Կոկորդիլոսի արցունքներ
Կոկորդիլոսի արցունքներ, դարձվածք, որն օգտագործվում է բազմաթիվ լեզուներում և նշանակում է կեղծ զգացմունքի արտահայտություն, ձևական լաց[1]։
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտահայտությունը գալիս է հին հավատալիքից, թե իբր կոկորդիլոսները լաց են լինում զոհին հոշոտելու ժամանակ[2]։ Պլուտարքոսի ստեղծագործություններից մեկում կոկորդիլոսի վարքագիծը համեմատվում է այն մարդկանց հետ, որոնք ցանկանում են ինչ-որ մեկին սպանել, բայց հետո ողբում են զոհին[3]։ Ըստ Կոնստանտին Բոգդանովի՝ կոկորդիլոսի արցունքների մասին առաջին տեղեկությունը հայտնաբերվում է Փոտ պատրիարքի «Միրիոբիբլիոն»-ում (գրված է IX դարի կեսերին)[3]։ Միջնադարում արտահայտության իմաստը միանշանակ չի եղել. այդ ժամանակի որոշ բեստիարիաներում կոկորդիլոսը սգում է զոհին՝ զղջալով իր արածի համար։ Ժամանակակից նշանակության հաստատմանը նպաստել է Էրազմ Ռոտերդամցին իր «Առածներ» գրքում, ավելին, ըստ Ա. Ե. Մախովի՝ «հենց Էրազմն է կոկորդիլոսի արցունքները «կենդանաբանականից» դարձրել առած, «իրերից»՝ «բառեր»[4]։ «Ազբուկովնիկը» (բառարան) XVII դարում հաղորդում է. «Կոկորդիլոսը ջրային կենդանի է. երբ ուտում է մարդուն, լալիս է, բայց ուտել չի դադարում։ Իսկ գլուխը մարմնից պոկելով՝ լաց է լինում»։
Կենսաբանության բնագավառում արտահայտությունը բացատրվում է աչքերի մոտ կոկորդիլոսի քրտնքագեղձերի առկայությամբ[5]։ Երբ կոկորդիլոսը ուտում է զոհին, նրա քրտինքը դուրս է գալիս գեղձերից։ Հնարավոր է, որ դա է պատճառ դարձել առասպելի առաջացման համար։
Կոկորդիլոսի արցունքների համախտանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոկորդիլոսի արցունքի համախտանիշը կամ Բոգորադի համախտանիշը[6] առաջացել է Բելի կաթվածիի ոչ պատշաճ բուժման պատճառով, որի պատճառով արցունքագեղձերը գրգռվում են ուտելիս[7]։ Համախտանիշն առաջին անգամ նկարագրել է խորհրդային ֆիզիոլոգ Ֆ. Ա. Բոգորադը 1928 թվականին և առաջարկել է անունը[8]։
Գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միխայիլ Սալտիկով-Շչեդրինի «Մի քաղաքի պատմության» մեջ գրված է․ «Նրա այդ բոլոր արցունքները կոկորդիլոսի էին» (ռուս․՝ «Все те его слёзы были крокодиловы»)։ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Գայլեր և ոչխարներ» (ռուս.՝ «Волки и овцы») կատակերգական պիեսում գրված է․ «Եվ կոկորդիլոսները լացում են, բայց այնուամենայնիվ ամբողջական հորթ են կուլ տալիս» (ռուս․՝ «И крокодилы плачут, а всё-таки по целому телёнку глотают»)։ «Կոկորդիլոսի արցունքներ» արտահայտությունն օգտագործվել է նաև Վլադիմիր Վիսոցկու «Песенке ни про что, или Что случилось в Африке» երգում․ «Льют жираф с жирафихой // Слёзы крокодильи», նկատի ունենալով, որ ընձուղտներն իրենց աղջկան ամուսնացրել են բիզոնի հետ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Каторгина Д. Ю., Ромашина О. Ю. Сравнительный анализ эмоциональных фразеологических единиц с компонентом-зоонимом в русском, английском и французском языках // Universum: Филология и искусствоведение : электронный научный журнал. — 2016. — № 8(30). Архивировано из первоисточника 7 Դեկտեմբերի 2019.
- ↑ Николаева Ю. Ю. Фразеологизмы, обозначающие нереальные явления в русском и английском языках // Актуальные вопросы современной филологии и журналистики. — 2011. Архивировано из первоисточника 13 Դեկտեմբերի 2019.
- ↑ 3,0 3,1 Константин А. Богданов О крокодилах в России. Очерки из истории заимствований и экзотизмов. — Новое Литературное Обозрение, 2014. — 1451 с. — ISBN 9785444803493 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ Махов А. Е. Крокодиловы слёзы, другие реалии и символы: эмблематика пересматривает бестиарную традицию // Бестиарный код культуры: сб. статей. — М.: Intrada, 2015. — С. 49—64. Архивировано из первоисточника 16 Հոկտեմբերի 2019.
- ↑ Игорь Иванович Акимушкин Патенты подводного царства. — М.: Знание, 1965. — 20 с. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ Тамаз Мчедлидзе Энциклопедическией словарь оториноларингологических терминов. Автор-составитель Т. П. Мчедлидзе. — Издательские решения, 2017. — 670 с. — ISBN 978-5-4490-1206-7
- ↑ Жмуров В.А Психиатрия. Энциклопедия. — T/O Neformat, 2016. — 3629 с. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
- ↑ Богорад Ф.А. Синдром «крокодиловых слёз» // Врачебное дело. — 1928. — Т. 11. — С. 1328—1330.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «No Faking It, Crocodile Tears Are Real». Science Daily. 2007 թ․ հոկտեմբերի 7. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 14-ին.
- Straight Dope article on crocodile tears (6.10.1978)
- Updated Straight Dope article on crocodile tears (3.05.2002)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոկորդիլոսի արցունքներ» հոդվածին։ |
|
