Jump to content

Զիկա տենդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զիկա տենդ
Տեսակվարակիչ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
ՊատճառԶիկա վիրուս
Փոխանցման ձևմոծակների միջոցով փոխանցվող[1], vertically transmitted infection?[1] և սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակներ
Հիվանդության ախտանշաններՏենդ, կոնյուկտիվիտ, մուկոպապուլյար ցան
Վարակ տարածողմարդ, կապիկներ և Aedes?
ԲուժաքննությունՊոլիմերազային շղթայական ռեակցիա, ELISEA? և PRNT?
Բժշկական մասնագիտությունվարակաբանություն և Նեոնատոլոգիա
ՀՄԴ-10U06
Բուժումսիմպտոմատիկ բուժում
ԲարդություններԳիյեն-Բարեի համախտանիշ, միկրոցեֆալիա
 Zika fever Վիքիպահեստում

Զիկա տենդ, որը առաջացել է Զիկա վիրուսի միջոցով, նաև հայտնի է որպես Զիկա վիրուսային հիվանդություն կամ պարզապես Զիկա հիվանդություն[2]։ Դեպքերի մեծամասնությունը անախտանիշ են ընթանում։ Ախտանիշների առկայության դեպքում հիվանդությունը սովորաբար մեղմ է ընթանում և կարող է նմանվել Դենգե տենդին[2][3]։ Ախտանիշներից են՝ տենդ, աչքերի կարմրություն, հոդացավ, գլխացավ և մակուլոպապուլյար ցան[2][4][5]։ Ախտանիշները հիմնականում տևում են 7 օր[4]։ Տենդը չի առաջացրել որևէ մահվան դեպք նախնական վարակի ընթացքում[3]։ Հղիության ընթացքում մորից երեխային փոխանցվելու դեպքում կարող է հանգեցնել որոշ նորածինների միկրոցեֆալիայի և ուղեղի այլ ախտահարումների առաջացման[6][7]։ Մեծահասակների մոտ վարակը կապված է Գիյեն-Բարե համախտանիշի (ԳԲՍ) հետ[3]։

Զիկա տենդը հիմնականում փոխանցվում է Aedes տիպի մոծակների խայթոցով[4]։ Այն կարող է նաև փոխանցվել սեռական ճանապարհով և արյան փոխներարկման միջոցով[4][8]։ Հղի կանանցից վարակը կարող է փոխանցվել երեխային[6][7][9]։ Ախտորոշումը կատարվում է արյան, մեզի կամ թքի հետազոտությամբ[2][4]։

Կանխարգելումը ներառում է մոծակների խայթոցների նվազեցումը այն վայրերում, որտեղ հիվանդությունն ավելի մեծ տարածում ունի, և պահպանակների պատշաճ օգտագործումը[4][8]։ Խայթոցները կանխարգելելու միջոցառումները ներառում են՝ միջատներին վանող նյութերի օգտագործում, մարմնի մեծ մասի ծածկում հագուստով, մոծակային ցանցերի օգտագործում և կանգային ջրերից ազատվելը, քանի որ այդտեղ են մոծակները բազմանում[2]։ Արդյունավետ պատվաստանյութ չկա[4]։ Առողջապահական կազմակերպությունները խորհուրդ են տալիս, որ կանայք, որոնք եղել են 2015–16-ի Զիկայի բռնկման վայրերում, քննարկեն հղիության հետաձգումը, իսկ հղի կանայք հետաձգեն իրենց ճամփորդությունը դեպի այդ վայրեր[4][10]:Չնայած հատուկ բուժում չկա, բայց պարացետամոլը (ացետամինոֆեն) կարող է օգնել ախտանիշների բարելավմանը[4]։ Հոսպիտալացման կարիք հազվադեպ է լինում[3]։

Հիվանդությունը հարուցող վիրուսն առաջին անգամ մեկուսացվել է Աֆրիկայում 1947 թ-ին[11]։ Մարդկանց շրջանում առաջին փաստագրված բռնկումը տեղի է ունեցել 2007 թվականին Միկրոնեզիայի Դաշնային Նահանգներում[4]։ 2015-ին բռնկումներ սկսվեցին Բրազիլիայում և տարածվեցին Ամերիկայում, Խաղաղ օվկիանոսում, Ասիայում և Աֆրիկայում[12]։ Սա հանգեցրեց նրան, որ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը 2016 թվականի փետրվարին այն հայտարարեց Միջազգային Հանրային Առողջության Արտակարգ իրավիճակ[12]։ Արտակարգ իրավիճակը հանվել է 2016 թվականի նոյեմբերին, սակայն 84 երկիր դեռ դեպքեր են գրանցել 2017-ի մարտի դրությամբ[13]։ Զիկայի վերջին ապացուցված դեպքը գրանցվել է 2017 թ-ին Միացյալ Նահանգներում[14]։

Նշաններ և ախտանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զիկա տենդի հետևանքով առաջացած ցան
Զիկա տենդի ախտանշանները

Մարդկանց մեծ մասը, ովքեր վարակված են, չունեն ախտանիշներ կամ դրանք մեղմ են ընթանում[15]։ Զիկա տենդի ամենատարածված նշաններն ու ախտանիշներն են տենդը, ցանը, կոնյուկտիվիտը (կարմիր աչքեր), գլխացավը, մկանների և հոդերի ցավը, որոնք նման են Դենգե և Չիկունգունյա տենդի ախտանիշներին[16]։ Մոծակների խայթոցից մինչև ախտանիշերի ի հայտ գալը դեռ հստակ հայտնի չէ՝ քանի օր է տևում[17]։ Հավանաբար հիվանդությունը տևում է մի քանի օրից մինչև մեկ շաբաթ և սովորաբար մեղմ է ընթանում, և մարդիկ ստիպված չեն լինում հիվանդանոց գնալ[2][18]։

Գիյեն-Բարեի համախտանիշ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա վիրուսային ինֆեկցիան խիստ կապված է Գիյեն-Բարեի համախտանիշի (ԳԲՀ) հետ։ Հիվանդությունը սկսվում է մկանային թուլությամբ, որը պայմանավորված է իմունային համակարգի կողմից ծայրամասային նյարդային համակարգի վնասումով, և կարող է հանգեցնել մկանային կաթվածի[19]։ Չնայած նրան, որ ԳԲՀ և Զիկա վարակը կարող են միաժամանակ առաջանալ նույն անհատի մոտ, դժվար է զիկա վիրուսը որոշակիորեն նույնականացնել որպես ԳԲՀ-ի պատճառ[20]։ Թեև ցույց է տրվել, որ զիկա վիրուսը վարակում է շվանի բջիջները[21]։ Զիկայի բռնկման հետևանքով տուժած մի քանի երկրներ հայտնել են ԳԲՀ-ի նոր դեպքերի տեմպերի աճի մասին։ Ֆրանսիական Պոլինեզիայում 2013–2014 թվականների բռնկման ընթացքում 3 ամսվա ընթացքում գրանցվել է ԳԲՀ-ի 42 դեպք[22]։

Հղիություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միկրոցեֆալիա

Հիվանդությունը փոխանցվում է մորից երեխային, և նորածնի մոտ կարող է առաջացնել բազմաթիվ խնդիրներ, օրինակ՝ միկրոցեֆալիա։ Վարակի հետևանքով հղիության ընթացքում առաջացած բնածին արատների ամբողջ քանակը հայտնի չէ, բայց դրանք, ընդհանուր առմամբ, տարածված են, և նկատվում է կենդանի ծնունդների մինչև 42%-ի մոտ[23][24]։ Դիտարկված ամենատարածված խանգարումները եղել են ուղեղի և աչքերի զարգացման հետ կապված ախտահարումները, ինչպիսիք են միկրոցեֆալիան և խորիոիդային սպիացումը[25]։ Ավելի հազվադեպ են հանդիպում համակարգային խանգարումները[26][27]։ Այս ախտահարումները կարող են հանգեցնել երեխայի դանդաղ զարգացման և մտավոր խանգարումների, ինչպես նաև տեսողության, լսողության և կերակրման խնդիրների[28]։

Դեռևս լիովին բացահայտված չէ՝ արդյո՞ք երեխայի զարգացման խանգարման ռիսկը փոփոխվում է՝ կախված նրանից, թե մայրը հղիության որ փուլում է վարակվել[6][7][9]։ Երեխաների մի խմբի մոտ միկրոցեֆալիա զարգացնող ռիսկը գնահատվել է մոտ 1%, երբ մայրը առաջին եռամսյակի ընթացքում է վարակվում, իսկ առաջին եռամսյակից դուրս միկրոցեֆալիայի զարգացման ռիսկը անորոշ է[29]։ Վարակված նորածինները կարող են նորմալ թվալ, բայց իրականում ունենում են ուղեղի ախտահարում[30]։

Պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռեզերվուար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա վիրուսը մոծակների միջոցով փոխանցվող ֆլավիվիրուս է, որը սերտորեն կապված է դենգե և դեղին տենդերի վիրուսների հետ։ Թեև մոծակները հիմնական փոխանցողներն են, ռեզերվուարի հիմնական տեսակները մնում են անհայտ, չնայած սերոլոգիական հետազոտությունները հայտնաբերել են վիրուսը, ինչպես արևմտյան Աֆրիկայի կապիկների, այնպես էլ կրծողների մոտ[31][32]։

Փոխանցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փոխանցումն իրականացվում է մոծակների (Aedes տեսակի) խայթոցով, հիմնականում Aedes aegypti-ի արևադարձային շրջաններում։ Վիրուսը նաև անջատվել է Aedes ցեղին պատկանող, arboreal մոծակների տեսակից, ինչպիսիք են՝ A. africanus, A. apicoargenteus, A. furcifer, A. hensilli, A. luteocephalus և A. vittatus մոծակները[31]։ 2007 թ-ին Խաղաղ օվկիանոսի Յափ կղզում տեղի ունեցած բռնկման ժամանակ Aedes hensilli հիմնական փոխանցողն էր, իսկ Aedes polynesiensis-ը վիրուսը տարածեց Ֆրանսիայի Պոլինեզիայում 2013 թ-ին[33]։

Զիկա վիրուսը կարող է տարածվել նաև սեռական ճանապարհով[34][35][36]։ Մարդը վարակվելուց երկու շաբաթ անց 100.000 անգամ ավելի շատ վիրուս ունի սերմնահեղուկում, քան արյան կամ մեզի մեջ[37]։ Անհայտ է, թե ինչու է սերմնահեղուկում մակարդակը ավելի բարձր, քան այլ կենսական հեղուկներում, և նաև անհայտ է, թե որքան ժամանակ կարող է վարակիչ վիրուսը մնալ սերմնահեղուկում։ Եղել են դեպքեր, երբ անախտանիշ հիվանդ տղամարդը հիվանդությունը փոխանցել է մյուսներին[38]։ ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը խորհուրդ է տվել, որ բոլոր այն տղամարդիկ, ովքեր ճանապարհորդել են ռիսկային տարածքներում, պետք է առնվազն 6 ամիս խուսափեն սեռական հարաբերությունից, անկախ նրանից, նրանք հիվանդ են եղել թե՝ ոչ[39]։

Հայտնաբերվել է ուղղահայաց (մորից երեխային) պերինատալ փոխանցման դեպքեր[40]։ ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը խորհուրդ են տվել, այն կանանց ովքեր հիվանդ են զիկա վիրուսով սպասեն 8 շաբաթ մինչև հղիանալը[41]։ Ոչ մի դեպք չի արձանագրվել կրծքով կերակրման փոխանցման մասին, բայց կրծքի կաթում հայտնաբերվել է վիրուսը[42]։

Ինչպես այլ ֆլավիվիրուսները սա նույնպես փոխանցվում է արյան փոխներարկման միջոցով, և տուժած մի շարք երկրներ մշակել են արյան դոնորներին զննելու ռազմավարություն[18][43]։ Ֆրանսիայի Պոլինեզիայում արյան դոնորների 3%-ի մոտ հայտնաբերվել է զիկա վիրուս[44]։

Պաթոֆիզիոլոգիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միկրոցեֆալիան առաջանում է Ֆլավիվիրիդե վիրուսային NS4A սպիտակուցի հետևանքով, որը կարող է խանգարել ուղեղի աճը` դանդաղեցնելով նոր նեյրոնների աճը[45]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դժվար է ախտորոշել զիկա վիրուսի վարակը` հիմնվելով միայն կլինիկական նշանների և ախտանիշների վրա, այլ արբովիրուսների հետ նմանության պատճառով, որոնք նույնպես նման տեղամասերում էնդեմիկ են[18][46]։ Ըստ ԱՄՆ-ի հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի (CDC) վիրուսի տարբերակիչ ախտորոշումը հիմնական կլինիկական առանձնահատկությունների հիման վրա բավականին դժվար է։ Բացի դենգե վարակից, այլ ինֆեկցիաներից են՝ լեպտոսպիրոզ, մալարիա, ռիկետցիա, A խմբի streptococcus, կարմրախտ, կարմրուկ, պարվովիրուս, էնտերովիրուս, ադենովիրուս և ալֆավիրուսային ինֆեկցիաներ (օր. ՝ chikungunya, Mayaro, Ross River, Barmah Forest, O'nyong'nyong, և Sindbis վիրուսները)[47]։

Քիչ դեպքեր են հանդիպել, երբ արյան բիոքիմիական և ընդհանուր հետազոտությունը հիվանդների մոտ նորմալ է եղել։ Հայտնի է դարձել, որ հիվանդներից մի քանիսը ունեն մեղմ լեյկոպենիա, թրոմբոցիտոպենիա և լյարդի տրանսամինազների բարձր մակարդակ[48]։

Զիկա վիրուսի ախտորոշման համար նաև կիրառում է պոլիմերազային շղթայական ռեակցիան (ՊՇՌ)։ Այնուամենայնիվ, վիրուսակրության ժամանակահատվածը կարող է կարճ տևել[3], և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) խորհուրդ է տալիս, որ ՊՇՌ փորձարկումն իրականացնել առաջին 3-5 օրվա ընթացքում[33]։ Արյան շիճուկի և թքի նմուշները համեմատելիս ավելի հաճախ զիկա վիրուսը հայտնաբերվում է թքի մեջ[48]։ Մեզի հետազոտություն կարելի է կատարել ախտանիշների առաջացումից մինչև 14 օր հետո, քանի որ վիրուսը գոյատևում է մեզի մեջ ավելի երկար, քան թքի կամ շիճուկի մեջ[49]։ Վիրուսի հայտնաբերման ամենաերկար ժամանակահատվածը տևել է 11 օր[31]։

Հետագայում կարող է օգտագործվել նաև զիկա վիրուսին հատուկ IgM և IgG հակամարմինների հայտնաբերման համար սերիոլոգիական հետազոտություն։ IgM հակամարմինները կարող են հայտնաբերվել հիվանդության առաջացման պահից 3 օրվա ընթացքում[31]։ Հնարավոր են սերոլոգիական խաչաձև ռեակցիաները ֆլիվիվիրուսների հետ, ինչպիսիք են դենգե և Արևմտյան Նեղոս վիրուսները[3][50][51]։ 2019 թվականի դրությամբ ԱՄՆ-ի սննդի և դեղերի վարչությունը թույլատրել է երկու թեստ` զիկա վիրուսի հակամարմինները հայտնաբերելու համար[52]։

Սքրինինգ հղիության ընթացքում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները խորհուրդ են տալիս զննել որոշ հղի կանանց, նույնիսկ եթե նրանք վարակի ախտանիշ չունեն։ Հղի կանայք, ովքեր ճանապարհորդել են տուժած տարածքներ, պետք է հետազոտվեն ճանապարհորդությունից վերադառնալուց հետո, 2-12 շաբաթվա ընթացքում[53]։ Զիկա վիրուսի համար թեստեր պատվիրելու և մեկնաբանելու դժվարությունների պատճառով ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը բուժաշխատողներին նաև խորհուրդ են տալիս օգնության համար կապվել իրենց տեղական առողջապահական բաժանմունքի հետ[53]։ Ռիսկային գոտիներում ապրող կանանց համար առաջարկվել է թեստեր իրականացնել նախածննդյան առաջին, ինչպես նաև երկրորդ եռամսյակի կեսին[53]։ Եթե զիկա վիրուսային հիվանդության որևէ նշան կա, ապա պետք է լրացուցիչ հետազոտություններ իրականացվեն։ Թեստի դրական արդյունքներ ունեցող կանայք պետք է հետազոտվեն ուլտրաձայնային հետազոտությամբ երեքից չորս շաբաթվա ընթացքում, որպեսզի վերահսկեն պտղի անատոմիան և աճը[53]։

Նորածինների թեստավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը խորհուրդ է տալիս զիկա վիրուսով ծնված նորածինների համար թեստավորել ինչպես սերոլոգիական, այնպես էլ մոլեկուլային փորձարկումներով, ինչպիսիք են ՊՇՌ, IgM ELISA[54]: Նորածինների շիճուկի և մեզի ՊՇՌ-ը հետազոտությունը պետք է իրականացվի կյանքի առաջին երկու օրվա ընթացքում[54]։ Նորածինները, ովքեր ունեն արյան հետազոտությունների դրական արդյունք և միկրոցեֆալիա կամ ներգանգային կալցիֆիկացիա, պետք է լրացուցիչ հետազոտություններ անցնեն՝ ներառյալ մանրակրկիտ ֆիզիկալ հետազոտություն՝ նյարդաբանական խնդիրների, դիստրոֆիկ փոփոխությունների, սպլենոմեգալիայի (մեծ փայծաղ), հեպատոմեգալիայի (մեծ լյարդ) և մաշկի այլ ախտահարումների դեպքում[54]։ Առաջարկվող այլ թեստերից են` գանգուղեղային ուլտրաձայնային հետազոտություն, լսողության գնահատում[55], և աչքի զննում[54]։ Թեստավորում պետք է անցկացվի ցանկացած խանգարումների ժամանակ, ինչպես նաև բնածին այլ ինֆեկցիաների դեպքում, ինչպիսիք են սիֆիլիսը, տոքսոպլազմոզը, կարմրախտը, ցիտոմեգալովիրուսային վարակը և հերպես սիմպլեքս վիրուսը[54]։ Որոշ թեստեր պետք է կրկնել 6 ամիս անց[54]։

Կանխարգելում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսը տարածվում է մոծակների միջոցով՝ մոծակներից խուսափումը կարևոր բաղադրիչ է հանդիսանում հիվանդությունների վերահսկման համար։ ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը առաջարկում է[56].

  • Ծածկել մաշկը՝ հագնելով երկարաթև վերնաշապիկներ և պերեմեթրինով (միջատասպան) մշակված երկար վարտիքներ[57]։
  • Օգտագործեք դիէթիլտոլուամին[58], պիկարդին և այլ միջատներին վանող նյութեր պարունակող միջոցներ։
  • Միշտ հետևել արտադրանքի ինստրուկցիային և կիրառել՝ ինչպես գրված է։
  • Եթե դուք նաև արևապաշտպան միջոցներ եք օգտագործում, ապա նախևառաջ կիրառեք դա, թողեք այն չորանա, ապա օգտագործեք միջատասպան դեղամիջոցը։
  • Երեխաների վրա վանող նյութեր կիրառելիս հետևեք փաթեթի ցուցումներին։ Խուսափեք ձեռքերին, աչքերին կամ բերանին վանող նյութեր կիրառելուց։
  • Քնեք օդափոխված սենյակներում
  • Օգտագործեք ցանցեր, եթե դուք քնում եք բաց տարածություններում
  • Ծածկեք օրորոցները, մանկական սայլակները՝ մոծակների համար նախատեսված ցանցով, մինչև 2 ամսական երեխաների համար։

ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը առաջարկում է նաև մոծակների վերահսկման ռազմավարություններ, ինչպիսիք են՝ կանգային ջրերից ազատվել, դռների և պատուհանների վրա ցանցերի օգտագործում[59][60]։ Միջատասպան սփրեյ օգտագործվում է թռչող մոծակների համար, և թրթուրասպան (լարվիցիդ) կարող է օգտագործվել ջրամբարներում[2]։

Քանի որ զիկա վիրուսը կարող է սեռական ճանապարհով փոխանցվել, այն տղամարդիկ, ովքեր գնացել են վիրուսի բռնկման տարածքներ, պետք է ձեռնպահ մնան սեռական հարաբերություններից, կամ ճանապարհորդությունից հետո մինչև 6 ամիս պահպանակ օգտագործեն, եթե իրենց զուգընկերը հղի է կամ կարող է հղիանալ[18][34][41]։ Դեռևս խորհուրդ է տրվում ԱՀԿ-ի կողմից կրծքով կերակրումը, անգամ այն կանանց կողմից, ովքեր ունեցել են զիկա տենդ։ Վարակի փոխանցման դեպքեր չեն գրանցվել կրծքով կերակրման դեպքում, չնայած նրան որ վիրուսը հայտնաբերվել է կրծքի կաթր մեջ[42][61]։

Ճամփորդությունից վերադառնալիս, ախտանիշներով կամ առանց դրա, առաջարկվում է մոծակների խայթոցների դեմ կանխարգելումը շարունակել 3 շաբաթ, որպեսզի նվազեցվի վիրուսի փոխանցման ռիսկը[56]։

ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի ճանապարհորդական խորհրդատվություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկայի և միկրոցեֆալիայի միջև աճող կապի պատճառով 2016 թ-ի հունվարին ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնը հղի կանանց նախազգուշացրել է հետաձգել ճանապարհորդությունը այն տարածքներում, որտեղ վիրուսը մեծ տարածում ունի[62]։ Ավելի ուշ խորհուրդները թարմացվեցին և հղի կանանց խորհուրդ տրվեց հնարավորության դեպքում խուսափել այդ տարածքներից, և եթե ճանապարհորդությունն անխուսափելի է, պաշտպանվել մոծակների խայթոցներից[63]։ Այն զույգերին, ովքեր պետք է ճանապարհորդեն զիկա վիրուսի բռնկման գոտիներ, խորհուրդ է տրվում օգտագործել պահպանակ կամ ամբողջովին ձեռնպահ մնալ սեռական հարաբերություններից[63]։ Գործակալությունը նաև առաջարկել է, որ կանայք, ովքեր մտածում են հղիանալու մասին, ճանապարհորդելուց առաջ խորհրդակցեն իրենց բժշկի հետ[62][64]։

2016 թվականի սեպտեմբերի դրությամբ, ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնների ճանապարհորդական խորհրդատվության մեջ ներառված են[65]

  • Կաբո-Վերդե
  • Կարիբյան տարածաշրջանի շատ մասեր՝ Անգիլա, Անտիգուա և Բարբուդա, Արուբա, Բահամներ, Բարբադոս, Բոնաիր, Բրիտանական Վիրջինյան կղզիներ, Կայմանյան կղզիներ, Կուբա, Կյուրասաո, Դոմինիկա, Դոմինիկյան հանրապետություն, Գրենադա, Գվադելուպե, Հայիթի, Մարտինիկ, Պուերտո Ռիկո
  • Կենտրոնական Ամերիկա՝ Բելիզ, Կոստա Ռիկա, Սալվադոր, Գվատեմալա, Հոնդուրաս, Նիկարագուա և Պանամա
  • Մեքսիկա
  • Հարավային Ամերիկայի մեծ մասը՝ Արգենտինա, Բոլիվիա, Բրազիլիա, Կոլումբիա, Էկվադոր, Ֆրանսիական Գվիանա, Գայանա, Պարագվայ, Պերու, Սուրինամ և Վենեսուելա
  • Խաղաղ օվկիանոսի մի քանի կղզիներ՝ Ամերիկյան Սամոա, Ֆիջի, Մարշալյան կղզիներ, Միկրոնեզիա, Նոր Կալեդոնիա, Պապուա Նոր Գվինեա, Սամոա և Տոնգա
  • Ասիայում՝ Սինգապուր, Մալայզիա, Բրունեյ

ԱՀԿ-ի պատասխանը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաամերիկյան առողջապահական կազմակերպությունը և ԱՀԿ-ն մտահոգություն են ներկայացրել զիկա վիրուսի հետևանքների վերաբերյալ[66][67]։ 2016-ի փետրվարին ԱՀԿ-ի գլխավոր տնօրեն Մարգարետ Չանը հայտարարել է, որ վերջերս Բրազիլիայում գրանցված միկրոցեֆալիայի դեպքերի և այլ նյարդաբանական խանգարումների մասին դեպքերը, որոնք 2014-ին Ֆրանսիական Պոլինեզիայում նույնպես հանդիպել են, հանդիսանում են միջազգային անհանգստության պատճառ[12]։ Հայտարարությունը թույլ է տվել ԱՀԿ-ին համակարգել վիրուսին վերաբերող միջազգային արձագանքը[68][69]։ Հայտարարությունն ավարտվեց 2016-ի նոյեմբերին[70]։

Պատվաստանյութ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի դրությամբ պատվաստանյութ չի եղել։ ԱՄՆ-ի Առողջապահության ազգային ինստիտուտը ներառված էր ընդդեմ Զիկայի պատվաստանյութի զարգացման պրոցեսում, սակայն պաշտոնյաները նշում էին, որ պատվաստանյութի մշակումը կարող է տարիներ տևել[3][18][46][71]։ ԱՀԿ-ն և ԱՆՀ-ն առաջարկել էին նոր ռազմավարություն՝ ուղղված դեղամիջոցների ստացման արագացնելու գործում[72][73]:Կենդանիների և մարդու վաղ ուսումնասիրությունները սկսվել էին 2016 թվականի սեպտեմբերին[74][75]։ 2019 թվականի դեկտեմբերի դրությամբ զարգացման տարբեր փուլերում գտնվող պատվաստանյութերի մի քանի տեսակ կար[76]։

Մոծակների վերահսկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տուժած երկրներում հիվանդության կանխարգելումը ներկայումս կենտրոնացած է մոծակների վերահսկման վրա։ Aedes մոծակների պոպուլյացիայի վերահսկման համար կան մի շարք մոտեցումներ, օրինակ՝ թրթուրաբուծության վայրերի ոչնչացումը (ջրային լողավազանները, որոնցում ձվեր են դրվում, և թրթուրներ են դուրս գալիս) և, միջատասպանները, որոնք ուղղված են թրթուրային փուլերին, հասուն մոծակներին կամ երկուսը միասին։ Բացի այդ, նոր տեխնոլոգիաների մի ամբողջ շարք ընթացիկ փուլում է գտնվում մոծակների վերահսկման համար, և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը վերջերս իր աջակցությունն է ցուցաբերել մոծակների վերահսկման ժամանակակից մեթոդների արագացված զարգացմանը, ինչպիսիք են՝ Վոլբախիա բակտերիաների օգտագործումը վիրուսներին դիմացկուն մոծակների համար, և ստերիլիզացված արական մոծակների ազատ արձակումը, որոնք բուծում են վայրի էգ մոծակների հետ և տալիս են ոչ կենսունակ սերունդ (սերունդներ, որոնք չեն դիմանում խայթոցին, հասուն փուլին)[77]։

Oxitec-ի գենետիկորեն ձևափոխված OX513A մոծակը հաստատվել է Բրազիլիայի ազգային կենսապաշտպանության տեխնիկական հանձնաժողովի կողմից 2014 թվականի ապրիլին[78] և դա օգտագործվում էր 2016 թ-ին Սան Պաուլու Պիրացիկաբա քաղաքում զիկա վիրուսը տեղափոխող մոծակների դեմ պայքարելու համար[79]։

1940–50-ական թվականներին Aedes մոծակն արմատախիլ արվեց Կարիբյան որոշ կղզիներում և առնվազն տասնութ լատինաամերիկյան երկրներում[80]։

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս զիկա վիրուսի վարակի համար հատուկ բուժում չկա։ Հատուկ խնամքը օգնում է ցավի, տենդի և քորի բուժմանը[33]։ Որոշ իշխանություններ խորհուրդ են տվել չօգտագործել ասպիրին և այլ ՈՍՀԲԴ-ներ (ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցները), քանի որ դրանք առաջացրել են հեմոռագիկ սինդրոմ, երբ օգտագործվել են այլ ֆլավիավիրուսների համար[3][18]։ Բացի դրանից երեխաների մոտ ասպիրինի օգտագործումը հնարավոր է առաջացնի Ռեյի համախտանիշ[81]։

Զիկա վիրուսը համեմատաբար քիչ է ուսումնասիրվել մինչև 2015 թ-ի հիմնական բռնկումը, և առայժմ չկա հատուկ հակավիրուսային բուժում[18]։ Հղի կանանց համար խորհուրդ է տրվում հնարավորինս խուսափել վարակի ցանկացած ռիսկից[82]։

Արդյունքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնականում զիկա տենդը 2-ից 7 օրվա ընթացքում ինքնուրույն լավանում է, բայց որոշ մարդկանց մոտ կարող է զարգանալ Գիյեն-Բարեի համախտանիշ[3][83]։ Զիկա տենդով հիվանդ հղի կնոջ պտուղը կարող է մահանալ կամ ծնվել կենտրոնական նյարդային համակարգի բնածին արատներով, օրինակ՝ միկրոցեֆալիա[3]։

Համաճարակաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Countries with active Zika virus transmission as of September 2016.

1947 թ-ի ապրիլին, Ռոկֆելլեր հիմնադրամի կողմից դեղին տենդի ուսումնասիրությունների շրջանակներում 6 կապիկների մոտ կատարվել են հետազոտություններ[84]։ Ապրիլի 18-ին կապիկներից մեկի (թիվ 776) մոտ զարգացավ տենդ, և արյան նմուշների հետազոտությունից բացահայտվեց Զիկա տենդի առաջին հայտնի դեպքը[31][84]։ Ուգանդայում այդ ժամանակ անցկացված հետազոտութթյուների արդյունքում պարզվել է, որ բնակչության 6.1%-ի մոտ այն դրական է[40]։ Մարդկային առաջին դեպքերը գրանցվել են Նիգերիայում 1954 թվականին[85]։ Մի քանի բռնկումներ են գրանցվել արևադարձային Աֆրիկայում և Հարավարևելյան Ասիայի որոշ շրջաններում[86]։ Հնդկական ենթահամակարգում զիկա վիրուսի փաստագրված դեպքեր չեն գրանցվել։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ զիկա վիրուսի հակամարմիններ կան Հնդկաստանի առողջ մարդկանց մոտ, ինչը կարող է վկայել խաչաձև ռեակցիայի մասին այլ ֆլավովիրուսների հետ[87]։

Ասիական շտամների ֆիլոգենետիկական վերլուծություն օգտագործելով՝ գնահատվել է, որ զիկա վիրուսը տեղափոխվել է Հարավարևելյան Ասիա մինչև 1945 թվականը[40]։ 1977–1978 թվականներին Ինդոնեզիայում զիկա վիրուսային վարակը նկարագրվել է որպես տենդի պատճառ[88]։ 2007 թվականից առաջ զիկա վիրուսով գրանցվել էր ընդամենը 13 դեպք, բոլորն ընթացել են թեթև, ինքնակարգավորվող տենդային հիվանդությամբ[31][89]։

Յապ կղզիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին խոշոր բռնկումը, որում հաստատվել է 185 դեպք, գրանցվել է 2007 թ-ին Միկրոնեզիայի Դաշնային Նահանգների Յապ կղզիներում[90]։ Ընդհանուր առմամբ, 108 դեպք հաստատվել էր ՊՇՌ-ի կամ սերոլոգիայի միջոցով, և 72 դեպք կասկածվում էր։ Ամենատարածված ախտանիշներն էին ցանը, տենդը, ցավ հոդերում և կոնյուկտիվիտը, իսկ մահվան դեպքեր չեն գրանցվել։ Aedes hensilli մոծակը, որը բռնկման ժամանակ Յափ կղզում հայտնաբերված գերակշիռ տեսակն էր, հավանաբար փոխանցման հիմնական վեկտորն էր[40][90]։ Սա նաև առաջին անգամն էր, երբ Զիկա տենդի դեպք է գրանցվել Աֆրիկայից և Ասիայից դուրս[5]։ Յապ կղզիների բռնկումից առաջ միայն 14 դեպք է գրանցվել[91]։

Օվկիանիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013–2014 թվականներին զիկայի մի քանի բռնկման դեպքեր են գրանցվել Ֆրանսիական պոլինեզիայում, Նոր Կալեդոնիայում, Զատկի կղզում և Կուկի կղզիներում[40]։

Ամերիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զիկա վիրուսի ակտիվ փոխանցման տարածքներ, 2016 թվականի ապրիլ

Զիկա վիրուսի շտամների գենետիկական վերլուծությունները ցույց են տվել, որ զիկան առաջին անգամ մտել է Ամերիկա 2013-ի մայիս-դեկտեմբեր ամիսների ընթացքում[92]։ Այն առաջին անգամ հայտնաբերվել է Արևմտյան կիսագնդում 2014-ի փետրվարին և արագ տարածվել ամբողջ Հարավային և Կենտրոնական Ամերիկայում՝ հասնելով Մեքսիկային 2015-ի նոյեմբերին[18][40][93]։ 2016-ին այն փոխանցվել է Ֆլորիդայում և Տեխասում[94][95]։ Զիկայի պատճառով ԱՄՆ-ում առաջին մահը գրանցվել է 2016-ի փետրվարին[96]։

2015-ի մայիսին Բրազիլիան պաշտոնապես հայտնեց հիվանդության իր առաջին 16 դեպքերը[97]։ Ըստ Բրազիլիայի Առողջապահության նախարարության տվյալների, 2015-ի նոյեմբերի դրությամբ Բրազիլիայում վիրուսով վարակվածների պաշտոնական քանակ չի գրանցվել, քանի որ հիվանդությունը հարկադիր ծանուցման ենթակա չէ։ Նույնիսկ այդ ժամանակ դեպքեր են գրանցվել երկրի 14 նահանգներում։ Կասկածվում էր, որ մոծակի միջոցով փոխանցվող զիկա վիրուսը 2015-ին Բրազիլիայում առաջացրել էր 29 մանկական մահացության և միկրոցեֆալիայի 2,400 դեպք[98]։

Բրազիլիայի առողջապահության նախարարությունը զեկուցել է 2015 թ-ի դեկտեմբերի 12-ի դրությամբ երկրում միկրոցեֆալիայի առնվազն 2,400 կասկածելի դեպքի և 29 զոհերի մասին[98][99][100][101]:Զիկայի բռնկումից առաջ Բրազիլիայում տարեկան գրանցվում էր միջինը 150-ից 200 դեպք[102]։ Պեռնամբուկո նահանգում 2015-ին միկրոցեֆալիայի մասին գրանցված դեպքերը 77 անգամ ավելի շատ էին, քան նախորդ 5 տարիներին[102]։ Ֆրանսիական Պոլինեզիայում զիկայի բռնկման տվյալների հիման վրա գնահատվել է, որ առաջին եռամսյակում զիկա վիրուս ձեռք բերած մայրերից ծնված երեխաների մոտ միկրոցեֆալիայի զարգացման ռիսկը կազմել է 1%[103]։

2016 թվականի հունվարի 24-ին ԱՀԿ-ն նախազգուշացրեց, որ վիրուսը ամենայն հավանականությամբ, տարածվում է Ամերիկայի գրեթե բոլոր երկրներում[104][105]։ 2002-ից ի վեր հայտնաբերվել են մոծակները և դենգե տենդը Չիլիի Զատկի կղզու մոտ՝ 3500 կմ (2,200 մղոն) հեռավորության վրա գտնվող Չիլիի ամենամոտ կետից[106]։

2016-ի փետրվարին ԱՀԿ-ն հայտարարեց, որ բռնկումը Միջազգային մտահոգության հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակ է, քանի որ ապացույցները աճեցին, որ զիկան ծնելիության և նյարդաբանական խնդիրների պատճառ է հանդիսանում[18][107][108][109]։ 2016 թվականի ապրիլին ԱՀԿ-ն հայտարարեց, որ կա գիտական համաձայնություն՝ հիմնված է նախնական ապացույցների հիման վրա, որ զիկան նորածինների մոտ միկրոցեֆալիայի պատճառ է հանդիսանում, իսկ մեծահասակների մոտ՝ Գիլեն-Բարեյի համախտանիշ[9]։ Այս և նախնական բռնկումների ուսումնասիրությունները պարզել են, որ հղիության ընթացքում զիկա վարակը կապված է հղիության վաղաժամ կորստի և հղիության այլ խնդիրների հետ[110][111]։

Ասիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016-ին ներմուծված կամ տեղական զիկա վիրուսը հայտնվել է Ասիայի բոլոր երկրներում, բացառությամբ Բրունեյի, Հոնկոնգի, Մյանմարի և Նեպալի[112]։ Սերիոլոգիական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ զիկա վիրուսը էնդեմիկ է համարվում Ասիայի որոշ տարածքներում[112]։ Թեև Բրազիլիայում անցկացվող 2016 թ-ի ամառային Օլիմպիական խաղերից հետո Սինգապուրում հայտնաբերված զիկայի դեպքերի թվի կտրուկ աճ է գրանցվել, գենետիկական վերլուծությունները ցույց են տվել, որ շտամները ավելի սերտորեն են կապված Թայլանդի նահանգներին, քան Ամերիկայում համաճարակի պատճառ հանդիսացողները[113][114][115]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվան ծագումը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անունը ստացել է Ուգանդայի Էնթեբբե քաղաքի մոտակայքում գտնվող Զիկա անտառի անունով, որտեղ առաջին անգամ հայտնաբերվել է զիկա վիրուսը[116]։

Միկրոցեֆալիա և նորածինների այլ խանգարումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա վիրուսն առաջին անգամ հայտնաբերվել է 1940-ականների վերջին Կամպալայում, Ուգանդայում և Աֆրիկայում, բայց առաջին անգամ հաստատվել է Բրազիլիայում։ Մինչ վիրուսի առաջին հաստատումը, այն հայտնաբերվել է ավելի քան 27 երկրներում և տարածքներում[117]։ 2015-ի մայիսին Բրազիլիայի հյուսիսարևելյան շրջանում զիկայի առաջին բռնկումից հետո բժիշկները նկատեցին, որ միկրոցեֆալիայով ծնված նորածինների մեծ աճ է գրանցվել, ընդ որում ՝ 20 անգամ գերազանցող սպասվող դեպքերին[118][119]։

Նախնական բռնկման պահից ի վեր, մի շարք տարբեր մեթոդներ օգտագործող ուսումնասիրությունները գտել են կապ վիրուսի և միկրոցեֆալիայի, ինչպես նաև վիժման հետ[120][121]։ 2016-ի փետրվարի 1-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարեց հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակ միկրոցեֆալիայի և այլ նյարդաբանական խանգարումների համար[122]։ 2016 թ-ի մարտի 8-ին ԱՀԿ հանձնաժողովը վերահաստատեց, որ Զիկայի և նյարդաբանական խանգարումների միջև կապը գլոբալ մտահոգություն է առաջացնում[120]։

Առաջին անգամ զիկա վիրուսով պայմանավորված նորածինների միկրոցեֆալիա հանդիպել է Բրազիլիայում՝ վիրուսի բռնկման ժամանակ։ 2015 թվականին միկրոցեֆալիայի 2782, 2014-ին 147, իսկ 2013-ին 167 դեպք է գրանցվել[118]։ Վերջին դեպքերից շատերի հաստատումը դեռ քննարկվում է[123], և դժվար է գնահատել, թե քանի դեպք չի գրանցվել նախքան վերջին տեղեկացվածությունը վիրուսային վարակների ռիսկի մասին[124]:

Բրազիլիայի նախագահ Դիլմա Ռուսեֆը Զիկա վիրուսի մասին վիդեոկոնֆերանսի ժամանակ Աղետների կառավարման ազգային կենտրոնում.

2015-ի նոյեմբերին Բրազիլիայի հյուսիսարևելյան Սեարա նահանգում նորածնից, որն ուներ միկրոցեֆալիայի և այլ բնածին խանգարումներ, անջատվել է զիկա վիրուս։ Lancet բժշկական պարբերականը 2016 թվականի հունվարին զեկուցեց, որ Բրազիլիայի առողջապահության նախարարությունը հաստատել է միկրոցեֆալայի 134 դեպք, «ենթադրվում է, որ կապված են զիկա վիրուսային վարակի հետ», ինչպես նաև 2,165 դեպք 549 երկրներում և 20 նահանգներում[18][125]։ 2015-ին և 2016-ի առաջին շաբաթվա ընթացքում Բրազիլիայում միկրոցեֆալիայի 574 դեպքի վերլուծության արդյունքում, որը հաղորդվել է 2016-ի մարտին, կապ է հայտնաբերվել մայրական հիվանդությունների հետ, ինչպիսիք են ցանը և տենդը հղիության առաջին եռամսյակի ընթացքում[126]։ Այս ժամանակահատվածում, Բրազիլիայի 12 նահանգներ գրանցել են առնվազն 3 ստանդարտ շեղումների (SD) աճ. 2000–14 թթ-ի համեմատ, իսկ Բահիայի, Պարաիբայի և Պերնամբուկոյի հյուսիսարևելյան նահանգներում արձանագրվել է ավելի քան 20 SD-ի աճ[126]։

2016-ի հունվարին Հավայան նահանգի Օահու քաղաքում երեխա է ծնվել միկրոցեֆալիայով, որը Միացյալ Նահանգներում ուղեղի վնասման առաջին դեպքն է եղել կապված վիրուսի հետ։ Մայրը հավանաբար ձեռք է բերել վիրուսը 2015 թվականի մայիսին Բրազիլիա մեկնելիս՝ հղիության վաղ շրջանի ընթացքում։ Նա ապաքինվել է Հավայան կղզիներ տեղափոխվելուց առաջ։ Նրա հղիությունը նորմալ է ընթացել, և երեխայի վիճակը հայտնի չի եղել մինչև ծննդյան օրը[127]։

2016-ի փետրվարին նորածինների մոտ տեսողության խանգարումները կապված են եղել զիկա վիրուսի հետ[128]։ Բրազիլիայի Պերնամբուկու նահանգում անցկացված ուսումնասիրության ընթացքում վիրուսի հետ կապված միկրոցեֆալիաով նորածինների մոտ 40 տոկոսը ունեցել են ցանցաթաղանթի վնասում[129]։ 2016 թ-ի փետրվարի 20-ին, բրազիլիացի գիտնականները հայտարարեցին, որ հաջողությամբ սեկվենավորել (ԴՆԹ-ի կամ սպիտակուցների մոլեկուլներում նուկլեոտիդային կամ ամինաթթվային հաջորդականությունների պարզում) են զիկա վիրուսի գենոմը և հույս հայտնել, որ դա կօգնի ինչպես պատվաստանյութի մշակման, այնպես էլ բնածին արատների ցանկացած կապի բնույթի որոշման մեջ[130]։

Նաև 2016-ի փետրվարին գիտնականները հերքեցին այն լուրերը, որ միկրոցեֆալիան պայմանավորված է խմելու ջրի մեջ լարվիցիդ պիրիպօքսիֆենի օգտագործմամբ[131][132][133]։ «Կարևոր է արձանագրել, որ պիրիպօքսիֆեն չօգտագործող որոշ տեղանքներ նույնպես ունեցել են միկրոցեֆալիայի դեպքեր», - ասված է Բրազիլիայի կառավարության հայտարարության մեջ[134]։ Բրազիլիայի կառավարությունը հերքեց նաև այն տեսությունները, որ ջրծաղիկի և կարմրախտի պատվաստումները կամ գենետիկորեն ձևափոխված մոծակները միկրոցեֆալիայի աճ են առաջացնում[133]։

Հետազոտողները կասկածում էին նաև որ զիկա վիրուսը կարող է փոխանցվել հղի կնոջից երեխային (ուղղահայաց փոխանցում)։ Այն մնաց չհաստատված մինչև 2016-ի փետրվարին, երբ Calvet et al. թերթը հրատարակեց, որ ամնիոտիկ հեղուկում հայտնաբերել է զիկա վիրուսի գենոմը, ինչպես նաև IgM հակամարմինները վիրուսի դեմ[135]։ Սա նշանակում է որ ոչ միայն վիրուսը կարող է ներթափանցել պլացենտային պատնեշով այլ մոր կողմից սինթեզված հակամարմիները, ինչը վկայումէ ուղղահայաց փոխանցման մասին։ Այլ հետազոտությունում,որը հրապարակվել է 2016 թվականի Մարտին վերլուծվել է միկրոցեֆալիայով պտղի հյուսվածքները, որը հավանաբար կապված է եղել զիկա վիրուսի հետ, և հետազոտողները հայտնաբերել են ուղեղի հյուսվածքում զիկա վիրուսը[136]։ Նաև 2016-ի մարտին առաջին հիմնական ապացույցը այն մասին էր, թե ինչպես է վիրուսը ազդում ուղեղի զարգացման վրա, և որ այն սպանում է զարգացող ուղեղի բջիջները[137]։

Կոլումբիայում Զիկայի հետ կապված բնածին արատների առաջին դեպքերը[138], և Պանամայում զեկուցվել են 2016-ի մարտին[139]:Այս հետազոտությունների ժամանակ հետևել են այն կանանց, ովքեր վերջին հինգ օրվա ընթացքում տենդով և ցանով Ռիո դե Ժանեյրոյի կլինիկային են ներկայացել։ Այնուհետև կանայք հետազոտվել են զիկա վիրուսի համար՝ օգտագործելով ՊՇՌ, այնուհետև հղիության ընթացքում հետևել են ուլտրաձայնային հետազոտությամբ[23][140]։

Գիյեն – Բարեի համախտանիշ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանսիական Պոլինեզիայի բռնկման ֆոնին նկատված աուտոիմունային հիվանդության բարձր մակարդակը՝ Գիյեն-Բարեի համախտանիշը, նույնպես հայտնաբերվել է Բրազիլիայում սկսված բռնկման ժամանակ[125]:Լաբորատոր հետազոտության արդյունքում Գիյեն-Բարեի համախտանիշով որոշ հիվանդների մոտ հայտնաբերվել է զիկա վարակը՝ Բրազիլիայում, Էլ Սալվադորում, Սուրինամում և Վենեսուելայում[141], և ԱՀԿ-ն 2016-ի մարտի 22-ին հայտարարեց, որ զիկա վիրուսն, ըստ երևույթին, համախտանիշի զարգացման գործում մեծ դեր ունի[142]։

Հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեխանիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետազոտությունները շարունակվում են ավելի լավ հասկանալու համար, թե ինչպես է զիկա վիրուսը առաջացնում միկրոցեֆալիա և այլ նյարդաբանական խանգարումներ[143]։

Այն կարող է ներառել պտղի ուղեղի առաջնային նյարդային ցողունային բջիջների վարակ[27][144]։ Ուղեղի ցողունային բջիջների հիմնական դերակատարումն է նեյրոգենեզի միջոցով նեյրոնների սինթեզը[145]։ Ինչպես նաև ապացուցվել է, որ վիրուսի սպիտակուցները NS4A և NS4B ճնշում են նեյրոգենեզը[27]։ Ուղեղի ցողունային բջիջների վարակը կարող է առաջացնել բջջի մահ, ինչը նվազեցնում է ապագա նեյրոնների արտադրությունը և հանգեցնում է ավելի փոքր ուղեղի զարգացման[144]։ Ինչպես նաև, զիկան արտահայտված տրոպիզմ ունի աչքի բջիջների նկատմամբ՝ հանգեցնելով տեսողության խանգարումների բարձր ցուցանիշների[27]։

Բացի բջջային մահ հարուցելուց, նյարդային բջիջների վարակը կարող է փոփոխել բջիջների բազմացման գործընթացը[146]։ Մեծ թվով միկրոցեֆալիայի դեպքեր կապված են գեների ժառանգական մուտացիաների հետ, որոնք հանգեցնում են միտոտիկ ցիկլի դիսֆունկցիայի[147]։

Մոծակների վերահսկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանխարգելման որոշ փորձարարական եղանակներ ներառում են մոծակների բուծում և ազատում, որոնք գենետիկորեն ձևափոխված են, որպեսզի կանխեն պաթոգենների փոխանցումը, կամ վարակեն վոլբախիա բակտերիայով, որը խանգարում է վիրուսների տարածմանը[18][148]։ Վոլբախիա բակտերիան օգնեց նվազեցնել զիկա վիրուսի տարածումը Կոլումբիայի Մեդելին քաղաքում[149]։ Գենի քշելը վայրի բնակչությունը փոխելու տեխնիկա է, օրինակ՝ միջատների դեմ պայքարելու համար, որպեսզի նրանք չկարողանան փոխանցել հիվանդություններ (մասնավորապես մոծակներ մալարիայի և Զիկայի դեպքում)[150]։ Հետազոտված մեկ այլ մեթոդ է արական մոծակներին անպտուղ դարձնելը՝ միջուկային ճառագայթման միջոցով։ Դա արվում է կոբալտ-60 գամմա բջջային ճառագայթով[151]։ 2016 թ-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը խրախուսեց Oxitec-ի (Օքսֆորդի տեխնոլոգիաները միջատների դեմ) կողմից մշակված տրանսգեն արական Aedes մոծակների դաշտային փորձարկումները՝ փորձելով դադարեցնել զիկա վիրուսի տարածումը[152]։

Ծանոթագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 WikiSkripta (չեխերեն) — 2008. — ISSN 1804-6517
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 «Zika virus». World Health Organization. 2016 թ․ հունվար. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 3-ին.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 «Factsheet for health professionals». Zika virus infection. European Centre for Disease Prevention and Control. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 Chen, Lin H.; Hamer, Davidson H. (2016). «Ideas and Opinions. Zika Virus: Rapid Spread in the Western Hemisphere». Annals of Internal Medicine. 164 (9): 613–5. doi:10.7326/M16-0150. ISSN 0003-4819. PMID 26832396.
  5. ↑ 5,0 5,1 Musso, D.; Nilles, E.J.; Cao-Lormeau, V.-M. (2014). «Rapid spread of emerging Zika virus in the Pacific area». Clinical Microbiology and Infection. 20 (10): O595–6. doi:10.1111/1469-0691.12707. PMID 24909208.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Rasmussen, Sonja A.; Jamieson, Denise J.; Honein, Margaret A.; Petersen, Lyle R. (2016). «Zika Virus and Birth Defects — Reviewing the Evidence for Causality». New England Journal of Medicine. 374 (20): 1981–1987. doi:10.1056/NEJMsr1604338. ISSN 0028-4793. PMID 27074377.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «CDC Concludes Zika Causes Microcephaly and Other Birth Defects». CDC. 2016 թ․ ապրիլի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Oster, Alexandra M.; Russell, Kate; Stryker, Jo Ellen; Friedman, Allison; Kachur, Rachel E.; Petersen, Emily E.; Jamieson, Denise J.; Cohn, Amanda C.; Brooks, John T. (2016 թ․ ապրիլի 1). «Update: Interim Guidance for Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (12): 323–325. doi:10.15585/mmwr.mm6512e3. PMID 27032078.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 «Zika Virus Microcephaly And Guillain–Barré Syndrome Situation Report» (PDF). World Health Organization. 2016 թ․ ապրիլի 7. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 16-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  10. ↑ «Brazil warns against pregnancy due to spreading virus». CNN. 2015 թ․ դեկտեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  11. ↑ Olson, Ken E.; Haddow, Andrew D.; Schuh, Amy J.; և այլք: (2012). «Genetic Characterization of Zika Virus Strains: Geographic Expansion of the Asian Lineage». PLoS Neglected Tropical Diseases. 6 (2): e1477. doi:10.1371/journal.pntd.0001477. ISSN 1935-2735. PMC 3289602. PMID 22389730.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «WHO Director-General summarizes the outcome of the Emergency Committee regarding clusters of microcephaly and Guillain–Barré syndrome». Media Centre. World Health Organization. 2016 թ․ փետրվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 3-ին.
  13. ↑ «Zika situation report». World Health Organization (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
  14. ↑ «Zika Virus». CDC (ամերիկյան անգլերեն). 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 20-ին.
  15. ↑ «Symptoms, Diagnosis, & Treatment of Zika Virus». Zika Virus Home. Centers for Disease Control and Prevention. 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 29-ին.
  16. ↑ Heang, Vireak; Yasuda, Chadwick Y.; Sovann, Ly; և այլք: (2012). «Zika Virus Infection, Cambodia, 2010». Emerging Infectious Diseases. 18 (2): 349–351. doi:10.3201/eid1802.111224. ISSN 1080-6040. PMC 3310457. PMID 22305269.
  17. ↑ «Signs and Symptoms». Zika virus home. Centers for Disease Control and Prevention. 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 30-ին.
  18. ↑ 18,00 18,01 18,02 18,03 18,04 18,05 18,06 18,07 18,08 18,09 18,10 Sikka, Veronica; Chattu, Vijay Kumar; Popli, Raaj K.; և այլք: (2016 թ․ փետրվարի 11). «The emergence of zika virus as a global health security threat: A review and a consensus statement of the INDUSEM Joint working Group (JWG)». Journal of Global Infectious Diseases (անգլերեն). 8 (1): 3–15. doi:10.4103/0974-777X.176140. ISSN 0974-8245. PMC 4785754. PMID 27013839.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  19. ↑ Frontera, Jennifer A.; Silva, Ivan R.F. da (2016 թ․ հոկտեմբերի 5). «Zika Getting on Your Nerves? The Association with the Guillain–Barré Syndrome». New England Journal of Medicine (անգլերեն). 375 (16): 1581–1582. doi:10.1056/nejme1611840. PMID 27705077.
  20. ↑ «Guillain–Barré syndrome Q & A». Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ փետրվարի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 10-ին.
  21. ↑ Dhiman, Gaurav.; Abraham, R.; Griffin, D. (2019). «Human Schwann cells are susceptible to infection with Zika and yellow fever viruses, but not dengue virus». Scientific Reports. 9 (1): 9951. Bibcode:2019NatSR...9.9951D. doi:10.1038/s41598-019-46389-0. PMC 6616448. PMID 31289325.
  22. ↑ Cao-Lormeau, Van-Mai; Blake, Alexandre; Mons, Sandrine; և այլք: (2016). «Guillain–Barré Syndrome outbreak associated with Zika virus infection in French Polynesia: a case-control study». The Lancet. 387 (10027): 1531–1539. doi:10.1016/S0140-6736(16)00562-6. ISSN 0140-6736. PMC 5444521. PMID 26948433.
  23. ↑ 23,0 23,1 Brasil, Patrícia; Pereira, Jr., Jose P.; Raja Gabaglia, Claudia; և այլք: (2016 թ․ մարտի 4). «Zika Virus Infection in Pregnant Women in Rio de Janeiro – Preliminary Report». New England Journal of Medicine. 375 (24): 2321–2334. doi:10.1056/NEJMoa1602412. ISSN 0028-4793. PMC 5323261. PMID 26943629.
  24. ↑ Brasil, Patrícia; Pereira, José P.; Moreira, M. Elisabeth; Nogueira, Rita M. Ribeiro; Damasceno, Luana; Wakimoto, Mayumi; Rabello, Renata S.; Valderramos, Stephanie G.; Halai, Umme-Aiman (2016 թ․ մարտի 4). «Zika Virus Infection in Pregnant Women in Rio de Janeiro». New England Journal of Medicine (անգլերեն). 375 (24): 2321–2334. doi:10.1056/nejmoa1602412. PMC 5323261. PMID 26943629.
  25. ↑ de Paula Freitas B; de Oliveira Dias J; Prazeres J; և այլք: (2016 թ․ փետրվարի 9). «Ocular findings in infants with microcephaly associated with presumed zika virus congenital infection in salvador, brazil». JAMA Ophthalmology. 134 (5): 529–535. doi:10.1001/jamaophthalmol.2016.0267. ISSN 2168-6165. PMC 5444996. PMID 26865554.
  26. ↑ Sarno, Manoel; Sacramento, Gielson A.; Khouri, Ricardo; Rosário, Mateus S. do; Costa, Federico; Archanjo, Gracinda; Santos, Luciane A.; Jr, Nivison Nery; Vasilakis, Nikos (2016 թ․ փետրվարի 25). «Zika Virus Infection and Stillbirths: A Case of Hydrops Fetalis, Hydranencephaly and Fetal Demise». PLOS Negl Trop Dis. 10 (2): e0004517. doi:10.1371/journal.pntd.0004517. ISSN 1935-2735. PMC 4767410. PMID 26914330.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 Li, Hongda; Saucedo-Cuevas, Laura; Shresta, Sujan; Gleeson, Joseph G. (2016). «The Neurobiology of Zika Virus». Neuron. 92 (5): 949–958. doi:10.1016/j.neuron.2016.11.031. PMID 27930910.
  28. ↑ Boeuf, Phillipe; Drummer, Heidi E.; Richards, Jack S.; Scoullar, Michelle J. L.; Beeson, James G. (2016 թ․ հունվարի 1). «The global threat of Zika virus to pregnancy: epidemiology, clinical perspectives, mechanisms, and impact». BMC Medicine. 14 (1): 112. doi:10.1186/s12916-016-0660-0. ISSN 1741-7015. PMC 4973112. PMID 27487767.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  29. ↑ Կաղապար:Cite biorxiv
  30. ↑ França, Giovanny V A; Schuler-Faccini, Lavinia; Oliveira, Wanderson K; Henriques, Claudio M P; Carmo, Eduardo H; Pedi, Vaneide D; Nunes, Marília L; Castro, Marcia C; Serruya, Suzanne; Silveira, Mariângela F; Barros, Fernando C; Victora, Cesar G (2016). «Congenital Zika virus syndrome in Brazil: A case series of the first 1501 livebirths with complete investigation». The Lancet. 388 (10047): 891–7. doi:10.1016/S0140-6736(16)30902-3. PMID 27372398.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 Hayes, Edward B. (2009). «Zika Virus Outside Africa». Emerging Infectious Diseases. 15 (9): 1347–50. doi:10.3201/eid1509.090442. PMC 2819875. PMID 19788800.
  32. ↑ Brack, Manfred (2012 թ․ դեկտեմբերի 6). Agents Transmissible from Simians to Man. Springer Science & Business Media. ISBN 978-3-642-71911-0. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 17-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 «Zika virus». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  34. ↑ 34,0 34,1 Oster, Alexandra M.; Brooks, John T.; Stryker, Jo Ellen; և այլք: (2016). «Interim Guidelines for Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (5): 120–121. doi:10.15585/mmwr.mm6505e1. ISSN 0149-2195. PMID 26866485.
  35. ↑ «CDC encourages following guidance to prevent sexual transmission of Zika virus». CDC Newsroom Releases. Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ փետրվարի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 27-ին.
  36. ↑ Hills, Susan L.; Russell, Kate; Hennessey, Morgan; և այլք: (2016). «Transmission of Zika Virus Through Sexual Contact with Travelers to Areas of Ongoing Transmission — Continental United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (8). doi:10.15585/mmwr.mm6508e2er. ISSN 0149-2195. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 15-ին.
  37. ↑ Mansuy, Jean Michel; Dutertre, Marine; Mengelle, Catherine; և այլք: (2016). «Zika virus: high infectious viral load in semen, a new sexually transmitted pathogen?». The Lancet Infectious Diseases. 16 (4): 405. doi:10.1016/S1473-3099(16)00138-9. ISSN 1473-3099. PMID 26949027.
  38. ↑ Brooks, Richard B.; Carlos, Maria Paz; Myers, Robert A.; White, Mary Grace; Bobo-Lenoci, Tanya; Aplan, Debra; Blythe, David; Feldman, Katherine A. (2016 թ․ հունվարի 1). «Likely Sexual Transmission of Zika Virus from a Man with No Symptoms of Infection — Maryland, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (34): 915–916. doi:10.15585/mmwr.mm6534e2. ISSN 0149-2195. PMID 27585037.
  39. ↑ Petersen, Emily E.; Meaney-Delman, Dana; Neblett-Fanfair, Robyn; Havers, Fiona; Oduyebo, Titilope; Hills, Susan L.; Rabe, Ingrid B.; Lambert, Amy; Abercrombie, Julia (2016 թ․ հունվարի 1). «Update: Interim Guidance for Preconception Counseling and Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus for Persons with Possible Zika Virus Exposure — United States, September 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (39): 1077–1081. doi:10.15585/mmwr.mm6539e1. ISSN 0149-2195. PMID 27711033.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 40,5 Gatherer, Derek; Kohl, Alain (2015 թ․ դեկտեմբերի 18). «Zika virus: a previously slow pandemic spreads rapidly through the Americas» (PDF). Journal of General Virology. 97 (2): 269–273. doi:10.1099/jgv.0.000381. PMID 26684466.
  41. ↑ 41,0 41,1 Petersen, Emily E.; Polen, Kara N.D.; Meaney-Delman, Dana; և այլք: (2016). «Update: Interim Guidance for Health Care Providers Caring for Women of Reproductive Age with Possible Zika Virus Exposure — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (12): 315–322. doi:10.15585/mmwr.mm6512e2. ISSN 0149-2195. PMID 27031943. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 28-ին.
  42. ↑ 42,0 42,1 Dupont-Rouzeyrol, Myrielle; Biron, Antoine; O'Connor, Olivia; և այլք: (2016). «Infectious Zika viral particles in breastmilk». The Lancet. 387 (10023): 1051. doi:10.1016/s0140-6736(16)00624-3. PMID 26944028.
  43. ↑ Franchini, M.; Velati, C. (2016). «Blood safety and zoonotic emerging pathogens: now it's the turn of Zika virus!». Blood Transfusion. 14 (2): 93–94. doi:10.2450/2015.0187-15. PMC 4781775. PMID 26674809.
  44. ↑ Guillaume, Theiry (2016 թ․ ապրիլի 27). «Zika virus-associated Guillain–Barré syndrome: a warning for critical care physicians». Intensive Care Medicine. 42 (9): 1485–1486. doi:10.1007/s00134-016-4364-x. PMID 27118575.
  45. ↑ Molly Chiu (2019 թ․ նոյեմբերի 14). «How maternal Zika virus infection results in newborn microcephaly» (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 25-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  46. ↑ 46,0 46,1 Fauci, Anthony S.; Morens, David M. (2016 թ․ փետրվարի 18). «Zika Virus in the Americas – Yet Another Arbovirus Threat». New England Journal of Medicine. 374 (7): 601–604. doi:10.1056/NEJMp1600297. PMID 26761185.
  47. ↑ «Clinical Evaluation & Disease». For Health Care Providers. Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  48. ↑ 48,0 48,1 Waggoner, Jesse J.; Pinsky, Benjamin A. (2016 թ․ փետրվարի 17). «Zika Virus: Diagnostics for an Emerging Pandemic Threat». Journal of Clinical Microbiology. 54 (4): JCM.00279–16. doi:10.1128/JCM.00279-16. ISSN 0095-1137. PMC 4809954. PMID 26888897.
  49. ↑ «Interim Guidance for Zika Virus Testing of Urine - United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (18): 474. 2016 թ․ մայիսի 13. doi:10.15585/mmwr.mm6518e1. PMID 27171368.
  50. ↑ Faye, Oumar; Faye, Ousmane; Dupressoir, Anne; և այլք: (2008). «One-step RT-PCR for detection of Zika virus». Journal of Clinical Virology. 43 (1): 96–101. doi:10.1016/j.jcv.2008.05.005. ISSN 1386-6532. PMID 18674965.
  51. ↑ Lanciotti, Robert S.; Kosoy, Olga L.; Laven, Janeen J.; և այլք: (2008). «Genetic and Serologic Properties of Zika Virus Associated with an Epidemic, Yap State, Micronesia, 2007». Emerging Infectious Diseases. 14 (8): 1232–1239. doi:10.3201/eid1408.080287. ISSN 1080-6040. PMC 2600394. PMID 18680646.
  52. ↑ Commissioner, Office of the (2019 թ․ հուլիսի 18). «Zika Virus Response Updates from FDA». FDA (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 Oduyebo, Titilope; Petersen, Emily E.; Rasmussen, Sonja A.; և այլք: (2016). «Update: Interim Guidelines for Health Care Providers Caring for Pregnant Women and Women of Reproductive Age with Possible Zika Virus Exposure — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (5): 1–6. doi:10.15585/mmwr.mm6505e2er. ISSN 0149-2195.
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 54,4 54,5 Russell, Kate; Oliver, Sara E.; Lewis, Lillianne; Barfield, Wanda D.; Cragan, Janet; Meaney-Delman, Dana; Staples, J. Erin; Fischer, Marc; Peacock, Georgina (2016 թ․ հունվարի 1). «Update: Interim Guidance for the Evaluation and Management of Infants with Possible Congenital Zika Virus Infection — United States, August 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (33): 870–878. doi:10.15585/mmwr.mm6533e2. ISSN 0149-2195. PMID 27559830.
  55. ↑ Leal, Mariana C; Muniz, Lilian F; Ferreira, Tamires S.A; Santos, Cristiane M; Almeida, Luciana C; Van Der Linden, Vanessa; Ramos, Regina C.F; Rodrigues, Laura C; Neto, Silvio S. Caldas (2016). «Hearing Loss in Infants with Microcephaly and Evidence of Congenital Zika Virus Infection — Brazil, November 2015–May 2016». Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (34): 917–9. doi:10.15585/mmwr.mm6534e3. PMID 27585248.
  56. ↑ 56,0 56,1 «Avoid bug bites». Travelers' Health. Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 15-ին.
  57. ↑ «Zika Virus - Protect Yourself from Mosquito Bites». 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Permethrin-treated clothing will protect you after multiple washings
  58. ↑ Louis, Catherine Saint (2016 թ․ ապրիլի 4). «DEET Seen as Safe for Pregnant Women to Avoid Zika Despite Few Studies». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 3-ին. DEET Seen as Safe for Pregnant Women to Avoid Zika Despite Few Studies
  59. ↑ «Surveillance and Control of Aedes aegypti and Aedes albopictus in the United States». Chikungunya Virus Home: Resources. Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ մարտի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 6-ին.
  60. ↑ «Help Control Mosquitoes that Spread Dengue, Chikungunya, and Zika Viruses» (PDF). Chikungunya Virus Home: Fact Sheets and Posters. Centers for Disease Control and Prevention. 2015 թ․ օգոստոս. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  61. ↑ «Breastfeeding in the context of Zika virus» (PDF). Institutional Repository for Information Sharing. World Health Organization. 2016 թ․ փետրվարի 25. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 28-ին.
  62. ↑ 62,0 62,1 Lowes, R. (2016 թ․ հունվարի 15). «CDC Issues Zika Travel Alert». Medscape Medical News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 16-ին.
  63. ↑ 63,0 63,1 «How to Protect Yourself». Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ մարտի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 16-ին.
  64. ↑ «CDC issues interim travel guidance related to Zika virus for 14 Countries and Territories in Central and South America and the Caribbean». CDC Newsroom Releases. Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ հունվարի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 18-ին.
  65. ↑ «Zika Travel Information | Travelers' Health | CDC». wwwnc.cdc.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  66. ↑ «Neurological syndrome, congenital malformations, and Zika virus infection – Epidemiological Update». Epidemiological Alerts and Updates CHA.01.04b Epidemic Alert and Response. Pan American Health Organization. 2016 թ․ հունվարի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 26-ին.
  67. ↑ «WHO Declares Zika a Public Health Emergency». NBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 8-ին.
  68. ↑ Tavernise, Sabrina; McNeil, Jr., Donald G. (2016 թ․ փետրվարի 1). «Zika Virus a Global Health Emergency, W.H.O. Says». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 8-ին.
  69. ↑ «IHR Procedures concerning public health emergencies of international concern (PHEIC)». World Health Organization. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 8-ին.
  70. ↑ Debra Goldschmidt. «WHO ends Zika public health emergency». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  71. ↑ Sifferlin, Alexandra (2016 թ․ հունվարի 21). «U.S. Launches 'Full-court Press' for a Zika Vaccine». Time. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 23-ին.
  72. ↑ J., Thomas, Stephen; Maïna, L’Azou; D.T., Barrett, Alan; A.C., Jackson, Nicholas (2016 թ․ սեպտեմբերի 28). «Fast-Track Zika Vaccine Development — Is It Possible?». New England Journal of Medicine (անգլերեն). 375 (13): 1212–1216. doi:10.1056/nejmp1609300. PMID 27682032.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  73. ↑ D., Marston, Hilary; Nicole, Lurie; L., Borio, Luciana; S., Fauci, Anthony (2016 թ․ սեպտեմբերի 28). «Considerations for Developing a Zika Virus Vaccine». New England Journal of Medicine (անգլերեն). 375 (13): 1209–1212. doi:10.1056/nejmp1607762. PMID 27682031.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  74. ↑ Barzon, Luisa; Trevisan, Marta; Sinigaglia, Alessandro; Lavezzo, Enrico; Palù, Giorgio (2016 թ․ սեպտեմբերի 1). «Zika virus: from pathogenesis to disease control». FEMS Microbiology Letters (անգլերեն). 363 (18): fnw202. doi:10.1093/femsle/fnw202. ISSN 1574-6968. PMID 27549304.
  75. ↑ Morrison, Chris (2016 թ․ օգոստոսի 1). «DNA vaccines against Zika virus speed into clinical trials». Nature Reviews Drug Discovery (անգլերեն). 15 (8): 521–522. doi:10.1038/nrd.2016.159. ISSN 1474-1776. PMID 27469223.
  76. ↑ Poland, Gregory A.; Ovsyannikova, Inna G.; Kennedy, Richard B. (2019). «Zika Vaccine Development: Current Status». Mayo Clinic Proceedings. 94 (12): 2572–2586. doi:10.1016/j.mayocp.2019.05.016. ISSN 0025-6196.
  77. ↑ Yakob, Laith; Walker, Thomas (2016 թ․ մարտ). «Zika virus outbreak in the Americas: the need for novel mosquito control methods». The Lancet Global Health. 4 (3): e148–e149. doi:10.1016/S2214-109X(16)00048-6. PMID 26848089.
  78. ↑ Tracy Thompson: Oxitec’s solution for controlling the dengue mosquito is approved by CTNBio. Արխիվացված 1 Մարտ 2016 Wayback Machine Oxitech, 11 April 2014
  79. ↑ Pollack, Andrew (2016 թ․ հունվարի 30). «New Weapon to Fight Zika: The Mosquito». New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 16-ին.
  80. ↑ Dennis, Brady (2016 թ․ փետրվարի 19). «How a tiny mosquito became one of the world's 'most efficient killers'». Washington Post. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 20-ին.
  81. ↑ Fulginiti, Vincent A.; Brunell, Philip A.; Cherry, James D.; և այլք: (1982 թ․ հունիս). «Aspirin and Reye Syndrome». Pediatrics. 69 (6): 810–812. ISSN 1098-4275. PMID 7079050. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 11-ին.
  82. ↑ Petersen, Emily E.; Staples, J. Erin; Meaney-Delman, Dana; և այլք: (2016). «Interim Guidelines for Pregnant Women During a Zika Virus Outbreak — United States, 2016». Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (2): 30–33. doi:10.15585/mmwr.mm6502e1. ISSN 0149-2195. PMID 26796813.
  83. ↑ CDC Zika Virus: Health Effects & Risks Արխիվացված 20 Օգոստոս 2016 Wayback Machine Page last reviewed: August 9, 2016; Page last updated: August 9, 2016
  84. ↑ 84,0 84,1 Musso, Didier; Gubler, Duane J. (2016 թ․ հուլիսի 1). «Zika Virus». Clinical Microbiology Reviews (անգլերեն). 29 (3): 487–524. doi:10.1128/CMR.00072-15. ISSN 0893-8512. PMC 4861986. PMID 27029595.
  85. ↑ MacNamara, F.N. (1954). «Zika virus : A report on three cases of human infection during an epidemic of jaundice in Nigeria». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 48 (2): 139–145. doi:10.1016/0035-9203(54)90006-1. ISSN 0035-9203. PMID 13157159. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
  86. ↑ Simpson, D.I.H. (1964). «Zika virus infection in man». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 58 (4): 339–348. doi:10.1016/0035-9203(64)90201-9. ISSN 0035-9203. PMID 14175744. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 6-ին.
  87. ↑ Smithburn, K. C.; Kerr, J. A.; Gatne, P. B. (1954 թ․ ապրիլի 1). «Neutralizing antibodies against certain viruses in the sera of residents of India». Journal of Immunology. 72 (4): 248–257. PMID 13163397.
  88. ↑ Olson, J. G.; Ksiazek, T. G. (1981 թ․ հունվարի 1). «Zika virus, a cause of fever in Central Java, Indonesia». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 75 (3): 389–393. doi:10.1016/0035-9203(81)90100-0. PMID 6275577. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 6-ին.
  89. ↑ Baden, Lindsey R.; Petersen, Lyle R.; Jamieson, Denise J.; Powers, Ann M.; Honein, Margaret A. (2016 թ․ մարտի 30). «Zika Virus». New England Journal of Medicine (անգլերեն). 374 (16): 1552–1563. doi:10.1056/nejmra1602113. PMID 27028561.
  90. ↑ 90,0 90,1 Duffy, M.R.; Chen, T.H.; Hancock, W.T.; և այլք: (2009). «Zika Virus Outbreak on Yap Island, Federated States of Micronesia». New England Journal of Medicine. 360 (24): 2536–43. doi:10.1056/NEJMoa0805715. PMID 19516034.
  91. ↑ Faye, Oumar; Freire, Caio C. M.; Iamarino, Atila; և այլք: (2014 թ․ հունվարի 9). «Molecular Evolution of Zika Virus during Its Emergence in the 20th Century». PLoS Neglected Tropical Diseases. 8 (1): e2636. doi:10.1371/journal.pntd.0002636. PMC 3888466. PMID 24421913.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  92. ↑ Faria, Nuno Rodrigues; Azevedo, Raimunda do Socorro da Silva; Kraemer, Moritz U.G.; Souza, Renato; Cunha, Mariana Sequetin; Hill, Sarah C.; Thézé, Julien; Bonsall, Michael B.; Bowden, Thomas A. (2016 թ․ ապրիլի 15). «Zika virus in the Americas: Early epidemiological and genetic findings». Science. 352 (6283): 345–349. Bibcode:2016Sci...352..345F. doi:10.1126/science.aaf5036. ISSN 0036-8075. PMC 4918795. PMID 27013429.
  93. ↑ Dyer, Owen (2015 թ․ դեկտեմբերի 23). «Zika virus spreads across Americas as concerns mount over birth defects». BMJ. 351: h6983. doi:10.1136/bmj.h6983. PMID 26698165. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  94. ↑ Jr, Donald G. Mcneil; Fernandez, Manny (2016 թ․ նոյեմբերի 28). «Local Transmission of Zika Virus Is Reported in Texas». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
  95. ↑ Likos, Anna; Griffin, Isabel; Bingham, Andrea M.; Stanek, Danielle; Fischer, Marc; White, Stephen; Hamilton, Janet; Eisenstein, Leah; Atrubin, David (2016 թ․ հունվարի 1). «Local Mosquito-Borne Transmission of Zika Virus — Miami-Dade and Broward Counties, Florida, June–August 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (38): 1032–1038. doi:10.15585/mmwr.mm6538e1. ISSN 0149-2195. PMID 27684886.
  96. ↑ «First Zika virus-related death reported in U.S. in Puerto Rico». Washington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 29-ին.
  97. ↑ «Ministério da Saúde confirma 8 casos de zika vírus no RN e 8 na BA» [Ministry of Health confirms 8 cases of zika virus in infants and 8 in BA]. Ben Estar (պորտուգալերեն). 2015 թ․ մայիսի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին.
  98. ↑ 98,0 98,1 «Monitoramento dos casos de microcefalias no Brasil» [Monitoring cases of microcephaly in Brazil] (PDF) (պորտուգալերեն). Centro de Operações de Emergências em Saúde Pública sobre Microcefalias. 2015 թ․ դեկտեմբերի 12. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  99. ↑ «Governo confirma relação entre zika vírus e epidemia de microcefalia» [Government confirms relationship between zika virus and epidemic microcephaly]. BBC Brasil (պորտուգալերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 10-ին.
  100. ↑ Blount, Jeb (2015 թ․ նոյեմբերի 28). «Brazil confirms zica virus link to fetal brain-damage outbreak». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 4-ին.
  101. ↑ «País registra 1.248 casos de microcefalia e sete mortes; maioria em PE» [The country has recorded 1,248 cases of microcephaly and seven deaths; most are in PE]. UOL Notícias (պորտուգալերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 4-ին.
  102. ↑ 102,0 102,1 «Rapid risk assessment: Zika virus epidemic in the Americas: potential association with microcephaly and Guillain–Barré syndrome» (PDF). European Centre for Disease Prevention and Control. 2015 թ․ դեկտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 11-ին.
  103. ↑ Cauchemez, Simon; Besnard, Marianne; Bompard, Priscillia; Dub, Timothée; Guillemette-Artur, Prisca; Eyrolle-Guignot, Dominique; Salje, Henrik; Kerkhove, Maria D Van; Abadie, Véronique (2016). «Association between Zika virus and microcephaly in French Polynesia, 2013–15: a retrospective study». The Lancet. 387 (10033): 2125–2132. doi:10.1016/s0140-6736(16)00651-6. PMC 4909533. PMID 26993883.
  104. ↑ «Zika Virus likely to spread throughout the Americas, says WHO». The Guardian. 2016 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  105. ↑ «PAHO Statement on Zika Virus Transmission and Prevention». Pan American Health Organization. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 26-ին.
  106. ↑ Collao, X.; Prado, L.; González, C.; և այլք: (2015 թ․ փետրվար). «Detection of flavivirus in mosquitoes (Diptera: Culicidae) from Easter Island-Chile». Revista Chilena de Infectología (Spanish). 32 (1): 113–6. doi:10.4067/S0716-10182015000200021. PMID 25860055.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  107. ↑ «WHO Director-General summarizes the outcome of the Emergency Committee regarding clusters of microcephaly and Guillain–Barré syndrome». World Health Organization. 2016 թ․ փետրվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 2-ին.
  108. ↑ Roberts, Michelle (2016 թ․ փետրվարի 1). «Zika-linked condition: WHO declares global emergency». BBC News Online. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  109. ↑ Pearson, Michael (2016 թ․ փետրվարի 2). «Zika virus sparks 'public health emergency'». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 2-ին.
  110. ↑ «Zika Fever». Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ փետրվարի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  111. ↑ Rosen, Meghan (2016 թ․ հունվարի 22). «Rapid spread of Zika virus in the Americas raises alarm». Science News. 189 (4): 16. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 16-ին.
  112. ↑ 112,0 112,1 Duong, Veasna; Dussart, Philippe; Buchy, Philippe (2017). «Zika virus in Asia». International Journal of Infectious Diseases. 54: 121–128. doi:10.1016/j.ijid.2016.11.420. PMID 27939768.
  113. ↑ de Bernardi Schneider, Adriano; Malone, Robert W.; Guo, Jun-Tao; Homan, Jane; Linchangco, Gregorio; Witter, Zachary L.; Vinesett, Dylan; Damodaran, Lambodhar; Janies, Daniel A. (2016 թ․ դեկտեմբերի 1). «Molecular evolution of Zika virus as it crossed the Pacific to the Americas». Cladistics (անգլերեն). 33: 1–20. Bibcode:2002clad.book.....S. doi:10.1111/cla.12178. ISSN 1096-0031.
  114. ↑ Maurer-Stroh, Sebastian; Mak, Tze-Minn; Ng, Yi-Kai; Phuah, Shiau-Pheng; Huber, Roland G; Marzinek, Jan K; Holdbrook, Daniel A; Lee, Raphael TC; Cui, Lin (2016). «South-east Asian Zika virus strain linked to cluster of cases in Singapore, August 2016». Eurosurveillance. 21 (38). doi:10.2807/1560-7917.es.2016.21.38.30347. PMC 5073200. PMID 27684526.
  115. ↑ Fisher, Dale; Cutter, Jeffery (2016 թ․ հունվարի 1). «The inevitable colonisation of Singapore by Zika virus». BMC Medicine. 14 (1): 188. doi:10.1186/s12916-016-0737-9. ISSN 1741-7015. PMC 5116805. PMID 27866470.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  116. ↑ Sikka, Veronica; Chattu, Vijay Kumar; Popli, Raaj K.; Galwankar, Sagar C.; Kelkar, Dhanashree; Sawicki, Stanley G.; Stawicki, Stanislaw P.; Papadimos, Thomas J. (2016 թ․ փետրվարի 11). «The emergence of zika virus as a global health security threat: A review and a consensus statement of the INDUSEM Joint working Group (JWG)». Journal of Global Infectious Diseases. 8 (1): 3–15. doi:10.4103/0974-777X.176140. ISSN 0974-8245. PMC 4785754. PMID 27013839.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  117. ↑ Basarab, Marina; Bowman, Conor; Aarons, Emma J; Cropley, Ian (2016 թ․ փետրվարի 26). «Zika virus». BMJ. 352: i1049. doi:10.1136/bmj.i1049. PMID 26921241.
  118. ↑ 118,0 118,1 Romero, Simon (2015 թ․ դեկտեմբերի 30). «Alarm Spreads in Brazil Over a Virus and a Surge in Malformed Infants». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 24-ին.
  119. ↑ Romero, Simon; McNeil, Donald G., Jr. (2016 թ․ հունվարի 21). «Zika Virus May be Linked to Surge in Rare Syndrome in Brazil». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 13-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  120. ↑ 120,0 120,1 «WHO statement on the 2nd meeting of IHR Emergency Committee on Zika virus and observed increase in neurological disorders and neonatal malformations». World Health Organization. 2016 թ․ մարտի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 13-ին.
  121. ↑ McNeil, Donald G., Jr.; Saint Louis, Catherine (2016 թ․ մարտի 4). «Two Studies Strengthen Links Between the Zika Virus and Serious Birth Defects». New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 13-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  122. ↑ Heymann, David L; Hodgson, Abraham; Sall, Amadou Alpha; և այլք: (2016 թ․ փետրվարի 20). «Zika virus and microcephaly: why is this situation a PHEIC?». The Lancet. 387 (10020): 719–721. doi:10.1016/S0140-6736(16)00320-2. PMID 26876373.
  123. ↑ «Brazil may have fewer Zika-related microcephaly cases than previously reported». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 16-ին.
  124. ↑ «Brazil's Pre-Zika Microcephaly Cases». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 14-ին.
  125. ↑ 125,0 125,1 Triunfol, Marcia (2016). «A new mosquito-borne threat to pregnant women in Brazil». The Lancet Infectious Diseases. 16 (2): 156–157. doi:10.1016/S1473-3099(15)00548-4. ISSN 1473-3099. PMID 26723756.
  126. ↑ 126,0 126,1 Kleber de Oliveira, Wanderson; Cortez-Escalante, Juan; De Oliveira, Wanessa Tenório Gonçalves Holanda; և այլք: (2016). «Increase in Reported Prevalence of Microcephaly in Infants Born to Women Living in Areas with Confirmed Zika Virus Transmission During the First Trimester of Pregnancy – Brazil, 2015». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (9): 242–247. doi:10.15585/mmwr.mm6509e2. ISSN 0149-2195. PMID 26963593.
  127. ↑ McNeil Jr., Donald G. (2016 թ․ հունվարի 16). «Hawaii Baby With Brain Damage Is First U.S. Case Tied to Zika Virus». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 23-ին.
  128. ↑ Ventura, Camila V; և այլք: (2016 թ․ հունվար). «Zika virus in Brazil and macular atrophy in a child with microcephaly». The Lancet. 387 (10015): 228. doi:10.1016/S0140-6736(16)00006-4. PMID 26775125.
  129. ↑ «Zika virus: Americas, Asia». ProMED-mail. International Society for Infectious Diseases. 2016 թ․ հունվարի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 8-ին.
  130. ↑ Martinez, Michael (2016 թ․ փետրվարի 20). «Zika virus: Brazilian scientists decipher its genome, agency says». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 21-ին.
  131. ↑ Szabo, Liz (2016 թ․ փետրվարի 16). «Scientists debunk theory linking pesticide, not Zika, to birth defects». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 18-ին.
  132. ↑ «Report says Monsanto-linked pesticide is to blame for microcephaly outbreak – not Zika». Science Alert. Australia. 2016 թ․ փետրվարի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 16-ին. «But let's be clear – there is no scientific evidence to support that link.»
  133. ↑ 133,0 133,1 Jacobs, Andrew (2016 թ․ փետրվարի 16). «Conspiracy Theories About Zika Spread Along With the Virus». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 16-ին.
  134. ↑ Bowater, Donna (2016 թ․ փետրվարի 15). «Zika virus: Brazil dismisses link between larvicide and microcephaly». Daily Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 17-ին.
  135. ↑ Calvet, Guilherme; Aguiar, Renato S; Melo, Adriana S O; և այլք: (2016 թ․ փետրվար). «Detection and sequencing of Zika virus from amniotic fluid of fetuses with microcephaly in Brazil: a case study». The Lancet Infectious Diseases. 16 (6): 653–660. doi:10.1016/S1473-3099(16)00095-5. ISSN 1473-3099. PMID 26897108.
  136. ↑ Mlakar, Jernej; Korva, Misa; Tul, Nataša; և այլք: (2016 թ․ մարտի 10). «Zika Virus Associated with Microcephaly». New England Journal of Medicine. 374 (10): 951–958. doi:10.1056/NEJMoa1600651. ISSN 0028-4793. PMID 26862926.
  137. ↑ Vogel, Gretchen (2016 թ․ մարտի 4). «Zika virus kills developing brain cells». Science. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին.
  138. ↑ Butler, Declan (2016 թ․ մարտի 4). «First Zika-linked birth defects detected in Colombia». Nature. 531 (7593): 153. Bibcode:2016Natur.531..153B. doi:10.1038/nature.2016.19502. ISSN 0028-0836. PMID 26961637.
  139. ↑ «Zika: Panama has 'first microcephaly case outside Brazil'». BBC News Latin America. BBC. 2016 թ․ մարտի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 20-ին.
  140. ↑ McNeil, Donald G. Jr.; Saint Louis, Catherine (2016 թ․ մարտի 4). «Two Studies Strengthen Links Between the Zika Virus and Serious Birth Defects». New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 23-ին.
  141. ↑ «Zika situation report» (PDF). World Health Organization. 2016 թ․ մարտի 17. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 23-ին.
  142. ↑ Bosley, Sarah (2016 թ․ մարտի 22). «WHO: Zika virus 'implicated' in large numbers of brain-damaged babies». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 23-ին.
  143. ↑ Faizan, MI; Abdullah, M; Ali, S; Naqvi, IH; Ahmed, A; Parveen, S (2016). «Zika Virus-Induced Microcephaly and Its Possible Molecular Mechanism». Intervirology. 59 (3): 152–158. doi:10.1159/000452950. PMID 28081529.
  144. ↑ 144,0 144,1 Nayak, Shriddha; Lei, Jun; Pekosz, Andrew; Klein, Sabra; Burd, Irina (2016 թ․ սեպտեմբերի 9). «Pathogenesis and Molecular Mechanisms of Zika Virus». Seminars in Reproductive Medicine (անգլերեն). 34 (5): 266–272. doi:10.1055/s-0036-1592071. ISSN 1526-8004. PMID 27612156.
  145. ↑ Rakic, P (2009 թ․ հոկտեմբեր). «Evolution of the neocortex: a perspective from developmental biology». Nature Reviews. Neuroscience. 10 (10): 724–35. doi:10.1038/nrn2719. PMC 2913577. PMID 19763105.
  146. ↑ Merfeld, Emily; Ben-Avi, Lily; Kennon, Mason; Cerveny, Kara L. (2017 թ․ հուլիսի 1). «Potential mechanisms of Zika-linked microcephaly». Wiley Interdisciplinary Reviews: Developmental Biology (անգլերեն). 6 (4): n/a. doi:10.1002/wdev.273. ISSN 1759-7692. PMC 5516183. PMID 28383800.
  147. ↑ Bullerdiek, J; Dotzauer, A; Bauer, I (2016). «The mitotic spindle: linking teratogenic effects of Zika virus with human genetics?». Molecular Cytogenetics. 9: 32. doi:10.1186/s13039-016-0240-1. PMC 4837584. PMID 27099632.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  148. ↑ Gale, Jason (2016 թ․ փետրվարի 4). «The Best Weapon for Fighting Zika? More Mosquitoes». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 6-ին.
  149. ↑ Aliota, Matthew T.; Peinado, Stephen A.; Velez, Ivan Dario; Osorio, Jorge E. (2016). «The w Mel strain of Wolbachia Reduces Transmission of Zika virus by Aedes aegypti». Scientific Reports. 6: 28792. Bibcode:2016NatSR...628792A. doi:10.1038/srep28792. PMC 4929456. PMID 27364935. The wMel strain of Wolbachia Reduces Transmission of Zika virus by Aedes aegypti
  150. ↑ Flam, Faye (2016 թ․ փետրվարի 4). «Fighting Zika Virus With Genetic Engineering». Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 6-ին.
  151. ↑ Viegas, Luciana (2016 թ․ փետրվարի 23). «IAEA Helps Brazil Step up the Fight Against 'Zika' Mosquitoes». International Atomic Energy Agency. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 29-ին.
  152. ↑ Kelland, Kate (2016 թ․ մարտի 18). «WHO backs trials of genetically modified mosquitoes to fight Zika». The Globe and Mail. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 19-ին.


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զիկա_տենդ&oldid=9933574» էջից