Աֆղանական պատերազմ (1979-1989)
| Աֆղանական պատերազմ 1979-1989 | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Քաղաքացիական պատերազմ Աֆղանստանում | |||||||||||
 Սովետական զինվորն Աֆղանստնում, 1988 թ | |||||||||||
| |||||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||||
 Սովետական զինված ուժերի սահմանափակ կոնտինգենտ.svg){kind=small} Աֆղանստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն
|
 Աֆղան մոջահեդներ աջակցություն։  ԱՄՆ.svg){kind=small} Միացյալ Թագավորություն Պակիստան Իրան Չինաստան
| ||||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||||
| Սերգեյ Սոկոլով Վոլենտին Վարեննիկով Յուրի Տուխարինով Վիկտոր Երմակով Իգոր Ռոդիոնով |
Գուլբեդին Խեկմատիյար Ահմադ Շահ Մասուդ Յունուս Խալես
| ||||||||||
| Կողմերի ուժեր | |||||||||||
| 80-104 հազար զինծառայող50-130 հազար
|
25 հազար (1980), 140 հազար (1988)
| ||||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||||
| 15 051 զոհ, 53 753 վիրավոր, 417 անհետ կորած |
Անհայտ | ||||||||||
Աֆղանական պատերազմ, ռազմական կոնֆլիկտ մի կողմից խորհրդային զինված ուժերի սահմանափակ կոնտինգենտի և աֆղանական ուժերի, մյուս կողմից մոջահեդների կազմավորումների միջև, որը հիմնականում կազմված էր Պեշավարյան յոթնյակից և Թեհրանյան ութնյակից։ Պեշավարյան յոթնյակը աջակցություն էր ստանում Պակիստանի և Չինաստանի կողմից[1], ինչպես նաև ռազմական և ֆինանսական օգնություն ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, Սաուդյան Արաբիայի կողմից[2][3][4]։ Թեհրանյան ությակը աջակցություն էր ստանում Իրանի կողմից։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապրիլյան հեղաշրջում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1978 թ. ապրիլին Աֆղանստանում տեղի ունեցավ հեղաշրջում, որը հետագայում անվանվեց Ապրիլյան։ Իշխանության եկան կոմունիստները։ Կառավարության գլուխ բարձրացավ գրող Նուր Մուհամեդ Թարաքին։ Սակայն մի քանի ամիս անց իշխող կուսակցության ներսում ծագեց սուր պայքար։ 1979 թ. օգոստոսին կուսակցության երկու առաջնորդների՝ Թարաքիի և Ամինի միջև հակամարտություն սկսվեց, որի արդյունքում Թարաքիին հանեցին իր պաշտոնից և կուսակցության անդամակցությունից, որից հետո նրան ձերբակալեցին։ Շուտով նա մահացավ։ Այս իրադարձությունները Մոսկվայում դժգոհություն առաջացրին։ Կուսակցության շարքերի մասսայական զտումներն ու գնդակահարությունները հիշեցնում էին Չինաստանի մշակութային հեղափոխությունը, ուստի Մոսկվայում մտավախություններ կային, որ Ամինը կարող է խզել իր հարաբերությունները ԽՍՀՄ-ի հետ և մերձենալ Չինաստանի հետ։
Աֆղանական պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամինի պալատի գրոհը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դեկտեմբերի 27-ին, ԽՍՀՄ հատուկ նշանակության ուժերը ներխուժեցին Ամինի պալատ, օպերացիան տևեց 40 րոպե, որի ընթացքում Ամինը սպանվել է։ Ըստ «Պրավդա» հրապարակած թերթի պաշտոնական վարկածի՝ «բարձրացած ժողովրդական զայրույթի արդյունքում Ամինը իր համախոհների հետ կանգնեց արդար ժողովրդական դատի առջև ժողովրդական դատարանի արդար էր մահապատժի ենթարկվեց»[5]։
Բացի հիմնական օբյեկտիվ փակվեցին վերահսկողությանտակ առնվեցին Քաբուլում ռազմական կայազորի զինվորական բաժինները, ռադիո-հեռուստատեսային կենտրոնը, անվտանգության և ներքին գործերի նախարարությունը, դրանով իսկ հատուկ ուժերը ապահովեցին իրենց առջև դրված խնդիրները կատարումը։ Պետք է նշել, որ երկրորդ ամենակարևոր վայրը, աֆղանական բանակի գլխավոր շտաբի համալիր շենքը գրավվել է 7-րդ պարաշուտո-դեսանտային վաշտը։ Աֆղանական բանակի Գլխավոր շտաբ ղեկավարում էր Մուհամեդ Յակուբը, Ամինի հավատարիմ բարեկամը, որը ավարտել է Ռյազանի օդադեսանտային հրամանատարության դպրոց։
Օպերացիայի հաջողության համար անհրաժեշտ էր չեզոքացնել նրան, քանի որ նա կարող էր հրաման տալ աֆղանական բանակին՝ զինված դիմադրության։ Չեզոքացնել Հակուբին հանձնարարվել է 103-րդ գվարդիայի հրամանատար, գեներալ Իվան Ռևբչենկոյին։ ընդ որում, խնդիրը դրված էր պաշտպանության նախարար մարշալ ուստինովի և ԿԳԲ նախագահ Անդրոպովի կողմից։ Անմիջապես «Շտորմ-333» օպերացիայից առաջ Ռևբչենկոն հակուտ ընտրված սպաների՝ Լագովսկի եղբայրների հետ, գնացին ընդունելության Յակուբի մոտ, խորհրդային բանակի տեղակայման վայրերը հստակեցնելու պատրվակով։ Սպաների խումբը Ռևբչենկոյի գլխավորությամբ չեզոքացրեցին Յակուբին հնարավորություն չտալով նրան կապվել աֆղանական բանակի ստորաբաժանումների հետ։
Նրա կաբինետում կար ռադիոկայան բանակի հետ անմիջական կապի համար։ Ռևբչենկոյի խումբը մնաց Յակուբի գրասենյակում 40 րոպե, քանի որ 7-րդ պարաշուտո-դեսանտային վաշտը ժամանեց ուշացումով։ Նրանցից առաջ հատուկկ ջոկատը ոչնչացրել էր պահակներին, և նրանց շարքում կային 2 վիրավոր։ Մեկ ժամվա ընթացքում դեսանտայինները գրավեցին ամբողջ շենքը։
27 դեկտեմբերի գիշերը Բաբրակ Կարմալը ժամանեց Բագրամից Քաբուլ։ Քաբուլի ռադիոն հաղորդեց նրա կոչը աֆղան ժողովրդին, որը հռչակում է «հեղափոխության երկրորդ փուլը»։
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Shichor. pp157–158. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ Barlett, Donald L.; Steele, James B. (2003 թ․ մայիսի 13). «The Oily Americans». Time (magazine). Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 8-ին.
- ↑ «Interview with Dr. Zbigniew Brzezinski-(13/6/97)». Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ «Charlie Wilson: Congressman whose support for the mujahideen helped force the Soviet Union out of Afghanistan». The Independent. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 2-ին.
- ↑ Андрей Остальский. Афганский симптом (Ստուգված է 19 Հոկտեմբերի 2012)
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Աֆղանական պատերազմ (1979-1989) կատեգորիայում։ |