Jump to content

Պարտատոմսեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պարտատոմսերի կամ ֆիքսված եկամտով այլ գործիքների մեջ ներդրումը կարող է խելացի քայլ լինել ֆիքսված եկամուտ փնտրելիս: Պահպանողական ներդրողների համար իմաստ ունի դիվերսիֆիկացնել ֆոնդային շուկայից դուրս՝ ֆիքսված եկամտով ներդրումների, որոնք կարող են ապահովել ընթացիկ եկամուտ և կապիտալի արժեւորում: Հնդկաստանում հնարավոր է ներդրումներ կատարել տարբեր պարտատոմսերում։ Ինչպես բաժնետոմսերը, այնպես էլ պարտատոմսերը վաճառվում են երկու եղանակով՝ առաջնային և երկրորդական: Պարտատոմսերը կարելի է ձեռք բերել առաջնային շուկայում կամ երկրորդային շուկայում (որտեղ դրանք կարող են փոխանակվել), երբ ներառված են երկրորդային շուկայում:

Պարտատոմս, կորպորատիվ ֆինանսների մեջ միջնաժամկետ և երկարաժամկետ պարտքային գործիք, որն օգտագործվում է խոշոր ընկերությունների կողմից՝ ֆիքսված տոկոսադրույքով գումար վերցնելու համար։ Իրավաբանական «պարտատոմս» տերմինն ի սկզբանե վերաբերում էր այն փաստաթղթին, որը կա՛մ պարտք է ստեղծում, կա՛մ ճանաչում է այն, սակայն որոշ երկրներում տերմինն այժմ օգտագործվում է որպես պարտատոմս, վարկային բաժնետոմս կամ թղթադրամ։ Այսպիսով, պարտատոմսը նման է վարկի վկայագրի կամ վարկի պարտատոմսի, որը վկայում է ընկերության պարտավորությունը՝ վճարելու որոշակի գումարը տոկոսներով։ Թեև պարտատոմսերով հանգանակված գումարը դառնում է ընկերության կապիտալի կառուցվածքի մաս, այն չի դառնում բաժնետիրական կապիտալ[1]։ Ավագ պարտատոմսերը վճարվում են ստորադաս պարտատոմսերից առաջ, և այս կատեգորիաների համար կան ռիսկի և մարման տարբեր տեմպեր։

Պարտատոմսերն ազատորեն փոխանցելի են պարտատոմսերի սեփականատիրոջ կողմից։ Պարտատոմսերի սեփականատերերը իրավունք չունեն քվեարկելու ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովներում, բայց նրանք կարող են ունենալ առանձին հանդիպումներ կամ քվեարկություններ, օրինակ՝ պարտատոմսերին կից իրավունքների փոփոխությունների մասին։ Նրանց վճարվող տոկոսները ընկերության ֆինանսական հաշվետվություններում ներկայացված շահույթի դիմաց վճար է։

«Պարտատոմս» տերմինը ավելի շատ նկարագրական է, քան վերջնական։ Պարտատոմսերի ճշգրիտ և համապարփակ սահմանումը անհասկանալի է դարձել։ Անգլիացի կոմերցիոն դատավոր, լորդ Լինդլին մի դեպքում հատկապես նշել է. «Հիմա, թե որն է «պարտատոմս» բառի ճիշտ իմաստը, ես չգիտեմ։ Ես դրա որևէ հստակ սահմանում չեմ գտնում։ Մենք գիտենք, որ կան տարբեր տեսակի գործիքներ, որոնք սովորաբար կոչվում են պարտատոմսեր»[2]։

  • Շարժական գույք
  • Ընկերության կողմից տրված պարտքի մասին տեղեկանքի ձևը
  • Ընդհանրապես նշելով մարման, մայր գումարի մարման և տոկոսների վճարման ժամկետները
  • Կարող է ստեղծել կամ չստեղծել գանձում ընկերության ակտիվների վրա[1]
  • ԱՄՆ-ում կորպորացիաները հաճախ թողարկում են մոտ 1000 դոլարի պարտատոմսեր, մինչդեռ պետական պարտատոմսերը ավելի հավանական է, որ լինեն 5000 դոլար։

Պարտատոմսերը ծնում են հարուստների «կտրոնները կտրելու» գաղափարը, ինչը նշանակում է, որ պարտատոմսատերը բանկին կներկայացնի իր «կուպոնը» և վճարում կստանա յուրաքանչյուր եռամսյակ (կամ պայմանագրում նշված ցանկացած ժամկետում)։

Կան նաև այլ առանձնահատկություններ, որոնք նվազագույնի են հասցնում ռիսկը, օրինակ՝ «խորտակվող ֆոնդը», ինչը նշանակում է, որ պարտապանը պետք է վճարի պարտատոմսի արժեքի մի մասը որոշակի ժամանակահատվածից հետո։ Սա նվազեցնում է ռիսկը պարտատերերի համար՝ որպես արգելք գնաճից, սնանկությունից կամ այլ ռիսկային գործոններից։ Խորտակվող հիմնադրամը պարտատոմսը դարձնում է ավելի քիչ ռիսկային և, հետևաբար, տալիս է նրան ավելի փոքր «կուպոն» (կամ տոկոսավճար)։ Կան նաև «փոխարկելիության» տարբերակներ, ինչը նշանակում է, որ պարտատերը կարող է իր պարտատոմսերը ընկերությունում սեփական կապիտալի վերածել, եթե դա լավ լինի։ Ընկերությունները նաև իրավունք են վերապահում հետ կանչել իրենց պարտատոմսերը, ինչը նշանակում է, որ նրանք կարող են դրանք մարել մարման ժամկետից շուտ։ Հաճախ պայմանագրում կա կետ, որը թույլ է տալիս դա. օրինակ, եթե պարտատոմս թողարկողը ցանկանում է վերահաշվարկել 30 տարվա պարտատոմսը 25-րդ տարում, նա պետք է վճարի հավելավճար։ Եթե պարտատոմս է կանչվում, դա նշանակում է, որ ավելի քիչ տոկոս է վճարվում։

Պարտատոմսը արդյունավետորեն չվճարելը նշանակում է սնանկություն։ Պարտատոմսերի սեփականատերերը, ովքեր չեն ստացել իրենց տոկոսները, կարող են սնանկության մեջ գցել իրավախախտ ընկերությանը կամ կալանք դնել նրա ակտիվների վրա, եթե դա նախատեսված է պայմանագրով։

Անվտանգություն տարբեր իրավասություններում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգներում պարտատոմսերը վերաբերում են հատկապես չապահովված կորպորատիվ պարտատոմսերին[3], այսինքն՝ պարտատոմս, որը չունի եկամտի որոշակի գիծ կամ գույք կամ սարքավորում, որը երաշխավորում է մայր գումարի մարումը պարտատոմսի ժամկետի ավարտին։ Եթե ապահովված է ԱՄՆ-ում վարկային բաժնետոմսերի կամ պարտատոմսերի համար, դրանք կոչվում են «հիփոթեքային պարտատոմսեր»։

Այնուամենայնիվ, Միացյալ Թագավորությունում պարտքը սովորաբար ապահովվում է[4]։

Կանադայում պարտատոմսը վերաբերում է գրավով ապահովված վարկային գործիքին, որտեղ ապահովությունը հիմնականում դրված է պարտապանի վարկի վրա, սակայն երաշխիքը գրավադրված չէ որոշակի ակտիվների վրա։ Ինչպես մյուս ապահովված պարտքերը, պարտատոմսը պարտապանին տալիս է առաջնահերթության կարգավիճակ սնանկության դեպքում չապահովված պարտատերերի նկատմամբ[5], սակայն պարտքային գործիքները, որտեղ արժեթղթերը գրավվադրված են որոշակի ակտիվների վրա (օրինակ՝ պարտատոմսերը), սնանկության դեպքում ստանում են ավելի առաջնահերթության կարգավիճակ, քան պարտատոմսերը։[փա՞ստ].

Ասիայում, եթե մարումը ապահովված է հողի վրա գանձմամբ, ապա վարկի փաստաթուղթը կոչվում է հիփոթեք, եթե մարումն ապահովված է ընկերության այլ ակտիվների նկատմամբ գանձմամբ, փաստաթուղթը կոչվում է պարտատոմս և որտեղ երաշխիք չկա, փաստաթուղթը կոչվում է գրություն կամ «անապահով ավանդային նոտա»[6]։

Փոխարկելիություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարտատոմսերի երկու տեսակ կա.

  1. Փոխարկելի պարտատոմսեր, որոնք փոխարկելի պարտատոմսեր են կամ պարտատոմսեր, որոնք կարող են փոխակերպվել թողարկող ընկերության բաժնետոմսերի՝ կանխորոշված ժամկետից հետո։ «Փոխարկելիությունը» մի առանձնահատկություն է, որը կորպորացիաները կարող է ավելացնել իրենց թողարկած պարտատոմսերին՝ դրանք գնորդների համար ավելի գրավիչ դարձնելու համար։ Այլ կերպ ասած, դա հատուկ հատկանիշ է, որը կարող է կրել կորպորատիվ պարտատոմսը։ Որպես առավելություն, որ գնորդը ստանում է փոխակերպման կարողությունից, ստացվող առավելությունների արդյունքում փոխարկելի պարտատոմսերը սովորաբար ունեն ավելի ցածր տոկոսադրույքներ, քան ոչ փոխարկելի կորպորատիվ պարտատոմսերը։
  2. Ոչ փոխարկելի պարտատոմսեր[7], որոնք պարզապես սովորական պարտատոմսեր են, չեն կարող փոխարկվել պատասխանատու ընկերության բաժնետոմսերի։ Պարտատոմսեր են[8], առանց դրանց կցված փոխակերպման հատկության։ Արդյունքում, նրանք սովորաբար կրում են ավելի բարձր տոկոսադրույքներ, քան իրենց փոխարկելի գործընկերները։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «DEBENTURES». The Lawyers & Jurists. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  2. Glossary: D Արխիվացված 2011-07-28 Wayback Machine on the [Financial Industry Regulatory Authority] (FINRA) website, United States
  3. Ross, Sean. «Debenture vs. Bond: What's the Difference?». Investopedia. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 22-ին.
  4. Restructuring and insolvency in Canada: overview, Thomson Reuters Practical Law. Retrieved 22 June 2017.
  5. Chandra Gopalan (2007); Company Law in Singapore 3rd Edition; McGraw-Hill Education (Asia)
  6. «Debenture». Investopedia. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 21-ին.
  7. «Differences Between Bonds and Debentures». BondsIndia. Արխիվացված է օրիգինալից 2023-04-22-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 31-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]