Անմահության թագ

Անմահության թագ (անգլ.՝ Crown of Immortality), գրական ու կրոնական փոխաբերություն, որն ավանդաբար արտացոլվել է արվեստում նախ դափնեպսակի, ապա հետագայում նաև՝ աստղերից բաղկացած խորհրդանշական շրջանակի (հաճախ թագի, լուսապսակի) տեսքով։ Հանդիպում է արվեստի բարոկկո ոճի սրբապատկերագրության և մի շարք այլաբանական ստեղծագործությունների մեջ՝ ցույց տալու համար կրողի անմահությունը։

Պսակաձև թագեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եգիպտական դիցաբանության մեջ պսակաձև արդարացման թագ է դրվել հանգուցյալի գլխին ի նշան հանդերձյալ կյանքում մահվան նկատմամբ հաղթանակի՝ ընդօրինակելով Օսիրիս աստծո հարությունը։ Այն պատրաստվել է տարբեր նյութերից, այդ թվում՝ դափնուց, արմավենուց, փետուրներից, պապիրուսից, վարդերից կամ թանկարժեք մետաղներից, որոնց բազմաթիվ նմուշներ պահպանվել են հռոմեական Եգիպտոսի ժամանակաշրջանի Ֆայյումյան դիմանկարներում^[1]։

Հին հունաստանում դափնեպսակի են արժանացել հաղթանակած մարզիկներն ու հետագա շրջանի բանաստեղծները։ Հռոմեացիների շրջանում հաղթահանդես տոնող գեներալները դափնեպսակ են կրել․ պատիվ, որին կայսրության տարիներին արժանացել են միայն կայսերական ընտանիքի անդամները։ Պսակի դնելը հաճախ կոչվել է «թագադրում», իսկ դրա առնչությունն անմահության հետ խնդրահարույց էր. այն պետք է ապահովեր կրողի անմահությունը՝ կայուն համբավի տեսքով, սակայն հաղթողին հիշեցնում էին նաև իր տեղը մահկանացու աշխարհում. գեներալին ուղեկցող ստրուկը նրա ականջին շարունակաբար շշնջում էր․ «Memento mori» («Հիշեք, որ դուք մահկանացու եք»)^[2]։ Ոսկե տերևներով ծաղկեպսակները կապված էին հատկապես առեղծվածային կրոնների հետևորդների հետ^[3]։

Վաղ քրիստոնեական դարաշրջանից ի վեր «անմահության թագ» արտահայտությունը լայնորեն օգտագործվել է Եկեղեցու հայրերի կողմից նահատակների մասին գրելիս․ անմահությունն այժմ և՛ երկրի վրա ունեցած հեղինակության, և՛ երկնքում հավերժական կյանքի մասին էր։ Արվեստի մեջ նահատակի պատկերման ընդունված տեսողական հատկանիշը արմավենու տերևն էր, ոչ թե պսակը։ Արտահայտությունը գուցե ծագել է սուրբ գրություններից, կամ այնպիսի իրադարձություններից, որոնց մասին գրել է Եվսեբիոս Կեսարացին, երբ նկարագրում էր 177 թվականի Լիոնի հետապնդումները։

Թագի առաջին օգտագործումը վերագրվել է 107 թվականին նահատակ Իգնատիոս Անտիոքացուն։

Սուրբծննդյան պսակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոմերով պսակներով դանիացի աղջիկներ Լյուցինայի շքերթի ժամանակ, 2001

Սուրբծննդյան պսակը մոմերից ու մշտադալարի ճյուղերից պատրաստված շրջանակ է, որը որոշ քրիստոնյաների կողմից օգտագործվել է ընտանեկան նվիրաբերությունների նպատակով (պսակը ներկայացնում էր Աստծո հավերժությունը)։ Դեկտեմբերի 13-ին՝ Սուրբ Լյուսիի օրը, Շվեդիայում, Դանիայում, Նորվեգիայում, Ֆինլանդիայում, Իտալիայում, Բոսնիայում, Իսլանդիայում ու Խորվաթիայում ընդունված է կրել մոմերով պսակներ։

Նախքան 16-րդ դարի Գրիգորյան օրացույցի բարեփոխումը սուրբ Լյուսիի օրը համապատասխանում էր ձմեռային արևադարձին։ Այն ծագել է արևադարձի հետ կապ ունեցող հռոմեական Լյուցինա աստվածուհուց^[4]^[5]։

Նահատակության պսակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահատակներին հաճախ վերաբերել են որպես կոմբատանտների, հաշվի առնելով նրանց պայքարը սատանայի հետ։ Իգնատիոս Անտիոքացին, որին 107 թվականին դատապարտել էին գազանների դեմ պայքարելու, «խնդրել է իր ընկերներին չփորձել փրկել իրեն ու դրանով իրենից խլել անմահության թագը»^[6]։ 155 թվականին Պողիկարպոս Զմյուռնիացին դաշունահարվել է՝ խարույկի վրա այրելու անհաջող փորձից հետո։ Ասում են, որ նա «թագադրվել է անմահության թագով, որովհետև համբերությամբ հաղթել է անիրավ նահանգապետին ու ստացել անմահության թագը»^[7]։ Եվսեբիոս Կեսարացին նույն կերպ է նկարագրել Բլանդինային, որը նահատակվել է 177 թվականին Լիոնի ասպարեզներից մեկում․

Մի փոքրամարմին, թույլ ու արհամարհված կին, որը հավատում էր Քրիստոսին՝ այդ անպարտելի հաղթողին, մենամարտ առ մենամարտ հաղթել էր իր հակառակորդներին և այդ բախումների միջոցով արժանացել անմահության թագին^[8]։ Քրիստոնյա նահատակների խորհրդանիշ անմահության թագը պարգև է համարվում նրանց համար, ովքեր հավատարիմ են մնում մինչև մահ (Կորնթացիներ 1, 9:24-27 և Հայտնություն 2:10)^[9]

Աստղային թագ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անմահություն խորհրդանշող աստղային թագը հնարավոր է ծագած լինի Պուբլիուս Օվիդիուս Նասոյի նկարագրած Արիադնեի պատմությունից, որտեղ դժբախտ Արիադնեն վերածվում է իր կրած թագի պատկերով աստղային համաստեղության (Հյուսիսային թագ համաստեղություն)՝ դրանով իսկ անմահանալով։ Տիցիանի «Բաքոս և Արիադնե» կտավում (1520–23, Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ) համաստեղությունը ցույց է տրված Արիադնեյի գլխավերևում՝ ութ աստղից բաղկացած շրջանակի տեսքով (թեև Օվիդիուսը նշել է ինը աստղի մասին), որը հետագայում դառնալու էր թագի պատկերման ստանդարտ նկարագրությունը։ Չնայած թագը հավանաբար պատկերվել է դասական արվեստում և նկարագրվել մի քանի գրական աղբյուրներում, ոչ մի դասական տեսողական պատկեր չի պահպանվել^[10]։ Այդ պատճառով Տիցիանի կտավը համարվում է պահպանված այդպիսի պատկերներից առաջինը, և այս ժամանակահատվածում է, որ Ապոկալիպսիսի պատկերազարդումները, հատկապես Ալբրեխտ Դյուրերի^[11]^[12] և Ժան Դյուվեի կողմից, լայն տարածում էին ստանում։ Տինտորետտոյի «Արիադնեն, Վեներան ու Բաքոսը» կտավում (1576, Դոժերի պալատ, Վենետիկ) թռչող Վեներան թագադրում է Արիադնեին աստղերից բաղկացած շրջանակով, և գոյություն ունեն շատ նմանատիպ պատկերազարդումներ, ինչպես օրինակ՝ Անգլիայում գտնվող 1695 թվականին կառուցված Բոութոն Հաուսի եգիպտական սրահը։

Այլաբանական զարգացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստղային շրջանակի՝ որպես անմահության թագի պատկերման առաջին դեպքը կարելի է համարել Պյետրո դա Կորտոնայի կողմից Հռոմի Պալացցո Բարբերինի պալատի առաստաղին պատկերված «Աստվածային նախախնամության և Բարբերինի զորության այլաբանությունը» ֆրեսկոն (1633–39)։ Ֆրեսկոյի կենտրոնական մասում աստղային թագն իր դիմաց բռնած թռչում է մի կին, որը համարվում է Անմահությունը։ Ըստ վաղ շրջանի պատկերումների՝ նա պատրաստվում է թագադրել Բարբերինիի՝ Հռոմի պապ Ուրբանոս VIII-ին պատկերող խորհրդանշանները^[13]^[14]^[15]։

Անմահության թագի հետագա երկու պատկերումներ կարելի է տեսնել Շվեդիայում։ Առաջինը գտնվում է Դավիդ Կլյոքեր Էրենստրալի կողմից Ազնվականների տան առաստաղին արված ֆրեսկոյում (1670–1675 թվականներ), որտեղ այլաբանական մի քանի կերպարների միջև պատկերված է նաև ձեռքում անմահության թագը բռնած Էթերնան (Անմահությունը)^[16]։ Երկրորդը գտնվում է շվեդական արքայական ընտանիքի բնակավայր Դրոթթնինգհոլմ պալատի առաստաղին 1695 թվականին Դավիդ Կլյոքեր Էրենստրալի կողմից պատկերված «Շվեդական թագավորների մեծ գործերը» կոչվող ֆրեսկոյում^[17]։ Դրոթթինգհոլմի ֆրեսկոն պատկերված է լեհ փոստային նամականիշներ ստեղծող Չեսլավ Սլանիայի 1000-րդ դրոշմանիշի վրա^[18]։

Անմահության թագը պատկերել է նաև ֆրանսիացի նեոդասական նկարիչ Լուի Ժան-Ֆրանսուա Լագրենեն, 1725–1805, իր «Այլաբանություն Դոֆինի մահվան մասին» ստեղծագործության մեջ, որտեղ թագը պահում է հորից առաջ մահացած փոքր որդին^[19]։

Բանաստեղծություններ, տեքստեր և գրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վանական Էդուարդ Գրիմը 1170 թվականի դեկտեմբերի 29-ին սպանված Քենթերբերիի արքեպիսկոպոս Թոմաս Բեքեթի մասին գրել է որպես մի անձի, որը «Աստծո կողմից խոստացվել էր լինել հաջորդը, ով կստանա անմահության թագը»^[20]։
1818 թվականին հրատարակված Պերսի Բիշի Շելլիի «Իսլամի ապստամբությունը» բանաստեղծության նախաբանում գրված է․ «Պետք է հանրությունը վճռի, արդյոք անարժեք է իմ ստեղծագործությունը, Ես իսկապես կխոնարհվեմ դատարանի առաջ, որից Միլթոնն ստացավ իր անմահության թագը»^[21]։
«Վերջին սուրբ օրերի շարժում» անկախ կրոնական խմբերի կրոնական տեքստերում նշված է․ «Եվ եթե դու հավատարիմ ես մինչև վերջ, դու կստանաս անմահության թագը և հավերժական կյանք այն առանձնատներում, որոնք ես պատրաստել եմ իմ Հոր տանը»^[22]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Lorelei H. Corcoran and Marie Svoboda, Herakleides: A Portrait Mummy from Roman Egypt (Getty Publications, 2010), p. 32.
↑ For a full discussion, see Mary Beard, The Roman Triumph (Harvard University Press, 2007), passim, limited preview online.
↑ Mark J. Johnson, “Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?” Journal of Early Christian Studies 5 (1997), p. 45, citing Minucius Felix, Octavius 28.3–4.
↑ «13th of December and related gods and goddesses». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
↑ «About Lucina».
↑ «About Martyrdom containing his words». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 10-ին.
↑ «The words in Chapter 17, 19 of The Martyrdom of Polycarp».
↑ «The martyrdom of Blandina». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 8-ին.
↑ «About symbolism». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 8-ին.
↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) Paper by Patrick Hunt, Stanford U.
↑ «Albrecht Dürer's - Madonna on the Crecent». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 2-ին.
↑ «Apocalype artworks beginning with Albrecht Dürer's - Madonna Appears to St John (German)».
↑ «The Palazzo Barberini fresco». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 27-ին.
↑ «Palazzo Barberini fresco (simplified)». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 27-ին.
↑ Vitzthum, Walter (October 1961). «A Comment on the Iconography of Pietro da Cortona's Barberini Ceiling». Burlington Magazine. 103 (703): 426. ISSN 0007-6287. JSTOR 873383.
↑ «Swedish article published by Swedish House of Knights naming the Crown» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
↑ «Fresco at Drottningholm castle».(չաշխատող հղում)
↑ «Stamp showing a crown of immortality» (JPG).
↑ http://www.univ-montp3.fr/~pictura/GenerateurNotice.php?numnotice=A1632&PHPSESSID=94ee9dbdb5e603b4592e6280530673e0 Արխիվացված 2007-02-17 Wayback Machine image and Diderot's description
↑ «His text included». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 26-ին.
↑ «Percy Bysshe Shelley's poem The Revolt of Islam».
↑ «Doctrine and Covenants 81:6».

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Անմահության թագ կատեգորիայում։

[1] Lorelei H. Corcoran and Marie Svoboda, Herakleides: A Portrait Mummy from Roman Egypt (Getty Publications, 2010), p. 32.

[2] For a full discussion, see Mary Beard, The Roman Triumph (Harvard University Press, 2007), passim, limited preview online.

[3] Mark J. Johnson, “Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?” Journal of Early Christian Studies 5 (1997), p. 45, citing Minucius Felix, Octavius 28.3–4.

[4] «13th of December and related gods and goddesses». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.

[5] «About Lucina».

[6] «About Martyrdom containing his words». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 10-ին.

[7] «The words in Chapter 17, 19 of The Martyrdom of Polycarp».

[8] «The martyrdom of Blandina». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 8-ին.

[9] «About symbolism». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 8-ին.

[10] «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) Paper by Patrick Hunt, Stanford U.

[11] «Albrecht Dürer's - Madonna on the Crecent». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 2-ին.

[12] «Apocalype artworks beginning with Albrecht Dürer's - Madonna Appears to St John (German)».

[13] «The Palazzo Barberini fresco». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 27-ին.

[14] «Palazzo Barberini fresco (simplified)». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 27-ին.

[15] Vitzthum, Walter (October 1961). «A Comment on the Iconography of Pietro da Cortona's Barberini Ceiling». Burlington Magazine. 103 (703): 426. ISSN 0007-6287. JSTOR 873383.

[16] «Swedish article published by Swedish House of Knights naming the Crown» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.

[17] «Fresco at Drottningholm castle».(չաշխատող հղում)

[18] «Stamp showing a crown of immortality» (JPG).

[19] ttp://www.univ-montp3.fr/~pictura/GenerateurNotice.php?numnotice=A1632&PHPSESSID=94ee9dbdb5e603b4592e6280530673e0 Արխիվացված 2007-02-17 Wayback Machine image and Diderot's description

[20] «His text included». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2007 թ․ փետրվարի 26-ին.

[21] «Percy Bysshe Shelley's poem The Revolt of Islam».

[22] «Doctrine and Covenants 81:6».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]