Զիկա վիրուս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Զիկա վիրուս
Տեսակտաքսոն
Փոխանցման ձևմոծակների միջոցով փոխանցվող[1]
Հետևանքզիկա վիրուսային վարակ[2] և Միկրոցեֆալիա[3]
Վարակ տարածողA. aegypti?[4], A. albopictus?[5], A. africanus?[6] և Aedes hensilli?[7]
Անվանվել էZika Forest?[8]
 Zika virus Վիքիպահեստում

Զիկա վիրուս, ֆլավիվիրիդե վիրուսների ընտանիքի անդամ[9][10]։ Տարածվում է Aedes տեսակի ցերեկային ակտիվություն ունեցող մոծակներով, ինչպիսին են՝ A. aegypti և A. albopictus[9]: Այս անունը գալիս է Ուգանդայի Զիիկա անտառի անվանումից, որտեղ վիրուսը առաջին անգամ մեկուսացվել է 1947 թվականին[11]։ Զիկա վիրուսը առնչվում է դենգե, դեղին տենդերին, Ճապոնական էնցեֆալիտին և Արևմտյան Նեղոսի վիրուսներին[11]։ 1950 թվականից սկսած հիվանդությունը տարածվել է Աֆրիկայից Ասիա ընկած նեղ հասարակածային գոտում։ 2007-ից 2016-ը վիրուսը տարածվում է դեպի արևելք, Խաղաղ օվկիանոսի երկայնքով դեպի Ամերիկա, 2015–16-ին բերելով Զիկա վիրուսի էպիդեմիայի[12]։

Ինֆեկցիան, որը հայտնի է որպես Զիկա տենդ կամ Զիկա վիրուսի հիվանդություն, հաճախ անախտանիշ է, կամ դրսևորվում է միայն թույլ սիմպտոմատիկայով, որը դենգե տենդի[9] մեղմ ձևի է նման։ Քանի որ սպեցիֆիկ բուժում գոյություն չունի, Պարացետամոլը և հանգիստը կարող են օգնել ախտանիշները հաղթահարելու հարցում[13]։ 2016 թվականի տվյալներով հիվանդությունը հնարավոր չէ կանխել դեղամիջոցներով կամ պատվաստմամբ[13]։ Զիկա վիրուսը կարող է տարածվել հղի կնոջից երեխային։ Սա կարող է հանգեցնել միկրոցեֆալիայի, ուղեղի ծանր մալֆորմացիաների և այլ բնածին դեֆեկտների[14][15] առաջացմանը։ Զիկա ինֆեկցիաները մեծահասակների շրջանում կարող են հանգեցնել հազվադեպ հանդիպող Գիյեն-Բարեի համախտանիշի[16] զարգացմանը։

2016-ի հունվարին, ԱՄՆ-ի Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնները, հրապարակեցին ուղեցույցներ հիվանդությունով ախտահարված երկրներում կանխարգելման միջոցների մասին, և ուղեցույցներ հղի կանանց համար, այդ թվում նաև քննարկելով ճամփորդության հետաձգման հարցը[17][18]։ Այլ կառավարություններ և առողջապահական կազմակերպություններ ևս հայտնել են իրենց անհանգստությունը ճամփորդությունների վերաբերյալ[19][20][21], մինչդեռ Կոլումբիան, Դոմինիկական Հանրապետությունը, Պուերտո Ռիկոն, Էլ Սալվադորը և Ճամայկան խորհուրդ են տալիս կանանց հետաձգել հղիությունը, մինչև ռիսկերի մասին ավելի շատ ինֆորմացիա ունենալը[20][22][23][24]։

Վիրուսաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա Վիրուսը պատկանում է Flaviviridae ընտանիքին այն Flavivirus է, որն առնչվում է դենգե, դեղին տենդերին, Ճապոնական էնցեֆալիտին և Արևմտյան Նեղոսի վիրուսներին։ Ինչպես այլ ֆլավիվիրուսներ, Զիկա վիրուսը պատյանավորված է ու քսանանիստ և ունի չսեգմենտավորված, միաշղթա, 10–կիլոհիմք երկարություն ունեցող, դրական ՌՆԹ գենոմ։ Այն առավել սերտ է առնչվում Սփոնդվենի վիրուսին և Սփոնդվենի տաքսոնում հայտնի երկու վիրուսներից մեկն է[25][26][27][28][29]։

Դրական ՌՆԹ–ի գենոմը կարող է միանգամից ենթարկվել տրանսլյացիայի վիրուսային սպիտակուցների։ Ինչպես այլ ֆլավիվիրուսների դեպքում, ինչպիսին է միանման չափ ունեցող Արևմտյան Նեղոսի վիրուսը, ՌՆԹ գենոմը կոդավորում է յոթ ոչ կառուցվածքային սպիտակուցներ և երեք կառուցվածքային սպիտակուցներ[30]։ Կառուցվածքային պրոտեիններից մեկը պատյանավորում է վիրուսը։ Այս սպիտակուցը ֆլավիվիրուսի պատիճային գլիկոպրոտեինն է, որը կապվում է տիրոջ բջջի էնդոսոմալ թաղանթին՝ էնդոցիտոզը սկսելու համար[31]։ ՌՆԹ գենոմը ձևավորում է նուկլեոկապսիդ, 12–կԴա զանգված ունեցող կապսիդային պրոտեինի հետ միասին։ Նուկլեոկապսիդը, իր հերթին, պատված է տիրոջից ստացված մեմբրոանով, որը մոդիֆիկացված է երկու վիրուսային գլիկոպրոտեիններով։ Վիրուսային գենոմի ռեպլիկացիան կապված է միաշղթա, դրական ՌՆԹ–ից երկապարույր ՌՆԹ–ի սինթեզից, որին հետևում է տրանսկրիպցիան և ռեպլիկացիան, վիրուսային մՌՆԹ–ով և նոր միաշղթա ՌՆԹ(+) գենոմներով ապահովելու համար[32][33]։

Երկայնաձիգ հետազոտությունը ցույց է տվել, որը բջիջները Զիկա վիրուսով վարակելուց վեց ժամ անց, վակուոլները և միտոքոնդրիումները դրանցում սկսում են ուռչել։ Այս պրոցեսը այնքան նշանակալի է, որ պատճառ է դառնում բջջի մահվան, որը կոչվում է պարապտոզ։ Ծրագրավորված մահվան այս տեսակն իրականացնելու համար գենի էքսպրեսիա է անհրաժեշտ։ IFITM3–ը բջջի տրանսմեմբրանային սպիտակուց է, որն ունակ է պաշտպանելու վիրուսից, տիրոջ բջջին դրա հպումը կանխելով։ Բջիջները առավել ընկալունակ են Զիկա վիրուսի նկատմամբ, երբ IFITM3–ի մակարդակը ցածր է։ Բջիջն ինֆեկցելուց հետո, վիրուսը կազմափոխում է էնդոպլազմատիկ ռետկուլումը, ձևավորելով խոշոր վակուոլներ և բերելով բջջի մահվան[34]։

Զիկա վիրուսի երկու գիծ է հայտնի՝ Աֆրիկյան գիծը և Ասիական գիծը[35]։ Ֆիլոգենետիկ հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ վիրուսի տարածվածությունը Ամերիկաներում 89%–ով իդենտիկ է Աֆրիկյան գենոտիպերին, իսկ Ֆրանսիական Պոլինեզիայում հանդիպողը առավել սերտ է առնչվում Ասիական տեսակին[35][36][37]։

Ասիական տեսակը առաջին անգամ էվոլյուցիայի է ենթարկվել 1939–ին[38]։

Փոխանցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսի ողնաշարավոր առաջնային տերերը կապիկներն են, հայտնի է այսպես կոչված էնզոոտիկ մոծակ–կապիկ–մոծակ ցիկլը, մարդկանց միայն պատահական վարակումներով։ Մինչև 2007–ի համավարակի սկիզբը, Զիկան հազվադեպ էր ախտահարում մարդկանց, անգամ բարձր էնզոոտիկ շրջաններում։ Հազվադեպ, սակայն, այլ արբովիրուսներ ճանաչվել են, որպես մարդկային հիվանդությունների հարուցիչներ և տարածվում են մոծակ–մարդ–մոծակ ցիկլով, ինչպես դեղին տենդի վիրուսը և դենգե տենդի վիրուսը (երոկուսն էլ ֆլավիվիրուսներ են), ինչպես նաև չիկունգունյա վիրուսը (տոգավիրուս)[39]։ Չնայած համավարակի պատճառն անհայտ է, դենգեն՝ համանման արբովիրուսը, որն ինֆեկցում է նույն տեսակի մոծակների վեկտորը, հայտնի է, մասնավորապես, իր ինտեսնիֆիկացիայով, շնորհիվ ուրբանիզացիայի ու գլոբալիզացիայի[40]։ Զիկան առաջնային տարածվում է Aedes aegypti տեսակի մոծակներով[41] և, այդ թվում, կարող է տարածվել սեռական կոնտակտի միջոցով[42] կամ արյան փոխներարկման միջոցով[43]։ Զիկա վիրուսի հիմնական ռեպրոդուկտիվ թիվը (R0, փոխանցելիության չափը) գնահատվել է 1.4-ի և 6.6-ի սահմաններում[44]։

2015-ին, նորությունները հայտնվեցին Զիկա վիրուսի արագ տարածման մասին Լատինական Ամերիկայում և Կարիբյան ավազանում[45]։ Այդ ժամանակ Համաամերիկյան Առողջապահության Կազմակերպությունը հրապարակեց երկրների և տարածքների ցուցակ, որոնք փորձ են ունեցել Զիկա վիրուսի տեղային տրանսմիսիայի, ընդգրկելով Բարբադոսը, Բոլիվիան, Բրազիլիան, Կոլումբիան, Դոմինակական Հանրապետությունը, Էկվադորը, Էլ Սալվադորը, Ֆրանսիական Գվիանան, Գվադելուպեն, Գվատեմալան, Գույանան, Հայիտին, Հոնդուրասը, Մարտինիքը, Մեքսիկան, Պանաման, Պարագվայը, Պուերտո Ռիկոն, Սան Մարտինը, Սուրինամը և Վենեսուելան[46][47][48]։ 2016-ի օգոստոսի դրությամբ, ավելի քան հիսուն երկրներ ունեցել են Զիկա վիրուսի լոկալ տրասմիասիայի փորձ[49]։

Մոծակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Aedes aegypti predicted distribution
Գլոբալ Aedes aegypti կանխորոշված տեղաբաշխւմը: Քարտեզը պատկերում է հիվանդացության հավանականությունը (կապույտ= չկա հիվանդացություն, կարմիր= ամենաբարձր հիվանդացություն):

Զիկան առաջնային տարածվում է էգ Aedes aegypti մոծակներով, որոնք առավել ակտիվ են ցերեկային ժամերին[50][51]։ Մոծակները պետք է սնվեն արյամբ, որպեսզի ձվադրեն[52]։ Վիրուսը նաև մեկուսացվել է Aedes ցեղին պատկանող, arboreal մոծակների տեսակից, ինչպիսիք են՝ A. africanus-ը, A. apicoargenteus-ը, A. furcifer-ը, A. hensilli-ը, A. luteocephalus-ը և A. vittatus-ը, մոծակները, որոնք ունեն արտաքին ինկուբացիոն շրջան, որը տևում է մոտավորապես 10 օր[28]։

Վեկտորների իրական չափերը մինչ այժմ էլ դեռ անհայտ են։ Զիկան հայտնաբերվում է Aedes-ի ավելի ու ավելի շատ տեսակներում՝ Anopheles coustani, Mansonia uniformis, և Culex perfuscus, չնայած միայն այս փաստը բավական չէ նրանց վեկտոր համարելու[51] համար։ Վիրուսի առկայությունը պարզելու համար սովորաբար անհրաժեշտ է գենետիկ նյութի հետազոտություն հետադարձ տրանսկրիպտազային ՊՇՌ-ի միջոցով (RT-PCR): Ավելի հեշտ ու էժան տարբերակ է մոծակի կրծքավանդակի և գլխի լուսավորումը լույսի ճառագայթով, և քիմիական ներառուկների հայտնաբերումը, որոնք բնորոշ են վիրուսին, օգտագործելով մոտակա-ինֆրակարմիր սպեկտրոսկոպիա[53]։

A. albopictus-ի միջոցով տրանսմիսիան (վագր մոծակ), գրանցվել է 2007-ին Գաբոնի համաճարակի բռնկաման ժամանակ, որտեղ այն առաջին անգամ ներխուժել է երկիր, և միաժամակ դարձել է չիկունգունյայի և դենգե տենդի առաջնային վեկտոր[54]։ Նոր բռնկումներ կարող են լինել, եթե անձը, որը կրում է վիրուսը, մեկնում է մեկ այլ երկիր, որտեղ առկա է A. albopictus-ը[55]:

Հասարակության համար Զիկա վիրուսի պոտենցիալ ռիսը կարող է սահմանափակվել վեկտոր հանդիսացող մոծակների տարածվածության սահմանափակմամբ[56]։ Ամենահաճախ հիշատակվող A. aegypti գլոբալ տարածվածությունը ընդլայնում է իր սահմանները շնորհիվ գլոբալ առևտրի և ճամփորդության։ A. aegypti-ի տարածվածությունը այսօր երբևէ գրանցվածներից ամենամեծաքանակն է, բոլոր մայր ցամաքներում, ներառյալ Հյուսիսային Ամերիկան և նույնիսկ Եվրոպայի ծայրամասը (Մադեյրա, Նիդերլանդներ, հյուսիս-արևելյան Սև Ծովի ափ)[57]։ Զիկա կրելու ունակ մոծակների պոպուլյացիան հայտնաբերվել է Վաշինգտոնի մոտակայքում գտնվող Կապիտոլ Հիլում, Կոլումբիայում և գենետիկ ապացույցները թույլ են տալիս ենթադրել, որ դրանք վերապրել են առնվազն չորս միմյանց հաջորդող ձմեռ այդ շրջանում։ Հետազոտության հեղինակները ենթադորում են, որ մոծակները հարմարվել են հյուսիսային կլիմայում գոյատևելուն[58]։ Զիկա վիուսը պահպանում է մոծակների միջոցով վարակելու իր ունակությունը, ինֆեկցիայից հետո մոտավորապես մեկ շաբաթվա ընթացքում։ Սերմով փոխանցվելու դեպքում, համարվում է, որը վիրուսը կարող է պահպանել վարակելոիությունը ավելի երկար ժամանակով (ամենաքիչը երկու շաբաթ)[59][60]։

Զիկա վիրուսի էկոլոգիական նիշայի հետազոտումը թույլ է տալիս ենթադրել, որ տեղումների և ջերմաստիճանի փոփոխությունները դրա վրա կարող են ազդել ավելի մեծ չափով, քան դենգե տենդի հարուցչի, դարձնելով ավելի հավանական դրա առկայությունը տրոպիկական տարածքներում։ Սակայն գլոբալ ջերմաստիճանների բարձրացումը թույլ կտա հիվանդության վեկտորի տարածումը դեպի հյուսիս, հետևապես դրան կհաջորդի նաև Զիկայի տարածումը այդ շրջաններ[61]։

Սեռական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկան կարող է տարածվել տղամարդուց և կնոջից նրանց սեռական զուգընկերներին, այս առումով ամենաշատը հայտնի են սիմպտոմատիկ տղամարդուց կնոջը փոխանցման դեպքեր[42][62][63]։ 2016-ի ապրիլին Զիկա վիրուսի սեռական ճանապարհով փոխանցում գրանցվել է վեց երկրներում՝ Արգենտինա, Չիլի, Ֆրանսիա, Իտալիա, Նոր Զելանդիա և ԱՄՆ՝ 2015-ի բռնկման ժամանակ[16]։

2016-ի հոկտեմբերից սկսած, Հիվանդությունների Վերահսկման և Կանխարգելման Կենտրոնները խորհուրդ են տալիս տղամարդկանց, ովքեր ճամփորդել են դեպի Զիկա վիրուսի էնդեմիկ տարածք, օգտագործել պահպանակներ, կամ չունենալ սեռական հարաբերություն վերադարձից հետո ամենաքիչը վեց ամիս շարունակ, քանզի վիրուսը դեռևս վարակունակ է, նույնիսկ եթե սիմպտոմներ երբեք չեն նկատվել[64]։

Հղիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա վիրուսը կարող է փոխանցվել ուղղահայաց (կամ մորից երեխային), հղիության կամ ծննդաբերության ընթացքում[14][65]։ Ինֆեկցիան հղիության ընթացքում կապված է չծնված երեխայի նյարդային զարգացման փոփոխությունների հետ[66]։ Հիվանդության զգալի զարգացումը կապված է միկրոցեֆալիայի զարգացման հետ, այն դեպքում, երբ մեղմ ինֆեկցիան կարող է բերել նյարդաիմացական խանգարումների՝ մեծ տարիքում[67][68]։ Միկրոցեֆալիայից բացի ուղեղի բնածին այլ անոմալիաներ ևս գրանցված են Զիկա վիրուսի համաճարակի բռնկման ընթացքում[69]։

Արյան փոխներարկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016-ի ապրիլին արյան փոխներարկման միջոցով Զիկայի փոխանցման երկու դեպք է գրանցվել, երկուսն էլ Բրազիլիայում[43], որից հետո ԱՄՆ Ուտելիքի և Դեղամիջոցների Նշանակումը խորհուրդ է տվել արյան դոնորների սքրինինգ և բարձր ռիսկ ունեցող դոնորներից արյան ստացման հետաձգում չորս շաբաթով[70][71]։ Պոտենցիալ ռիսկը ենթադրվել է արյուն-դոնոր սքրինինգային հետազոտության հիման վրա, Ֆրանսիական Պոլինեզիայում Զիկայի բռնկման ընթացում, որի ժամանակ պարզվել է, որ 2013-ի նոյեմբերի և 2014 փետրվարի ընթացքում դոնորների շրջանում Զիկա ՌՆԹ դրական են եղել դոնորների 2.8%-ը (42), և բոլորն անախտանիշ են եղել արյուն հանձնելիս։ Զիկա դրական դոնորներից ինը նշել են Զիկա տենդի սիմպտոմների զարգացում արյուն հանձնելուց հետո, բայց 34 նմուշներից միայն երեքն են աճել կուլտուրաներում[72]։

Պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զիկա վիրուսը ռեպլիկացվում է մոծակի միջնաղու էպիթելիալ բջիջներում, այնուհետ թքագեղձերի բջիջներում։ 5–10 օր անց, վիրուսը կարող է հայտնաբերվել մոծակի թքում։ Եթե մոծակի թուքը ներմուծվում է մարդու մաշկի մեջ, վիրուսը կարող է ախտահարել էպիդերմալ կեռատինոցիտները, մաշկի ֆիբրոբլաստները և Լանգերհանսի բջիջները։ Ենթադրվում է, որ վիրուսի պաթոգենեզը շարունակվում է ավշային հանգույցներ և արյան հուն տարածվելով[25][73]։ Ֆլավիվիրուսները ռեպլիկացվում են ցիտոպլազմայում, սակայն Զիկա անտիգենները հայտնաբերվել են ինֆեկցված բջջի կորիզում[74]։

Զիկա տենդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցանավորում, որպես Զիկայի դրսևորում

Զիկա տենդը նաև հայտնի է որպես Զիկա վիրուսի հիվանդություն հիվանդություն, որը հարուցվում է Զիկա վիրուսով[75]։ Դեպքերի մեծամասնությունում ընթացքն ասիմպտոմ է, բայց եթե սիմպտոմներն այնուամենայնիվ առկա են, դրանք սովորաբար մեղմ են և կարող են նմանակել դենգե տենդը[75][76]։ Ախտանիշները ներառում են տենդ, կարմիր աչքեր, հոդացավ, գլխացավ, և մակուլոպապուլյար ցանավորում[75][77][78]։ Սիմպտոմները սովորաբար յոթ օրից պակաս են տևում[77]։ Ինֆեկցիայի սկզբնական փուլում չկան մահվան գրանցված դեպքեր[76]։ Ինֆեկցիան հղիության ընթացքում միկրոցեֆալիայի և ուղեղի այլ ժառանգական մալֆորմացիաների պատճառ է դառնում որոշ երեխաների շրջանում[14][15]։ Ինֆեկցիան մեծահասակների շրջանում ասոցացված է Գիյեն-Բարեի համախտանիշի հետ[76]։

Ախտորոշումը հաստատվում է ուսումնասիրելով արյունը, մեզը կամ թուքը Զիկա վիրուսի ՌՆԹ հայտնաբերելու նպատակով, երբ անձը հիվանդ է[75][77]։

Կանխարգելումը ներառում է մոծակների խայթոցների քանակության նվազեցում տարածաշրջաններում, որտեղ հիվանդությունը տարածված է, և պահպանակների օգտագործում[77][79]։ Խայթոցները կանխարգելելու միջոցառումները ներառում են միջատներին վանող նյութերի օգտագործումը, մարմնի մեծ մասի ծածկումը հագուստով, մոծակային ցանցերի օգտագործումը, և կանգային ջրերից ազատվելը, քանի որ այդտեղ մոծակները բազմանում են[75]։ Պատվաստում գոյություն չունի[77]։ Առողջապահական կազմակերպությունները խորհուրդ են տալիս, որ կանայք, որոնք եղել են 2015–16-ի Զիկայի բռնկման վայրերում, քննարկեն հղիության հետաձգումը, իսկ հղի կանայք հետաձգեն իրենց ճամփորդությունը դեպի այդ վայրեր[77][80]։ Քանի դեռ սպեցիֆիկ բուժում գոյություն չունի, Պարացետամոլը և հանգիստը կարող են օգնել ազատվել ախտանիշներից[77]։ Հոսպիտալացումը հազվադեպ է անհրաժեշտ[76]։

Պատվաստման զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպությունը համարում է, որ առաջնությունը պետք է տրվի ինակտիվացված պատվաստումների և այլ ոչ կենդանի վակցինաների զարգացմանը, որոնք անվտանգ են հղի կանանց շրջանում կիրառելու առումով[81]։

2016-ի Մարտի դրությամբ, 18 ընկերություններ և ինստիտուտներ ներառված են ընդդեմ Զիկայի պատվաստանյութի զարգացման պրոցեսում, բայց վակցինան դժվար թե լայնորեն հասանելի լինի մոտակա տաս տարիներից ավելի շուտ[81][82]։

2016-ի հունիսին ԱՄՆ Սննդի և դեղամիջոցների նշանակման տեսչությունը հաստատեց Զիկայի դեմ պատվաստման զարգացման առաջին կլինիկական հետազոտության անցկացումը։ 2017-ի մարտին ԴՆԹ պատվաստանյութը հատատվեց երկփուլ կլինիկական հետազոտության համար[83]։ Պատվաստումը կազմված է ԴՆԹ-ի փոքր, ցիրկուլյար կտորներից, որոնք հայտնի են որպես պլազմիդներ, որոնց գեները էքսպրեսում են Զիկա վիրուսի պատիճի սպիտակուցները։ Քանի որ պատվաստանյութը չի պարունակում վիրուսի գենոմի ամբողջական հաջորդականությունը, այն չի կարող ինֆեկցիա առաջացնել[84]։ 2017-ի ապրիլին, և՛ ենթամիավորային, և՛ ինակտիվացված վակցինաները ներառվել են կլինիկական հետազոտություններում[85]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրներ, որոնք ունեն, կամ ունեցել են Զիկայի ապացուցված փոխանցման դեպքեր (2016-ի հունվար[86])

Վիրուսի մեկուսացումը կապիկներից և մոծակներից, 1947

Զիկայի տարածումը[37][87][88]

Վիրուսը առաջին անգամ մեկուսացվել է 1947 ապրիլին ռեզուս մակակից, կապիկը տեղավորվել է վանդակում Ուգանդայի Զիիկա Անտառում, Վիկտորիա լճի հարևանությամբ, Դեղին տենդի ուսումնասիրության ինստիտուտի գիտնականների կողմից[89]։ Վիրուսի երկրորդ մեկուսացումը տեղի է ունեցել 1948-ի հունվարին A. africanus մոծակից, նույն վայրում[90]։ Երբ կապիկի մոտ տենդ է զարգացել, հետազոտողները մեկուսացրել են նրա շճահեղուկից «ֆիլտրվող վարակունակ ագենտ», որը անվանվել է Զիկա 1948-ին[91]։

Զիկայի տարածումը Աֆրիկայում և Ասիայում, հիմնված մոլեկուլյար հաջորդականության տեղեկատվական բազայի վրա[92]։

Մարդկային ինֆեկցիայի առաջին ապացույցը՝ 1952[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1952-ին հրապարակված շճաբանական հետազոտության արդյունքները առաջին անգամ վկայեցին Զիկայով մարդու վարակվելու մասին[93]։ 99 մարդկանց շիճուկներ էին հետազոտվել, 6.1% ունեին չեզոքացնող հակամարմիններ։ Որպես 1954-ի բռնկման մաս, դեղնուկի ուսումնասիրությունը ենթադրեց, որ դրա պատճառը դեղին տենդն է և հետազոտողները հայտնեցին մարդուց վիրուսի մեկուսացման մասին[94], սակայն հետագայում պարզվեց, որ պաթոգենը սերտորեն առնչվում է Spondweni virus-ին[95]։ Spondweni-ին նաև համարվեց ինքնասահմանափակվող ինֆեկցիայի պատճառ, 1956-ին հրատարակված հետազոտությունում[96]։

Հասարակածային Աֆրիկայում և Ասիայում տարածվածություն՝ 1951–2016[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետագա սերոլոգիական հետազոտությունները Աֆրիկյան և Ասիական մի շարք երկրներում ցույց տվեցին, որ վիրուսը լայնորեն տարածված է մարդկային պոպուլյացիայում այս շրջաններում[91]։ Մարդկային ինֆեկցիայի առաջին իրական դեպքը հայտնաբերվել է 1964-ին Սիմպսոնի կողմից[97], ով ինքն արդեն ինֆեկցված էր, մոծակից վիրուսը մեկուսացնելու ընթացքում[91]։ Այնուհետ մինչև 2007 թվականը, կային միայն 13 հաստատված մարդկային ինֆեկցիայի դեպքեր Աֆրիկայում և Հարավ-Արևելյան Ասիայում[98]։ 2017-ին հրատարակված հետազոտությունը ցույց տվեց, որ Զիկա վիրուսը, չնայած գրանցված ընդամենը մի քանի դեպքերի, գաղտնի ցիրկուլյացիա է կատարում Արևելյան Աֆրիկայում վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում, ըստ 1992-ից 2016-ի միջակայքում հավաքված արյան նմուշների ZIKV IgM հակամարմինների առկայության հեատազոտության[99]։

Միկրոնեզիա, 2007[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007-ի ապրիլին, Աֆրիկայից և Ասիայից դուրս առաջին բռնկումը տեղի ունեցավ Միկրոնեզիայի Ֆեդերատիվ նահանգների Յապ կղզում, բնութագրվելով ցանավորմամբ, շաղկապենաբորբով և հոդացավով, որը սկզբնական շրջանում ընկալվեց որպես դենգե, չիկունգունյա կամ Ռոս գետի հիվանդություն[100]։ Շճային հետազոտությունը հիվանդության սուր փուլում գտնվող հիվանդներից ցույց տվեց, որ շիճուկը պարունակում էր Զիկայի ՌՆԹ։ Դեպքերից 49 հաստատվեցին, 59 չհաստատվեցին, ոչ-ոք չհոսպիտալացվեց և ոչ-ոք չմահացավ[101]։

2013–2014[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013-ի հոկտեմբերին Օկեանիայի առաջին բռնկման գնահատումը ցույց տվեց, որ Ֆրանսիական Պոլինեզիայի ախտահարված պոպուլյացիայի 11%-ը, նաև ուներ Գիյեն-Բարեյի համախտանիշ։ Զիկա վիրուսը տարածվեց Նոր Կալեդոնիա, Զատկի Կղզի, ինչպես նաև Կուկի Կղզիներ, որտեղ 2014-ի հունվարին 1385 դեպք հաստատվեց։ Նույն տարում Զատկի Կղզին 51 նոր դեպք գրանցեց։ Ավստրալիան սկսեց դեպքեր գրանցել 2012-ին։ Հետազոտությունը ցույց տվեց, որ վարակը բերվել էր ճամփորդների կողմից, որոնք վերադարձել էին Ինդոնեզիայից և այլ ախտահարված երկրներից։ Նոր Զելանդիայում ևս դեպքեր հայտնաբերվեցին վերադարձող օտարերկրացի ճամփորդների պատճառով։ Օկեանիայի երկրները, որոնք առնչվում են Զիկայի հետ, հետևյալն են՝ Կալեդենոիա, Վանատու, Սողոմոնի Կղզիներ, Մարշալի Կղզիներ, Ամերկյան Սամոա, Սամոա և Տոնգա[102]։

2013-ի և 2014-ի միջև հետագա էպիդեմիաներ գրանցվեցին Ֆրանսիական Պոլինեզիայում, Զատկի Կղզում, Կուկի Կղզիներում և Նոր Կալեդոնիայում[24]։

Ամերիկա, 2015[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միկրոցեֆալիայով երեխայի նկար (ձախում), համեմատած (աջում) առող երեխայի հետ:Սա Զիկա վիուսի պոտենցիալ էֆեկտներից է: Միկրոցեֆալիայի առաջին նշանները կարող են զարգանալ ծննդից հետո մի քանի ամսվա ընթացքում:

2015-ին և 2016-ին գրանցվեց էպիդեմիա նաև Ամերիկայում։ Բռնկումը սկսվեց 2015-ի ապրիլին Բրազիլիայում և տարածվեց այլ երկրներ, այդ թվում՝ Հարավային Ամերիկա, Կենտրոնական Ամերիկա, Հյուսիսային Ամերիկա և Կարիբյան ավազան։ 2016-ի հունվարին, ԱՀԿ հայտարարեց, որ վիրուսը ամենայն հավանականությամբ կընդգրկի ողջ Ամերիկան, արդեն տարեվերջին[103], և 2016-ի փետրվարին ԱՀԿ-ն հայտնեց միկրոցեֆալիայի և Գիյեն-Բարեյի համախտանիշի գրանցված մի շարք դեպքերի մասին Բրազիլիայում, համարելով այս դրսևորումները Զիկայի բռնկման հետևանք` «Հասարակական առողջության միջազգային անհետաձգելի մտահոգության առարկա»[11][104][105][106]։ Գնահատականների համաձայն 1.5 միլիոն մարդ ինֆեկցված էր Զիկա վիրուսով Բրազիլիայում[107], միկրոցեֆալիայի ավելի քան 3,500 դեպքերի գրանցումով 2015-ի Հոկտեմբերի և 2016-ի հունվար ամիսների միջև[108]։

Մի շարք երկրներ հայտնեցին ճամփորդությունների հետ կապված իրենց մտահոգությունը, և սպասվում էր, որ բռնկումները նշանակալի դեր կխաղան տուրիզմի ինդուստրիայում[11][109]։ Մի շարք երկրներ նույնիսկ անսովոր քայլ արեցին, հորդորելով իրենց քաղաքացիներին հետաձգել հղիությունը, մինչև վիրուսի, և դրա՝ պտղի զարգացման վրա ազդեցության մասին ավելի շատ բան հայտնի կլինի[22]։ 2016-ի Ամառային օլիմպիական խաղերում, որոնք անցկացվեցին Ռիո դե Ժանեյրոյում, առողջապահական կազմակերպությունները մտահոգություն հայտնեցին պոտենցիալ կրիզիսի մասին թե՛ Բրազիլիայում, թե՛ միջազգային աթլետների և տուրիստների վերադարձից հետո իրենց երկրներում վիրուսի հնարավոր տարածման մասին։ Որոշ հետազոտողներ հայտնել են, որ միայն մեկ կամ երկու զբոսաշրջիկ պետք է որ ինֆեկցված լինի երեք շաբաթվա ընթացքում, կամ մոտավորապես 3.2 ինֆեկցիա 100,000-ին[110]։ 2016-ի նոյեմբերին ԱՀԿ-ն հայտարարեց որ Զիկա վիրուսը այլևս գլոբալ անհետաձգելի սպառնալիք չէ, սակայն այն համարեց «բարձր կարևորություն ունեցող և երկարատև ձգձգվող խնդիր[111]։

2017-ին ապրիլին Զիկա վիրուսի դեպքերի քանակությունը Ամերիկայում զգալիորեն նվազեց[112]։

Այլ դեպքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016-ի մարտին Ռեյտերսը հրապարակեց, որ Զիկան մեկուսացվել է 2014-ին վերցրած ծերունու արյան նմուշից Չիտագոնգում, որը գտնվում է Բանգլադեշում, որպես ռետրոսպեկտիվ հետազոտության մաս[113]։ Զիկայի դեպք է գրանցվել նաև Տանզանիայում 2016-ին[114]։

Օգոստոս և նոյեմբեր ամիսներ միջև Զիկա վիրուսով հարուցված ինֆեկցիայի 455 դեպք հաստատվեց Սինգապուրում[115][116]։

2017-ին Զիկայի երկու դեպք գրանցվեց Անգոլայում[117]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Roth A., Mercier A., Lepers C., Hoy D., Duituturaga S., Benyon E., Guillaumot L., Souarès Y. Concurrent outbreaks of dengue, chikungunya and Zika virus infections – an unprecedented epidemic wave of mosquito-borne viruses in the Pacific 2012–2014 // Eurosurveillance — ECDC, 2014. — Vol. 19, Iss. 41. — P. 20929. — ISSN 1025-496X; 1560-7917 — doi:10.2807/1560-7917.ES2014.19.41.20929 — PMID:25345518
  2. ↑ SIMPSON D. I. ZIKA VIRUS INFECTION IN MAN. // Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene / W. P. MacArthur — OUP, 1964. — Vol. 58, Iss. 4. — P. 335—338. — 4 p. — ISSN 0035-9203; 1878-3503 — doi:10.1016/0035-9203(64)90201-9 — PMID:14175744
  3. ↑ Li C., Ye Q., Hong S., Jiang Y., Zhang N., Xu Z., Qin C., Shi L. Zika Virus Disrupts Neural Progenitor Development and Leads to Microcephaly in Mice // Cell Stem Cell — Cell Press, Elsevier BV, 2016. — Vol. 19, Iss. 1. — P. 120—6. — ISSN 1934-5909; 1875-9777 — doi:10.1016/J.STEM.2016.04.017 — PMID:27179424
  4. ↑ Marchette N. J. Isolation of Zika virus from Aedes aegypti mosquitoes in Malaysia, Isolation of Zika Virus from Aedes Aegypti Mosquitoes in Malaysia * // American Journal of Tropical Medicine and Hygiene: official Journal of the American Society of Tropical Medicine and Hygiene — American Society of Tropical Medicine and Hygiene, 1969. — Vol. 18, Iss. 3. — P. 411—5, 411—415. — ISSN 0002-9637; 1476-1645 — doi:10.4269/AJTMH.1969.18.411 — PMID:4976739
  5. ↑ Paupy C., Grard G., Fontenille D., Leroy E. M. Zika virus in Gabon (Central Africa)--2007: a new threat from Aedes albopictus? // PLOS Neglected Tropical Diseases / P. J. Hotez — PLoS, 2014. — Vol. 8, Iss. 2. — P. e2681. — ISSN 1935-2735; 1935-2727 — doi:10.1371/JOURNAL.PNTD.0002681 — PMID:24516683
  6. ↑ WEINBREN M. P., WILLIAMS M. C. Zika virus: further isolations in the Zika area, and some studies on the strains isolated // Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene / W. P. MacArthur — OUP, 1958. — Vol. 52, Iss. 3. — P. 263—8. — ISSN 0035-9203; 1878-3503 — doi:10.1016/0035-9203(58)90085-3 — PMID:13556872
  7. ↑ Pretrick M., Marfel M., Bel M., Powers A. M., Griggs A., Guillaumot L. Aedes hensilli as a potential vector of Chikungunya and Zika viruses // PLOS Neglected Tropical Diseases / P. J. Hotez — PLoS, 2014. — Vol. 8, Iss. 10. — P. e3188. — ISSN 1935-2735; 1935-2727 — doi:10.1371/JOURNAL.PNTD.0003188 — PMID:25299181
  8. ↑ Slavov S. N., Kashima S., Covas D. Overview of Zika virus (ZIKV) infection in regards to the Brazilian epidemic // Braz. J. Med. Biol. Res. — Associação Brasileira de Divulgação Científica, 2016. — Vol. 49, Iss. 5. — P. e5420. — ISSN 0100-879X; 1414-431X; 1678-4510 — doi:10.1590/1414-431X20165420 — PMID:27143174
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Malone, Robert W.; Homan, Jane; Callahan, Michael V.; և այլք: (2016 թ․ մարտի 2). «Zika Virus: Medical Countermeasure Development Challenges». PLOS Neglected Tropical Diseases. 10 (3): e0004530. doi:10.1371/journal.pntd.0004530. ISSN 1935-2735. PMC 4774925. PMID 26934531.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  10. ↑ «Zika-Virus: Symptome, Übertragung und weitere Fakten» (գերմաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Sikka, Veronica; Chattu, Vijay Kumar; Popli, Raaj K.; և այլք: (2016 թ․ փետրվարի 11). «The emergence of Zika virus as a global health security threat: A review and a consensus statement of the INDUSEM Joint working Group (JWG)». Journal of Global Infectious Diseases. 8 (1): 3–15. doi:10.4103/0974-777X.176140. ISSN 0974-8245. PMC 4785754. PMID 27013839.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  12. ↑ Mohammad Zare Mehrjardi (2017 թ․ հունվարի 1). «Is Zika Virus an Emerging TORCH Agent? An Invited Commentary». Virology: Research and Treatment (անգլերեն). 8: 1178122X17708993. doi:10.1177/1178122X17708993. ISSN 1178-122X. PMC 5439991. PMID 28579764.
  13. ↑ 13,0 13,1 «Symptoms, Diagnosis, & Treatment». Zika virus. Atlanta: Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ մարտի 3. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 4-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Rasmussen, Sonja A.; Jamieson, Denise J.; Honein, Margaret A.; Petersen, Lyle R. (2016 թ․ ապրիլի 13). «Zika Virus and Birth Defects — Reviewing the Evidence for Causality». New England Journal of Medicine. 374 (20): 1981–1987. doi:10.1056/NEJMsr1604338. PMID 27074377.
  15. ↑ 15,0 15,1 «CDC Concludes Zika Causes Microcephaly and Other Birth Defects». CDC. 2016 թ․ ապրիլի 13. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 14-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Zika Virus Microcephaly And Guillain–Barré Syndrome Situation Report» (PDF). World Health Organization. 2016 թ․ ապրիլի 7. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 8-ին.
  17. ↑ «Zika Virus in the Caribbean». Travelers' Health: Travel Notices. Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ հունվարի 15.
  18. ↑ Petersen, Emily E.; Staples, J. Erin; Meaney-Delman, Dana; և այլք: (2016 թ․ հունվարի 22). «Interim Guidelines for Pregnant Women During a Zika Virus Outbreak — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (2): 30–33. doi:10.15585/mmwr.mm6502e1. ISSN 0149-2195. PMID 26796813.
  19. ↑ «Zika virus: Advice for those planning to travel to outbreak areas». ITV Report. ITV News. 2016 թ․ հունվարի 22. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 24-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 «Pregnant Irish women warned over Zika virus in central and South America». RTÉ News. 2016 թ․ հունվարի 22. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 23-ին.
  21. ↑ «Zika: Olympics plans announced by Rio authorities». BBC News. British Broadcasting Corporation. 2016 թ․ հունվարի 24. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 24-ին. «The Rio de Janeiro authorities have announced plans to prevent the spread of the Zika virus during the Olympic Games later this year. ... The US, Canada and EU health agencies have issued warnings saying pregnant women should avoid traveling to Brazil and other countries in the Americas which have registered cases of Zika.»
  22. ↑ 22,0 22,1 «Zika virus triggers pregnancy delay calls». BBC News. 2016 թ․ հունվարի 23. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 23-ին.
  23. ↑ «How to pronounce Zika». HowToPronounce.com.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Etymologia: Zika Virus». Emerging Infectious Diseases. 20 (6): 1090. 2014 թ․ հունիս. doi:10.3201/eid2006.ET2006. PMC 4036762. PMID 24983096.
  25. ↑ 25,0 25,1 Knipe, David M.; Howley, Peter M. (2007). Fields Virology (5th ed.). Lippincott Williams & Wilkins. էջեր 1156, 1199. ISBN 978-0-7817-6060-7.
  26. ↑ Faye, Oumar; Freire, Caio C. M.; Iamarino, Atila; Faye, Ousmane; de Oliveira, Juliana Velasco C.; Diallo, Mawlouth; Zanotto, Paolo M. A.; Sall, Amadou Alpha; Bird, Brian (2014 թ․ հունվարի 9). «Molecular Evolution of Zika Virus during Its Emergence in the 20th Century». PLoS Neglected Tropical Diseases. 8 (1): e2636. doi:10.1371/journal.pntd.0002636. PMC 3888466. PMID 24421913.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  27. ↑ Cao-Lormeau, V. M.; Roche, C.; Teissier, A.; Robin, E.; Berry, A. L.; Mallet, H. P.; Sall, A. A.; Musso, D. (2014 թ․ հունիս). «Zika virus, French polynesia, South pacific, 2013». Emerg Infect Dis. 20 (6): 1085–6. doi:10.3201/eid2006.140138. PMC 4036769. PMID 24856001.
  28. ↑ 28,0 28,1 Hayes, Edward B. (2009 թ․ սեպտեմբեր). «Zika Virus Outside Africa». Emerging Infectious Diseases. 15 (9): 1347–1350. doi:10.3201/eid1509.090442. ISSN 1080-6040. PMC 2819875. PMID 19788800.
  29. ↑ Kuno, G.; Chang, G.-J. J. (2007 թ․ հունվարի 1). «Full-length sequencing and genomic characterization of Bagaza, Kedougou, and Zika viruses». Archives of Virology. 152 (4): 687–696. doi:10.1007/s00705-006-0903-z. PMID 17195954.
  30. ↑ Cox, Bryan D.; Stanton, Richard A.; Schinazi, Raymond F. (2016 թ․ հունիսի 13). «Predicting Zika virus structural biology: Challenges and opportunities for intervention». Antiviral Chemistry & Chemotherapy. 24 (3–4): 118–26. doi:10.1177/2040206616653873. ISSN 2040-2066. PMC 5890524. PMID 27296393.
  31. ↑ Dai, Lianpan (2016 թ․ մայիսի 11). «Structures of the Zika Virus Envelope Protein and Its Complex with a Flavivirus Broadly Protective Antibody». Cell Host & Microbe. 19 (5): 696–704. doi:10.1016/j.chom.2016.04.013. PMID 27158114. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  32. ↑ «ViralZone: Zika virus (strain Mr 766)». viralzone.expasy.org. SIB Swiss Institute of Bioinformatics. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  33. ↑ Pierson, T. C.; Diamond, M. S. (2012 թ․ ապրիլ). «Degrees of maturity: The complex structure and biology of flaviviruses». Current Opinion in Virology. 2 (2): 168–175. doi:10.1016/j.coviro.2012.02.011. PMC 3715965. PMID 22445964.
  34. ↑ Monel, Blandine; Compton, Alex A.; Bruel, Timothée; Amraoui, Sonia; Burlaud-Gaillard, Julien; Roy, Nicolas; Guivel-Benhassine, Florence; Porrot, Françoise; Génin, Pierre (2017 թ․ հունիսի 14). «Zika virus induces massive cytoplasmic vacuolization and paraptosis-like death in infected cells». The EMBO Journal. 36 (12): 1653–1668. doi:10.15252/embj.201695597. PMC 5470047. PMID 28473450.
  35. ↑ 35,0 35,1 Enfissi, Antoine; Codrington, John; Roosblad, Jimmy; և այլք: (2016 թ․ հունվարի 16). «Zika virus genome from the Americas». Lancet. 387 (10015): 227–8. doi:10.1016/S0140-6736(16)00003-9. PMID 26775124.
  36. ↑ Zanluca, Camila; Melo, Vanessa Campos Andrade de; Mosimann, Ana Luiza Pamplona; և այլք: (2015 թ․ հունիս). «First report of autochthonous transmission of Zika virus in Brazil». Memórias do Instituto Oswaldo Cruz. 110 (4): 569–572. doi:10.1590/0074-02760150192. ISSN 1678-8060. PMC 4501423. PMID 26061233.
  37. ↑ 37,0 37,1 Lanciotti, Robert S.; Lambert, Amy J.; Holodniy, Mark; և այլք: (2016). «Phylogeny of Zika Virus in Western Hemisphere, 2015». Emerging Infectious Diseases. 22 (5): 933–5. doi:10.3201/eid2205.160065. ISSN 1080-6040. PMC 4861537. PMID 27088323.
  38. ↑ Ramaiah, Arunachalam; Dai, Lei; Contreras, Deisy; Sinha, Sanjeev; Sun, Ren; Arumugaswami, Vaithilingaraja (2017 թ․ հուլիս). «Comparative analysis of protein evolution in the genome of pre-epidemic and epidemic Zika virus». Infection, Genetics and Evolution. 51: 74–85. doi:10.1016/j.meegid.2017.03.012. PMID 28315476.
  39. ↑ Fauci, Anthony S.; Morens, David M. (2016 թ․ հունվարի 14). «Zika Virus in the Americas – Yet Another Arbovirus Threat». New England Journal of Medicine. 374 (2): 601–4. doi:10.1056/NEJMp1600297. PMID 26761185.
  40. ↑ Gubler, D. J. (2011). «Dengue, Urbanization and Globalization: The Unholy Trinity of the 21(st) Century». Trop Med Health. 39 (4 Suppl): 3–11. doi:10.2149/tmh.2011-S05. PMC 3317603. PMID 22500131.
  41. ↑ «Zika virus found in common house mosquitoes in Brazil». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 23-ին.
  42. ↑ 42,0 42,1 Oster, Alexandra M.; Russell, Kate; Stryker, Jo Ellen; և այլք: (2016 թ․ ապրիլի 1). «Update: Interim Guidance for Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (12): 323–325. doi:10.15585/mmwr.mm6512e3. PMID 27032078.
  43. ↑ 43,0 43,1 Vasquez, Amber M.; Sapiano, Mathew R.P.; Basavaraju, Sridhar V.; և այլք: (2016). «Survey of Blood Collection Centers and Implementation of Guidance for Prevention of Transfusion-Transmitted Zika Virus Infection — Puerto Rico, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (14): 375–378. doi:10.15585/mmwr.mm6514e1. ISSN 0149-2195. PMID 27078190.
  44. ↑ «Assessing the global threat from Zika virus, Science Magazine - 12 August 2016 - 27». www.sciencemagazinedigital.org. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  45. ↑ Moloney, Anastasia (2016 թ․ հունվարի 22). «FACTBOX – Zika virus spreads rapidly through Latin America, Caribbean». Thomson Reuters Foundation News. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 26-ին.
  46. ↑ Mitchell, Cristina (2016 թ․ հունվարի 18). «As the Zika virus spreads, PAHO advises countries to monitor and report birth anomalies and other suspected complications of the virus». Media Center. Pan American Health Organization. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 25-ին.
  47. ↑ Mitchell, Cristina (2016 թ․ փետրվարի 2). «PAHO Statement on Zika Virus Transmission and Prevention». PAHO.org. Pan American Health Organization.
  48. ↑ «5 things you need to know about Zika». CNN. 2016 թ․ փետրվարի 24.
  49. ↑ «Zika Virus». All Countries & Territories with Active Zika Virus Transmission. Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  50. ↑ Abushouk, AI; Negida, A; Ahmed, H (2016 թ․ հոկտեմբերի 3). «An updated review of Zika virus». Journal of Clinical Virology: The Official Publication of the Pan American Society for Clinical Virology. 84: 53–58. doi:10.1016/j.jcv.2016.09.012. PMID 27721110.
  51. ↑ 51,0 51,1 Ayres, Constância F J (2016 թ․ փետրվարի 4). «Identification of Zika virus vectors and implications for control». The Lancet Infectious Diseases. 16 (3): 278–279. doi:10.1016/S1473-3099(16)00073-6. ISSN 1473-3099. PMID 26852727.
  52. ↑ Division of Vector-Borne Diseases, Dengue Branch. «Dengue and the Aedes aegypti mosquito» (PDF). Centers for Disease Control and Prevention. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 2-ին.
  53. ↑ Wishart, Skye (July–August 2018). «Shining a light on Zika». New Zealand Geographic (152): 25.
  54. ↑ Charrel, Remi; Grard, Gilda; Caron, Mélanie; և այլք: (2014 թ․ փետրվարի 6). «Zika Virus in Gabon (Central Africa) – 2007: A New Threat from Aedes albopictus?». PLoS Neglected Tropical Diseases. 8 (2): e2681. doi:10.1371/journal.pntd.0002681. ISSN 1935-2735. PMC 3916288. PMID 24516683.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  55. ↑ Zammarchi, Lorenzo; Stella, Giulia; Mantella, Antonia; և այլք: (2015 թ․ փետրվար). «Zika virus infections imported to Italy: Clinical, immunological and virological findings, and public health implications». Journal of Clinical Virology. 63: 32–35. doi:10.1016/j.jcv.2014.12.005. ISSN 1386-6532. PMID 25600600.
  56. ↑ Kraemer, Moritz U. G.; Sinka, Marianne E.; Duda, Kirsten A.; և այլք: (2015 թ․ հուլիսի 7). «The global distribution of the arbovirus vectors Aedes aegypti and Ae. albopictus». eLife. 4: e08347. doi:10.7554/eLife.08347. PMC 4493616. PMID 26126267.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  57. ↑ «Aedes aegypti». Health Topics: Vectors: Mosquitos. European Centre for Disease Protection and Control. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 25-ին.
  58. ↑ Craig, Sarah; Collins, Brittany (2016 թ․ հունվարի 26). «Mosquitoes capable of carrying Zika virus found in Washington, D.C.». Notre Dame News. University of Notre Dame.
  59. ↑ «Zika outbreak: What you need to know». BBC News. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 31-ին.
  60. ↑ «How to Avoid Mosquito Bites in Florida». 2013 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 31-ին.
  61. ↑ Colin Carlson, Eric Dougherty, Wayne Getz. An ecological assessment of the pandemic threat of Zika virus. bioRxiv 040386; doi:10.1101/040386
  62. ↑ Oussayef, Nadia L.; Pillai, Satish K.; Honein, Margaret A.; և այլք: (2017 թ․ հունվարի 6). «Zika Virus —10 Public Health Achievements in 2016 and Future Priorities». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (52): 1482–1488. doi:10.15585/mmwr.mm6552e1. PMID 28056005.
  63. ↑ «WHO chief going to the Olympics, says Zika risk low». «According to Margaret Chan, the director of the WHO, 'Of course, we also have learnt from the latest evidence it's not just infected men who can pass the disease to their sex partners. There was a case of a lady passing the disease to a man, so it can go both directions.'»
  64. ↑ Petersen, Emily E.; Meaney-Delman, Dana; Neblett-Fanfair, Robyn; և այլք: (2016 թ․ հոկտեմբերի 7). «Update: Interim Guidance for Preconception Counseling and Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus for Persons with Possible Zika Virus Exposure — United States, September 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (39): 1077–1081. doi:10.15585/mmwr.mm6539e1. PMID 27711033.
  65. ↑ «CDC Zika: Transmission». Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ ապրիլի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
  66. ↑ Paploski, Igor A D; Prates, Ana Paula P B; Cardoso, Cristiane W; Kikuti, Mariana; Silva, Monaise M O; Waller, Lance A; Reis, Mitermayer G; Kitron, Uriel; Ribeiro, Guilherme S (2016). «Time Lags between Exanthematous Illness Attributed to Zika Virus, Guillain-Barré Syndrome, and Microcephaly, Salvador, Brazil». Emerging Infectious Diseases. 22 (8): 1438–1444. doi:10.3201/eid2208.160496. PMC 4982160. PMID 27144515.
  67. ↑ Rubin, Eric J. (2016 թ․ մարտի 10). «Zika Virus and Microcephaly». New England Journal of Medicine. 374 (374): 984–985. doi:10.1056/NEJMe1601862. PMID 26862812.
  68. ↑ Stanelle-Bertram, Stephanie (2018 թ․ սեպտեմբերի 10). «Male offspring born to mildly ZIKV-infected mice are at risk of developing neurocognitive disorders in adulthood». Nature Microbiology. 3 (10): 1161–1174. doi:10.1038/s41564-018-0236-1. PMID 30202017.
  69. ↑ Kikuti, Mariana; Cardoso, Cristiane W; Prates, Ana P B; Paploski, Igor A D; Kitron, Uriel; Reis, Mitermayer G; Mochida, Ganeshwaran H; Ribeiro, Guilherme S (2018). «Congenital brain abnormalities during a Zika virus epidemic in Salvador, Brazil, April 2015 to July 2016». Eurosurveillance. 23 (45): 1–10. doi:10.2807/1560-7917.ES.2018.23.45.1700757. PMC 6234531. PMID 30424827.
  70. ↑ «Recommendations for Donor Screening, Deferral, and Product Management to Reduce the Risk of Transfusion- Transmission of Zika Virus» (PDF). Food and Drug Administration. 2016 թ․ փետրվար. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 9-ին.
  71. ↑ «Zika virus infection outbreak, Brazil and the Pacific region» (PDF). Rapid Risk Assessments. Stockholm: European Centre for Disease Prevention and Control. 2015 թ․ մայիսի 25. էջեր 4–5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 12-ին.
  72. ↑ Musso, D; Nhan, T.; Robin, E.; և այլք: (2014 թ․ ապրիլի 10). «Potential for Zika virus transmission through blood transfusion demonstrated during an outbreak in French Polynesia, November 2013 to February 2014». Eurosurveillance. 19 (14). PMID 24739982.
  73. ↑ Chan, Jasper F. W.; Choi, Garnet K. Y.; Yip, Cyril C. Y.; և այլք: (2016). «Zika fever and congenital Zika syndrome: An unexpected emerging arboviral disease». Journal of Infection. 72 (5): 507–24. doi:10.1016/j.jinf.2016.02.011. ISSN 0163-4453. PMID 26940504.
  74. ↑ Buckley, A.; Gould, E. A. (1988). «Detection of Virus-specific Antigen in the Nuclei or Nucleoli of Cells Infected with Zika or Langat Virus». Journal of General Virology. 69 (8): 1913–1920. doi:10.1099/0022-1317-69-8-1913. ISSN 0022-1317. PMID 2841406.
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 75,4 «Zika virus». World Health Organization. 2016 թ․ հունվար. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 3-ին.
  76. ↑ 76,0 76,1 76,2 76,3 «Factsheet for health professionals». Health topics: Zika virus infection. European Centre for Disease Prevention and Control. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 77,4 77,5 77,6 Chen, Lin H.; Hamer, Davidson H. (2016). «Zika Virus: Rapid Spread in the Western Hemisphere». Annals of Internal Medicine. 164 (9): 613–5. doi:10.7326/M16-0150. ISSN 0003-4819. PMID 26832396.
  78. ↑ Musso, D.; Nilles, E. J.; Cao-Lormeau, V.-M. (2014). «Rapid spread of emerging Zika virus in the Pacific area». Clinical Microbiology and Infection. 20 (10): O595–6. doi:10.1111/1469-0691.12707. PMID 24909208.
  79. ↑ Oster, Alexandra M.; Russell, Kate; Stryker, Jo Ellen; Friedman, Allison; Kachur, Rachel E.; Petersen, Emily E.; Jamieson, Denise J.; Cohn, Amanda C.; Brooks, John T. (2016 թ․ ապրիլի 1). «Update: Interim Guidance for Prevention of Sexual Transmission of Zika Virus — United States, 2016». MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 65 (12): 323–325. doi:10.15585/mmwr.mm6512e3. PMID 27032078.
  80. ↑ «Brazil warns against pregnancy due to spreading virus». CNN. 2015 թ․ դեկտեմբերի 24. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  81. ↑ 81,0 81,1 «WHO and experts prioritize vaccines, diagnostics and innovative vector control tools for Zika R&D». World Health Organization. 2016 թ․ մարտի 9. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 13-ին.
  82. ↑ Cook, James (2016 թ․ հունվարի 27). «Zika virus: US scientists say vaccine '10 years away'». BBC News. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 28-ին.
  83. ↑ Sagonowsky, Eric (2016 թ․ հունիսի 21). «Inovio set for first Zika vaccine human trial». fiercepharma.com. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 1-ին.
  84. ↑ «Phase 2 Zika vaccine trial begins in U.S., Central and South America». National Institutes of Health (NIH) (անգլերեն). 2017 թ․ մարտի 31.
  85. ↑ Fernandez, E; Diamond, MS (2017 թ․ ապրիլի 19). «Vaccination strategies against Zika virus». Current Opinion in Virology. 23: 59–67. doi:10.1016/j.coviro.2017.03.006. PMC 5576498. PMID 28432975.
  86. ↑ «Geographic Distribution». Zika Virus. Centers for Disease Control and Prevention. 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 18-ին.
  87. ↑ Gatherer, Derek; Kohl, Alain (2015 թ․ դեկտեմբերի 18). «Zika virus: a previously slow pandemic spreads rapidly through the Americas». Journal of General Virology. 97 (2): 269–273. doi:10.1099/jgv.0.000381. PMID 26684466.
  88. ↑ «Zika virus in the United States». Centers for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 20-ին.
  89. ↑ =Cohen, Jon (2016 թ․ փետրվարի 8). «Zika's long, strange trip into the limelight». Science. American Association for the Advancement of Science. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 10-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link)
  90. ↑ Haddow, A. D.; Schuh, A. J.; Yasuda, C. Y.; և այլք: (2012). «Genetic Characterization of Zika Virus Strains: Geographic Expansion of the Asian Lineage». PLoS Neglected Tropical Diseases. 6 (2): e1477. doi:10.1371/journal.pntd.0001477. PMC 3289602. PMID 22389730.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  91. ↑ 91,0 91,1 91,2 Wikan, N; Smith, DR (2016 թ․ հուլիս). «Zika virus: history of a newly emerging arbovirus». The Lancet Infectious Diseases. 16 (7): e119–26. doi:10.1016/s1473-3099(16)30010-x. PMID 27282424.
  92. ↑ «Figure 2. Geographic spread of ZIKV in Africa and Asia». 2014 թ․ հունվարի 9. doi:10.1371/journal.pntd.0002636.g002. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  93. ↑ DICK, GW (1952 թ․ սեպտեմբեր). «Zika virus. II. Pathogenicity and physical properties». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 46 (5): 521–34. doi:10.1016/0035-9203(52)90043-6. PMID 12995441.
  94. ↑ MACNAMARA, FN (1954 թ․ մարտ). «Zika virus: a report on three cases of human infection during an epidemic of jaundice in Nigeria». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 48 (2): 139–45. doi:10.1016/0035-9203(54)90006-1. PMID 13157159.
  95. ↑ Wikan, Nitwara; Smith, Duncan R (2017 թ․ հունվարի 1). «First published report of Zika virus infection in people: Simpson, not MacNamara». The Lancet Infectious Diseases (English). 17 (1): 15–17. doi:10.1016/S1473-3099(16)30525-4. PMID 27998553. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  96. ↑ BEARCROFT, WG (1956 թ․ սեպտեմբեր). «Zika virus infection experimentally induced in a human volunteer». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 50 (5): 442–8. doi:10.1016/0035-9203(56)90091-8. PMID 13380987.
  97. ↑ SIMPSON, DI (1964 թ․ հուլիս). «ZIKA VIRUS INFECTION IN MAN». Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene. 58 (4): 335–8. doi:10.1016/0035-9203(64)90201-9. PMID 14175744.
  98. ↑ Ramzy, Austin (2016 թ․ փետրվարի 10). «Experts Study Zika's Path From First Outbreak in Pacific». The New York Times. Hong Kong. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 12-ին.
  99. ↑ Henry, Martha (2017 թ․ մայիսի 24). «Zika virus found to be circulating in Africa for decades». Harvard T.H.Chan School of Public Health. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 5-ին.
  100. ↑ Altman, L. K. (2007 թ․ հուլիսի 3). «Little-Known Virus Challenges a Far-Flung Health System». The New York Times.
  101. ↑ Duffy, Mark R.; Chen, Tai-Ho; Hancock, W. Thane; և այլք: (2009 թ․ հունիսի 11). «Zika Virus Outbreak on Yap Island, Federated States of Micronesia». New England Journal of Medicine. 360 (24): 2536–2543. doi:10.1056/NEJMoa0805715. ISSN 0028-4793. PMID 19516034.
  102. ↑ Saiz, Juan-Carlos; Vázquez-Calvo, Ángela; Blázquez, Ana B.; Merino-Ramos, Teresa; Escribano-Romero, Estela; Martín-Acebes, Miguel A. (2016 թ․ ապրիլի 19). «Zika Virus: the Latest Newcomer». Frontiers in Microbiology. 7: 496. doi:10.3389/fmicb.2016.00496. ISSN 1664-302X. PMC 4835484. PMID 27148186.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  103. ↑ «WHO sees Zika outbreak spreading through the Americas». Reuters. 2016 թ․ հունվարի 25. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 25-ին.
  104. ↑ «WHO Director-General summarizes the outcome of the Emergency Committee regarding clusters of microcephaly and Guillain–Barré syndrome». World Health Organization. 2016 թ․ փետրվարի 1. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 2-ին.
  105. ↑ Roberts, Michelle (2016 թ․ փետրվարի 1). «Zika-linked condition: WHO declares global emergency». BBC News. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 1-ին.
  106. ↑ Pearson, Michael (2016 թ․ փետրվարի 2). «Zika virus sparks 'public health emergency'». CNN. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 2-ին.
  107. ↑ Boadle, Anthony; Brown, Tom; Orr, Bernard (2016 թ․ փետրվարի 18). «U.S., Brazil researchers join forces to battle Zika virus». Brasilia. Reuters. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 4-ին.
  108. ↑ «Microcephaly in Brazil potentially linked to the Zika virus epidemic, ECDC assesses the risk». News and Media. European Centre for Disease Prevention and Control. 2015 թ․ նոյեմբերի 25. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 18-ին.
  109. ↑ Kiernan, Paul; Jelmayer, Rogerio (2016 թ․ փետրվարի 3). «Zika Fears Imperil Brazil's Tourism Push». The Wall Street Journal. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 27-ին.
  110. ↑ Belluz, Julia (2016 թ․ մայիսի 26). «Rio Olympics 2016: why athletes and fans aren't likely to catch Zika». Vox. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
  111. ↑ «World Health Organization declares end of Zika emergency». The Irish Times (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  112. ↑ Cohen, Jon (2017 թ․ օգոստոսի 16). «Zika has all but disappeared in the Americas. Why?». Science. doi:10.1126/science.aao6984.
  113. ↑ «Bangladesh Confirms First Case of Zika Virus». Newsweek. 2016 թ․ մարտի 22. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 22-ին.
  114. ↑ «Blood samples show presence of Zika virus in Tanzania». Anadolu Agency. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  115. ↑ Singapore Zika Study, Group. (2017 թ․ մայիսի 17). «Outbreak of Zika virus infection in Singapore: an epidemiological, entomological, virological, and clinical analysis». The Lancet Infectious Diseases. 17 (8): 813–821. doi:10.1016/S1473-3099(17)30249-9. PMID 28527892.
  116. ↑ «Zika Virus in Singapore». CDC. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  117. ↑ «Angola reports first two cases of Zika virus». Reuters. 2017 թ․ հունվարի 11. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 18-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զիկա վիրուս» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Զիկա վիրուս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Տաքսոնոմիա
EOL · NCBI · IRMNG
Չափորոշչային վերահսկողություն
LNB: 000300861 · Microsoft: 2777053367 · NKC: ph1089881
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Զիկա_վիրուս&oldid=9746613» էջից