Չիտագոնգ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Panorama of Colonial-Era Court Building - Chittagong - Bangladesh (13080727805).jpg
ԵրկիրԲանգլադեշ Բանգլադեշ
Մակերես157 կմ²
ԲԾՄ6 մետր
Պաշտոնական լեզուբենգալերեն
Բնակչություն2 581 643 մարդ (2011)
Ժամային գոտիUTC+6
Հեռախոսային կոդ31[1]
Փոստային դասիչ4000
Պաշտոնական կայքchittagong.gov.bd
##Չիտագոնգ (Բանգլադեշ)
Red pog.png

Չիտագոնգ (բենգալերեն՝ চট্টগ্রাম[2], անգլ.՝ Chittagong, /ˈtʃɪt əˌɡɒŋ/[3] chit-uh-gong;[3], պաշտոնապես՝ Չատոգրամ/Chattogram[4], բենգալերեն՝ চট্টগ্রাম), քաղաք Բանգլադեշի հարավարևելյան մասում՝ Կարնափհուլի գետաբերանի մերձակայքում, Բենգալյան ծովածոցի ափին, Բիրմայի և Հնդկաստանի հետ Բանգլադեշի պետական սահմաններից ոչ հեռու։ Նույնանուն մարզի և շրջանի վարչական կենտրոնն է, մեծությամբ երկրորդ քաղաքը երկրում և խոշորագույն ու կարևորագույն նավահանգիստը, որն աշխարհի հնագույն բնական նավահանգիստներից մեկն է[5], ներկայումս նույնպես Բենգալյան ծոցի ամենաբանուկ նավահանգիստն է[6] և ընկած լինելով Մետաքսի ճանապարհի հարավային ճյուղավորման վրա՝ դարեր շարունակ համարվել է Բենգալիայի դարպասը։

Դեռևս 9-րդ դարում Աբբասյան խալիֆայության վաճառականներն առևտրային կետ են բացել այստեղ[7][8]։ Հետագայում նավահանգիստն ընկել է Դելիի, ապա՝ Բենգալիայի սուլթանության, այնուհետև՝ Մոգոլների կայսրության տիրապետության տակ[9]։ 16-րդ դարում այն նվաճել են պորտուգալացիները[10], և պատմիչ ու գրող Ժուան դի Բառուշը բնորոշել է նրան որպես «Բենգալիայի թագավորության ամենահռչակված ու ամենահարուստ քաղաքի»[11]։ Բազմաթիվ անվանի ճանապարհորդներ են այցելել այս քաղաքը, նրանց թվում՝ Սուան Ցանգը, Աբու Աբդալլահ իբն Բատուտը, Չենգ Չեն[12][13][14]։ 1760 թվականին Բենգալիայի տիրակալ նավաբը Չիտագոնգը զիջել է բրիտանական Արևելահնդկական ընկերությանը։ 1928 թվականին այն հռչակվել է Բրիտանական Հնդկաստանի ամենամեծ նավահանգիստ։ 1947 թվականին՝ Բրիտանական Հնդկաստանի տրոհման արդյունքում քաղաքը հայտնվել է Պակիստանի, ապա՝ Արևելյան Պակիստանի կազմում։ 1971 թվականին՝ ազատագրական պատերազմի ավարտին, այս քաղաքում է հռչակվել Բանգլադեշ պետության անկախությունը։

Նորագույն ժամանակներում Չիտագոնգը դարձել է արդյունաբերական, առևտրային, ֆինանսական, ռազմածովային, կրթական խոշորագույն կենտրոն, որն ապահովում է Բանգլադեշի համախառն ներքին արդյունքի 12, արդյունաբերական արտադրանքի 40, միջազգային առևտրի 80 տոկոսը։ Քաղաքում գործում է ֆոնդային խոշոր բորսա, որի ցանկում ընդգրկված են 700-ից ավելի ընկերություններ։ Կան միջազգային օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, համբավավոր համալսարան։

Մեծ Չիտագոնգի տարածքում 2022 թվականի սկզբին ապրում էր 5,2 միլիոնից ավելի մարդ[15]:Դրանից երկու տարի առաջ քաղաքի բնակչության թվաքանակը եղել է 3,9 միլիոն[16]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Չիտագոնգին բնորոշ է արևադարձային մուսսոնային կլիման (Am)[17]:

Քաղաքը ենթակա է Հնդկական օվկիանոսի ցիկլոնների հարվածներին, որոնցից ամենամահաբերը տեղի է ունեցել 1991 թվականին. դրա հետևանքով զոհվել է շուրջ 138.000, անապաստան դարձել 10 միլիոն մարդ[18]։

Չիտագոնգի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 31.7
(89.1)
33.9
(93)
37.2
(99)
38.9
(102)
36.7
(98.1)
36.7
(98.1)
34.4
(93.9)
33.9
(93)
35.0
(95)
34.4
(93.9)
34.9
(94.8)
31.1
(88)
38.9
(102)
Միջին բարձր °C (°F) 26.0
(78.8)
28.0
(82.4)
30.6
(87.1)
31.8
(89.2)
32.3
(90.1)
31.5
(88.7)
30.9
(87.6)
31.1
(88)
31.6
(88.9)
31.5
(88.7)
29.8
(85.6)
27.0
(80.6)
30.2
(86.4)
Միջին օրական °C (°F) 20.0
(68)
22.1
(71.8)
25.5
(77.9)
27.6
(81.7)
28.5
(83.3)
28.4
(83.1)
28.0
(82.4)
28.1
(82.6)
28.3
(82.9)
27.8
(82)
25.1
(77.2)
21.3
(70.3)
25.9
(78.6)
Միջին ցածր °C (°F) 13.9
(57)
16.2
(61.2)
20.3
(68.5)
23.4
(74.1)
24.7
(76.5)
25.2
(77.4)
25.1
(77.2)
25.1
(77.2)
25.1
(77.2)
24.0
(75.2)
20.3
(68.5)
15.6
(60.1)
21.6
(70.9)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) 5.2
(41.4)
6.6
(43.9)
10.2
(50.4)
13.6
(56.5)
14.3
(57.7)
18.1
(64.6)
19.4
(66.9)
19.9
(67.8)
17.2
(63)
12.7
(54.9)
10.0
(50)
7.5
(45.5)
5.2
(41.4)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 5.6
(0.22)
24.4
(0.961)
54.7
(2.154)
147.4
(5.803)
298.6
(11.756)
607.3
(23.909)
727.0
(28.622)
530.6
(20.89)
259.3
(10.209)
184.8
(7.276)
67.5
(2.657)
11.9
(0.469)
2919,1
(114,925)
Միջ. տեղումների օրեր 1 2 4 8 13 16 19 17 13 7 3 1 104
% խոնավություն 73 70 74 77 79 83 85 85 83 81 78 75 79
Միջին ամսական արևային ժամ 264.1 244.3 276.4 242.7 227.2 116.7 105.1 124.4 166.7 218.2 241.3 245.5 2472,6
Աղբյուր #1: Bangladesh Meteorological Department[19][20][21][22][23]
Աղբյուր #2: Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial (recorduri)[24], Deutscher Wetterdienst (ore însorite, 1961–1990)[25]

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Chittagong
  2. Citace monografie | příjmení1 = Beránek | jméno1 = Tomáš | spoluautoři = et al. | titul = Index českých exonym: standardizované podoby, varianty = List of Czech exonyms: standardized forms, variants | místo = Praha | počet stran = 133 | strany = 50, 97 | isbn = 978-80-86918-64-8 | vydavatel = Český úřad zeměměřický a katastrální | odkaz na vydavatele = Český úřad zeměměřický a katastrální | vydání = 2., rozš. a aktualiz | rok = 2011 | edice = Geografické názvoslovné seznamy OSN - ČR | poznámka = standardizované jméno: Čitágáon
  3. 3,0 3,1 «Definition of Chittagong | Dictionary.com»։ www.dictionary.com (անգլերեն)։ Վերցված է 23 February 2022 
  4. «Mixed reactions as govt changes English spellings of 5 district names»։ Dhaka Tribune։ 2 April 2018։ Վերցված է 23 February 2022 
  5. Ring Trudy, Watson Noelle, Schellinger Paul (12 November 2012)։ Asia and Oceania: International Dictionary of Historic Places (անգլերեն)։ Routledge։ ISBN 978-1-136-63979-1 
  6. Report Star Business (4 January 2016)։ «Pangaon container terminal to get a boost»։ The Daily Star (անգլերեն)։ Վերցված է 23 February 2022 
  7. «Arabs, The»։ Banglapedia։ Վերցված է 23 February 2022 
  8. Islam Shariful, Hoque Muhammad Manirul։ «Unpublished Umayyad and Abbasid Silver Coins in the Bangladesh National Museum»։ Journal of the Asiatic Society of Bangladesh (Hum.) 62 (2): 205–231։ Արխիվացված է օրիգինալից 2022-10-09-ին։ Վերցված է 2022-08-27 
  9. «Mint Towns»։ Banglapedia։ 5 August 2021։ Վերցված է 16 March 2022 
  10. «HPIP»։ HPIP։ Վերցված է 2013-05-13 
  11. «Chittagong | History, Population, & Facts | Britannica»։ www.britannica.com (անգլերեն)։ Վերցված է 23 February 2022 
  12. Dunn, Ross E (1986). The Adventures of Ibn Battuta: A Muslim Traveler of the 14th Century. str. 254-256
  13. Historical Contacts between China and Bengal [1]
  14. [2]
  15. «Chittagong · Population»։ population.city։ Վերցված է 30 April 2022 
  16. «Chattogram population» 
  17. Peel M. C., Finlayson B. L., McMahon T. A. (2007)։ «Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification»։ Hydrol. Earth Syst. Sci. 11 (5): 1633–1644։ Bibcode:2007HESS...11.1633P։ ISSN 1027-5606։ doi:10.5194/hess-11-1633-2007 
  18. «NOAA's Top Global Weather, Water and Climate Events of the 20th Century»։ NOAA Backgrounder։ 2012։ Վերցված է 30 April 2012 
  19. «Monthly Maximum Temperature»։ Bangladesh Meteorological Department։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  20. «Monthly Minimum Temperature»։ Bangladesh Meteorological Department։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  21. «Normal Monthly Rainfall»։ Bangladesh Meteorological Department։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  22. «Normal Monthly Rainy Day»։ Bangladesh Meteorological Department։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  23. «Normal Monthly Humidity»։ Bangladesh Meteorological Department։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  24. «Bangladesh - Chittagong» (Spanish)։ Centro de Investigaciones Fitosociológicas։ Վերցված է 23 February 2013 
  25. «Station 41978 Chittagong (Patenga)»։ Global station data 1961–1990—Sunshine Duration։ Deutscher Wetterdienst։ Վերցված է 31 ianuarie 2016 
  26. «Lei Nº 10.155, de 23 de Abril de 2018»։ leismunicipais.com.br (պորտուգալերեն)։ Leis Municipais։ 23 April 2018։ Վերցված է 15 October 2020 
  27. «Sister Cities»։ kunming.cn։ Kunming։ Արխիվացված է օրիգինալից 16 June 2020-ին։ Վերցված է 16 June 2020 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]