Չինգիզ Այթմատով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Չինգիզ Այթմատով
Чыңгыз Айтматов
Tschingis Ajtmatow.jpg
Ծնվել էդեկտեմբերի 12, 1928(1928-12-12)[1][2][3][4][5][6][7][8][6][9][10]
ԾննդավայրSheker, Ղրղզական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, ԽՍՀՄ[11]
Մահացել էհունիսի 10, 2008(2008-06-10)[12][1][2][3][4][5][6][7][8][6][9] (79 տարեկանում)
Մահվան վայրՆյուրնբերգ, Բավարիա[13]
ՔաղաքացիությունFlag of the Soviet Union.svg ԽՍՀՄ
Flag of Kyrgyzstan.svg Ղրղզստան
Մայրենի լեզուղրղզերեն
ԿրթությունՄաքսիմ Գորկու անվան գրականության ինստիտուտ
ԵրկերԵվ դարից երկար ձգվում է օրը, Սպիտակ շոգենավը, Առաջին ուսուցիչը և Ջամիլյա
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, դիվանագետ, լրագրող, թարգմանիչ, վիպասան, սցենարիստ, գիտաֆանտաստիկ գրող և գրող
Ծնողներհայր՝ Torekul Aitmatov?
Զբաղեցրած պաշտոններambassador of Kyrgyzstan?, ambassador of the Soviet Union? և Ռուսաստանի դեսպան
Քաղաքական կուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ և
մրցանակներ		ԽՍՀՄ պետական մրցանակ Լենինի շքանշան Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան Ալեքսանդր Մենի անվան մրցանակ Աշխատանքային Կարմիր դրոշի շքանշան Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան Ն. Կ. Կրուպսկայայի մեդալ Բարեկամության շքանշան «Աշխատանքային գերազանցության համար» մեդալ Friedrich-Rückert-Preis? Ղրղզստանի Հանրապետության հերոս «Մանաս» օրդեն Օտանի շքանշան «Դուստլիկ» շքանշան Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի հոբելյանական մեդալ Ժպիտի շքանշան Եվրոպական գրականության Ավստրիական պետական պարգև[14] Շքանշան նշանակալի ավանդի համար Dostlug Order? Հունգարիային մատուցած ծառայությունների համար շքանշանի սպայի խաչ և Լենինյան մրցանակ
ԱնդամությունԽՍՀՄ Գրողների միություն[11] և ԽՍՀՄ կինեմատոգրաֆիստների միություն
ԵրեխաներԱսկար Այթմատով
Ստորագրություն
Chinghiz Aitmatov Signature.jpg
Chinghiz Aitmatov Վիքիպահեստում

Չինգիզ Այթմատով (ղրղզ.՝ Чыңгыз Төрөкулович Айтматов, դեկտեմբերի 12, 1928(1928-12-12)[1][2][3][4][5][6][7][8][6][9][10], Sheker, Ղրղզական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, ԽՍՀՄ[11] - հունիսի 10, 2008(2008-06-10)[12][1][2][3][4][5][6][7][8][6][9], Նյուրնբերգ, Բավարիա[13]), ղրղըզ արձակագիր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Ղրղզստանի Շեքրիր աուլում։ 1937 թ.-ին հայրը, որը ղեկավար պաշտոն էր զբաղեցնում, աքսորվեց, և Չենգիզը ստիպված էր տասը տարեկանից աշխատել։ 14 տարեկանում արդեն քարտուղար էր աշխատում գյուղխորհրդում (դա Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներն էին, երբ տղամարդկանց մեծ մասը ռազմաճակատում էր)՝ լուծելով գյուղի ամենածանր խնդիրները։

Ութերորդ դասարանն ավարտելով՝ Չինգիզն ընդունվում է Ջամբուլի կենդանաբանական տեխնիկումը։ 1952 թվականին հրատարակում է առաջին պատմվածքները, որոնք գրված էին ղրղզերեն։ 1953 թվականին Ֆրունզեում ավարտում է Ղրղզստանի գյուղատնտեսական ինստիտուտը, իսկ 1958 թվականին գրականության բարձրագույն դասընթացներ է անցնում Մոսկվայի գրականության ինստիտուտում։ Նրա պատմվածքներն ու վիպակները թարգմանվում են ռուսերեն և տպագրվում «Օկտյաբր» և «Նովիյ միր» ամսագրերում։ Վերադառնալով հայրենիք՝ ստանձնում է «Գրական Ղրղզստան» ամսագրի խմբագրի պարտականությունները, այդ տարի հինգ տարի շարունակ լինում է նաև իր հանրապետությունում «Պրավդա»-ի սեփական թղթակիցը։

1963 թվականին տպագրվում է Այթմատովի առաջին ժողովածուն՝ երեք վիպակով։ Այս ժողովածուի համար Այթմատովն արժանանում է Լենինյան մրցանակի։

Մինչև 1965 թվականը Այթմատովը գրում է ղրղզերեն։ Ռուսերեն գրած առաջին վիպակը «Մնաս բարով, Գյուլսարի» վիպակն է։ Չինգիզ Այթմատովի առաջին վեպը՝ «Եվ դարից երկար ձգվում է օրը», հրատարակվել է 1980 թվականին, իսկ 1988 թվականին լույս է տեսնում նրա հանրահայտ «Կառափնարան» վեպը։

1988-1991 թվականներին եղել է «Иностранная литература» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։

1990-1994 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ, այնուհետև՝ Ռուսաստանի դեսպանը Լյուքսեմբուրգում։ 1994 թվականից մինչև 2008 թվականի մարտը եղել է Ղրղզստանի դեսպանը Բելգիայում, Նիդերլանդներում և Լյուքսեմբուրգ։ Մահացել է Նյուրնբերգում։

Հայերեն հրատարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ղրղզական նամականիշեր՝ նվիրված Այթմատովին, 2009 թ.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 SNAC — 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Discogs — 2000.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9 NooSFere — 1999.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 filmportal.de — 2005.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Munzinger-Archiv — 1913.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
  10. ↑ 10,0 10,1 Vegetti Catalog of Fantastic Literature
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 30. — ISBN 978-2-221-06888-5
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 http://rt.com/news/famous-writer-aitmatov-dies-aged-79/
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library et al. Record #118501259 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  14. ↑ https://www.kunstkultur.bka.gv.at/staatspreis-fur-europaische-literatur

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Աշոտ Գաբրիելյան, Չինգիզ Այթմատով. մարդեղենության Քրիստոսը, «Ազատամտություն» օրաթերթ, 2009, թիվ 15, էջ 7։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Չինգիզ_Այթմատով&oldid=6953929» էջից