Քաբուլի անկում (2021)
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | օգոստոսի 15, 2021 |
| Մասն է | Աֆղանստանի պատերազմ (2015) |
| Վայր | Քաբուլ |
| Արդյունք | Թալիբանի հաղթանակ
|
| Հակառակորդներ | |
.svg){kind=small} Աֆղանստան
| Աֆղանստան Ոչ ռազմական օգնություն  ԱՄՆ.svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն |
| Հրամանատարներ | |
| Հայբաթուլա Ախունդզադա Աբդուլ Գանի Բարադար[5] Սուահիլ Շահին[6] | Աշրաֆ Հանի (արտաքսված)[7] |
| Կողմերի ուժեր | |
| անհայտ | Աֆղանստանի Իսլամական Հանրապետության զինված ուժեր
|
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
Աֆղանստանի մայրաքաղաք Քաբուլը գրավվել է 2021 թվականի օգոստոսի 15-ին թալիբների հարձակման արդյունքում։ Գրավումը տեղի է ունեցել նախագահ Աշրաֆ Հանիի ՝ երկրից փախչելուց և նախագահական պալատից հեռանալուց ժամեր անց։ Աֆղանստանի տարածաշրջանային մայրաքաղաքների մեծ մասը հայտնվել է թալիբների վերահսկողության տակ, երբ ԱՄՆ-ն սկսել է իր զորքերը դուրս բերել, ինչը պետք է ավարտվեր մինչև 2021 թվականի սեպտեմբերի կեսերը։
Լարված բանակցությունները շարունակվում են թալիբների պատվիրակության և աֆղան պաշտոնյաների միջև, թեև դժվար թե դրանք այլ արդյունքի հանգեցնեն, քան կառավարության անվերապահ հանձնումը[9][10][11]։ Թալիբները պահանջել են իշխանության խաղաղ փոխանցում[11], իսկ Աֆղանստանի միջազգայնորեն ճանաչված կառավարությունը հայտարարել է, որ պատրաստ է ենթարկվել դրան[12]։ Այնուամենայնիվ, Աֆղանստանի Իսլամական Հանրապետության կառավարությունը պահանջել է իշխանությունը փոխանցել անցումային կառավարությանը, մինչդեռ թալիբները ցանկանում են իշխանության ամբողջական փոխանցում[13]։ ՆԱՏՕ-ի ուժերը շարունակում են իրենց ներկայությունը Քաբուլում[14]։
Նախապայմաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2021 թվականի մայիսի 1-ին՝ Աֆղանստանից ամերիկյան զորքերի մեծ մասի դուրսբերմանը զուգընթաց «Թալիբան» շարժման զինյալներն իրենց դաշնակիցների հետ լայնածավալ հարձակում են սկսել։ Ամբողջ երկրում արագ պարտություն կրելուց հետո Աֆղանստանի ազգային բանակը քաոսի մեջ է հայտնվել։ Օգոստոսի կեսերին միայն երկու ստորաբաժանումներ են մնացել մարտական պատրաստության մեջ՝ 201-րդ կորպուսը և 111-րդ դիվիզիոնը, որոնք տեղակայված է Քաբուլում։ Աֆղանստանի մայրաքաղաքը շրջափակվել է այն բանից հետո, երբ թալիբների ուժերը գրավել են Մեհթարլան, Շարանան, Գարդեզը, Ասադաբադը և այլ քաղաքներ, ինչպես նաև երկրի արևելյան տարածքները։ Քաղաքի անկմանը նախորդող օրերին Քաբուլում իրավիճակի կանխատեսումները կտրուկ վատացել են։ Օգոստոսի սկզբին ԱՄՆ պաշտոնյաների կանխատեսումով Քաբուլը կարող է դիմանալ մի քանի ամիս, սակայն գրավմանը նախորդող շաբաթը ավելի մռայլ կանխատեսումներ է բերել։ Թալիբների Քաբուլ հասնելուց հինգ օր առաջ սպասումները ավելի հոռետեսական են դարձել, և վերլուծությունը ցույց է տվել, որ մայրաքաղաքը կդիմանա «30-ից 90 օր»[15], իսկ վերջին երկու օրերին պաշտոնյաները ակնկալում էին, որ քաղաքը կընկնի մեկ շաբաթվա ընթացքում[16]։
Տարհանում, մարտեր և բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հերաթի անկումից հետո, օգոստոսի 12-ին, Միացյալ Նահանգների և Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունները հայտարարել են Քաբուլի օդանավակայանում համապատասխանաբար 3000 և 600 զինծառայողների տեղակայման մասին, որ ապահովեն իրենց քաղաքացիների, դեսպանատան աշխատակիցների և աֆղան քաղաքացիական անձանց տարհանումը, որոնք աշխատում էին կոալիցիոն ուժերի հետ երկրից դուրս։
Օգոստոսի 15 -ին թալիբների հրամանատարները պաշտոնապես հրամայել են իրենց ուժերին դադարեցնել առաջխաղացումը՝ հայտարարելով, որ իրենք ուժով չեն վերցնի Քաբուլը։ Չնայած այս հրամանին ապստամբներն արդեն մտել էին քաղաք[17]։ Քաբուլի բնակիչները հայտնել են, որ «Թալիբան» շարժման մարտիկները մտել են քաղաքային տարածքներ՝ չնայած իրենց առաջնորդների պաշտոնական հայտարարություններին[9][12]։ Մի քանի բախումներից հետո ապստամբները գրավել են Պուլի-Չարխի բանտը և ազատ են արձակել բոլոր բանտարկյալներին, ներառյալ գերեվարված ԻԼԻՊ-ի և Ալ-Կաիդայի գրոհայիններին[18]։ Թալիբան գրոհայինները բարձրացրել են իրենց դրոշը քաղաքի մի քանի թաղամասերում և որոշ ոստիկանների ստիպել են հանձնել զենքերը[9]։ Թալիբները նաև գրավել են Բագրամի ավիաբազան և Փարվանի կալանավայրը, որտեղ տեղակայված էին 5000 բանտարկյալներ[9][19]։
Մայրաքաղաքի վրա թալիբների հարձակման ժամանակ ամերիկյան ռազմական CH-47 և UH-60, ինչպես նաև ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի CH-46 ուղղաթիռները վայրէջք են կատարել Քաբուլում ԱՄՆ դեսպանատան մոտ՝ տարհանման համար։ Հաղորդվում է, որ դիվանագետներին կարգադրվել է ոչնչացնել բոլոր գաղտնի փաստաթղթերը[20]։ Խուճապ է տարածվել քաղաքի խաղաղ բնակիչների շրջանում, և շատերը շտապել են իրենց տներ կամ օդանավակայան, որը մնացել է կառավարության վերահսկողության տակ[9][21]։ Գերմանիայի կառավարությունը հայտարարել է, որ տարհանման է ուղարկում A400M ինքնաթիռը դեսանտային զորախմբով։ Գերմանիայի կառավարությունը նաև հայտարարել է, որ իրավիճակի հրատապության պատճառով խորհրդարանի անհրաժեշտ հաստատումը կպահանջի տարհանման ավարտից հետո[22]։
Ալբանիայի վարչապետ Էդի Ռաման հայտարարել է, որ իր կառավարությունը բավարարել է Ամերիկայի խնդրանքը՝ տարհանվածների համար տարանցիկ հանգույց դառնալու համար[23]։ Հաղորդվում է, որ Իտալիայի կառավարությունը իր դեսպանատան աշխատակիցներին, ինչպես նաև աֆղանստանցի 30 աշխատակիցների ընտանիքներին տեղափոխել է Քաբուլի օդանավակայան՝ կարաբինյերների հսկողությամբ, որպեսզի պատրաստվեն տարհանմանը[24]։
Հաղորդվում էր, որ Հնդկաստանի կառավարությունը պատրաստել էր C-17 ինքնաթիռը՝ հնդկական դիվանագիտական անձնակազմին տարհանելու համար, սակայն ակնկալում էր, որ Թալիբանը ավելի երկար ժամանակ կպահանջի Քաբուլը գրավելու համար[25]։
Աֆղանստանի ներքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել, որ Աֆղանստանի նախագահ Աշրաֆ Հանին որոշել է հրաժարվել իշխանությունից, և կձևավորվի ժամանակավոր կառավարություն՝ «Թալիբան» շարժման ներկայացուցիչների գլխավորությամբ[26]։ Այս հայտարարությունից հետո մարտերը հանդարտվել են[9]։ Նաև հաղորդվել է, որ առավոտյան ժամը 11:17-ին Թալիբանի բանակցողները ժամանել են նախագահական պալատ՝ իշխանության փոխանցումը սկսելու համար[27]։ Չնայած բանակցությունները լարված են եղել, կառավարությունը հայտարարել է ապստամբներին խաղաղ ճանապարհով Քաբուլը հանձնելու պատրաստակամության մասին[11][12] և խաղաղ բնակիչներին կոչ է արել հանգստություն պահպանել[21]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Afghan president flees the country as Taliban move on Kabul». AP NEWS. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Afghan President Ghani leaves country – reports». BBC News. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Joanna Walters; Alex Mistlin; Jessica Murray; Helen Sullivan (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Taliban claim they will soon declare 'Islamic Emirate of Afghanistan' after President Ghani said to have fled – live». The Guardian.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «'At the gates': Taliban ready to take Afghan capital».
- ↑ «The Taliban's terrifying triumph in Afghanistan». Economist. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «'At the gates': Taliban ready to take Afghan capital». www.aljazeera.com. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Batchelor, Tom (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Afghan president Ashraf Ghani flees capital Kabul for Tajikistan as Taliban enter city». The Independent. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 8,0 8,1 Roggio, Bill (2021 թ․ օգոստոսի 14). «Taliban encircling Afghan capital Kabul, prepping final assault through east». FDD's Long War Journal. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Mistlin, Alex; Sullivan, Helen; Harding, Luke; Borger, Julian; Mason, Rowena (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Afghanistan: Kabul to shift power to 'transitional administration' after Taliban enter city – live updates». The Guardian. ISSN 0261-3077. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ «Afghanistan: Heavy fighting ongoing on the outskirts of Kabul as of early Aug. 15; a total blackout reported in the city». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 «Taliban enter Kabul, await 'peaceful transfer' of power». AP NEWS. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 «Afghanische Regierung kündigt friedliche Machtübergabe an». FAZ. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Taliban officials: there will be no transitional government in Afghanistan». Reuters. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «NATO says it is helping keep Kabul airport open for evacuations». Reuters. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Lamothe, Dan (2021 թ․ օգոստոսի 10). «U.S. officials warn collapse of Afghan capital could come sooner than expected». The Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ «Taliban expected to reach Afghan capital Kabul 'in seven days', ITV News learns». ITV News. 2021 թ․ օգոստոսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- ↑ «Afghanistan Live Updates: Taliban Advances on Kabul; U.S. Embassy Evacuation Underway». The New York Times. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ Ankel, Sophia (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Video shows thousands of prisoners, reportedly including Islamic State and al Qaeda fighters, freed from Kabul jail by the Taliban». Business Insider. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Afghan forces surrender Bagram air base to Taliban». The Economic Times. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Taliban Fighters Enter Kabul As Helicopters Land At U.S. Embassy». NPR.org. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ 21,0 21,1 Tanzeem, Ayesha (2021 թ․ օգոստոսի 15). «Reports: Taliban Enter Kabul». VOA. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Germany sending A400M planes for Kabul evacuation – Bild am Sonntag». Reuters. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Albania ready to temporarily house Afghan refugees, PM Rama says». Reuters. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «The Latest: Afghan leaders form council to meet Taliban». ABC News. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «India preps to evacuate envoys, citizens still in Afghanistan as Taliban enters Kabul». Hindustan Times. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Afghan president to abdicate after Taliban entered Kabul: Sources». Al Arabiya English. 2021 թ․ օգոստոսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.
- ↑ «Afghan official tells AP that Taliban negotiators heading to presidential palace to prepare for a 'transfer' of power». ABC News. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին.