Պարտատոմսերի շուկա
Պարտատոմսերի շուկան (պարտքային շուկան կամ փոխատվական կապիտալի շուկան) ֆինանսական շուկայի բաղկացուցիչ մասն է, որտեղ մասնակիցները կարող են թողարկել նոր պարտքային արժեթղթեր, այն հայտնի է որպես առաջնային շուկա, կամ գնել և վաճառել պարտքային արժեթղթեր, որն էլ հայտնի է որպես երկրորդային շուկա։ Սովորաբար դա լինում է պարտատոմսերի տեսքով, բայց այն կարող է ներառել նաև մուրհակներ, բանկային չեկեր և այլն։
Դրա հիմնական նպատակն է երկարաժամկետ ֆինանսավորում տրամադրել պետական և մասնավոր հատվածի ծախսերի ֆինանսավորման համար։ Պարտատոմսերի շուկայի հիմնական գերակշիռ մասը բաժին է ընկնում Միացյալ Նահանգներին, այն կազմում է շուկայի մոտ 39% -ը։ 2017 թվականի դրությամբ, արժեթղթերի արդյունավետության և ֆինանսական շուկաների ասոցիացիայի (SIFMA) համաձայն, համընդհանուր պարտատոմսերի շուկայի ծավալը (ընդհանուր պարտքը) կազմում է 100,13 տրիլիոն դոլար[1]։
Պարտատոմսերի շուկան փոխատվական կապիտալի շուկայի մի մասն է, մյուս հիմնական բաղադրիչը վարկերն են։ Համաշխարհային փոխատվական կապիտալի շուկան իր ծավալով մոտ 3 անգամ գերազանցում է ընդհանուր ֆոնդային շուկայի ծավալին։ Բանկային վարկերը, արժեթղթերի մասին օրենքի համաձայն, արժեթղթեր չեն համարվում, պարտատոմսերը ևս նույն օրենքով են կանոնակարգվում։ Պարտատոմսերը, որպես կանոն, ապահովված չեն գրավով (չնայած հնարավոր է), և վաճառվում են համեմատաբար փոքր ծավալով շուրջ` $1000- $10,000 սահմաններում։ Ի տարբերություն բանկային վարկերի, պարտատոմսերը կարող են նպատակահարմար լինել փոքր չափով ներդրում կատարողների համար։ Պարտատոմսերը ավելի արագ իրացվելի են, քան վարկերը։
ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի շուկայում օրական միջին գրեթե բոլոր գործարքները տեղի են ունենում բրոքեր-դիլերների և խոշոր հաստատությունների միջև արտաբորսայական (OTC) շուկայում.[2] Այնուամենայնիվ, փոքր ծավալի պարտատոմսերը` հիմնականում կորպորատիվ, ցուցակվում են բորսաներում։ Պարտատոմսերի առքուվաճառքի գներն ու ծավալները ընդգրկվում են Ֆինանսական արդյունավետությունը կարգավորող մարմնի(FINRA) առևտրային հաշվետվություններում և համապատասխանության սանդղակում(TRACE)։
Պարտատոմսերի շուկայի կարևոր մաս է հանդիսանում պետական պարտատոմսերի շուկան` իր ծավալի և իրացվելիության շնորհիվ։ Պետական պարտատոմսերը հաճախ օգտագործվում են այլ պարտատոմսերը համեմատելիս`վարկային ռիսկը չափելու նպատակով։ Պարտատոմսերի գների և տոկոսադրույքների (կամ եկամտաբերության) միջև ուղիղ համեմատական կապի շնորհիվ պարտատոմսերի շուկան հաճախ օգտագործվում է տոկոսադրույքների կամ եկամտաբերության կորի ձևի փոփոխությունները նշելու համար՝ որպես «ֆինանսավորման արժեքի» չափանիշ։ Ենթադրվում է, որ ցածր ռիսկ ունեցող պետություններում պարտատոմսերի եկամտաբերությունը կարող է համարվել դեֆոլտի ռիսկի նվազեցման գործիք։ Միևնույն արժույթով(ԱՄՆ դոլար կամ եվրո) անվանական այլ պարտատոմսերը, որպես կանոն, մեծ մասամբ ավելի բարձր եկամտաբերություն ունեն, որովհետև այլ ոլորտներում սնանկության ռիսկի հավանականությունը ավելի մեծ է, քան ԱՄՆ-ի կամ Գերմանիայի Կենտրոնական կառավարություններինը, իսկ կանխավճարների դեպքում ներդրողներին կարող են սպասվել համեմատաբար մեծ չափի ֆինանսական կորուստներ։ Դեֆոլտի հիմնական ձևը ժամանակին և ամբողջությամբ պարտքը չվճարելը կամ ընդհանրապես չվճարելն է։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ արժեթղթերի արդյունավետության և ֆինանսական շուկաների ասոցիացիայի (SIFMA)`պարտատոմսերի շուկան դասակարգվում է հինգ հատուկ պարտատոմսերի շուկաների
- Կորպորատիվ
- Պետական
- Մունիցիպալ
- Հիպոտեքային հովանավորությամբ և ակտիվով ապահովված (գրավադրված պարտքային պարտավորություն)
- Ապահովված
Մասնակիցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտատոմսերի շուկայի մասնակիցները նման են ֆինանսական շուկաների հիմնական մասի մասնակիցներին և ըստ էության հանդիսանում են ֆինանսական միջոցներ գնողներ (պարտատոմսեր թողարկողներ) կամ ֆինանսական միջոցներ վաճառողներ(ներդրողներ), հաճախ նաև կարող է որևէ մեկը հանդես գալ երկուսը միաժամանակ․
Մասնակիցներն են.
- Ինստիտուցիոնալ ներդրողները
- Կառավարություն
- Թողարկողները
- Անհատները
Անհատական պարտատոմսերի թողարկման առանձնահատկությունների և ցածր իրացվելիության պատճառով մնացորդային պարտատոմսերի մեծ մասը պահվում են այնպիսի հաստատությունների կողմից ինչպիսիք են կենսաթոշակային ֆոնդերը, բանկերը և հիմնադրամները։ Միացյալ Նահանգներում շուկայի մոտավորապես 10% -ը պահվում է մասնավոր անձանց կողմից։
Ծավալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտատոմսերի համաշխարհային շուկայում մնացորդային գումարներն աճել են 2% -ով 2012 թ.-ի մարտի 12-ի դրությամբ, տասներկու ամիսների ընթացքում այն աճել է հասնելով գրեթե 100 տրիլիոն դոլարի։ Ներքին պարտատոմսերը կազմել են մնացորդային ընդհանուր և միջազգային պարտատոմսերի 70% -ը։ Միացյալ Նահանգների շուկան ամենամեծն է, կազմում է ընդհանուրի 33% -ը, որին հաջորդում է Ճապոնիան (14%)։ Որպես համախառն համաշխարհային ՀՆԱ-ի տեսակարար կշիռ, պարտատոմսերի շուկան 2011-ին աճել է ավելի քան 140%-ով, 2008 թ.-ին` 119% -ով և մեկ տասնամյակում` շուրջ 80% -ով։ Զգալի աճը նշանակում է, որ 2012թ-ի մարտին այն շատ ավելի մեծ էր, քան համաշխարհային բաժնետիրական շուկան, այն ուներ շուկայական կապիտալիզացիայի շուրջ 53 տրիլիոն դոլարը։ Տնտեսության դանդաղ ընթացքից հետո շուկայի աճը հիմնականում պայմանավորված էր պետության կողմից պարտատոմսերի թողարկման աճի տեմպով։
2011թ-ին միջազգային պարտատոմսերի մնացորդային արժեքը աճել է 2% -ով և կազմել 30 տրիլիոն դոլար։ Մեկ տարվա ընթացքում թողարկված 1,2 տրիլիոն դոլարը նախորդ տարվա ընդհանուր ցուցանիշի համեմատ կրճատվել է մոտ հինգ անգամ։ 2012թ-ի առաջին կիսամյակը մեկնարկել է մեծ տեմպով՝ 800 միլիարդ դոլար ծավալի թողարկմամբ։ Ծավալի առումով առաջատարը ԱՄՆ-ն էր, որին բաժին էր ընկնում պարտատոմսերի շուկայի ընդհանուր ծավալի 24%-ը, որին հաջորդում էր Մեծ Բրիտանիան 13%-ով[3]։
ԱՄՆ –ի պարտատոմսերի շուկայի ընդհանուր բնութագիրը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գանձապետական (35.16%) Կորպորատիվ (21.75%) Հիպոթեքային հովանավորությամբ ապահովված (22.60%) Մունիցիպալ (9.63%) Դրամի շուկա (2.36%) Ընկերության արժեթղթեր (4.99%) Ակտիվով ապահովված (3.51%)
Արժեթղթերի արդյունավետության և ֆինանսական շուկաների ասոցիացիայի (SIFMA) համաձայն` 2017 թվականի դրությամբ ԱՄՆ-ի պարտատոմսերի շուկայի ընդհանուր ծավալը կազմում է (միլիարդ դոլարով))[4]․
| Կատեգորիա | Գումար | Տոկոս |
|---|---|---|
| Գանձապետական | $13,953.6 | 35.16% |
| Կորպորատիվ | $8,630.6 | 21.75% |
| Հիպոթեքային հովանավորությամբ
ապահովված |
$8,968.8 | 22.60% |
| Մունիցիպալ | $3,823.3 | 9.63% |
| Դրամի շուկա | $937.2 | 2.36% |
| Ընկերության արժեթղթեր | $1,981.8 | 4.99% |
| Ակտիվներով ապահովված | $1,393.3 | 3.51% |
| Ընդհանուր | $39,688.6 | 100% |
Նկատի ունենանք,որ ըստ SIFMA-ի կողմից հրապարակված տվյալների՝ դաշնային կառավարության ընդհանուր պարտքային արժեթղթերի ծավալը զգալիորեն ավելի փոքր է, քան ԱՄՆ գանձապետարանի կողմից թողարկված ընդհանուր պարտքային արժեթղթերի ծավալը[5], այն ժամանակ 19,8 տրիլիոն դոլարի չափով։ Այս ցուցանիշում, ամենայն հավանականությամբ, բացառվել է միջկառավարական պարտավորությունները, ինչպիսիք են ֆեդերալ ռեսերվային և սոցիալական ապահովության հիմնադրամի պահուստները։
Անկայունություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շուկայի այն մասնակիցները, ովքեր ունեն պարտատոմսեր, հավաքում են կտրոնները և պահում են այն մինչև սահմանված ժամկետի ավարտը, այստեղ շուկայի անկայունությունը դեր չի խաղում. տնօրինվող գումարն ու տոկոսները ստացվում են նախապես սահմանված ժամանակացույցի համաձայն։
Այն մասնակիցները, ովքեր մինչև մարման ժամկետը պարտատոմսեր են գնում և վաճառում, ենթարկվում են բազմաթիվ ռիսկերի, որոնցից ամենակարևորն է տոկոսադրույքների փոփոխության ռիսկը։ Երբ տոկոսադրույքները բարձրանում են, առկա պարտատոմսերի արժեքը ընկնում է, քանի որ նոր թողարկողները ավելի մեծ եկամտաբերություն են պատրաստ վճարել։ Նմանապես, երբ տոկոսադրույքները նվազում են, գոյություն ունեցող պարտատոմսերի արժեքը բարձրանում է, քանի որ նոր թողարկողները ավելի ցածր եկամտաբերություն են պատրաստվում վճարել։ Սա պարտատոմսերի շուկայի անկայունության հիմնական էությունն է. Պարտատոմսերի գների փոփոխությունները հակադարձ ազդեցություն են ունենում տոկոսադրույքների փոփոխությունների վրա։ Տոկոսադրույքների տատանումները երկրի վարած դրամավարկային քաղաքականության հետևանք է, և պարտատոմսերի շուկայի անկայունությունը պայմանավորված է ակնկալվող դրամավարկային քաղաքականության և տնտեսական փոփոխությունների հետ։
Տնտեսագետների կարծիքները տնտեսական ցուցանիշների վերաբերյալ, ինչպես նաև հրապարակված փաստացի տվյալները վկայում են շուկայի անկայունության մասին։ Փոխհամաձայնությունը ընդհանուր առմամբ կարող է ազդել պարտատոմսերի գների վրա, սակայն «ներցանցային» տվյալների հրապարակումից հետո շուկայում գնային քիչ տատանումներ են լինում։ Եթե տնտեսական թողարկումը տարբերվում է փոխհամաձայնության առումով, ապա շուկան սովորաբար անցնում է գների արագ տեղաշարժի, քանի որ մասնակիցները կարող են ազդել տվյալների որոշման վրա։ Անորոշությունը (ինչպես դիտարկվում է լայն կոնսենսուսով) ընդհանուր առմամբ ավելի մեծ անկայունության է բերում թողարկումից առաջ և հետո։ Տնտեսական թողարկումները տարբերվում են ըստ նշանակության և ազդեցության կախված այն բանից, թե տնտեսությունը բիզնեսի որ ցիկլում է գտնվում։
Արդյունավետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտատոմսերի շուկայում որոշվում է եկամտաբերության արժեքը, այն պետք է վճարի թողարկողը որպեսզի ստանա ֆինանսավորում։ Մի ուշագրավ օրինակ, երբ 90-ականներին Նախագահ Բիլ Քլինթոնը փորձեց բարձրացնել ԱՄՆ բյուջեի դեֆիցիտը, դա հանգեցրեց այնպիսի արդյունքի (գների իջեցմանը, եկամտաբերությունների աճին), որ նա ստիպված եղավ հրաժարվել այդ ռազմավարությունից և փոխարենը հավասարակշռել բյուջեն[6][7]։
|
Ես նախկինում մտածում էի, որ եթե կա վերամարմնավորում, ուրեմն ես ուզում եմ վերադառնալ որպես նախագահ կամ Պապ կամ որպես բեյսբոլի հիթային հարվածող։ Բայց հիմա ես կցանկանայի վերադառնալ որպես պարտատոմսերի շուկա։ Այդպես դուք կարող եք վախեցնել բոլորին | 
|
Պարտատոմսերում ներդրողներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտատոմսերը որպես կանոն վաճառում են $ 1,000 հավելավճարներով, իսկ գինը` տոկոսային արժեքով (100%)։ Բորսայում շատ պարտատոմսեր ունեն գնողների կամ դիլերների կողմից պարտադիր վճարվող նվազագույն գումարներ(մարժա)։ Առաջարկվող միջին չափը $ 10,000-ն է։ Բրոքերների և դիլերների համար, այնուամենայնիվ, 100,000 ԱՄՆ դոլար ծավալով առևտրից փոքր այլ ծավալի ինչ-որ բան դիտարկվում է «բավականին տարօրինակ»։
Պարտատոմսեր թողարկողները որպես կանոն տոկոսներ են վճարում սահմանված ժամկետներով։ Ֆիքսված կտրոններով պարտատոմսերում նշված կտրոնը բաժանում են դրա վճարաման ժամանակացույցով սահմանված մասերի, օրինակ՝ կիսամյակային վճարների։ Լողացող փոխարժեքի կտրոններով պարտատոմսերի համար սահմանվում է հաշվարկման ժամանակացույց, որտեղ լողացող տոկոսադրույքը հաշվարկվում է հաջորդ վճարումից կարճ ժամանակ առաջ։ Զրոյական արժեկտրոնով պարտատոմսերի համար չեն վճարվում տոկոսներ։ Դրանք թողարկվում են բավականին զեղչով ենթադրյալ տոկոսը հաշվի առնելու նպատակով։
Քանի որ պարտատոմսերի մեծ մասը կանխատեսելի եկամուտ ունի, դրանք սովորաբար ձեռք են բերվում ավանդական ներդրումների համար։ Այնուամենայնիվ` ներդրողները հնարավորություն ունեն ակտիվորեն իրացնել պարտատոմսերը, հատկապես կորպորատիվ և մունիցիպալ պարտատոմսերի շուկայում, կարող են գումար վաստակել կամ կորցնել կախված տնտեսությունից, տոկոսադրույքից և թողարկողի գործունեությունից։
Պարտատոմսերի միջոցով ձեռք բերված տոկոսները հարկվում են ինչպես սովորական եկամուտը` ի տարբերություն շահաբաժնի եկամտի, այն ունի բարենպաստ հարկման դրույքաչափեր։ Հետևաբար պետական և մունիցիպալ պարտատոմսերից շատերը ազատված են հարկման մեկ կամ մի քանի տեսակից։
Ներդրումային ընկերությունները անհատ ներդրողներին հնարավորություն են տալիս պարտատոմսերի շուկաներում պարտատոմսերի ֆոնդերի, փակ ֆոնդերի և միավոր-ներդրումային հավատարմագրերի միջոցով մասնակցության հնարավորություն ունենալ։ 2006 թ.-ին պարտատոմսերի ֆոնդերի ընդհանուր զուտ ներհոսքը աճել է 97% -ով, 2005 թվականին 30,8 միլիարդ դոլարից մինչև 2006 թվականը՝ հասնելով 60,8 միլիարդ դոլարի[8]։ Փոխանակման ֆոնդերը(ETFs) ևս մեկ այլընտրանք են պարտատոմսերի թողարկման մեջ ուղղակիորեն առքուվաճառք կամ ներդրումներ կատարելու համար։ Այս արժեթղթերը անհատ ներդրողներին հնարավորություն են տալիս հաղթահարել նախնական և աճող առևտրի խոշոր ծավալները։
Պարտատոմսի ինդեքսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարտատոմսերի պորտֆելների կառավարման և կատարողակնության չափման համար գոյություն ունեն մի շարք պարտատոմսերի ինդեքսներ, որոնք նման են բաժնետոմսերի S&P 500 կամ Russell ինդեքսներին։ Ամերիկյան ամենատարածված հենանիշերն են Barclays Capital ագրեգատ պարտատոմսերի ինդեքսը, Citigroup BIG- ը և Merrill Lynch Domestic Master-ը։ Հիմնական ցուցանիշների մեծ մասը ավելի ընդարձակ ցուցանիշների մաս են կազմում, որոնք կարող են օգտագործվել համաշխարհային պարտատոմսերի պորտֆելները չափելու համար, կամ կարող են հետագայում բաժանվել մասերի հագեցված կամ մասնագիտացված պորտֆելների կառավարման համար։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://www.sifma.org/wp-content/uploads/2017/08/US-Fact-Book-2018-SIFMA.pdf
- ↑ Avg Daily Trading Volume Արխիվացված Մայիս 19, 2016 Wayback Machine SIFMA 1996 - 2016 Average Daily Trading Volume. Accessed April 15, 2016.
- ↑ [1](չաշխատող հղում) Bond Markets 2012 report
- ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 10-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) SIFMA Statistics - ↑ «Archived copy». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link) Treasury Bulletin - ↑ M&G Investments - Bond Vigilantes - Are the bond vigilantes vigilant enough?, 20 February 2009
- ↑ Bloomberg - Bond Vigilantes Push U.S. Treasuries Into Bear Market Արխիվացված Հունվար 22, 2009 Wayback Machine, 10 February 2009
- ↑ Bond fund flows Արխիվացված Օգոստոս 7, 2011 Wayback Machine SIFMA. Accessed April 30, 2007.