Չինգիզ Այթմատով
|
Չինգիզ Այթմատով
Чыңгыз Төрөкулович Айтматов |
|
 (Չինգիզ Այթմատով, 2003) |
|
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 12, 1928 |
| Ծննդավայր | գ. Շեքիր, (Ղրղզստան) |
| Մահացել է | հուլիսի 10, 2008 |
| Մահվան վայր | Նյուրնբերգ, (Գերմանիա) |
Չինգիզ Այթմատով (ղրղզերեն՝ Чыңгыз Төрөкулович Айтматов, 1928, դեկտեմբերի 12 - 2008, հունիսի 10), ղրղզ արձակագիր։
Ծնվել է Ղրղզստանի Շեքրիր աուլում։ 1937-ին հայրը, որը ղեկավար պաշտոն էր զբաղեցնում, աքսորվեց, և Չենգիզը ստիպված էր տասը տարեկանից աշխատել։ 14 տարեկանում արդեն քարտուղար էր աշխատում գյուղխորհրդում (դա Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներն էին, երբ տղամարդկանց մեծ մասը ռազմաճակատում էր)՝ լուծելով գյուղի ամենածանր խնդիրները։
Ութերորդ դասարանն ավարտելով՝ Չինգիզն ընդունվում է Ջամբուլի կենդանաբանական տեխնիկումը։ 1952-ին հրատարակում է առաջին պատմվածքները, որոնք գրված էին ղրղզերեն։ 1953-ին Ֆրունզեում ավարտում է Ղրղզստանի գյուղատնտեսական ինստիտուտը, իսկ 1958-ին գրականության բարձրագույն դասընթացներ է անցնում Մոսկվայի գրականության ինստիտուտում։ Նրա պատմվածքներն ու վիպակները թարգմանվում են ռուսերեն և տպագրվում «Օկտյաբր» և «Նովիյ միր» ամսագրերում։ Վերադառնալով հայրենիք՝ ստանձնում է «Գրական Ղրղզստան» ամսագրի խմբագրի պարտականությունները, այդ տարի հինգ տարի շարունակ լինում է նաև իր հանրապետությունում «Պրավդա»-ի սեփական թղթակիցը։
1963-ին տպագրվում է Այթմատովի առաջին ժողովածուն՝ երեք վիպակով։ Այս ժողովածուի համար Այթմատովն արժանանում է Լենինյան շքանշանի։
Մինչև 1965-ը Այթմատովը գրում է ղրղզերեն։ Ռուսերեն գրած առաջին վիպակը «Մնաս բարով, Գյուլսարի» վիպակն է։ Չինգիզ Այթմատովի առաջին վեպը՝ «Եվ դարից երկար ձգվում է օրը», հրատարակվել է 1980-ին, իսկ 1988-ին լույս է տեսնում նրա հանրահայտ՝ «Կառափնարան» վեպը։
1988-91-ին եղել է «Иностранная литература» ամսագրի գլխավոր խմբագիրը։
1990-94-ին եղել է ԽՍՀՄ, այնուհետև՝ Ռուսաստանի դեսպանը Լյուքսենբուրգում։ 1994-ից մինչև 2008-ի մարտը եղել է Ղրղզստանի դեսպանը Բելգիայում, Նիդերլանդներում և Լյուքսենբուրգում։ Մահացել է Նյուրնբերգում։
Չինգիզ Այթմատովի հայերեն հրատարակումները[խմբագրել]
- Երեք վիպակ, Երևան, «Հայաստան», 1965, 284 էջ։
- Մնաս բարով, Գյուլսարի (վիպակ), Երևան, «Հայաստան», 1968, 252 էջ (թարգմանությունը՝ Բագրատ Ուլուբաբյանի)։
- Սպիտակ շոգենավը (վիպակ), Երևան, «Սովետական գրող», 1977, 176 էջ (թարգմանությունը՝ Անահիտ Սահինյանի)։
- Ջամիլյա (վիպակներ), «Սովետական գրող», 1980, 168 էջ (թարգմանությունը՝ Վ. Եսայանի)։
- Եվ դարից երկար ձգվում է օրը (վեպ)։ Չալիկ շուն, որ վազում էր ծովի եզրով (վիպակ), Երևան, «Սովետական գրող», 1983, 448 էջ (թարգմանությունը՝ Սոֆի Ավագյանի)։
- Կառափնարան (վեպ), , Երևան, «Խորհրդային գրող», 1989, 400 էջ (թարգմանությունը՝ Դորա Եսայանի)։
Աղբյուրներ[խմբագրել]
- Աշոտ Գաբրիելյան, Չինգիզ Այթմատով. մարդեղենության Քրիստոսը, «Ազատամտություն» օրաթերթ, 2009, թիվ 15, էջ 7։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել]
