Թրեյդեր
Թրեյդեր (անգլ.՝ trader «առևտրական»), առևտրական, գործում է սեփական նախաձեռնությամբ և ձգտում է շահույթ ստանալ անմիջապես առևտրային գործընթացից։
Սովորաբար նշանակում է արժեթղթերի (բաժնետոմսեր, պարտատոմսեր, ֆյուչերսներ, օպցիոններ) առևտուր ֆոնդային բորսայում[1][2]։ Թրեյդեր կոչվում են նաև արտարժույթի (ֆորեքս) և ապրանքային շուկաների առևտրականներ (օրինակ՝ «zernotrader»)։ առևտուրն իրականացվում է թրեյդերի կողմից ինչպես բորսայական, այնպես էլ արտաբորսայական շուկաներում։
Թրեյդերին չպետք է շփոթել մի շարք առևտրային ընկերությունների աշխատակցի հետ, որոնք գործարքներ են իրականացնում հաճախորդների դիմումով կամ նրանց անունից։
Թրեյդինգ, թրեյդերի անմիջական աշխատանքը, շուկայի ներկա իրավիճակի վերլուծություն և առևտրային գործարքների կնքում։
Թրեյդերների տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ սեփականության ձևի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Պրոֆեսիոնալ առևտրականներ, աշխատում են ֆինանսական հաստատություններում կամ ձեռնարկություններում (բանկեր, ապահովագրական ընկերություններ, բրոքերներ, դիլերներ). Նրանք սովորաբար ունեն մասնագիտացված կրթություն և համապատասխան գործունեության լիցենզիա։ Գործարքներ են կատարում փողի դիմաց և իրենց ընկերությունների կամ նրանց հաճախորդների շահերից ելնելով։ Ռուսաստանի օրենսդրության համաձայն, նման առևտրականները պարտավոր են ունենալ անձնական վկայականներ (նախկինում դրանք տրվել են Ֆինանսական շուկաների դաշնային ծառայության կողմից, այժմ դա անում է Ռուսաստանի Բանկը)։
- Մասնավոր առևտրականները, անկախ թրեյդերները գործարքներ են կատարում իրենց փողերով և իրենց շահերից ելնելով (աշխատում են իրենց համար), օգտվում են միջնորդների (բրոքերներ, դիլերներ) ծառայություններից՝ առևտրային համակարգեր մուտք գործելու համար։ Նրանց կողմից իրականացվող գործարքները սովորաբար լիցենզավորում չեն պահանջում։ Նրանք հաճախ չունեն մասնագիտացված կրթություն և օգտվում են խորհրդատուների, այդ թվում՝ պրոֆեսիոնալ առևտրականների ծառայություններից։
Ըստ տևողության[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ցերեկային թրեյդերը (daytrader) հակագործարքներ է կնքում մեկ առևտրային օրվա ընթացքում (մեկ առևտրային նստաշրջան), փակում է բոլոր դիրքերը մինչև աշխատանքային օրվա փակումը։ Հաճախ ունի համեմատաբար փոքր կապիտալ։ Պաշտոնների փակումը սովորաբար պայմանավորված է բացերի վախով («ընդմիջումներ» նախորդի փակման գնի և նոր առևտրային օրվա բացման գնի միջև)[3][4]։
- Scalper, pipper կատարում է մեծ թվով կարճ տևողությամբ գործարքներ՝ մի քանի վայրկյանից մինչև տասնյակ րոպե (scalping). Որպես կանոն, առանձին գործարքի արդյունավետությունը ցածր է, բայց գործարքների թիվը մեծ է (Տե՛ս նաև՝ Բարձր հաճախականությամբ առևտուր)։
- Դիրքային թրեյդերը (կարճաժամկետ) - կնքում է գործարքներ, որը ներառում է դիրքերի փակում մի քանի օրից, փակում է բոլոր դիրքերը իրացվելիության նվազման ժամանակաշրջաններից առաջ (տոներ, ամառային արձակուրդներ և այլն):
- Միջնաժամկետ թրեյդերը տարեկան կնքում է մի քանի գործարք և փակում դիրքերը, երբ փոխվում են շաբաթական միտումները։
- Երկարաժամկետ ներդրող - բաց դիրքերը կարող են պահպանվել մի քանի տարի, փակում է դիրքերը, երբ փոխվում են համաշխարհային միտումները։
Ենթադրվում է, որ ամենօրյա և դիրքային թրեյդերներն ավելի շատ ապավինում են շուկայի տեխնիկական վերլուծությանը, իսկ միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ներդրողները՝ ֆունդամենտալ վերլուծությանը։
Ըստ գործարքների նպատակների[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աշխատանք այլ գործարքների կամ հաճախորդների հարցումների կատարման ապահովում (օրինակ՝ արտարժույթի գնում՝ սարքավորումների գնման համար վճարելու համար կամ արտարժութային եկամուտների վաճառք՝ աշխատավարձերը վճարելու համար). Սա սովորաբար արվում է պրոֆեսիոնալ առևտրականների կողմից։
- Ներդրողը գործարքը դիտարկում է որպես ներդրում։
- Սպեկուլյանտ գործարք գների տարբերությունից շահույթ ստանալու համար։
- Արբիտրաժորը կնքում է հակագործարքներ (մեկ առք, մյուս վաճառք) հարակից գործիքներով, որպեսզի շահույթ ստանա մի ակտիվի գների շարժից մյուսի նկատմամբ։ Որոշակի ակտիվի գների ընդհանուր շուկայական շարժումը փոխհատուցվում է։
- Հեջավորողը գործարքը կնքվում է ռիսկի մակարդակը նվազեցնելու կամ ֆիքսելու համար, օրինակ՝ գյուղատնտեսական ապրանքների գնման գների կամ արժույթի գնանշումների փոփոխության ռիսկը։ Առավել հաճախ օգտագործվում է արտադրողների կողմից օպցիոնների կամ ֆյուչերսների տեսքով՝ արտադրական ցիկլի շրջանակներում ֆինանսական պլանավորման հնարավորություն տալու համար։
Ըստ աշխատավայրի գտնվելու վայրի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Floor trader (Թրեյդերը հատակին, թրեյդերը փոսում) սովորաբար ներօրային մասնավոր առևտրականներ են, որոնք առևտուր են անում անմիջապես բորսայի սրահում։ Նրանց աշխատավայրը գտնվում է փոխանակման սրահի ամենացածր կետում (փոսում)։ Նրանք սովորաբար գործարքներ են կնքում միայն նույն արժեթղթով։ Մինչ առևտրի համակարգչայնացումը նրաք վատ տեսանելի էին, ուստի «հատակին» տարածք վարձելը զգալիորեն ավելի քիչ արժեր, քան փոխանակման փոսի ամֆիթատրոնի աստիճանների վրա։ Թրեյդերը հատակին գործարք է կնքում այն հույսով, որ րոպեների կամ նույնիսկ վայրկյանների ընթացքում նա կկարողանա գնել փոխհատուցող պայմանագիր և դրանից փոքր շահույթ ստանալ։ Օրինակ, հացահատիկի շուկաներում հատակի առևտրականները հաճախ առևտուր են անում մեկ բուշելի դիմաց 0,0025 դոլար տարբերությամբ[5]։
- Թրեյդերը սրահում սովորաբար պրոֆեսիոնալ առևտրականներ են, որոնք ներկայացնում են մեծ թվով հաճախորդների շահերը կամ մեծ հայտերը։ Նրանց աշխատատեղերը գտնվում էին բորսայի փոսի հատակի մակարդակից բարձր, նրանք ավելի լավ էին երևում, նրանք ավելի լավ էին տեսնում ոչ միայն մյուս թրեյդերներին, այլև տեղեկատվական մոնիտորներին։
- Թրեյդերը մոնիտորի մոտ առևտուր է անում մասնագիտացված առևտրային տերմինալների միջոցով, որոնք թույլ են տալիս տեսնել այլ թրեյդերների պատվերները և տեղադրել սեփականը, կարդալ նորություններ, դիտել գնանշումների պատմությունը, կատարել դրա մաթեմատիկական վերլուծությունը և կառուցել տարբեր գրաֆիկներ։ Բորսայի սենյակում անձնական ներկայություն չի պահանջվում։ Հատակին և դահլիճում առևտրականների տարբերությունը վերացվում է։ Վերջերս համացանցն օգտագործվում է որպես առևտրային տերմինալի և բրոքերի կամ ուղղակիորեն բորսայի միջև կապի ալիք։ Ինտերնետային թրեյդինգը այժմ առևտրի ամենատարածված ձևն է։
Ժարգոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կախված բաց դիրքերի ուղղությունից՝ թրեյդերները կոչվում են
- Ցուլեր ակնկալում են գների բարձրացում, կնքել են գնման պայմանագիր ընթացիկ գնով և այժմ շահում են թանկացումներից՝ ավելի թանկ վաճառելու համար (իրենց գործողություններով նրանք գները բարձրացնում են, ինչը նրանք տեսնում են որպես անալոգիա, թե ինչպես են ցուլերը բարձրացնում թշնամուն իրենց եղջյուրների վրա)։
- Արջերը ակնկալում են գների իջեցում, պայմանագիր են կնքել, այսպես կոչված, « վաճառքի համար՝ առանց ծածկույթի», և այժմ նրանց ձեռնտու է գնի իջեցումը՝ ավելի էժան գնելու համար (իրենց գործողություններով նրանք գները իջեցնում են, ինչը նրանք տեսնում են որպես անալոգիա, ինչպես են իրենց թշնամուն արջերը թաթերով ցած սեղմում։ Տերմինը կապված է նաև ասացվածքի հետ։ « Կիսեք չսպանված արջի կաշին»(անգլ.՝ to sell bear’s skin before one has caught the bear)-սպասել ապագա օգուտների)։
Սովորաբար այս տերմինները վերաբերում են սպեկուլյանտներին, ովքեր օգտագործում են մարժինալ առևտուրը. Նրանք կապված են հենց արդեն բացված դիրքերի տեսակի հետ, այլ ոչ թե կոնկրետ վաճառողի վարքագծի հոգեբանության հետ։ Նույն մարդը կարող է պարբերաբար դառնալ ցուլ կամ արջ, նույնիսկ դա համատեղել միաժամանակ, եթե նա ունի մի քանի գործարքներ տարբեր ուղղություններով։
«Ցուլերը»-ը և «արջեր»-ն այնքան տարածված խորհրդանիշներ են, որ նրանց քանդակները տեղադրվում են խոշոր ֆինանսական կենտրոններում՝ հարձակվող ցուլը Նյու Յորքի ֆինանսական թաղամասում, ցուլն ու արջը Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտի ֆոնդային բորսայի շենքի մոտ։
Երբեմն առանձնացվում են լրացուցիչ խմբեր։
- Ոչխարները շատ երկար ժամանակ կասկածում են և ի վերջո մտնում են շուկա, երբ մյուսներն արդեն փակում են իրենց դիրքերը։
- Նապաստակներ - թրեյդերներ, որոնք կարճ ժամանակահատվածում մեծ թվով գործարքներ են կնքում։
- Խոզերը չափազանց ագահ թրեյդերներ են (անգլախոս ավանդույթում խոզը խորհրդանշում է ագահությունը), ովքեր ժամանակին չեն փակում իրենց դիրքերը, այլ սպասում են շարժման շարունակությանը, թեև նման շարունակության համար այլևս նախադրյալներ չկան։
Գործարքների տեսակները
- Երկար (անգլ.՝ long) - ակտիվի գնում՝ հետագայում ավելի բարձր գնով վաճառելու նպատակով։ Անունը կապված չէ բաց դիրքի պահպանման տևողության հետ, այն կարող է տևել և մի քանի վայրկյան և մի քանի տարի։
- Կարճ (անգլ.՝ short) պարտք վերցված ակտիվի վաճառք՝ հետագայում վաճառքի գնից ցածր գնով գնելու և պարտքը նույն չափով վերադարձնելու նպատակով։ Անունը կապված չէ դիրքի պահպանման տևողության հետ. Նմանատիպ գործարքներ հնարավոր են մարժինալ առևտրի ժամանակ։
Առևտրի արդյունքներ
- Շահույթ (անգլ.՝ profit) գործարքից շահույթ կամ շահույթով փակման հրաման (take-profit):
- Կորուստ (անգլ.՝ loss) գործարքի կորուստ կամ վնասով փակման հրաման (stop-loss)։
Ժեստերի լեզու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղմկոտ վաճառքի սրահում երկխոսություններ վարելիս և գործարքներ կնքելիս թրեյդերները կարող են օգտագործել ժեստերի լեզուն։ Կարելի է առանձնացնել ժեստերի չորս հիմնական խումբ։
- Գնում եմ (ցուցադրված է ձեռքի հետևի մասը) - վաճառում եմ (ցուցադրված է ափը).
- Ձեռքը գտնվում է դեմքից որոշ հեռավորության վրա։ Պտտվող մատների քանակը ցույց է տալիս գնանշման վերջին թվերից մեկը կամ մի քանիսը։ Եթե թրեյդերը գոհ է գնից, նա դա ցույց է տալիս ժեստով և ձեռքը կողքից այն կողմ է տանում, ինչը նշանակում է գործարք կնքել.
- Քանակ։ Ձեռքը դիպչում է կզակին (միավորին) կամ ճակատին (տասնյակ), միջանկյալ արժեքները ցույց են տալիս՝ համատեղելով տասնյակները և միավորները։
- Ամիսը յուրաքանչյուր ամսին համապատասխանում է իր ժեստը[6]։
Տխրահռչակ թրեյդերները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Նիք Լիսոն Barings Bank-ի առաջատար թրեյդերի սխալները, ով թաքցրել է ածանցյալ գործիքների իր կորուստները 88,888 հատուկ հաշվի վրա, 1995 թվականին բրիտանական ամենահին բանկերից մեկին արժեցել են 1,2 միլիարդ դոլար և սնանկություն։
- Yasuo Hamanaka թրեյդեր, ով աշխատում էր Sumitomo-ում, ըստ որոշ տվյալների, վերահսկում էր պղնձի համաշխարհային շուկայի 5-8%-ը։ 1996 թվականին, Համանակային բորսայական առևտուրից հեռացնելուց հետո, պղնձի համաշխարհային գները կտրուկ անկում ապրեցին, ինչը հանգեցրեց Sumitomo-ի մոտ 2,6 միլիարդ դոլարի վնասների. Ընկերության տվյալներով՝ թրեյդերը փաստաթղթեր է կեղծել։ Նա դատապարտվել է ութ տարվա ազատազրկման։
- Ջոն Ռուսնակ արժույթի թրեյդեր Allied Irish Bank-ում, թրեյդերի չարտոնված գործարքները 1997—2002 թվականին FOREX-ում բանկին արժեցել են 691 միլիոն դոլար[7]։
- Ժերոմ Կերվիել թրեյդեր Société Générale-ում 2007 թվականի վերջին և 2008 թվականի սկզբին բացեց ավելի բարձր դիրքեր եվրոպական ֆոնդային ինդեքսների ֆյուչերսներում. Բանկը նրան մեղադրել է 4,9 միլիարդ եվրոյի (7,2 միլիարդ դոլար) կորստի մեջ։
- Quecu Adoboli շվեյցարական UBS բանկի բրիտանացի թրեյդերը 2011 թվականին չարտոնված գործարքների արդյունքում կորցրել է 2,3 միլիարդ դոլար։.
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Trader Definition». Investopedia (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
- ↑ «Definition of TRADER». www.merriam-webster.com (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
- ↑ Kathy Lien Day Trading and Swing Trading the Currency Market: Technical and Fundamental Strategies to Profit from Market Moves. — John Wiley & Sons, 2015-12-14. — 288 с. — ISBN 978-1-119-10841-2
- ↑ Марк Фридфертиг, Джордж Уэст — «Электронная внутридневная торговля»
- ↑ «Возможности и риски в торговле фьючерсами, часть 2». Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
- ↑ Деривативы: Курс для начинающих, 2009, էջ 163
- ↑ Агустин Сильвани, 2012, էջ 34
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Быки» и «медведи» (на фондовой бирже) // Большая российская энциклопедия (портал).
- Нидерхоффер, Виктор|Виктор Нидерхоффер||Victor Niederhoffer Университеты биржевого спекулянта. — Крон-Пресс, 1998. — 352 с. — (Экспресс). — ISBN 5-365-00756-5
- Иван Закарян Особенности национальных спекуляций. — М.: Омега-Л, 2007. — 352 с. — ISBN 5-365-00756-5
- Деривативы: Курс для начинающих = An Introduction to Derivatives. — М.: «Альпина Паблишер», 2009. — 208 с. — (Серия «Reuters для финансистов»). — ISBN 978-5-9614-1092-1
- Агустин Сильвани Переиграть дилера на рынке FOREX. Взгляд инсайдера = Beat the FOREX Dealer: An Insider's Look into Trading Today's Foreign Exchange Market. — М.: Альпина Паблишер, 2012. — 264 с. — ISBN 978-5-9614-1633-6