Ադենովիրուսներ
Ադենովիրուսներ | ||||
![]() Микрофотография аденовирусов на ТЭМ | ||||
Գիտական դասակարգում | ||||
---|---|---|---|---|
ՍԽԱԼԻ ՄԱՍԻՆ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
Բացակայում է {{Adenoviridae }} տաքսոնոմիական կաղապարը, որը բնութագրում է Adenoviridae տաքսոնի դիրքը կենսաբանական կարգաբանության մեջ: | ||||
Միջազգային գիտական անվանում | ||||
Adenoviridae | ||||
Խումբը ըստ Բալտիմորի | ||||
| ||||
Ադենովիրուսներ[1] ( լատին․՝ Adenoviridae ) ԴՆԹ պարունակող ողնաշարավոր վիրուսների ընտանիք է, որոնք չունեն լիպոպրոտեինային թաղանթ [2] [3] : Ադենովիրուսներն ունեն 70–90 նմ տրամագիծ, պարունակում են 34–36 հազար հիմքային զույգ երկարությամբ[4] մեկ կրկնակի շղթայով ԴՆԹ մոլեկուլ և 20–29 ×106 Da մոլեկուլային քաշ ։ Առավել հայտնի են ադենովիրուսները, որոնք առաջացնում են սուր շնչառական հիվանդություններ։ Անվանումը ծագում է ադենոիդներից դրանց սկզբնական մեկուսացումից[5] : Ալտերնատիվ սպլայսինգի երևույթն առաջին անգամ հայտնաբերվել է ադենովիրուսների միջոցով[6] :
Ադենովիրուսային վարակի բուժման համար հատուկ հակավիրուսային թերապիա չկա, կիրառվում է ախտանշանային բուժում։
Դասակարգում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիրուսների տաքսոնոմիայի միջազգային կոմիտեի (ICTV) տվյալներով՝ 2021 թվականի մարտի դրությամբ ընտանիքը ներառում է 6 родов
:
- [[|en]] (Atadenovirus)
(10 տեսակ);
- [[|en]] (Aviadenovirus)
(15 տեսակ);
- [[|en]] (Ichtadenovirus)
(1 տեսակ);
- [[|en]] (Mastadenovirus)
(51 տեսակ), բոլոր մարդու ադենովիրուսները պատկանում են այս ցեղին։
- [[|en]] (Siadenovirus)
(8 տեսակ);
- Տեստադենովիրուս (1 տեսակ):
Մարդու ադենովիրուսներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. - ↑ Гиляров, 1986
- ↑ Альтштейн, 2005
- ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. - ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=
в шаблоне {{публикация}}. - ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=
в шаблоне {{публикация}}.Page Կաղապար:Шаблон:Цветная ссылка/styles.css has no content.Ошибка: не задан параметр|заглавие=
в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=
в шаблоне {{публикация}}.
Մարդու ադենովիրուսները պատկանում են ԴՆԹ վիրուսներին (ըստ Բալթիմորի դասակարգման՝ I խումբ), կրկնակի շղթայական ԴՆԹ վիրուսներին (dsDNA վիրուսներ), Adenoviridae ընտանիքին (հին հունարեն ἀδήν που նշանակում է «գեղձ»), Mastadenovirus ցեղին (հին հունարեն μαστός που նշանակում է «կրծքամիս, պտուկ»):
Մարդու ադենովիրուսները պատկանում են ԴՆԹ վիրուսներին (ըստ Բալթիմորի դասակարգման՝ I խումբ), կրկնակի շղթայական ԴՆԹ վիրուսներին (dsDNA վիրուսներ), Adenoviridae ընտանիքին (հին հունարեն ἀδήν που նշանակում է «գեղձ»), Mastadenovirus ցեղին (հին հունարեն μαστός που նշանակում է «կրծքամիս, պտուկ»):
1954 թվականին ադենովիրուսները մեկուսացվեցին հիվանդ անհատների կղանքից և կոկորդից։ Վիրուսները անվանվեցին ադենոիդ-ֆարինգոկոնյուկտիվալ ադենովիրուսներ։
1955 թվականին ադենովիրուսներն արդեն մեկուսացված էին թոքաբորբով տառապող մարդկանցից։
Համաճարակի սեզոնին հունիսից մինչև սեպտեմբեր գերակշռում են ադենովիրուսները: Սուր շնչառական վիրուսային վարակների (ՍՇՎ) շրջանում այս հիվանդության նկատմամբ ամենաշատը հակված են 18-ից 26 տարեկան անձինք:
Մարդու ադենովիրուսի սերոտիպերը համարակալվում են արաբական թվանշաններով։[1] :
Կան մարդու ադենովիրուսների 7 տեսակ, որոնք խմբավորված են 88 սերոտիպերի մեջ՝
- Ա : 12, 18, 31;
- Բ ՝ 3, 7, 11, 14, 16, 21, 34, 35, 50, 55;
- Գ : 1, 2, 5, 6, 57[2] ;
- Դ ՝ 8, 9, 10, 13, 15, 17, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 33, 36, 37, 38, 39, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 51, 53, 54, 56[3], 58, 59, 60, 62, 63[4], 64, 65, 67, 69,[5] 70, 71, 72, 73, 74, 75;
- Ե : 4;
- Ֆ : 40, 41;
- Գ : 52[6] ;
Ադենովիրուսների օգտագործումը այլ հիվանդությունների բուժման համար
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մարդկանց մոտ ադենովիրուսային վարակը առաջանում է ադենովիրուսներից: Ադենովիրուսային սերոտիպերի մեծ մասը հանգեցնում է վերին շնչուղիների վարակների: Ադենովիրուսները նաև հաճախ պատասխանատու են կոնյուկտիվիտի, տոնզիլիտի և ականջաբորբի համար: Բացի այդ, ադենովիրուսային սերոտիպեր 40-ը և 41-ը կարող են առաջացնել գաստրոէնտերիտ:[7] :
Ադենովիրուսներով քրոնիկ վարակված կուլտուրաների համար բնորոշ են հետևյալները[8] :
- Բջջային վարակի ցածր մակարդակ։
- Միջավայրում ինտերֆերոնի բացակայություն
- Վիրուսից զերծ կլոնների կանոնավոր ստացում։
Ադենովիրուսի մի քանի սերոտիպեր (12, 18 և 31) բարձր ուռուցքածին են, մինչդեռ 3, 7, 11, 14, 16 և 21 սերոտիպերը համարվում են թույլ ուռուցքածին վիրուսներ։ :
Բուժում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ադենովիրուսները օգտագործվում են վեկտորային պատվաստանյութերի մշակման մեջ։\[1]\[2] 2021 թվականի դրությամբ ստեղծվել կամ մշակման փուլում են ադենովիրուսային վեկտորային պատվաստանյութեր՝\[3] Էբոլա հեմոռագիկ տենդի, ՁԻԱՀ-ի, Զիկա վիրուսի, մալարիայի, տուբերկուլյոզի և COVID-19-ի դեմ։ Այս պատվաստանյութերը օգտագործում են 5 և 26 սերոտիպերի մոդիֆիկացված մարդկային ադենովիրուսներ, ինչպես նաև շիմպանզեների ChAdOx1 և ChAdY25 ադենովիրուսներ, ինչպես նաև գորիլայի ադենովիրուս GRAd32։\[1][7] :
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ադենովիրուսները օգտագործվում են որպես վիրուսային վեկտորներ գենային թերապիայի համար՝ թե՛ բաժանվող, թե՛ չբաժանվող բջիջներում բազմանալու իրենց ունակության շնորհիվ։[9] :
Չինաստանում գենետիկորեն մոդիֆիկացված ադենովիրուսներն օգտագործվում են քաղցկեղի բուժման մեջ՝ ծառայելով որպես ուռուցքաբանական վիրուսներ։ :
Ադենովիրուսները օգտագործվում են վեկտորային պատվաստանյութերի մշակման մեջ։\[1]\[2] 2021 թվականի դրությամբ ստեղծվել կամ մշակման փուլում են ադենովիրուսային վեկտորային պատվաստանյութեր՝\[3] Էբոլա հեմոռագիկ տենդի, ՁԻԱՀ-ի, Զիկա վիրուսի, մալարիայի, տուբերկուլյոզի և COVID-19-ի դեմ։ Այս պատվաստանյութերը օգտագործում են 5 և 26 սերոտիպերի մոդիֆիկացված մարդկային ադենովիրուսներ, ChAdOx1 և ChAdY25 շիմպանզեների ադենովիրուսներ և GRAd32 գորիլայի ադենովիրուս։[7] :
Նշումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. - ↑ Walsh. Computational analysis of two species C human adenoviruses provides evidence of a novel virus // Journal of Clinical Microbiology. — 2011. — Page .Կաղապար:Шаблон:Цветная ссылка/styles.css has no content.Walsh. Computational analysis of two species C human adenoviruses provides evidence of a novel virus // Journal of Clinical Microbiology. — 2011. — .
- ↑ Robinson. Computational analysis and identification of an emergent human adenovirus pathogen implicated in a respiratory fatality // Virology. — 2011. — Page .Կաղապար:Шаблон:Цветная ссылка/styles.css has no content.Robinson. Computational analysis and identification of an emergent human adenovirus pathogen implicated in a respiratory fatality // Virology. — 2011. — .
- ↑ Singh G, Robinson CM, Dehghan S, Schmidt T, Seto D, Jones MS, և այլք: (2012 թ․ ապրիլ). «Overreliance on the hexon gene, leading to misclassification of human adenoviruses». Journal of Virology. 86 (8): 4693–5. doi:10.1128/jvi.06969-11. PMC 3318657. PMID 22301156.
- ↑ Singh G, Zhou X, Lee JY, Yousuf MA, Ramke M, Ismail AM, և այլք: (2015 թ․ նոյեմբեր). «Recombination of the epsilon determinant and corneal tropism: Human adenovirus species D types 15, 29, 56, and 69». Virology. 485: 452–9. doi:10.1016/j.virol.2015.08.018. PMC 4619159. PMID 26343864.
- ↑ Jones MS, Harrach B, Ganac RD, Gozum MM, Dela Cruz WP, Riedel B, և այլք: (2007 թ․ հունիս). «New adenovirus species found in a patient presenting with gastroenteritis». Journal of Virology. 81 (11): 5978–84. doi:10.1128/JVI.02650-06. PMC 1900323. PMID 17360747.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Mendonça. Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=
в шаблоне {{публикация}}. — 2021.Page Կաղապար:Шаблон:Цветная ссылка/styles.css has no content.Mendonça. Ошибка: не задан параметр|заглавие=
в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр|издание=
в шаблоне {{публикация}}. — 2021. Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ<ref>
թեգ. «pmid 34354082» անվանումը սահմանվել է մի քանի անգամ, սակայն տարբեր բովանդակությամբ: - ↑ Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. - ↑ {{{վերնագիր}}}. — ISSN 1064-3745. — Արխիվացված է 12 մայիսի 2015 սկզբնաղբյուրից:
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Аденовирусы / Альтштейн А. Д. // А — Анкетирование. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 224. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 1). — ISBN 5-85270-329-X.
- Berk. Ошибка: не задан параметр
|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. — 2013.Page Կաղապար:Шаблон:Цветная ссылка/styles.css has no content.Berk. Ошибка: не задан параметр|заглавие=
в шаблоне {{публикация}}. — 2013. - Կաղապար:Книга:Биологический энциклопедический словарь