Վարակային հիվանդություններ

Վարակային հիվանդություններ;
	էլեկտրոնային միկրոլուսանկար՝ ներկված մալարիայի հարուցիչ, որը անցնում է աղիքային էպիթելի միջոցով
Տեսակ	հիվանդություն
Պատճառ	հարուցիչ
Հետևանք	infective psychosis?
Բժշկական մասնագիտություն	վարակաբանություն
ՀՄԴ-9	001-139
ՀՄԴ-10	A00-B99
	Infectious diseases and disorders Վիքիպահեստում

Վարակային հիվանդություններ, հիվանդությունների խումբ, հարուցված ախտածին (պաթոգեն) միկրոօրգանիզմների, վիրուսների և պրիոնների ^[2] օրգանիզմ ներթափացմամբ: Որպեսզի ախտածին մանրէն օրգանիզմում հարուցի հիվանդություն այն պետք է ունենա վիրուլենտություն (թունայնություն լատ.՝ virus — թույն ), այսինքն ունենա ունակություն օրգանիզմի դիմադրությունը հաղթահարելու և թունավոր ազդեցություն ցուցաբերելու^[3]: Որոշ ախտածին մանրէներ օրգանիզմի թունավորում առաջացնում են իրենց կենսագործության ընթացքում սինթեզված էկզոտոքսիններով (արտաթույներ), օրինակ՝ դիֆթերիան, փայտացումը, ուրիշները դուրս են թողնում թույներ (էնդոտոքսիններ) իրենց օրգանիզմի ոչնչացման հետևանքով, օրինակ՝ խոլերա, որովայնային տիֆ:

Ինֆեկցիոն հիվանդությունների յուրահատկություններից է գաղտնի շրջանի առկայությունը, այսինքն այն ժամանակահատվածը, որը ընդգրկում է վարակվելուց մինչ առաջին կլինիկական դրսևորումների ի հայտ գալը: Այս ժամանակահատվածի տևողությունը կախված է վարակի ձևից և ախտածնի տեսակից ու կարող է տևել մի քանի ժամից մինչև մի քանի տարի (վերջինս՝ հազվադեպ):

Այն վայրը որտեղից միկրոօրգանիզմները մուտք են գործում տիրոջ օրգանիզմ կոչվում է վարակի մուտքի դուռ: Յուրաքանչյուր ինֆեկցիոն հիվանդության հարուցչի մուտքի դուռը տարբեր է, այսպես, օրինակ խոլերայի վիբրիոնը մուտք է գործում տիրուջ օրգանիզմ բերանի միջոցով և ունակ չէ ներթափանցել մաշկի միջոցով:

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինֆեկցիոն հիվանդությունների դասակարգման մի շարք տարբերակներ կան: Ամենաշատ օգտագործվող դասակարգման եղանակը ինֆեկցիոն հիվանդություների դասակարգումն է ըստ Լ.Վ. Գրոմաշևսկու.

Մարսողական ուղով փոխանցվող վարակներ՝ խոլերա, դիզինտերիա, սալմոնցելյոզ, էյշերիխիոզ և այլն:
Շնչառական ուղով փոխանցվող վարակներ՝ գրիպ, ադենովիրուսային վարակ, կարմրուկ, կապույտ հազ, ջրծաղիկ և այլն:
Արյան միջոցով փոխանցվող վարակներ՝ մալարիա, ՄԻԱՎ և այլն:
Մաշկային ծածկույթներից ներթափանցող վարակ՝ սիբիրյան խոց, փայտացում և այլն:
Տարբեր եղանակներով փոխանցվող վարակներ՝ էնտերովիրուսային վարակներ և այլն:

Ըստ հարուցող օրգանիզմի վարակային հիվանդությունները դասակարգվում են.

Վարկային հիվանդություններ հարուցված պրիոններով՝ Կուրու, մահացուն ընտանեկան անքնություն, Կրեյտցֆելդտ-Յակոբի հիվանդություն:
Վարակային հիվանդություններ հարուցված վիրուսներով՝ գրիպ, պարագրիպ, կարմրուկ, վիրուսային հեպատիտներ, ՄԻԱՎ վարակ, ցիտոմեգալովիրուսային վարակ, ջրծաղիկ և այլն:
Վարակային հիվանդություններ հարուցված բակտերիաներով՝ ժանտախտ, խոլերա, դիզինտերիա, մենինգիտ, սալմոնելյոզ, ստրեպտոկոկ, գոնոկոկ, ստաֆիլոկոկային վարակ և այլն:
Վարակային հիվանդություններ հարուցված նախակենդանիներով՝ ամեոբիազ, տոքսոպլազմոզ, մալարիա, բալանտիդիոզ, կրիպտոսպորիոզ, իզոսպորիոզ, բլաստոցիտոզ, բաբեզիոզ և այլն :
Վարակային հիվանդություններ հարուցված սնկերով՝ էպիդերմոֆիտիա, կանդիդիոզ, կրիպտոկոկոզ, ասպերգիլիոզ, խրոմոմիկոզ, մոկորմիկոզ և այլն:

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Disability-adjusted life year (DALY) տվյալները վարակային և մակաբուծային հիվանդություններից 100000 մարդ 2004 թվականին^[4].

չկան տվյալներ ≤250 250-500 500-1000 1000-2000 2000-3000 3000-4000 5000-6250 6250-12500 12500-25000 25000-50000 ≥50000

Ստորև ներկայացված աղյուսակում թվարկված են այն վարակային հիվանդությունները. որոնցից ըստ ԱՀԿ-ի տվյալների 2002 թվականին մահացել են ավելի քան հարյուր հազար մարդ: Համեմատության համար վերցված են 1993 թվականի տվյալները:

**Աշխարհում մահվան թվերը, որոնց պատճառները վարակային հիվանդություններն են**^[5]^[6]
Տեղը	Մահվան պատճառը	մահացությունը 2002 թվականին, մլն.	% բոլոր մահերի	մահացությունը 1993 թվականին, մլն.	զբաղեցրած տեղը 1993
N/A	Все инфекционные заболевания	14.7	25.9%	16.4	32.2%
1	Ստորին շնչառական ուղիների հիվանդություններ^[7]	3.9	6.9%	4.1	1
2	ՁԻԱՀ/ՄԻԱՎ	2.8	4.9%	0.7	7
3	Աղիքային ինֆեկցիաներ^[8]	1.8	3.2%	3.0	2
4	Տուբերկուլյոզ	1.6	2.7%	2.7	3
5	Մալարիա	1.3	2.2%	2.0	4
6	Կարմրուկ	0.6	1.1%	1.1	5
7	Կապույտ հազ	0.29	0.5%	0.36	7
8	Փայտացում	0.21	0.4%	0.15	12
9	Մենինգիտ	0.17	0.3%	0.25	8
10	Սիֆիլիս	0.16	0.3%	0.19	11
11	Հեպատիտ B	0.10	0.2%	0.93	6
12-17	Արևադարձային հիվանդություններ (6)^[9]	0.13	0.2%	0.53	9, 10, 16-18
Прим.: Այլ պատճառներ են համարվում մայրական և մանկածնական մահացությունը (5.2%), անբավարար սնուցումը (0.9%), ոչ վարակային հիվանդությունները (58.8%), և վնասվածքները (9.1%).</small

Մահացությամբ առաջին տեղում է ՁԻԱՀ/ՄԻԱՎ-ը, տուբերկուլյոզը և մալարիա: Մահացության մակարդակը գրեթե բոլոր նոզոլոգիական միավորներում նվազել է, բացառությամբ ՄԻԱՎ-ի ցուցանիշի, որը որը աճել է 4 անգամ: Երեխաների շրջանում տարածված հիվանդություններ են կարմրախտը, կապույտ հազը, պոլիոմիելիտը, դիֆթերիան, կարմրուկը և փայտացումը, ինչպես նաև մեծ տոկոս են կազմում ստորին շնչառական ուղիների և մարսողական համակարգի հիվանդությունները:

Պատմական համավարակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համավարակը (կամ համաշխարհային համաճարակը) հիվանդություն, որը տարածվում է երկրագնդի հսկայական տարածքի բնակչության վրա:

Հուստինիանոսի ժանտախտ, ժանտախտի պատմության մեջ արձանագրված առաջին համաճարակը։ Բյուզանդական կայսրությունում տարածվել է Հուստինիանոս Ա-ի օրոք (որտեղից էլ անունը), և ակտիվ եղել մոտ երկու դար՝ 541-750 թթ.։ Հետագայում համաճարակը տարածվեց հյուսիսային Աֆրիկայում, Եվրոպայում, Արաբիայում, կենտրոնական և հարավային Ասիայում, սակայն չտարածվեց արևելյան Ասիայում։ Ըստ պատմիչների 544 թ-ին Կոստանդնուպոլիս քաղաքում օրական մահանում էր 5-10 հազար բնակիչ։ Ընդհանուր առմամբ հիվանդության հետևանքով Արևելքում մահացավ 100.000.000, Եվրոպայում՝ 25.000.000 բնակիչ (բնակչության 50-60 %-ը), իսկ Կոստանդնուպոլսում բնակչության 40 %-ը^[10]։
Սև մահ-1347-1352թվականներին Եվրոպայում 5 տարում սպանել է 25 միլիոն մարդու: 14-րդ դարում ժանտախտը Հին Աշխարհի բնակչությունը կրճատեցմոտ 450 միլիոնից մինչև 3503-375 միլիոն մարդու:
15-16-րդ դարերում Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայի տարածքում ըստ եվրոպական հետազոտողների բնական ծաղիկը, կարմրուկը և որովայնային տիֆը համավարակի պատճառ են դարձել աբորիգենային բնակչության շրջանում: 1515 թվականից մինչև 1560 թվականը վարակային հիվանդությունների համավարակը հանգեցրել է Մեքսիկայի բնակչության նվազեցմանը՝ 20 միլիոնից հասցնելով 3 միլիոնի^[11]:
1556 և 1560 թվականներին Եվրոպայում տեղի ունեցավ գրիպի առաջին համաճարակը: Մահացությունը կազմում էր 20%^[11]:
18-րդ դարում բնական ծաղիկը սպանել է 60 միլիոն եվրոպացիների^[12]:
19-րդ դարում տուբերկուլյոզը սպանել է Եվրոպայի հասուն բնակչության գրեթե ¼-ը ^[13]:
1918 թվականին գրիպի համավարակը, որը նաև հայտնի է իսպանկա անունով, սպանել է 25-50 մլն մարդու՝ գրեթե աշխարհի բնակչության 2%-ը^[14]:
Այսօր գրիպից ամեն տարի մահանում է 250 000- 500 000 մարդ ամբողջ աշխարհում:

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանխարգելման միջոցառումներ են.

դեռատիզացի, դեզինսեկցիա՝ կրծողների և փոխանցողների ոչնչացում (առնետներ, մոծակներ, տիզեր);
բարձրացնել օրգանիզմի դիմադրողականությունը հիգիենիկ և ֆիզիկական դաստիարակության միջոցով;
իրականացնել կանխարգելիչ պատվաստումներ;
մեկուսացման միջոցառումներ (կարանտին);
Վարակի աղբյուրի/վարակակրի բուժում:
Կարանտինը վարակի տարածումը դադարացնելու միջոցառումների մի շարք է: Սա ներառում է հիվանդի մեկուսացում, բնակության վայրի ախտահանում, հիվանդի հետ սերտ շփման մեջ գտնվող անձանց մեկուսացում, սոցիալական հեռավորության ապահովում և այլն:

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Disease Ontology release 2019-05-13 — 2019-05-13 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63859901"></a>
↑ Инфекционные болезни // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. II. — ISBN 9965-9746-3-2.
↑ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
↑ World Health Organization (2009-02)։ «Age-standardized DALYs per 100,000 by cause, and Member State, 2004»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին
↑ «The World Health Report (Annex Table 2)» (pdf)։ 2004։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին
↑ «Table 5» (pdf)։ 1995։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին
↑ Заболевания нижних дыхательных путей включают в себя раные пневмонии, грипп и бронхит.
↑ Кишечные заболевания включают в себя холеру, ботулизм и E. coli и другие. См. также: Intestinal infectious diseases
↑ Tropical diseases include Chagas disease, dengue fever, lymphatic filariasis, leishmaniasis, onchocerciasis, schistosomiasis and trypanosomiasis.
↑ "Infectious and Epidemic Disease in History" Արխիվացված է Նոյեմբեր 19, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով:
↑ ^11,0 ^11,1 Dobson, Andrew P., Carter E Robin Infectious Diseases and Human Population History(անգլ.) // Կաղապար:Нп3. — 1996. — Т. 46. — С. 115—126. — doi:10.2307/1312814
↑ "Smallpox". North Carolina Digital History.
↑ Multidrug-Resistant "Tuberculosis". Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է Մարտ 9, 2010 Wayback Machine-ի միջոցով:
↑ "Influenza of 1918 (Spanish Flu) and the US Navy"

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Герценштейн Г. М., Соколов А. М. (1890–1907)։ «Инфекционные болезни»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ
Каталог возбудителей инфекционных болезней, имеющих тенденцию к распространению — глава из книги М. В. Супотницкого.
«Микроорганизмы, токсины и эпидемии». Материалы главы подготовлены по данным Комитета по проблемам возникновения микробных болезней Института медицины Национальной академии наук США.
Фрумер А. Л. (1890–1907)։ «Эпидемические и эндемические болезни»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ

[_296b1f0d65429d73-1] Disease Ontology release 2019-05-13 — 2019-05-13 — 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q63859901"></a>

[2] Инфекционные болезни // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. II. — ISBN 9965-9746-3-2.

[3] Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.

[4] World Health Organization (2009-02)։ «Age-standardized DALYs per 100,000 by cause, and Member State, 2004»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին

[5] «The World Health Report (Annex Table 2)» (pdf)։ 2004։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին

[6] «Table 5» (pdf)։ 1995։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-25-ին

[7] Заболевания нижних дыхательных путей включают в себя раные пневмонии, грипп и бронхит.

[8] Кишечные заболевания включают в себя холеру, ботулизм и E. coli и другие. См. также: Intestinal infectious diseases

[9] Tropical diseases include Chagas disease, dengue fever, lymphatic filariasis, leishmaniasis, onchocerciasis, schistosomiasis and trypanosomiasis.

[10] "Infectious and Epidemic Disease in History" Արխիվացված է Նոյեմբեր 19, 2012 Wayback Machine-ի միջոցով:

[Dobson-11] 11,0 ^11,1 Dobson, Andrew P., Carter E Robin Infectious Diseases and Human Population History(անգլ.) // Կաղապար:Нп3. — 1996. — Т. 46. — С. 115—126. — doi:10.2307/1312814

[12] "Smallpox". North Carolina Digital History.

[13] Multidrug-Resistant "Tuberculosis". Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է Մարտ 9, 2010 Wayback Machine-ի միջոցով:

[14] "Influenza of 1918 (Spanish Flu) and the US Navy"

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]