Ժոզեֆին Բեյքեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Ժոզեֆինա Բեյքերից)
Jump to navigation Jump to search
Ժոզեֆին Բեյքեր
ֆր.՝ Joséphine Baker
Josephine Baker 1950.jpg
Ծնվել էհունիսի 3, 1906(1906-06-03)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՍենթ Լուիս, Միսսուրի[4][5]
Մահացել էապրիլի 12, 1975(1975-04-12)[1][3][6][…] (68 տարեկան)
Մահվան վայրPitié-Salpêtrière Hospital, Փարիզի 13-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[4][7]
ՔաղաքացիությունFlag of the United States (1912-1959).svg ԱՄՆ և Flag of France (1958–1976).svg Ֆրանսիա[8]
Ազգությունաֆրոամերիկացի[9]
Կրոնկաթոլիկություն
Մասնագիտություներգչուհի, vedette, կինոդերասանուհի, փողոցային կատարող, պարուհի, ջազ երաժիշտ, մոդել և դերասանուհի
ԺանրերԿաբարե[10][11], Մյուզիք-հոլլ[12][13] և ֆրանսիական փոփ երաժշտություն[14][15][16]
Ամուսին(ներ)Jo Bouillon?
Երեխա(ներ)Jean-Claude Baker?
Պարգևներ և մրցանակներՊատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ Ռազմական խաչ 1939—1945 թթ. և Դիմադրության շքանշան
cmgww.com/stars/baker/

Ժոզեֆինա Բեյքեր (անգլ.՝ Josephine Baker, ի ծնե՝ Ֆրիդա Ջոզեֆին ՄաքԴոնալդ, անգլ.՝ Freda Josephine McDonald, հունիսի 3, 1906(1906-06-03)[1][2][3][…], Սենթ Լուիս, Միսսուրի[4][5] - ապրիլի 12, 1975(1975-04-12)[1][3][6][…], Pitié-Salpêtrière Hospital, Փարիզի 13-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա[4][7]), ամերիկյան և ֆրանսիական պարուհի, երգչուհի և դերասանուհի։ Նրա պատվին՝ «Բեյքեր», կոչել են Վեներա մոլորակի խառնարաններից մեկը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժոզեֆինա Բեյքերը ծնվել է ԱՄՆ-ում՝ Սենթ Լուիսում: Նա հրեական արմատներ ունեցող երաժիշտ, հարվածային գործիքներ նվագող Էդդի Կարսոնի և լվացարարուհի սևամորթ Քերրի ՄաքԴոնալդի ապօրինի դուստրն է։ Աղջիկը մեծանում է շատ համեստ պայմաններում։ 1907 թվականին ծնվում է Ժոզեֆինայի եղբայրը՝ Ռիչարդը։ Դրանից հետո հայրը լքում է ընտանիքին։ 1911 թվականին Ժոզեֆինայի մայրը ամուսնանում է երկրորդ անգամ։ Այդ ամուսնությունից Բեյքերն ունենում է ևս երկու քույրեր։ Ռիչարդի և Ժոզեֆինայի խորթ հայրը՝ Արթուր Մարտինը որդեգրում է նրանց։ 1917 թվականի հուլիսի 2-ին Ժոզեֆինայի ընտանիքը սարսափ է ապրում. այդ օրը, ըստ տարբեր աղբյուրների, Սենթ Լուիսում մահացան հարյուրավոր մարդիկ։ Այդ իրադարձությունները ցնցեցին Ժոզեֆինային։ Արդյունքնում նա դարձավ ռասիզմի դեմ պայքարի մեծ ջատագովներից մեկը։ Երբ ընդամենը 13 տարեկան էր, մայրը նրան կնության է տալիս Վիլլի Ուելսին, որը տարիքով մեծ էր Ժոզեֆինայից։ 1919 թվականին կայացան նրա առաջին ելույթները «Տեատրե Բուկեր Ուաշինգթոն» (անգլ.՝ Booker Washington Theatre) թատրոնում՝ Սենթ Լուիսում։ Ուելսի հետ ամուսնությունը տևեց ընդամենը մի քանի շաբաթ։ 1921 թվականին Ժոզեֆինան կրկին ամուսնացավ. նրա ամուսինը այս անգամ երկաթուղու վագոնային ուղեկցորդ Վիլլի Բեյքերն էր։ Վերջինիս հետ ամուսնալուծվեցին 1925 թվականին։ Ի դեպ մինչև մահը Ժոզեֆինան կրեց երկրորդ ամուսնու ազգանունը։

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժոզեֆինա Բեյքերը կատակերգական ներկայացման ժամանակ

Ստեղծագործական կարիերան Ժոզեֆինայի մոտ սկսվեց 16 տարեկան հասակից։ Նա այդ ժամանակ ելույթ ունեցավ Ֆիլադելֆիայի «Ստանդարտ թատրոնում» (անգլ.՝ Standard Theatre): Ավելի ուշ նա տեղափոխվեց Նյու Յորք։ Այստեղ աշխատանք գտավ մի վոդևիլում, որի հետ կես տարի շարունակ շրջագայեց ամբողջ երկրով մեկ։ 1923 թվականից մինչև 1924 թվականը Ժոզեֆինան Նյու Յորքում «Shuffle Along» երաժշտական կատակերգությունում երգում էր խոռի կազմում։ Հանդես էր գալիս նեգրուհու ռևյուով՝ «The Chocolate Dandies»: Նյույորքյան «Plantation Club» ակումբում ելույթներից հետո Ժոզեֆինան աշխատանք գտավ «La Revue Nègre»-ում։ Սրա պրեմիերան տեղի ունեցավ Փարիզում, 1925 թվականի հոկտեմբերի 2-ին՝ «Շանզ Էլիզեի թատրոնում»։

Իր պարով Ժոզեֆինան սրընթացորեն հմայեց փարիզյան հասարակությանը։ Առաջին անգամ Ֆրանսիայի հասարակությունը ծանոթացավ չառլստոն պարի հետ։ Դրա լավագույն մեկնաբանը հենց ինքը Ժոզեֆինան էր։ Արտիստուհու համար ասում էին, որ նա այլևս գրոտեսկային սևամորթ պարուհի չէ, այլև իսկական «Սև Վեներա», ով երազներում հաճախ այցելել է պոետ Շառլ Բոդլերին։ Հետագայում «La Revue Nègre» ներկայացումը ճանապարհորդեց դեպի Բրյուսել և Բեռլին։ 1926-1927 թվականներին Ժոզեֆինա Բեյքերը դարձավ Ֆոլի Բերժերի աստղը։ Իր հայտնի բանանային կիսաշրջազգեստով նա երկու ռևյու էր ներկայացնում հասարակությանը։ Բեռլինյան հրաշալի ելույթներից հետո գերմանացի նուդիստները Ժոզեֆինային համարեցին ազատության սիմվոլը և հրավիրեցին ելույթներ ունենալ իրենց համայնքներում։ Սակայն արիտիստուհին քաղաքավարի մերժեց նուդիստներին[17]։ Հատկանշական է, որ Ժոզեֆինայի պարի մեջ տեսանելի էին հասլայի, չեչոտկայի, հիփ հոփի, բրեյքի բազում տարրեր, որոնք ի հայտ եկան տարիներ հետո միայն։

Ժոզեֆինա Բեյքերը իր հայտնի բեմական զգեստով՝ բանանայի կիսաշրջազգեստով, Ֆոլի Բերժեր, 1927 թվական

1926 թվականի ավարտին մեծ շքեղությամբ ու պերճանքով Ժոզեֆինա Բեյքերը ամուսնացավ։ Նրա ամուսինը սիցիլիացի քարտաշ Ջուզեպպե Պեպիտո Աբատինոն էր։ Վերջինս այդ ժամանակ ելույթ էր ունենում Ժոզեֆինայի հետ միասին։

Իր անհավանական պարի, զգեստների ու հանդերձավորման պատճառով Ժոզեֆինային արգելեցին հանդես գալ Վիեննայում, Պրահայում, Բուդապեշտում և Մյունխենում։ Այս արգելանքը էլ ավելի հրապուրիչ ու պահանջված էին դարձնում Ժոզեֆինային հասարակության համար։ «Ջուլիո Չեզարե» (Giulio Cesare) նավի վրա Ժոզեֆինան նույնպես ելույթ է ունեցել զանազան համարներով։ Այստեղ հանդիպել է հայտնի ճարտարապետ ու նկարիչ Շառլ Էդուար լը Կորբյուզիեի հետ։ վերջինս հիանում է նրանով ու նկարում։ Որպես բնորդուհի Ժոզեֆինան հանդես է գալիս մերկ վիճակում։ Այնքան տպավորված էր նրա տեսքով ու պարով, որ Շառլը նոր շինությունները կառուցեց՝ ոգեշնչված դրանցից։ Իր ամենահայտնի կառույցներից մեկը՝ «Սավոյ» (ֆր.՝ Villa Savoye) վիլլան կառուցեց անմիջապես հանդիպումից հետո՝ տպավորված Ժոզեֆինայով։

Ժոզեֆինա Բեյքերը 1949 թվականին։ Լուսանկարիչ՝ Կառլ վան Վեխտեն:

Հարավային Ամերիկայոէմ և Արևելյան Եվրոպաոէմ հյուրախաղերից հետո Ժոզեֆինան առավել հաճախ սկսեց հանդես գալ որպես երգչուհի։ Նրա ամենահայտնի երգերը դարձան՝ «J’ai deux amours», «Aux Îles Hawai» և «Pretty Little Baby»-ը։ Որպես դերասան նա նույնպես մեծ հայտնիություն ստացավ։ Խաղացել է մի շարք ֆիլմերի գլխավոր դերերում, զորօրինակ՝ «La Sirène des Tropiques» (1927 թվական), «Zouzou» (1934 թվական), «Tam-Tam» (1935 թվական)։ Նա արագորեն դարձավ զվարճանքի ժանրի ամենահաջողակ ամերիկուհին Ֆրանսիայում. և դա այն ժամանակ, երբ հետապնդվում էր սեփական հայրենիքում ռասիզմի հողի վրա

1937 թվականին Ժոզեֆինա Բեյքերին շնորհվեց ֆրանսիական քաղաքացիություն։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ արտիստուհին գտնվում էր Ֆրանսիայում և Հյուսիսային Աֆրիկայում։ Ելույթ էր ունենում ֆրանսիացի զինվորների և սպաների համար։ Աշխատում էր Դիմադրության շարժման և հետախուզության կազմում։ Ժոզեֆինան ստանում է օդաչուի որակավորում, դառնում է լեյտենանտ։ Պատերազմի ավարտից հետո պարգևատրվում է Դիմադրության և Ազատագրման մեդալներով, Զինվորական նշանով իսկ ավելի ուշ՝ 1961 թվականին պարգևատրվում է Պատվավոր Լեգեոնի շքանշանով։

1947 թվականին Ժոզեֆինան ամուսնանում է Ժո Բույոնի հետ, ով իր օրկեստրի ղեկավարն էր։ Նրանք ապրեցին իրար հետ մինչև 1957 թվականը։ Ամուսնալուծվեցին 1961 թվականին։

Ապրելով Ֆրանսիայում, ժոզեֆինան 1950-ական թվականներից սատարել է ԱՄՆ-ում «Քաղաքացիական շարժմանը»։ Նա հանդես է եկել ռասիզմի դեմ պայքարով։ Դրա հիանալի դրսևորումը կայացավ նրանում, որ Ժոզեֆինա Բեյքերը որդեգրեց 12 որբերի՝ մաշկի տարբեր գույն ունեցող։ Այսպիսով նա ունեցավ ընտանիք և ապրեց Պերիգորի ռենեսանսի ժամանակների Միլանդ շատոյում՝ Ֆրանսիայի հարավ-արևմուտքում։ 1956 թվականին Բեյքերը հայտարարեց, որ թաղնում է բեմական կյանքը։ Սակայն 1961 թվականին տոնեց իր վերադարձը իսկ 1973 թվականին հաջողությամբ ելույթ ունեցավ Քարնեջի հոլում։

1975 թվականի ապրիլի 8-ին կայացավ «Joséphine» շոուի պրեմիերան, որտեղ հայտնի պարուհին նշեց իր բեմական գործունեության հիսնամյակը։ Շուտով Ժոզեֆինայի մոտ հայտնաբերվեց ուղեղի արյունազեղություն։

1975 թվականի ապրիլի 12-ին, վաթսունութ տարեկան հասակում, իր մահկանացուն կնքեց Ժոզեֆինա Բեյքերը։

Նա առաջին ամերիկուհին էր, ում հուղարկավորեցին զինվորական կարգով։ Հուղարկավորված է Մոնակոյում։

Մեմուարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժոզեֆինա Բեյքերը գրել է մի շարք կենսագրական գրքեր։ Ամեն անգամ հրատարակել է նոր ու ձևափոխած տարբերակները՝ նվիրված անձնական կյանքին և կարիերային։

Կերպարը արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1991 թվականին էկրաններ բարձրացավ «Ժոզեֆինա Բեյքերի պատմությունը» ֆիլմը, որը նկարահանվել է HBO կողմից։ Բեյքերի դերը կերտեց Լին Ուիտֆիլդը։ Վերջինս դերի համար արժանացավ «Էմմի» մրցանակի, որպես «լավագույն դերասանուհի մինի-սերիալում կամ ֆիլմում» (դառնալով առաջին սևամորթ դերասանուհին այդ կատեգորիայում)։
  • «Եռյակը Բելվիլից» մուլտֆիլմի սկզբում կա Ժոզեֆինա Բեյքերի նմանակման տեսարանը։
  • Վուդի Ալլենի «Կեսգիշերը Փարիզում» ֆիլմում գլխավոր հերոսը տեսնում է պարող Ժոզեֆինային։
  • Դիսնեյյան անիմացիոն «Անաստասիա» ֆիլմում, երբ Սոֆիի երգի ներքո հերոսները զբոսնում են Ելիսեյան դաշտերում և Փարիզի այլ տեսարժան վայրերով, կարելի է տեսնել Ժոզեֆինա Բեյքերի կերպարը (ընձառյուծով տիկինը)։
  • Բեյքերի կերպարը հանդես է գալիս Ումբերտո Էկոյի «Թագուհի Լոանի խորհրդավոր հուրը» գրքի գլխավոր հերոսի հուշերում։
  • Ժոզեֆինա Բեյքերին է նվիրված Boney M. երաժշտական խմբի «Everybody Wants to Dance Like Josephine Baker.» երգը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 http://www.nndb.com/people/705/000024633/
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118506099 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.nytimes.com/theater/show/42001/The-Sensational-Josephine-Baker/overview
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Internet Broadway Database — 2000.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/01439680701443085
  8. ↑ Review/Design; When America Stole the Runway From Paris Couture
  9. ↑ Smith J. C. Notable Black American Women
  10. ↑ http://www.zazzle.com/josephine+baker+posters
  11. ↑ http://www.zazzle.com/josephine+baker+art
  12. ↑ http://www.gettyimages.com/detail/news-photo/josephine-baker-american-artist-of-music-hall-sitting-in-news-photo/56227300
  13. ↑ http://bedazzled.blogs.com/bedazzled/2013/12/about-the-new-sandrose-reissue-on-guerssen-from-eden-to-rose-castles-made-of-sand-by-astro-mocker-.html
  14. ↑ http://www.barnesandnoble.com/w/paris-oh-que-jaime-paris/283829?ean=727031706922
  15. ↑ https://www.fye.com/s/product/2795475/Fernandel-Grandes-Chansons
  16. ↑ http://www.ebay.com/sch/i.html?_nkw=josephine+baker+signed
  17. ↑ Филипп Пушен, Ив Риу (Philippe Pouchain, Yves Riou)։ Блистательная Жозефина Бейкер / Josephine Baker En Couleur (Биографический фильм)։ Франция: Cinétévé / Lobster 
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ժոզեֆին_Բեյքեր&oldid=7938415» էջից