Վլադիմիր Վերնադսկի

Վլադիմիր Վերնադսկի; Владимир Вернадский
Ծնվել է	փետրվարի 28 (մարտի 12), 1863; Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	հունվարի 6, 1945[…] (81 տարեկան); Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Բնակության վայր(եր)	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Խորհրդային Ռուսաստան և ԽՍՀՄ
Ազգություն	ուկրաինացի
Դավանանք	աթեիզմ
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, երկրաբան, կենսաբան, կենսաքիմիկոս, քիմիկոս, համալսարանի դասախոս, բնապահպանագետ, երկրաքիմիկոս, հանքաբան և ուսուցիչ
Հաստատություն(ներ)	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան, Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան, Մոսկվայի կայսերական համալսարան, Տավրիդայի Վ. Ի. Վերնադսկու անվան ազգային համալսարան, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա և Մոսկվայի պետական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	երկրաբանություն, բյուրեղագիտություն, Միներալոգիա, Երկրաքիմիա, Q3652545?, կենսաբանություն, Կենսաերկրաքիմիա, փիլիսոփայություն և երկրաբանության պատմություն
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր և member of the State Council of the Russian Empire?
Անդամակցություն	Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	բնական գիտությունների դոկտոր և գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն, ուկրաիներեն, ֆրանսերեն և գերմաներեն
Գիտական ղեկավար	Վասիլի Դոկուչաև և Անդրեաս Արծրունի
Եղել է գիտական ղեկավար	Ալեքսանդր Ֆերսման, Լեոնիդ Կուլիկ և Ալեքսանդր Վինոգրադով
Հայտնի աշակերտներ	Ալեքսանդր Ֆերսման, Veniamin Silbermintz? և Bruno Brunowsky?
Ինչով է հայտնի	Կենսաքիմիայի հիմնադիր
Ազդվել է	Վասիլի Դոկուչաև
Ազդել է	Ալեքսանդր Ֆերսման
Պարգևներ	; և
Կուսակցություն	Կադետներ
Ամուսին(ներ)	Q110364095?
Երեխա(ներ)	George Vernadsky? և Nina Volodymyrivna Vernadska?
Հայր	Ivan Vernadsky?
Մայր	Anna Petrovna?
	Ստորագրություն;
	Vladimir Vernadsky Վիքիպահեստում

Վլադիմիր Իվանովիչ Վերնադսկի (ռուս.՝ Владимир Иванович Вернадский, փետրվարի 28 (մարտի 12), 1863^[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[2] - հունվարի 6, 1945(1945-01-06)^[2]^[1]^[3]^[…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[2]), 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի առաջին կեսի ռուս խորհրդային գիտնական, բնագետ, մտածող և հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս, Ուկրաինական ԽՍՀ ԳԱ առաջին նախագահ (1919-1921), Չեխոսլովակիայի (1926) և Փարիզի (1928) ԳԱ անդամ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկություն և պատանեկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1863 թվականի փետրվարի 28-ին Սանկտ Պետերբուրգում ազնվական ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Իվան Վերնադսկին, համաձայն ընտանեկան լեգենդի, եղել է զապորոժյան կազակների սերունդ։ Մինչև իրենց տեղափոխությունը Սանկտ Պետերբուրգ, նա եղել է տնտեսագիտության պրոֆեսոր Կիևում։ Պետերբուրգում զբաղեցրել է գաղտնի խորհրդատուի պաշտոն։ Մայրը՝ Աննա Պետրոսին, ռուս ազնվական էր։

1868 թվականին Վերնադսկիների ընտանիքն անբարենպաստ կլիմայի պատճառով տեղափոխվում են Խարկով՝ Ռուսական կայսրության առաջատար գիտական և մշակութային կենտրոններից մեկը։ 1873 թվականին Վլադիմիրը ընդունվում է Խարկովի դասական գիմնազիայի առաջին դասարան։

1885 թվականին ավարտել է Պետերբուրգի համալսարանի ֆիզ-մաթեմատիկական ֆակուլտետը։ 1890 թվականից եղել է Մոսկվայի համալսարանի պրիվատ-դոցենտ, 1898-1911 թվականներին՝ Մոսկվայի համալսարանի պրոֆեսոր։

1922-1939 թվականներին՝ իր կազմակերպած պետական ռադիումային ինստիտուտ տնօրեն։ Վերնադսկին 1927 թվականին ԽՍՀՄ ԳԱ համակարգում կազմակերպում է կենդանի նյութի բաժին, 1929 թվականից՝ կենսաերկրաքիմիայի լաբորատորիա (տնօրեն՝ 1927-1945), որը հետագայում դառնում է Վերնադսկու անվան երկրաքիմիայի և անալիտիկ քիմիայի ինստիտուտ։

Գիտական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր հետազոտություններում Վերնադսկին առաջ է քաշել գործնական նշանակության գիտական պրոբլեմներ, մշակել միներալների ծագման նոր էվոլյուցիոն տեսություն (գենետիկ միներալոգիա)։ Նրա ստեղծած կենսաերկրաքիմիան ուսումնասիրում է այն երկրաքիմական պրոցեսները, որոնց մեջ մասնակցում են օրգանիզմները։

Կենսոլորտի մասին ժամանակակից ուսմունքի հիմնադիրն է։ Այդ ուսմունքի մեծ դերը հատկապես բացահայտվեց սկսած 20-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Դրան նպաստեցին էկոլոգիայի և արդի գիտատեխ․ հեղափոխության զարգացումը, որոնք առաջնակարգ խնդիր են դարձրել բնության վրա մարդու ազդեցության խնդիրը։ Վերնադսկու աշխատությունների շատ էջեր նվիրված են բնագիտության փիլիսոփայական հարցերին, գիտական մտքի և գիտական աշխարհայացքի էվոլյուցիայի վերլուծությանը, գիտության կաոուցվածքի հետազոտմանը։

Վերնադսկու դպրոցից են եղել Ա․ Ե․ Ֆերսմանը, Դ․ Ի․ Շչերբակովը, Ա․ Պ․ Վինոգրադովը, Ա․ Ա․ Սաուկովը։

Ուսմունքը կենսոլորտի և նոոսֆերայի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենսոլորտը ընդգրկում է ամբողջ Երկիր մոլորակը, ծածկելով այն կենդանի նյութերի թաղանթով

Կենսոլորտի ամբողջական ուսմունքը ստեղծել է Վ. Ի. Վերնադսկին։ Նա առաջին անգամ կենդանի մարմիններին հատկացրել է Երկիր մոլորակի կարևորագույն վերարտադրողական ուժի տեղը, հաշվի առնելով նրանց գործունեությունը ոչ միայն ներկայիս ժամանակում, այլև անցյալում։

Բնակության հասցեներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սանկտ Պետերբուրգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1881-1897 - աշխատել և սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի առափնյա փողոցում։

Մոսկվա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1891-1911 - 20 տարի աշխատել է Մոսկվայի պետական համալսարանում Մոխովի փողոց^[5]։

Սիմֆերոպոլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1920-1921 - ««Վորոնցով» տուն Սալգիրկա այգում։

Ղազախստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1941-1943 - Ղազախստանի ԽՍՀ-ի Բորովո գյուղ։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակ (1943)։
Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։
ԽՍՀՄ ԳԱ-ում սահմանված են եղել Վ․ Ի․ Վերնադսկու անվան դրամական մրցանակ (1943 թվականից) և ոսկե մեդալ (1963 թվականից)։



Հուշադրամ՝ Ռուսաստան, 1993 թվական	Հուշադրամ Ուկրաինա, 2003 թվական,	Հուշադրամ Ռուսաստան, 2013 թվական	Ոսկե մեդալ Գիտությունների ակադեմիա, ԽՍՀՄ, 1963 թվական	«Վերանդսկու 3-րդ աստիճանի աստղ» շքանշան , 1998 թվական	Վերանդսկու ոսկո մեդալ, Ուկրաինա, 2003 թվական

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Виноградов А. П. Вернадский Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 536—537.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Czech National Authority Database
↑ Вернадский В. И. Минералогический кабинет имп. Московского университета // Описание лабораторий, изданное к 12-му съезду русских естествоиспытателей и врачей: [1909-1910]. М.: тип. Моск. ун-та, 1910. С. 1-5.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Агафонов В. К. Академик В. И. Вернадский // Новоселье. —Нью-Йорк, 1946. — С. 129—146.
Агафонов В. К. Личные впечатления и воспоминания о Владимире Ивановиче Вернадском // Очерки по истории геологии знаний. — М.: Издательство АН СССР, 1963. — В. 11. — С. 107—123.
Бекман И. Н. Радий. — М.: МГУ имени М. В. Ломоносова, 2010. — (Учебное пособие).
// Бюллетень Комиссии по разработке научного наследия академика Վ. Ի. Վերնադսկի. — 1988. — № 3.
Вернадский, Владимир Иванович // Философский энциклопедический словарь / Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — 840 с. — 15 000 экз.
Вернадский, Владимир Иванович // Новая российская энциклопедия. — М.: Энциклопедия, 2007. — Т. 3. — С. 375.
Виноградов А. П. Краткая характеристика научной, педагогической и общественной деятельность // Владимир Иванович Вернадский: (1863-1945). — М., Л.: Изд-во АН СССР, 1947. — С. 6-16.
Владимир Вернадский: Жизнеописание. Избранные труды. Воспоминания современников. Суждения потомков / Сост. Г. П. Аксёнов. — М.: Современник, 1993. — 688 с. — ISBN 5-270-01747-4
Галимов Э. М. Об академике В. И. Вернадском : к 150-летию со дня рождения. — М.: Наука, 2013. — 230 с. — ISBN 978-5-02-038489-7
Гальцева, Р. А., Кузнецов, О. П. Вернадский, Владимир Иванович // Философская энциклопедия В 5-х т. / Под редакцией Ф. В. Константинова. — М.: Советская энциклопедия, 1960—1970.
Між російським і українським берегами. Володимир Вернадський і національне питання (у світлі щоденника 1917-1921 років) // Mappa mundi. Збірник наукових праць на пошану Ярослава Дашкевича з нагоди його 70-річчя. —Львів, 1996. — С. 735-756.
Гумилевский Л. И. Вернадский. — М.: Молодая гвардия, 1988. — (ЖЗЛ).
Добровольский Г. В. Полузабытая, но очень важная для почвоведения и учения о биосфере работа Վ. Ի. Վերնադսկի // Живыеи биокосные системы. — Ростов-н/Д: ЮФУ, 2013. — № 2. — ISSN 2308-9709.
Казначеев, В. П. Учение Վ. Ի. Վերնադսկի о биосфере и ноосфере. — Новосибирск: Наука. — 1989 с. — ISBN 5-02-029200-1
Карако П. С. Философия и методология науки: В. И. Вернадский. Учение о биосфере. — Минск: Экоперспектива, 2007. — 208 с. — ISBN 985-469-188-8
Научное и социальное значение деятельности Վ. Ի. Վերնադսկի։ Сб. науч. тр / [АН СССР, Ин-т истории естествознания и техники, Лен. отд., Комис. по разраб. науч. наследия акад. Վ. Ի. Վերնադսկի]; Под общ. ред. А. Л. Яншина. — Л.: Наука : Лен. отд-ние, 1989. — 416 с. — ISBN 5-02-025715-X
Петросьянц А. М. Атомная энергия в науке и промышленности. — М.: Энергоатомиздат, 1984.
Росов, В. А. В. И. Вернадский и русские востоковеды. Мысли — источники — письма. — СПб.: Сердце, 1993. — 144 с. — 2000 экз. — ISBN 5-88143-006-9
Сорокин В. «Роднее, милее Молчановки ничего нет» // Наука и жизнь : журнал. — 1986. — № 10. — С. 88.
Рукшин С. Е. Орден «Звезда Вернадского» // Universum: Вестник Герценовского университета. — СПб.: РГПУ имени А. И. Герцена, 2007. — № 2. — С. 80-81.
Шашуков Е. А. В. И. Вернадский и В. Г. Хлопин: в едином духовном поле // Тр. Радиевого ин-та им. В. Г. Хлопина. — М.: Радиевый институт имени В. Г. Хлопина, 2007. — Т. XII. — С. 198-206.
Химико-биотические взаимодействия и новое в учении о биосфере Վ. Ի. Վերնադսկի. — М.: МАКС-пресс, 2009. — (Наука. Образование. Инновации. Вып. 10). — ISBN 978-5-317-03005-6
Хронологический указатель трудов: [Составители библиографии: Бебих И. Г., Жидовинов С. Н., Матьева Г. И., Яншина Ф. Т.] // Владимир Иванович Вернадский. — М.: Наука, 1992. — С. 33-87. — (Материалы к биобиблиографии учёных).
Яншин А. Л., Яншина Ф. Т. Краткий очерк научной, педагогической и научно-организационной деятельности // Владимир Иванович Вернадский. — М.: Наука, 1992. — С. 11-32.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վլադիմիր Իվանի Վերնադսկու Էլեկտրոնային արխիվը - գրքերի և հոդվածների հավաքածու
Վլադիմիր Իվանի Վերնադսկու հրատարակչությունները Վ. Ի. Վերնադսկի Archived 2017-09-20 at the Wayback Machine. - Ռուսաստանի գիտական ժառանգությունը Էլեկտրոնային գրադարանում
Վ. Ի. Վերնադսկու օրագիրը
Վ. Ի. Վերնադսկու մասին
Մրցույթ Վ. Ի. Վերնադսկի
Հիմնադրամ Վ. Ի. Վերնադսկի
Ոսկե մեդալ Վ. Ի. Վերնադսկի
Վերնադսկու գերեզմանը
«Վ. Ի. Վերնադսկի – ռուս խորհրդային գիտնական, բնագետ, մտածող և հասարակական գործիչ»։ 2012։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-14-ին։ Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 11
Հոդվածներ և զեկույցներ Archived 2016-12-19 at the Wayback Machine.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 413)։

[_60ca13b724bc7e60-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_e470b5e888d82354-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Виноградов А. П. Вернадский Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 536—537.

[_e76c58c40a4de128-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_1c245382e46575b4-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Czech National Authority Database

[5] Вернадский В. И. Минералогический кабинет имп. Московского университета // Описание лабораторий, изданное к 12-му съезду русских естествоиспытателей и врачей: [1909-1910]. М.: тип. Моск. ун-та, 1910. С. 1-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]