  • {{{2}}} Ֆրանսիա որոշել է երկրի դեսպանատունը տեղափոխել Քաբուլի օդանավակայան[111]։

Խաղաղ բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հուլիսի 15-ին թալիբների առաջնորդները Քաբուլի հետ մինչև երեք ամիս ժամկետով զինադադար կնքելու ցանկություն են հայտնել Աֆղանստանի բանտերում գտնվող 7 հազար մոջահեդների դիմաց[112]։
  • Կատարի էմիրության մայրաքաղաք Դոհայում կազմակերպված բանակցությունների առաջին փուլից հետո Աֆղանստանի կառավարության և Թալիբան շարժման պատվիրակություններն այդպես էլ համաձայնության չեն եկել մուսուլմանական Իդ ալ Ադհա տոնի (Կուրբան Բայրամ) ժամանակ կրակի կարճատև դադարեցման շուրջ[113]։
  • Բանակցությունների երկրորդ փուլը նախատեսվում էր անցկացնել հուլիսի 25-ին Պակիստանի մայրաքաղաք Իսլամաբադ քաղաքում[114]։ Սակայն Աֆղանստանի դեսպանի դստեր առևանգման միջադեպից հետո երկու երկրների դիվանագիտական շփումները ժամանակավորապես դադարեցվել են[115]։
  • Աֆղանստանում խաղաղության շուրջ եռօրյա բանակցությունների նոր փուլը մեկնարկել է օգոստոսի 10-ին Կատարում։ Բացի թալիբներից և Աֆղանստանի Հանրապետության կառավարության ներկայացուցիչներից, քննարկումներին մասնակցում են ՄԱԿ-ի, Եվրոպական Միության, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Պակիստանի, Ուզբեկստանի և ՉԺՀ-ի դիվանագետները։ Հանդիպման ընթացքում ռուսական կողմը գլխավորում Է Աֆղանստանի հարցով Ռուսաստանի նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Զամիր Կաբուլովը, ամերիկացին՝ ԱՄՆ հատուկ ներկայացուցիչ Զալմայ Հալիլզադը[116][117]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ De Luce, Dan; Yusufzai, Mushtaq; Smith, Saphora (2021 թ․ հունիսի 25). «Even the Taliban are surprised at how fast they're advancing in Afghanistan». NBC News. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 8-ին.
  2. ↑ В посольстве РФ сообщили о побеге Гани из президентского дворца
  3. ↑ «A Quarter of Afghanistan's Districts Fall to the Taleban amid Calls for a 'Second Resistance'». Afghanistan Analysts Network. 2021 թ․ հուլիսի 1. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 10-ին.
  4. ↑ Паника и отчаяние в Афганистане: люди бегут от наступающих отрядов «Талибана», BBC, 16.08.2021
  5. ↑ 5,0 5,1 Roggio, Bill (2021 թ․ հունիսի 29). «Taliban doubles number of controlled Afghan districts since May 1». FDD's Long War Journal. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  6. ↑ «Taliban seize key district outside Afghan capital». France24. 2021 թ․ մայիսի 12. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  7. ↑ Roggio, Bill (2021 թ․ հունիսի 3). «UN report on Taliban controlled and contested districts tracks with LWJ data». FDD's Long War Journal. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  8. ↑ «Taliban capture more districts, surround Kabul». Global Village Space. 2021 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  9. ↑ «Some 1,500 Afghan soldiers crossed into Tajikistan over past 2 weeks - Tajik rep to CSTO». Interfax. 2021 թ․ հուլիսի 7. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  10. ↑ Gibbons-Neff, Thomas; Rahim, Najim (2021 թ․ հուլիսի 8). «Taliban Enter Key Cities in Afghanistan's North After Swift Offensive». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  11. ↑ «Baghlan: PD2 of Pul-e-Khumri Held by Taliban, City Under Siege». Tolo News. 2021 թ․ հունիսի 24. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  12. ↑ Robertson, Nic (2021 թ․ հունիսի 24). «Afghanistan is disintegrating fast as Biden's troop withdrawal continues». CNN. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  13. ↑ «Taliban capture Afghanistan's main Tajikistan border crossing». France 24. 2021 թ․ հունիսի 22.
  14. ↑ «Taliban captures Afghanistan's main Tajikistan border crossing». Al Jazeera English. 2021 թ․ հունիսի 22. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  15. ↑ Najafizada, Eltaf (2021 թ․ հունիսի 22). «Taliban Besiege Key Afghan City With U.S. Troops Set to Exit». Bloomberg. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  16. ↑ «Parwan's Shinwari district overrun by Taliban».
  17. ↑ «Taliban forces rapidly gaining ground in Afghanistan as U.S. leaves». NBC News (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 27-ին.
  18. ↑ «Germany, Italy Complete Troop Exit From Afghanistan». Voice of America. 2021 թ․ հուլիսի 2.
  19. ↑ Roggie, Bill (2021 թ․ հուլիսի 5). «Afghanistan at risk of collapse as Taliban storms the north». FDD's Long War Journal. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 8-ին.
  20. ↑ «Taliban says it controls '85 percent' of Afghan territory, made no ceasefire promise to US». France24. 2021 թ․ հուլիսի 9. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  21. ↑ Nossiter, Adam (2021 թ․ հուլիսի 9). «Taliban Enter Kandahar City and Seize Border Posts». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 10-ին.
  22. ↑ Афганистан решил использовать комендантский час Новости на RTVI, 27 июля 2021 года
  23. ↑ США продолжат бомбить Афганистан в случае новых наступлений талибов «Российская газета», 25 июля 2021 года
  24. ↑ Премьер Пакистана: США испортили ситуацию в Афганистане «Российская газета», 28 июля 2021 года
  25. ↑ Пакистанские талибы заявили о подготовке к войне против пакистанских военных и разведки Interfax, 28 июля 2021 года
  26. ↑ В Пакистане есть силы, которые хотят повторить опыт талибов ТАСС, 29 июля 2021 года
  27. ↑ Четыре телеканала прекратили работу в Афганистане из-за наступления боевиков РосБалт, 3 августа 2021 года
  28. ↑ Москва готова к сценарию полного захвата талибами власти в Афганистане // Interfax, 29 июля 2021 года
  29. ↑ Президент Афганистана связал ухудшение ситуации в стране с выводом сил США ТАСС, 2 августа 2021 года
  30. ↑ Руководство Афганистана обвиняет США в том, что они оставили их один на один с талибами Արխիվացված 2021-08-05 Wayback Machine NEWS-FRONT, 3 августа 2021 года
  31. ↑ Последние новости из Афганистана // Русская служба Би-Би-Си
  32. ↑ Талибы пригрозили покончить с президентом Афганистана // Lenta.ru, 2 августа 2021
  33. ↑ Талибы заявили, что время президента Афганистана Гани истекло // ՌԻԱ Նովոստի, 2 августа 2021
  34. ↑ Президент Афганистана рассказал, в какую сторону изменился «Талибан» // РАДИО Sputnik, 2 августа 2021 года
  35. ↑ Ещё раз о наступлении талибов // Русская служба Би-Би-Си, 3 августа 2021
  36. ↑ «Taliban kills head of Afghanistan gov't's media department». Al Jazeera. 2021 թ․ օգոստոսի 6. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  37. ↑ Талибы расстреляли пресс-секретаря правительства Афганистана Рамблер-Ньюс, 6 августа 2021 года
  38. ↑ Дипломаты ответили на данные об убийстве возле посольства России в Кабуле // РБК, 6 августа 2021
  39. ↑ «Death toll in Taliban attack on Kabul rises to 13». 2021 թ․ օգոստոսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 4-ին.
  40. ↑ «Taliban take first Afghan province capital». The West Australia. AAP. 2021 թ․ օգոստոսի 6. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  41. ↑ Маршал Дустум выступил с заявлением kun.uz, 6 августа 2021 года
  42. ↑ Талибы сожгли дом маршала Дустума ТАСС, 6 августа 2021 года
  43. ↑ Талибы штурмуют города dw.com, 7 августа 2021 года
  44. ↑ Наступление талибов на севере Афганистана продолжается Русская служба Би-Би-Си, 8 августа 2021 года
  45. ↑ Талибан берёт под контроль Талукан ТАСС, 8 августа 2021
  46. ↑ Посольство США в Кабуле сделало ряд заявлений // РИА НОВОСТИ, 7 августа 2021
  47. ↑ МИД Великобритании призвал граждан немедленно покинуть Афганистан // Regnum, 7 августа 2021
  48. ↑ В ООН предупредили о катастрофических последствиях войны в Афганистане // REGNUM, 7 августа 2021 года
  49. ↑ New York Times: Планы Байдена в отношении Афганистана не изменились // ТАСС, 8 августа 2021 года
  50. ↑ США отправили бомбардировщики B-52 в Афганистан для борьбы с талибами // Взгляд
  51. ↑ Бомбардировщики B-52 США нанесли авиаудары по талибам в Афганистане // Lenta.ru, 7 авг
  52. ↑ Американские бомбардировщики ликвидировали более 200 талибов на севере Афганистана Արխիվացված 2021-08-08 Wayback Machine // RusNext
  53. ↑ «US sends bombers to halt Taliban advance». Arab News. 2021 թ․ օգոստոսի 7. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 9-ին.
  54. ↑ Последствия американских авиаударов // ТАСС, 8 августа 2021
  55. ↑ Брифинг в Пентагоне // ТАСС, 12 августа 2021 года
  56. ↑ «СМИ: "Талибан" контролирует около 90% территории Афганистана». ТАСС. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  57. ↑ «AP: талибы взяли под контроль все погранпереходы в Афганистане». РИА Новости. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  58. ↑ «Талибы начали наступление на Кабул». РИА Новости. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  59. ↑ Власти Афганистана опровергли нападение талибов на Кабул // Известия, 15 августа 2021
  60. ↑ «Afghan president to abdicate after Taliban entered Kabul: Sources». Al Arabiya English (անգլերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  61. ↑ СМИ: президент Афганистана подаст в отставку и передаст власть талибам // Дождь, 15 августа 2021
  62. ↑ «СМИ: в Кабуле закрыты офисы, школы и магазины из-за угрозы наступления талибов». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  63. ↑ «Taliban Says It Will Not Enter Kabul by Force». TOLOnews (անգլերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  64. ↑ 64,0 64,1 «СМИ: талибы полностью окружили Кабул и входят в аэропорт». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  65. ↑ «"Талибан" объявил об установлении своего контроля на всей территории Афганистана». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  66. ↑ Елизавета Наумова (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Жители Кабула массово покинули город после сообщений о захвате власти талибами». Lenta.ru. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  67. ↑ «"Талибан" готовится взять под контроль Кабул. Что происходит в столице Афганистана». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  68. ↑ «Талибы прибыли в президентский дворец в Кабуле». Московский комсомолец (ռուսերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  69. ↑ Анастасия Лежепекова (2021 թ․ օգոստոսի 15). «СМИ: передача власти в Афганистане состоится 15 августа в президентском дворце». Газета.ru. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  70. ↑ «Источник назвал условия отставки президента Афганистана». ՌԻԱ Նովոստի. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  71. ↑ Президент Афганистана в ближайшие часы сложит с себя полномочия, 15.08.2021
  72. ↑ «Taliban etenee syvemmälle Kabuliin, presidentti on poistunut maasta». Yle Uutiset (ֆիններեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  73. ↑ «AP: талибы намерены провозгласить о создании «Исламского Эмирата Афганистан»». RT на русском (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  74. ↑ «В Пакистане заявили о готовности предоставить убежище афганским журналистам с семьями». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  75. ↑ Екатерина Андреева (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Советники президента Афганистана прибыли в аэропорт Кабула для вылета из страны». Lenta.ru. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  76. ↑ «DPA: ФРГ начнет эвакуацию своих граждан из Кабула 16 августа». ТАСС. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  77. ↑ «СМИ: США намерены эвакуировать персонал посольства в Кабуле до вторника». ТАСС. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  78. ↑ Посол России в Афганистане рассказал о результатах встречи с талибами. РИА «Новости»
  79. ↑ «Вице-президент Афганистана объявил себя действующим главой государства. Он призвал к сопротивлению талибам». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  80. ↑ «Сын Ахмад Шаха Масуда собирает силы против талибов в Панджшере». Sputnik Таджикистан (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  81. ↑ Силы сопротивления начали бои с талибами в Афганистане // Lenta.ru, 17 авг
  82. ↑ Талибы пока не стали полновластными хозяевами Афганистана // НГ, 18.08.2021
  83. ↑ В соцсетях появились записи стрельбы талибов по протестующим в Джелалабаде // Интерфакс
  84. ↑ «Situación en Afganistán» [Situation in Afghanistan]. www.cancilleria.gob.ar (Spanish). Ministry of Foreign Affairs and Worship. 2021 թ․ օգոստոսի 16. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 16-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  85. ↑ «Situação no Afeganistão». gov.br/mre (պորտուգալերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 16.
  86. ↑ В Великобритании заявили о готовности сотрудничать с талибами, если они придут к власти ТАСС, 14 июля 2021 года
  87. ↑ Klingert, Liv (2021 թ․ օգոստոսի 12). «Foreign minister: Germany won't give aid to Afghanistan if Sharia law is enforced». Politico. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 12-ին.
  88. ↑ «The government (S), V, SF, RV, EL, KF, LA, KD and Å agree on new support measures for endangered Afghan local employees with Danish connections». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  89. ↑ ЕС не будет признавать режим «Талибана» в случае военного захвата власти в Афганистане «Коммерсантъ», 31 июля 2021 года
  90. ↑ Dikshit, Sandeep (2021 թ․ հուլիսի 13). «Jaishankar to push for conciliation in Afghanistan». Tribune India. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 13-ին.
  91. ↑ Indonesia, C. N. N. «Situasi Memanas, Kemlu Imbau WNI Tinggalkan Afghanistan». internasional (ինդոնեզերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  92. ↑ Mediatama, Grahanusa (2021 թ․ հուլիսի 23). «Afganistan memanas, anggota Komisi I DPR desak pemerintah evakuasi WNI». kontan.co.id (ինդոնեզերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  93. ↑ «Hardliner Lawmaker In Iran Says Taliban Are Not Like Other Militants». Iran International. 2021 թ․ հուլիսի 13. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 13-ին.
  94. ↑ Rozanskij, Vladimir (2021 թ․ հուլիսի 16). «Russia, China and Central Asian nations prepare for Taliban victory». Asia News. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 16-ին.
  95. ↑ Meduza. «Как отреагировала планета на победу Талибана в Афганистане». Meduza (Русский). Meduza.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  96. ↑ Paul D. Shinkman (2021 թ․ օգոստոսի 12). «China Preparing to Recognize Taliban if Kabul Falls: Sources». U.S. News & World Report (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  97. ↑ McClure, Tess (2021 թ․ օգոստոսի 16). «New Zealand to deploy troops to aid citizens' evacuation from Afghanistan». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  98. ↑ Совет Безопасности ООН выступил против восстановления исламского эмирата в Афганистане «Независимая газета», 3 августа 2021 года
  99. ↑ «Pakistan should be seen as facilitator, not guarantor in Afghan peace process: DG ISPR». The News International. 2021 թ․ հուլիսի 10. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 12-ին.
  100. ↑ «Tajikistan Seeks Russia-Led Alliance's Aid as Violence Builds on Afghan Border». The Moscow Times. 2021 թ․ հուլիսի 8. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 12-ին.
  101. ↑ Россия проведёт военные учения на афганской границе Круглосуточная служба новостей RuNews24, 16 июля 2021 года
  102. ↑ «Заседание Совета Безопасности Республики Таджикистан | Президенти Тоҷикистон - President of Tajikistan - Президент Таджикистана - رئيس جمهورية تاجيكستان».
  103. ↑ Lalzoy, Najibullah (2021 թ․ հուլիսի 12). «Turkmenistan deploying troops, heavy weapon on border with Afghanistan». Khaama. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 12-ին.
  104. ↑ «Iran and Russia move to fill diplomatic vacuum in Afghanistan». the Guardian (անգլերեն). 2021 թ․ հուլիսի 9. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  105. ↑ Liptak, Kevin (2021 թ․ հուլիսի 8). «Biden defends pulling US out of Afghanistan as Taliban advances: 'We did not go to Afghanistan to nation-build'». CNN. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  106. ↑ Khan, Wajahat (2021 թ․ հուլիսի 9). «Biden defends Afghanistan pullout as Taliban gain ground». Nikkei Asia. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 9-ին.
  107. ↑ Afghanistan conflict: As Kabul falls, Biden backlash grows, BBC_News, 16.08.2021
  108. ↑ «Uzbekistan bracing for possible Afghan refugee crisis». Eurasianet. 2021 թ․ հուլիսի 3. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 12-ին.
  109. ↑ «Папа Римский призвал к диалогу стороны конфликта в Афганистане». Газета.ru (ռուսերեն). 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  110. ↑ Талибам дали время «исправиться» «Независимая газета», 14 июля 2021 года
  111. ↑ Meduza. «Как планета отреагировала на победу Талибана в Афганистане». Meduza (Русский). Meduza.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  112. ↑ Талибы назвали условия для перемирия «Коммерсантъ», 15 июля 2021 года
  113. ↑ Талибы заявили о провале переговоров Lenta.ru, 18 июля 2021 года
  114. ↑ Афганские переговоры продолжатся в Пакистане «Известия», 19 июля 2021 года
  115. ↑ Полно брани: Пакистан и Афганистан идут на обострение отношений «Известия», 20 июля 2021 года
  116. ↑ В Катаре начались переговоры по мирному урегулированию в Афганистане REGNUM, 10 августа 2021 года
  117. ↑ Результаты встреч в Катаре ТАСС, 12 августа 2021 года
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թալիբանի_հարձակում_(2021)&oldid=9809813» էջից