Բուրիդանի կամուրջ
Բուրիդանի կամուրջը, նաև հայտնի է որպես 17-րդ սոֆիզմ, պարադոքս, որը նկարագրել է ֆրանսիացի փիլիսոփա և տրամաբան Ժան Բուրիդանը իր «Sophismata» տրակտատում։
Ձևակերպում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պարադոքսը տրված է ֆրանսիացի փիլիսոփա Ժան Բուրիդանի «Sophismata» աշխատության 8-րդ գլխում՝ «Insolubilia» խորագրի ներքո, որտեղ դիտարկվում են չլուծված սոֆիզմներ։ Ժան Բուրիդանի ստեղծագործության մեջ պարադոքսը վերնագրված է «Ինձ ջուրը կնետես»[1]։ Այն ձևակերպված է այսպես.
Սոկրատեսը մոտենում է Պլատոնի կողմից հսկվող կամրջին։ Սոկրատեսը խնդրում է իրեն թույլ տալ անցնել, և Պլատոնը պատասխանում է.
- Պլատոն. Եթե քո հաջորդ հայտարարությունը ճիշտ է, ես քեզ թույլ կտամ անցնել, իսկ եթե այն կեղծ է, ապա քեզ ջուրը կնետեմ։
- Սոկրատես – Դու ինձ կնետես ջուրը[2]։
Պարադոքսն այն է, որ եթե Պլատոնը Սոկրատեսին ջուրը չի նետում, ուրեմն Սոկրատեսի հայտարարությունը սուտ է, և Պլատոնը պետք է նրան ջուրը նետի։ Բայց եթե Պլատոնը Սոկրատեսին գցի ջուրը, ապա նրա հայտարարությունը ճշմարիտ կլինի, և նրան չպետք է դա անի[2]։
Դեյլ Ժակեթը կարծում է, որ պարադոքսը չի կարող հորինված լինել հենց Բուրիդանի կողմից, քանի որ «Sophismata»-ն հիմնականում անցյալ հեղինակների սոփիզմների հավաքածու է, սակայն պարադոքսի նրա ձևակերպումը, ըստ փիլիսոփայի, ամենահայտնին և հասանելին է[3]։
Պարադոքսի լուծումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բուրիդանի ժամանակակից անգլիացի փիլիսոփա Ուոլթեր Բերլին պարադոքսին արձագանքել է հետևյալ կերպ. «Եթե հայտարարությունը ճշմարիտ է, ուրեմն պետք է ճիշտ լինի հենց հիմա»[4]։
Մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բուրիդան կամրջի տարբերակը հայտնվում է Միգել դե Սերվանտեսի «Դոն Կիխոտ» վեպում[5]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Jacquette, 1991, էջ 455
- ↑ 2,0 2,1 Clark, 2007, էջ 28
- ↑ Jacquette, 1991, էջ 456
- ↑ Peter Øhrstrøm, Per Hasle, Per F. V. Hasle Temporal Logic: From Ancient Ideas to Artificial Intelligence. — 1995. — С. 37-38. — 413 с. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
- ↑ Clark, 2007, էջ 29
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Clark, Michael Paradoxes from A to Z. — 2nd. — London: Routledge, 2007. — 253 с. — ISBN 9780203962367
- Jacquette, Dale Buridan's Bridge(անգլ.) // Philosophy. — 1991. — В. 258. — Т. 66. — С. 455–471. — ISSN 1469-817X 0031-8191, 1469-817X. —