Կոկորդիլոսը և երեխան

«Կոկորդիլոսը և երեխան» (կոկորդիլոսիտ, կոկորդիլոսի երկընտրանքը), տրամաբանական պարադոքս (սոֆիզմ), որը հիմնված է ինքնահաստատման վրա։ Հեղինակությունը վերագրվում է Կորաքսին։ Իր կառուցվածքով սոֆիզմը հիշեցնում է ավելի հայտնի ստախոսի պարադոքսը և Էվատլոսի պարադոքսը։

Ձևակերպում

Կոկորդիլոսը գետի ափին կանգնած եգիպտացի կնոջից խլել է նրա երեխային։ Կոկորդիլոսը երեխային վերադարձնելու խնդրանքին պատասխանում է կոկորդիլոսի արցունք թափելով։

— Քո դժբախտությունը հուզեց ինձ, և ես քեզ հնարավորություն կտամ հետ ստանալ երեխային։ Գուշակիր՝ ես նրան կտամ քեզ, թե ոչ։ Եթե ճիշտ պատասխանես, երեխային կվերադարձնեմ։ Եթե չկռահես, ես նրան չեմ տա։

Մտածելով՝ մայրը պատասխանում է։

— Դու երեխային չես տա ինձ։

— Դու նրան չես ստանա, — եզրափակում է կոկորդիլոսը։— Դու կամ ասացիր ճշմարտությունը, կամ սուտ։ Եթե այն, որ ես երեխային չեմ տալիս, ճիշտ է, ես նրան չեմ տա, քանի որ հակառակ դեպքում ասվածը ճիշտ չի լինի։ Եթե  ասվածը ճիշտ չէ, նշանակում է, որ դու չես կռահել, և ես երեխային չեմ տա ըստ պայմանավորվածության։

Այնուամենայնիվ, մոր համար այս պատճառաբանությունը համոզիչ չէր թվում։

— Բայց եթե ես ճշմարտությունն ասեի, դու ինձ կտայիր երեխային, ինչպես մենք պայմանավորվեցինք։ Եթե ես չգուշակեի, որ դու չես տա երեխային, ապա դուս պետք է նրան ինձ տայիր, հակառակ դեպքում իմ ասածը սուտ չի լինի։

Ով է ճիշտ՝ մա՞յրը, թե՞ կոկորդիլոսը։ Ինչ է պարտավորեցնում կոկորդիլոսին իր տված խոստումը։ Որ նա պետք էերեխային տա կամ, ընդհակառակը, նրան չտա։ Երկուսին էլ միաժամանակ։ Այս խոստումը ներքուստ հակասական է, և այդպիսով անիրագործելի է տրամաբանության օրենքների պատճառով։

Այլ ձևակերպում

Միսիոները հայտնվել է մարդակերների մոտ հենց ճաշի ժամանակ։ Նրան թույլ են տալիս ընտրել, թե ինչ ձևով ուտեն իրեն։ Դրա համար նա պետք է ասի որևէ արտահայտություն այն պայմանով, որ եթե այդ արտահայտությունը ճշմարիտ լինի, նրանք կեփեն, իսկ եթե դա կեղծ լինի, կտապակեն։

Ի՞նչ պետք է ասի միսիոները։

Նա պետք է ասի․ «Դուք ինձ կտապակեք»։ Եթե նրան իսկապես տապակեն, կպարզվի, որ դա ճշմարտություն է, ինչը նշանակում է, որ նրան պետք է եփեին։ Եթե նրան եփեն, նրա հայտարարությունը կեղծ կլինի, և նրան պետք է տապակեին։ Մարդակերները ելք չեն ունենա։

Գրականություն

• Гарднер М. А ну-ка, догадайся!։ Пер. с англ. = Aha! Gotcha. Paradoxes to puzzle and delight. — М.։ Мир, 1984. — С. 19—20. — 213 с.