Սիսիանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Այս հոդվածը ներկայացնում է Հայաստանի Սյունիքի մարզի Սիսիան քաղաքի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թվականին հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 78 հուշարձան (34 միավոր)։


հուշարձան կառուցված վայր, հասցե կոորդ համարանիշ նշան. հավելյալ նշումներ պատկեր
Ամրոց բրոնզի դար քաղաքի հս-աե եզրին, Որոտան գետի ձախա­կողմյան բարձր քա­րա­փին, Սիսիան - Աղի­տու ճանա­պարհի ամե­նա­­բարձր հատվածում, Սյու­նի բերդից մոտ 20 մ աե 9.6/1 Հ մասնակի ավերված բեռնել պատկեր

Ամրոց Ծակ քար միջնա­դար քաղաքի արևմտյան մա­սում, Սբ. Հովհաննես ե­կե­ղեցու հարևա­նությամբ 9.6/2 Հ Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին, 1975թ․, Սիսիան (2019) 05.jpg բեռնել պատկեր

Ամրոց Սյունի (Սյունի բերդ) վաղ միջ­­նա­դար քաղաքի հս-աե եզրին, Որոտան գետի ձախա­կողմյան բարձր քա­րա­փին, Սիսիան - Աղի­տու ճանա­պարհի ամե­նա­­բարձր հատվածում 9.6/3 Հ ավերված բեռնել պատկեր

Ամրոց Քարաբերդ մ.թ.ա. 2-1 հզ քաղաքի հս-ամ եզրին 9.6/4 Հ բեռնել պատկեր

Բնակատեղի մ.թ.ա. 2-1 հզ Որոտանի բարձրադիր ձախ ափին, Սբ. Հովհաննես եկեղեցու մոտ տարածվող գերեզմանոցից հս-աե 9.6/5 Հ ավերված բեռնել պատկեր

Բնակատեղի Զորաց քարեր մ.թ.ա. 3 հզ վերջ – 1 հզ 2-րդ կես քաղաքից 3 կմ հս, ընդարձակ հրվանդանի վրա 9.6/6 Հ «Ղոշուն դաշ», ավերված Zorats Karer Menhir5.jpg բեռնել պատկեր

Աստղադիտարան Քարահունջ 9.6/6.1 Հ մենաքարերի խումբ, վերան­վանվել է ՀՀ Կառա­վա­րու­թյան 29.07.04 թ. N 1095-Ն որոշմամբ Armenian Qarhunj01.jpg բեռնել պատկեր

Դամբարանադաշտ մ.թ.ա. 3 հզ վերջ – 1 հզ 2-րդ կես 9.6/6.2 Հ բեռնել պատկեր

«Արքայական» դամբարան մ.թ.ա. 2 հզ 1-ին կես դամբարանադաշտի բարձրադիր` աե մասում 9.6/6.2.1 Հ բեռնել պատկեր

Դամբարան մ.թ.ա. 2-1 հզ Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց մոտ 800 մ հս, սարալանջին 9.6/7 Հ բեռնել պատկեր

Դամբարան մ.թ.ա. 1 դ. կես քաղաքի աե թաղա­մա­սում, պանրա­գոր­ծա­րանի մոտ 9.6/8 Հ իշխանական դամբարան բեռնել պատկեր

Դամբարան մ.թ. 1 դ. սկիզբ քաղաքի աե թաղա­մա­սում, իշխանական դամբարանից մոտ 150 մ հս-աե 9.6/9 Հ վաղ երկաթե­դարյան դամբարանում կատար­ված երկրոր­դա­կան թաղում բեռնել պատկեր

Դամբարանադաշտ մ.թ.ա. 2 հզ սկիզբ - 1 հզ 2-րդ կես Որոտանի ձախ ափին, Սիսիան, Ղզլջուղ և Անգեղակոթ բնակավայրերի միջև 9.6/10 Հ առանձին դամբարանաբլուրներ բեռնել պատկեր

Դամբարանադաշտ մ.թ.ա. 1 հզ սկիզբ քաղաքից մոտ 4 կմ հս, Սիսիան - Գորիս մայրու­ղու երկարությամբ 9.6/11 Հ բեռնել պատկեր

Դամբարանադաշտ Սիսիան - 1 մ.թ.ա. 2 հզ - 9-8 դդ. փորձակայանի տարածքում 9.6/12 Հ ավերված բեռնել պատկեր

Դամբարանադաշտ Սիսիան - 2 մ.թ.ա. 2 հզ սկիզբ - մ.թ.ա. 1 հզ 1-ին կես քաղաքի աե մատույցներում, աղբանոցի տարածքում 9.6/13 Հ Որոտանի կիրճի եզրից ձգվում է մինչև Սյունի բերդ բեռնել պատկեր

Եկեղեցի Սբ. Հովհաննես (Սիսավանի Սբ. Հովհաննես եկեղեցի, Սյունի վանք) 670-689 թթ. քաղաքի ամ կողմում 39°30′ հս․. լ. 46°06′ ավ. ե.HGЯO 9.6/14 Հ գործող, հռիփսիմեա­տիպ կառույց է Sisian, Surb Hovanes Church01.jpg բեռնել պատկեր

Գերեզմանոց 10-20 դդ. եկեղեցու շուրջը 9.6/14.1 Հ տարածքում և շրջակայքում նկատելի են բնակատեղիի հետքեր բեռնել պատկեր

Խաչքար 10 դ. եկեղեցուց հս 9.6/14.1.1 Հ կիսագետնա­թաղ բեռնել պատկեր

Խաչքար 10 դ. եկեղեցուց հս 9.6/14.1.2 Հ կիսագետնա­թաղ բեռնել պատկեր

Խաչքար 10-11 դդ. 9.6/14.1.3 Հ ընկած բեռնել պատկեր

Խաչքար 10-11 դդ. 9.6/14.1.4 Հ երկատված է, ընկած բեռնել պատկեր

Խաչքար 11-12 դդ. 9.6/14.1.5 Հ ընկած բեռնել պատկեր

Խաչքար Էհանեսի, Թաթարի 1307 թ. 9.6/14.1.6 Հ երկատված է, ընկած բեռնել պատկեր

Տապանաքար 1607 թ. եկեղեցուց մոտ 15 մ հվ 9.6/14.1.7 Հ առյուծի և ցլի կռվի տեսարա­նով բեռնել պատկեր

Հուշարձան Արցախյան պատերազմում զոհված ազատամարտիկներին 1993 թ. 9.6/14.2 Տ ճարտ.` Մ. Համբարձումյան Արցախյան պատերազմում զոհված ազատամարտիկների հուշարձաը Սիսիանում 03.JPG բեռնել պատկեր

Հուշարձան Մեծ Եղեռնի զոհերին 1993 թ. 9.6/14.3 Տ ճարտ.` Մ. Համբարձումյան Հուշարձան Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակին 01.jpg բեռնել պատկեր

Կամուրջ միջնադար Սյունի թաղամասում, Որոտան և Գիժ գետերի միախառնման վայրի մոտ, քաղաքը Ույծ գյու­ղի հետ կապող ներկա­­յիս անշուք կամրջից գե­­տի հոսանքով մի քանի մետր ցած, բանջարանոցի տարածքում 9.6/15 Հ հայտնի է Զարե, Խանքյոփրի անվանաձևերով, եղել է երկթռիչք, պահպանվել է ձախափնյա խելը բեռնել պատկեր

Հուշաղբյուր Երկրորդ աշխարհամարտում զոհված բուժաշխատողներին 1992 թ. քաղաքի հվ կողմում, հիվանդանոցի բակում 9.6/16 Տ բեռնել պատկեր

Հուշաղբյուր Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին 1945 թ. քաղաքապետարանի մոտ 9.6/17 Հ ճարտ.` Ռ. Իսրայելյան World War II Memorial Drinking Fountain in Sisian (1).jpg բեռնել պատկեր

Հուշաղբյուր Հայ և ռուս ժողովուրդների բարեկամության 1970-ական թթ. քաղաքի հս եզրին, Սիսիան - Շաքի ճանա­պարհի աջ կողմում 9.6/18 Տ բեռնել պատկեր

Հուշաղբյուր Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 40 ամյակին 1985 թ. Դուրյան փող. 9.6/19 Հ ճարտ.` Արեգ Իսրայելյան, քանդ․՝ Վոլոդյա Մարգարյան 40 fountains, Sisian 19.jpg բեռնել պատկեր

Հուշարձան «Արծիվ» (Քաղաքի մուտքը) 1975 թ. Շաքի - Սիսիան ճանա­պարհի աջ կողմում 9.6/20 Տ քանդակագործ՝ Արտաշես Հովսեփյան Eagle, Sisian.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար 17 դ. հուշարձանից մոտ 50 մ աե 9.6/20.1 Տ պարզունակ Խաչքար Սիսիանի մուտքի մոտ 01.jpg բեռնել պատկեր

Հուշարձան՝ 1988 թ. երկրաշարժի զոհերին 1990 թ. Շիրակի փող., Սիսիան - Աշոտավան ճանա­պար­հի խաչմերուկում 9.6/21 Տ բեռնել պատկեր

Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին 1960-ական թթ. Շիրվանզադեի փող., զինվորական պարե­տատան շենքի մոտ 9.6/22 Տ բեռնել պատկեր

Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին 1975 թ. քաղաքի հս եզրին, Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց աե, բարձունքի վրա 9.6/23 Հ ճարտ.` Ա. Բաղդասարյան Monument to the victims of World War II in Sisian (5).jpg բեռնել պատկեր

Հուշարձան՝ Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատման համար ընկած մարտիկներին 1961 թ. Դուրյան փող. 9.6/24 Տ քանդ.` Կ. Մեծատուրյան Հուշարձան Սիսիանում՝ նվիրված Հայաստանում խորհրդային կարգերի հաստատման համար ընկած մարտիկներին.jpg բեռնել պատկեր

Հուշարձան Աշոտ Նավասարդյանի 2005 թ. քաղաքի մեջ 9.6/25 Տ քանդ.` Գ. Բաղդասարյան Հուշարձան Աշոտ Նավասարդյանի 2005, (6).jpg բեռնել պատկեր

Հուշարձան Ստեփան Շահումյանի 1970 թ. գեղարվեստի դպրոցի դիմաց 9.6/26 Տ Ստեփան Շահումյանի հուշարձանը Սիսիանում.JPG բեռնել պատկեր

Հուշարձան Համո Սահյանի 2004 թ. քաղաքի կենտրոնում 9.6/27 Տ ճարտ.` Մ. Համբարձումյան, քանդ.` Գետիկ Բաղդասարյան Համո Սահյան.jpg բեռնել պատկեր

Շենք գրադարանի 1935 թ. քաղաքի կենտրոնում 9.6/28 Տ Սիսիանի գրադարնի շենքը 2.jpg բեռնել պատկեր

Պորտաքար Սիսիան - Գորիս խճուղու ձախ կողմում 9.6/29 Հ Portakar.jpg բեռնել պատկեր

Քաղաքատեղի Շահրիստան 5-15 դդ. քաղաքի աե եզրին, Պ. Սևակի փող. 9.6/30 Հ ավերված Քաղաքատեղի Շահրիստան (1).jpg բեռնել պատկեր

Խաչքար 1056 թ. 9.6/30.1 Հ Քաղաքատեղի Շահրիստան (3).jpg բեռնել պատկեր

Խաչքար 11 դ. 9.6/30.2 Հ Քաղաքատեղի Շահրիստան (10).jpg բեռնել պատկեր

Կոթող 1071 թ. 9.6/30.3 Հ փոքր Քաղաքատեղի Շահրիստան (6).jpg բեռնել պատկեր

Քանդակ «Կտրիճ» 1988 թ. քաղաքի աջափնյակում, կինոթատրոնի դիմաց 9.6/31 Տ քանդ.` Գ. Բաղդասարյան բեռնել պատկեր

Քարադարան 1972 թ. քաղաքի կենտրոնում 9.6/32 Հ Qaradaran 1.JPG բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.1 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.2 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.3 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.4 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.5 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.6 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Ժայռապատկեր մ.թ.ա. 5-2 հզ քարադարանի բակում 9.6/32.7 Հ տեղափոխվել է Ուղտասարից բեռնել պատկեր

Խաչքար 9-10 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.8 Հ Qaradaran 11.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար 14-15 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.9 Հ Qaradaran 12.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար 1549 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.10 Հ տեղափոխվել է Անգեղակոթից, քարգործ` Ակոբ նկարող Qaradaran 13.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար 16-17 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.11 Հ Qaradaran 14.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար Թոդոսի 1459 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.12 Հ Qaradaran 15.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար Խումարի 1423 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.13 Հ Qaradaran 16.JPG բեռնել պատկեր

Խաչքար Շահրիարի 1420 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.14 Հ բեռնել պատկեր

Խաչքար Շմավոն քահանայի 1424 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.15 Հ բեռնել պատկեր

Հուշարձան Նիկողայոս Ադոնցի 1993 թ. քարադարանի մոտ 9.6/32.16 Հ քանդ.` Ա. Հովսեփյան Նիկողայոս Ադոնցի քանդակը.JPG բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.17 Հ խոյաձև Stone Sheep Sisian.jpg բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.18 Հ խոյաձև Musée de Sissian-Béliers (4).jpg բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.19 Հ խոյաձև, ար­ձա­նագիր, պատ­վի­րատու` Նելիճան Musée de Sissian-Béliers (5).jpg բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.20 Հ խոյաձև Musée de Sissian-Béliers (6).jpg բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.21 Հ խոյաձև, արա­բատառ արձա­նագրությամբ Musée de Sissian-Béliers (7).jpg բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.22 Հ խոյաձև, արա­բատառ արձա­նագրությամբ բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.23 Հ խոյաձև, արա­բատառ արձա­նագրությամբ բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.24 Հ խոյաձև, արա­բատառ արձա­նագրությամբ բեռնել պատկեր

Տապանաքար 15-16 դդ. քարադարանի բակում 9.6/32.25 Հ խոյաձև, արա­բատառ արձա­նագրությամբ բեռնել պատկեր

Տապանաքար Իսախանի 1569 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.26 Հ խոյաձև բեռնել պատկեր

Տապանաքար Սարգսի 1661 թ. քարադարանի բակում 9.6/32.27 Հ խոյաձև բեռնել պատկեր

Քարայր - կացարաններ քարի դար քաղաքի հս-ամ եզրին, Սիսիան - Շաքի ճանապարհից աջ 9.6/33 Հ 4 քարայր բեռնել պատկեր

Քարայր - կացարաններ քարի դար քաղաքի հս կողմում, Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց աե, «Գեղի գլուխ» վայրում 9.6/34 Հ 3 քարայր բեռնել պատկեր

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]