Մասնակից:Արագի մեջ/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սա Արագի մեջ մասնակցի սևագրության էջն է՝ «ավազարկղը», և մասնակցի էջի ենթաէջերից մեկն է։ Այն ծառայում է որպես սևագիր և փորձարկումների վայր։ Սա հանրագիտարանային հոդված չէ։

Ձեր անձնական ավազարկղը ստեղծելու համար սեղմեք այստեղ։

Այլ ավազարկղեր՝ Ընդհանուր ավազարկղ

Եվրո(նշանը €; կոդ։ EUR) Եվրոմիության ինստիտոտների կողմից օգտագործվող և եվրոգոտու պաշտոնական արտարժույթն է, եվրոգոտու կազմի մեջ մտնող Եվրոպական Միության 28 անդամ պետություններից 18-ում. Ավստրիա,Բելգիա, Կիպրոս,Էստոնիա,Ֆինլանդիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Հունաստան,Իռլանդիա, Իտալիա,Լատվիա,Լյուքսեմբուրգ,Մալթա,Նիդեռլանդներ,Պորտուգալիա,Սլովակիաև Իսպանիա։[1][2] Այս արտարժույթն օգտագործվել է նաև հեռավոր հինգ եվրոպական երկրներում։2013 թվականի դրությամբ օգտագործվել է 334 միլիոն եվրոպացիների, իսկ աշխարհում ավելին քան 210 մլն մարդու կողմից ներառյալ 182 մլն մարդ Աֆրիկայում։[3] Եվրոն ամերիկյան դոլարից հետո երկրորդ արտարժույթն է, որով ամենաշատն է իրականացվում արևտուր։[4] 2013 թվականի նոյեմբերի դրությամբ ավելի քան շրջանառվող €951 բիլիոն եվրոն ունի ամենաբարձր համակցված թղթադրամների և մետաղադրամների շրջանառությունը աշխարհում քան ամերիկյան դոլարինն է։[5][6][7] Եվրո անունը պաշտոնապես ընդունվել է 1995 թվականի դեկտեմբերի 16-ին։[8] Եվրոն համշխարհային ֆինանսական շուկաներին է ներկայացվել որպես հաշվառելի արտարժույթ՝ 1999 թվականի հունվարի 1-ին փոխարինելով նախկին եվրոպական արտարժույթի միավորին 1։1-ի հարաբերությամբ (US$1.1743)։ Եվրոյի մետաղադրամներն ու արժեթղթերը շրջանառության մեջ են մտել 2002 թվականի հունվարի 1-ից,[9] երբ եվրոյի արժեքը իջավ մինչև US$0.8252 երկու տարով (2000 հոկտեմբերի 26-ին), այն վաճառվեց ԱՄՆ դոլարից բարձր, սկսած 2002 թվականից սկսած բարձրանալով մինչև US$1.6038 2008 թվականի հուլիսի 18-ին։[10] Սկսած 2009 թվականից ավելի ուշ եվրոն ընկավ սուվերեն պարտքային ճգնաժամի ազդեցության տակ, որը հասցրեց այն բանի,որ ստեղծվեց Եվրոպական ֆինանսական Կայունության ինստիտուտը ինչպես նաև այլ բարեփոխումներ որոնց նպատակն էր կայունացնել արտարժույթը։ 2012 թվականի հուլիսին,առաջին անգամ երկու տարվա մեջ եվրոն ամերիկյան դոլարից ցածր էր /US$1.21/, հետևեցին մտահոգություններ հունական պարտքի և Իսպանիայի բանկային հատվածում։[11] 2013 թվականի նոյեմբերին եվրոն մնաց կայուն US$1.35-ի մոտ և մնաց կայուն ավելի քան 6 ամիս։[12]

Եվրոյի թղթադրամները 2014-ի դրությամբ

Կառավարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նոր եվրոպական կենտրոնական բանկի գլխամասային գրասենյակները - ԿԵԲ (Ֆրանկֆուրտ, Գերմանիա) կազմավորման ընթացքում պատասխանատու են եվրոգոտու դրամական քաղաքականության համար։ Եվրոն կառավարվում է Ֆրանկֆուրտում հինված Եվրոպական կենտրոնական բանկի Եվրոհամակարգի կողմից` կազմված եվրոգորտու երկրների կենտրոնական բանկերից(ԿԵԲ)։ Հենց այս համակարգն էլ ունի միակ իշխանությունը սահմանելու դրամային քաղաքականություն։ Եվրոհամակարգը մասնակցում է թղթադրամի տպման, մետաղադրամի ձուլման և դրանց տարածմանը բոլոր անդամ պետությունների միջև, ինչպես նաև եվրոգոտու վճարման համակարգերին։ 1992 թվականի Մաստրիխտի պայմանագիրը պարտավորեցնում է եվրոխորհրդի անդամ պետությունների մեծ մասին ընդունել եվրոն՝ ընդառաջ գնալով որոշ դրամական և բյուջետային միացման չափանիշին, չնայած ոչ բոլոր պետությունները դա արեցին։[13] Միացյալ Թագավորությունը և Դանիան բանակցեցին արտոնությունների վերաբերյալ, մինչդեռ Շվեդիան, որը միացավ ԵՄ-ը 1995-ին, Մաստրիխտի պայմանագրի ստորագրումից հետո մերժեց եվրոն 2003 թվականի հանրաքվեի ռեֆերենդումի ժամանակ և խորամանկեց եվրոյի ընդունելու պարտավորությունը՝ ընդառաջ չգնալով դրամական և բյուջետային պահանջներին։ Բոլոր ազգերը, որոնք միացել ԵՄ-ը 1993 թվականից ընդունել են եվրոն ժամանակի ընթացքում։

Եվրոպական կենտրոնական բանկի գլխամասային մասնաշենքը

Թղթադրամներ թողարկելու ձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2002 թվականի հունվարի 5-ից, Ազգային կենտրոնական բանկերը (ԿԲԵՀ) և եվրոպական կենտրոնական բանկը թողարկել են թղթադրամներ համատեղ հիմունքով։[14] Եվրոյի թղթադրամներից չի երևում,թե որ կենտրոնական բանկն էր թողարկել։[14] Եվրոհամակարգի ազգային կենտրոնական բանկերից (ԿԲԵՀ) պահանջվում է ընդունել,որ եվրոթղթադրամները դրվեն շրջանառության մեջ մյուս եվրոհամակարգի անդամների կողմից և որ այս թղթադրամները չհայրենադարձվեն։ Եվրոպական կենտրոնական բանկերի Եվրոհամակարգի կողմից թողարկված ամբողջ արժեքի 8%-ն է թողարկվում։ Գործնականում, ԿԵԲ-ի թղթադրամները շրջանառության մեջ են դրված ԿԲԵՀ-ի կողմից, դրանով կրելով համապատասխան պարտավորությունները դեմ-առ դեմ ԿԵԲ-ի հետ։ Այս պարտավորությունները կրում են ԿԵԲ-ի հիմնական վերաֆինանսավորման տոկոսադրույք։ Եվրոթղթադրամների 92%-ը թողարկվում են ԿԲԵՀ-ի կողմից ԿԵԲ-ի կապիտալում իրենց պատկառելի բաժնետոմսերի բաժնեմասում և հաշվարկվել է,[14] որ օգտագործվել է ԵՄ բնակչության ազգային մասնաբաժինը և ԵՄ ՀՆԱ-ի ազգային մասնաբաժինը, հավասարաչափ արժեք ունեն։[15]

Առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մետաղադրամներ և թղթադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013-ի սկզբների նոր թղթադրամները

Եվրոն բաժանվում է 100 ցենտի (cent)(երբեմն անվանում են եվրոպական ցենտ,երբ ցանկանում են տարբերակել այն մյուս արտարժույթներից)։ Իրավական ակտերի միութունը եվրոյի և ցենտի հոգնակիի s-ը չեն արտասանում` չենթարկվելով անգլերենի կանոններին։ Այլապես անգլերենի հոգնակի ձևերը օգտագործվում են` ենթարկվելով տվյալ տեղի արտասանությանը,[16][17] Otherwise, normal English plurals are recommended and used,[18] օրինակ` սանտիմ (centime) օգտագործում են Ֆրանսիայում։ Բոլոր շրջանառվող մետաղադրամները ունեն ընդհանուր կողմ,որը ցույց է տալիս անվանումը կամ արժողությունը, իսկ հիմքում քարտեզը։ Շնորհիվ Եվրոպայի լեզվական հոգնակիության, օգտագործվեց եվրոյի լատինական այբուբենի տարբերակը (ի տարերություն քիչ ընդհանուր բան կար հունարենիի կամ կիրիլիցայի հետ) և արաբական թվերը (մյուս տեքստը օգտագործվում է մյուս ազգերի լեզուներում մյուս ազգերի ազգային եվրոյի կողմերում, բայց այլ տեքստ ընդհանուր կողմի վրա արգելված է)։ Անվանումների համար բացառությամբ 1, 2 և 5 ցենտանոցների քարտեզը ցույց է տալիս 15 անդամ պետությունների, որոնք դարձել են անդամներ եվրոյի ստեղծվելուց հետո։ Սկսած 2007 կամ 2008 թվականներից (չնայած երկրի հին դրոշը փոխարինվել է Եվրոպայի քարտեզով, որը ցույց է տալիս նաև միությունից դուրս երկրները, ինչպիսին է Նորվեգիան։ 1, 2 և 5 ցենտանոց մետաղադրամները այնուամնեայնիվ պահեցին իրենց հին տեսքը, որի վրա պատկերված էր Եվրոպայի աշխարհագրական քարտեղը իր 2002 թվականի 15 անդամ պետություններով, որը պատկերվեց քարտեզի վերևի մասում։ Բոլոր ընդհանուր կողմերը ձևավոևված են Լուկ Լույկսի կողմից։ Մետաղադրամներն ունեն նույնպես ազգային կողմը պատկերող այն երկրի նկարը, որն արտադրում է մետաղադրամը։ Եվրոյի մետաղադրամները կարելի է ազատորեն օգտագործել բոլոր այն երկրներում, որոնք ընդունել են այն։ Նոր թղթադրամները ներկայացվեցին 2013 թվականի սկզբին։ Վերևի մասը ցույց է տալիս թղթադրամի երեսի կողմը, իսկ ներքևինը` հետևի կողմը։ Թողարկվեցին €2, €1, 50c, 20c, 10c, 5c, 2c և 1c անվանումներով։ Խուսափելու համար երկու ամենափոքր մետաղադրամները օգտագործելուց, որոշ առձեռն գործարքներ կատարվում էին ամենամոտ 500-ի սահմաններում Նիդեռլանդներում (կամավոր համաձայնագրի համաձայն), իսկ Ֆինլանդիայում օրենքի համաձայն։[19] Տարեդարձային €2-ոց արժողությամբ մետաղադրամի ձևավորումը փոոխվել է ըստ ազգի պատկանելիության։[20] Թողարկվեցին Հռոմի Համաձայնագրի 50-ամյակին նվիրված €2-ը և 2004 թվականի Ամառային Օլիպիական խաղերին նվիրված թողարկվեց Հունաստանի կողմից։ Մետաղադրամները իրավազոր են եվրոգոտում։ Թողարկվել են նաև այլ անվանումներով մետաղադրամներ, սակայն դրանք չեն դրվել ընդանուր շրջանառության մեջ բացառությամբ այն երկրների, որոնք դրանք թողարկել են։[21] Թղթադրամի ձևավորումը երկու կողմերի համար էլ նույնն է։ Ձևավորումը կատարվել է ավստրիացի դիզայներ Ռոբերտ Կալինայի կողմից։[22] Թողարկվել են €500, €200, €100, €50, €20, €10, €5-ոց թղթադրամներ։ Յուրաքանչյուրն ունի իր գույնը և նվիրված է Եվրոպական ճարտարապետության որևէ արվեստի ժամանակաշրջանի։ Երեսի մասի բնորոշ գծերն են պատուհաններն ու դարպասները, իսկ ետնամասում կամուրջներ են, որոնք խորհրդանշում են երկրների միջև և ապագայի հետ կապը։ Այն ժամանակ, երբ ընդհանրապես խուսափում էին բնորոշ գծերից, Ռոբերտ Կալինայի հիմնական ձևավորման մեջ պատկերված էր ռիալտո և Պոնտ դե Նեուիլի կամուրջների պատկերները, որոնք հետագայում ավելի են ընդանրացվում են, սակայն վերջնական տեսքերը շատ նման են իրենց լուսանկարներին, որոնք իրականում ընդհանուր չէին և որպեսզի այն դուր գար բոլորին, պատկերված էին տարբեր ազգային հուշարձաններ։[23]

Վճարումների պարզեցում,միջոցների փոխանցում էլեկտրոնային տարբերակով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԵՄ-ն մեջ կապիտալը կարող է փոխանցվել երկրից-երկիր։ ԵՄ-ում կատարվող բոլոր փոխանցումները համարվում են ներքին և կրում են համապատասխան փոխանցման արժեքներ։[24]ԵՄ-ն ընդգրկում է ԵՄ-ն բոլոր անդամ պետությունները, նույնիսկ եվրոգոտուց դուրս գտվող երկրները, որոնք փոխանցումները կատարում են եվրոյով։[25]Կրեդիտ/դեբետ քարտերով օգտվելը, բանկոմատներից գումար հանելը համարվում են ներքին գործարքներ ,մինչդեռ թղթային վճարումները այնպիսին ինչպիսին է չեկ/փողի անդորրագիրը/ դեռ չի ընդհանրացված և դեռ տեղային հիմքի վրա է։ ԿԵԲ-ն /եվրոպական կենտրոնական բանկը պարզեցման համակարգ է հիմնել, թիրախ, եվրոյի լայն գործարքների համար։[26]

Արտարժույթի նշան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոյի նշան; լոգոտիպ և ձեռագիր

Եվրոյի հատուկ նշանը գծագրվել է հասարակական հետազոտման, արդյունքում տասը առաջարկներից երկուսը ընդունելուց հետո։ Եվրոպական հանձնաժողովն ընտրեց բելգիացի Ալեն Բիլլետի տարբերակը։ €-ի խորհրդանշի մտահաղացումը եկել է հունական էպսիլոն նշանից որպես հղում եվրոպական քաղաքականության և Եվրոպա բառի առաջին տառի զուգահեռ գծերը խաչվել են՝ հաստատելով եվրոյի կայունությունը։

—Եվրոպական հանձնաժողով[16]

Եվրոպական հանձնաժողովը մատնանշեց նաև առաջնային և ֆոնային մասերի գունային երանգները։[27]Մինչ եվրոպական հանձնաժողովը մտադրվել էր այն գրել գլիֆ ֆորմայով, ֆոնտի դիզայներները այն ավելի պարզեցրեցին և փոխարենը առաջարկեցին իրենց տարբերակները։[28] Տպագրողները նշանի բացակայության պարագայում կարող էին տպել 'C'՝ նրա վրա ավելացնելով հավասարության նշանը('=')։ Արտարժույթի թվային գումարների հետ մեկտեղ փոխվում են գույները ըստ ազգերի, բայց անգլերեն տեքստի առումով խորհրդանիշը (կամ ISO- համաձայն "EUR"-ն) պետք է նախորդի գումարին։ Սա պաշտոնական խորհրդանիշ չէ ցենտի համար։[29]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Preceding national currencies of the Eurozone
Currency Code
(ISO 4217) 		Rate[30] Fixed on Yielded
{{{2}}} Austrian schilling ATS 13,7603 1998-12-31 1999-01-01
state Belgian franc BEF 40,3399 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Cypriot pound CYP 0,585274 2007-07-10 2008-01-01
{{{2}}} German mark DEM 1,95583 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Estonian kroon EEK 15,6466 2010-07-13 2011-01-01
{{{2}}} Spanish peseta ESP 166,386 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Finnish markka FIM 5,94573 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} French franc FRF 6,55957 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Greek drachma GRD 340,75 2000-06-19 2001-01-01
{{{2}}} Irish pound IEP 0,787564 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Italian lira ITL 1,936,27 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Luxembourgish franc LUF 40,3399 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Latvian lats LVL 0,702804 2013-07-09 2014-01-01
{{{2}}} Monegasque franc MCF 6,55957 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Maltese lira MTL 0,4293 2007-07-10 2008-01-01
{{{2}}} Dutch guilder NLG 2,20371 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Portuguese escudo PTE 200,482 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Slovenian tolar SIT 239,64 2006-07-11 2007-01-01
{{{2}}} Slovak koruna SKK 30,126 2008-07-08 2009-01-01
{{{2}}} Sammarinese lira SML 1,936,27 1998-12-31 1999-01-01
{{{2}}} Vatican lira VAL 1,936,27 1998-12-31 1999-01-01

Կաղապար:Documentation, template Կաղապար:Template reference list Եվրոն հիմնվել է 1992 թվականի Մաաստրիչտի համաձայնագրի դրույթների կողմից։ Արտարժույթի ստեղծմանը մասնակցելու համար անդամ պետությունները մտածում էին համապատասխենցնել ճիշտ չափանիշներին, այնպիսին, ինչպիսին են բյուջեյի դեֆիցիտը, որ այն լինի իրենց ՀՆԱ-ից 3 տոկոսով քիչ, պարտքի հարաբերակցությունը ՀՆԱ-ից 6 տոկոսով քիչ, որ վերջին հաշվով ներդրումից հետո շատ չտատանվեն, ցածր գնաճ(ինֆլացիան), որ տոկոսադրույքները մոտ լինեին ԵՄ միջինին։ Մաաստրիչտի Համաձայնագրում Միացյալ Թագավորությանը և Դանիային համաձայն իրենց պահանջի շնորհվել է բացառություններ` տեղափոխվելով դրամական միության փուլի, որի արդյունքը կհանդիսանար եվրոյի ներդնումը։ Տնտեսագետները, որոնք աջակցեցին եվրոյի ստեղծմանը Ֆրեդ Արդիտտին, Նեյլ Դոուլինգ, Ուիմ Դուիզենբերգ, Ռոբերտ Մունդել, Թոմասո Պադոա-Շիօպպան և Ռոբերտ Թոլիսոնն էր։ Եվրո անվանումը պաշտոնապես ընդունվել է Մադրիդում 1995 թվականի դեկտեմբերի 16-ին։[8]Բելգիացի Էսպերանտոյի մասնագետ Գեռման Պիռլոտը, նախկին ֆրանսերենի և պատմության ուսուցիչ ստեղծեց նոր արտարժույթի անվանումը նամակ ուղարկոլով Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահին`Ժակ Սանտեռին առաջարկելով "euro"-եվրո անվանումը 1995 թվականի օգոստոսի 4-ին։[31] Կլոր և էական թվերի համար ազգային կոնվենցիաներում եղող տարբերությունների հետևանքով, բոլոր փոխակերպումները ազգային արտարժույթների միջև պետք է տեղի ունենային՝ օգտագործելով եռանկյան պրոցեսը եվրոյի միջոցով։ Եվրոյի վերջնական արժեքը այլ երկրի արտարժույթին համապատասխան ցուցադրված է աջ կողմում։ Տոկոսադրույքները հաստատվում են Եվրոմիության խորհրդի կողմից՝ հիմնվելով եվրոպական հանձնաժողովի երաշխավորության վրա, որն էլ հիմնվում է 1998 թվականի դեկտեմբերի 31-ի շուկայական դրույքների վրա։ Սահմանվել էր այնպես, որ եվրոպական արտարժույթի մեկ միավորը հավասար է մեկ եվրոյի։ Եվրոպական միավորը դա հաշվարկելի միավոր էր ԵՄ կողմից օգտագործվող, որը հիմնված էր անդամ պետությունների արտարժույթի վրա, այն առանձին արտարժույթ չէր։ Դրանք դեռ չէին կարող օգտագործվել ավելի վաղ ոչ եվրոպական արտարժույթների փոխանակման տոկոսադրույքներից Եվրախորհրդի միավորի կախվածության պատճառով (հատկապես ֆունտ ստերլինգը)։ Գործառույթը օգտագործվում էր ամրագրելու փոխանակման տոկոսադրույքը հունական դրահմայի և եվրոյի միջև, որը տարբեր էր, չնայած այդ ժամանակ եվրոն արդեն 2 տարեկան էր։ Երբ փոխանակաման տոկոսադրույքները 11 հիմնական արտարժույթների համար միայն եվրոն ներդրվեց ժամեր առաջ, փոխարժեքը հունական դրահմայի համար ամրագրվեց ամիսներ առաջ։ Արտարժույթը ներկայացվեց ոչ ֆիզիկապես ուղևորության անդորրագրերի, էլեկտրոնային ճանապարհով փոխանցումների, բանկային գործարքների տեսքով և այլն։ 1999 հունվարի 1-ի կեսգիշերին, երբ մասնակից երկրների ազգային արտարժույթները դադարեցին անկախ գոյություն ունենալուց, նրանց փոխարժեքները արգելափակված էին ամրագրված փոխարժեքով մեկը մյուսի հանդեպ։ Այսպիսով եվրոն դարձավ Եվրախրհրդի միավոր։ Հին արտարժույթի թղթադրամներն ու մետաղադրամները սակայն դեռ օրինական գործածության մեջ էին մինչև նոր թղթադրամների և մետաղադրամների ներկայացվելը 2002 թվականի հունվարի 1-ին։ Հին թղթադրամները և մետաղադրամները նորերով փոխելու շրջանը տևեց մոտավորապես 2 ամիս մինչև 2002 թվականի փետրվարի 28-ը։ Պաշտոնական ամսաթիվը, երբ ազգային արտարժույթները դադարեցին օրինական ուժ ունենալ փոփոխման, տարբեր է անդամ պետությունների համար։ Ամենավաղ ամսաթիվը կարելի է նշել Գերմանիայի համար, երբ գերմանական մարկը դադարեց լինել օրինական 2001 թվականի դեկտեմբերի 31-ին, չնայած փոփոխման պրոցեսը տևեց 2 ամսից ավել։ Նույնիսկ այն բանից հետո երբ հին արտաժույթները դադարեցին օրինական լինել, նրանք շարունակում էին ընդունվել ազգային կենտրոնական բանկերի կողմից կարգավորման շրջաններում բազմաթիվ տարիներ և ընդմիշտ։ Վերջերս Ավստրիայում, Գերմանիայում,Իռլանդիայում, Էստոնիայում և Լատվիայում ընդունվում է ինչպես թղթադրամները այնպես էլ մետաղադրամներ։ Իսկ Բելգիան, Լյուքսեմբուրգը,Սլովենիան և Սլովակիան կընդունի թղթադրամներ, բայց ոչ մետաղադրամներ։ Ամենահին մետաղադրամները անփոխարինելի էին պորտուգալական Էսկուտոյի համար, որը 2002 թվականի դեկտեմբերի 31-ից հետո դադարեց ունենալ դրամական արժեք։

Եվրոգուտու ճգնաժամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևելով 2008 թվականի ԱՄՆ-ի ֆինանսական ճգնաժամին՝ սուվերեն պարտքի ճգնաժամի անհագստությունները զարգացան 2009 թվականին ֆինանսական տեսանկյունից պահպանողական ներդրողների կողմից, որը վերաբերվում էր որոշ Եվրոպական պետությունների, որտեղ իրադրությունը հատկապես դառնում էր լարված 2010 թվականի սկզբին։[32][33] Այն իր մեջ ներառում էր Հունաստանը,[34] Իռլանդիան և Պորտուգալիան, ինչպես նաև տարածքից դուրս գտնվող մի քանի եվրոպական պետություններ։[35] Իսլանդիան 2008-ին ենթարկվեց մեծ ճգնաժամի փորձությանը և նրա ողջ միջազգային բանկային համակարգը փլուզվեց, ավելի քիչ տուժեց սուվերեն պարտքի ճգնաժամից որպես մի պետություն, որը ի վիճակի չէր փրկելու բանկերը։ ԵՄ-ի հատկապես այն երկրներում, որտեղ սուվերեն պարտքերը կտրուկ աճեցին բանկային ճգնաժամի հետևանքով, վստահութան ճգնաժամը ի հայտ եկավ եկամտաբերության ընդլայնման տարածմամբ և վարկերի ապահովության ռիսկի բացակայությամբ այս երկրների և ԵՄ այլ անդամների միջև, հատկապես Գերմանիայի։[36][37] Եվրոգոտու մեջ ընդգրկվելու համար երկրները պետք է ընդունեին որոշ չափանիշներ, բայց յուրաքանչյուր չափանիշի իմաստը թուլացվեր այն փաստով, որ նրանք երբևէ չէին դիմել տարբեր երկրների նույն խստությամբ։[38] Համաձայն 2011 թվականի Տնտեսագետների գործակալության, եթե եվրոյի տարածքը համարվում էր մի ամբողջություն, նրա տնտեսական և ֆինանսական դիրքորոշումը ամենավատը չէր և ինչ-որ առումով ավելի լավն էր, քան ԱՄՆ-ինը կամ Միացյալ Թագավորությանը և բյուջետի պակասորդը եվրոյի տարածքի համար ամբողջությամբ ավելի ցածր է, քան եվրո տարածքի պետական պարտքը, ՀՆԱ-ի հարաբերակցությունը 86 տոկոս էր 2010 թվականին համարյա նույն մակարդակն էր ինչ ԱՄՆ-ում։ Ավելին, գրում էին նրանք."եվրոտարացքի մասնավոր բաժնի պարտքը նշանակալիորեն ավելի ցածր է, քան ավելի բարձր լծակային համակարգ ունեցող անգլո-սաքսոնական տնտեսություններինը"։ Հեղինակները գալիս էին այն եզրակացության, որ ճգնաժամը շատ ավելի քաղաքական էր, քան տնտեսական և դրա արդյունքում եվրոյի տարածքը պակաս ուներ "ինստիտուցիոնալ պարագաների" և համերաշխության փոխադարձ եզրերի։ Ճգնաժամը շարունակվում էր S&P նվազումով եվրոպական տարածքի երկրներում, ներառյալ Ֆրանսիան, այնուհետ այն ընդգրկեց ողջ Եվրոպական ֆինանսական Կայունության միության /EFSF/ֆոնդը։[39] 2012 թվականի մայիսին, սոցիալիստ Ֆրանսուա Օլանդն ընտրվեց Ֆրանսիայի նախագահ, մեկ ամիս հետո, երբ սոցիալիստական օրենսդրական դիրքորոշումը ուժեղացել էր, Գերմանիայի առաջնորդ Անգելա Մերկելը հայտնվեց սայթաքման եզրին իր վատ խորհրդականների պատճառով։ Լուրջ անհամաձայնությունը դրամական համակարգի որոշում կայացողների միջև կարելի էր համեմատել 1992-1993թթ. Եվրոպական դրամական համակարգի ճգնաժամի աճի նախկին Եվրոպական դրամային միության/EMU" (European Monetary Union) հետ։[40] Գերմանական հասրակության կարծիքով [H]itherto-ն եվրո սնահավատության չգործող նշաններ են։[41] Չնայած զգալի վիճաբանությունը շարունակվում է Հունաստանում և Իսպանիայում, ճակատամարտի իրական գծերը եվրոյի ապագայի վերաբերվող վեր հանվեց Գերմանիայի և Ֆրանսիայի միջև։[42][43]

Ուղղակի և անուղղակի օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուղղակի օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոն 18 ԵՄ անդամ պետությունների միակ արտարժույթն է. Ավստրիա, Բելգիա, Կիպրոս, Էստոնիա, Ֆինլանդիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Հունաստան, Իռլանդիայի Հանրապետություն, Իտալիա, Լատվիա, Լյուքսեմբուրգ, Մալթա, Նիդեռլանդներ, Պորտուգալիա, Սլովակիա, Սլովենիա և Իսպանիա։ Այս երկրները կազմում են եվրոգոտին ընդամենը 332 մլն բնակչությամբ 2013 թվականի դրությամբ։[4] ԵՄ ապագա անդամների հետ եվրոգոտու ընդարձակումը շարունակվում է։ ԵՄ-ից դուրս եվրոն նույնպես հանդիսանում է որպես միակ արտարժույթ Մոնտենեգրոյի և Կոսովոյի և բազմաթիվ եվրոպական փոքր պետությունների՝ Անդորրայի, Մոնակոյի, Սան Մարինոյի, և Վատիկանի համար, ինչպես նաև 4 անդրծովյան ԵՄ պետությունների տարածքներ, որոնք չեն համարվում ԵՄ մասը Սեն Բարտելեմի, Սեն Պիեռ, Միկելոն, Ակրոտիրի և Դհեկելիա (Saint Barthélemy, Saint Pierre and Miquelon and Akrotiri and Dhekelia)։ Եվրոն ուղղակիորեն օգտագործում են համարյա 3 մլն մարդ։ Նրա օգտագործման շրջանակը միջազգային առումով մեծացել է՝ դառնալով առևտուր իրականացնելու հիմնական արժույթ, Կուբայում,[44]Հյուսիսային Կորեայում,Սիրիայում։[45] Կան նաև եվրոյին հարող այլ արտարժույթներ։ 2009 թվականին, Զիմբաբվեյի տեղական արտարժույթը անտեսվել էր և փոխարենը օգտագործվում էր այլ արտարժույթներ՝ ներառյալ եվրոն և ԱՄՆ դոլարը։[46]

Եվրոյի օգտագորժումը որպես պահեստային/ռեզերվային արտարժույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոյի ներդրումից հետո, այն ամերիկյան դոլարից հետո լայնորեն օգտագործվող երկրորդ պահեստային արտարժույթը դարձավ։ Եվրոյի մասնաբաժինը որպես պահեստային արտարժույթ 1999 թվականի 18%-ից 2008 թվականին աճեց մինչև 27%։ Այս շրջանում ամերիկյան դոլարի մասնաբաժինը 71%-ից նվազեց մինչև 64%, իսկ յենինը 6.4%-ից մինչև 3.3%։ Եվրոն ժառանգվել և ստեղծվել է գերմանական մարկի կարգավիճակի վրա որպես երկրորդ կարևոր պահեստային արտարժույթ։ Եվրոն մնում է ոչ կշիռ ունեցող որպես պահեստային արտարժույթ առաջադեմ տնտեսությունների համար, մինչդեռ կշիռ ունի զարգացող տնտեսությունների համար, համաձայն Միջազգային արժույթի հիմնադրամի[47] 2008 թվականի վերջին ողջ եվրոն աշխարհում համարելը որպես պահեստային արտարժույթ հավասար էր $1.1 տրիլիոնի կամ €850 բիլիոնի առաջադեմ տնտեսություններում ամբողջ արտարժույթի մասնաբաժնի 22%-ով, իսկ 31%-ով զարգացող տնտեսություններում։ Այժմ տնտեսագետները բանավիճում են այն հարցի շուրջ, թե որքանով է մեծ եվրոյի առաջին պահեստային արտարժույթ դառնալու հնարավորությունը։[48] Նախկին դաշնային ռեզերվի համակարգի նախագահ Ալեն Գռինսպանը 2007 թվականի սեպտեմբերին հայտնեց իր կարծիքը այն մասին, որ լրիվ հավանական է, որ եվրոն կփոխարինի ամերիկյան դոլարին որպես պահեստային արտարժույթ կամ էլ կվաճառվի որպես կարևոր պահեստային արտարժույթ։[49] Հակառակ վերջինիս գնահատականի, եվրոն բարձրացրեց իր մասնաբաժինը համաշխարհային պահեստային զամբյուղում 2007 թվականից սկսած համաշխարհային վարկի անկման և եվրոպայի սուվերեն պարտքի ճգնաժամի։[47]

Եվրոյի հետ կապ ունեցող արտարժույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Currencies pegged to the euro[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Worldwide use of the euro and the US dollar։      Eurozone      External adopters of the euro      Currencies pegged to the euro      Currencies pegged to the euro within narrow band      United States      External adopters of the US dollar      Currencies pegged to the US dollar      Currencies pegged to the US dollar within narrow band
Note։ The Belarusian ruble is pegged to the Euro, Russian ruble and US$ in a currency basket.

Եվրոգոտուց դուրս գտնվող 23 երկրներ և տարածաշրջաններ, որոնք չեն գտնվում ԵՄ կազմում ունեն արտարժույթներ, որոնք ուղղակիորեն կապված են եվրոյի հետ ընդհուպ Աֆրիկայի 14 երկրներ, երկու աֆրիկյան կղզի երկրներ(Comorian franc և Cape Verdean escudo), երեք ֆրանսիական-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջաններ(CFP ֆրանկ) և երկու բալկանյան երկրներ, Բոսնիա]]Բոսնիա և Հերցեգովինան /մարկ), Մակեդոնիան/դինար)։ 2009 թվականի հուլիսի 28-ին Սաո Տոմեն և Պրինսիպեն /São Tomé և Príncipe/ ստորագրեցին մի համաձայնագիր Պորտուգալիայի հետ, որի համաձայն իրենց արտարժույթը կապվում էր եվրոյի հետ Բացառությամբ Բոսնիայի և Մակեդոնիայի և Կապե Վեռդեի /Cape Verde ,որոը ձևականորեն կապված է պորտուգալական էսկուդոյին/, Բոլոր ոչ ԵՄ մեջ մտնող երկրները մինչ եվրոյին կապվելը, կապված էին ֆրանսիական ֆրանկին։/ ԵՄ տարբեր երկրների կապվածությունը եվրոյի հետ նախապայման է ստեղծում միանալու եվրոգոտուն։ Բուլղարական լեվան ձևականորեն կապված է գերմանական մարկին, մյուս ԵՄ անդամ պետութունները`դանիական կռոնին,և լիտվիական լիտասին։ Այսպիսով 2013 թվականի դրությամբ ընդամենը 182 մլն մարդ Աֆրիկայում, 27 մլն `եվրոգոտուց դուրս Եվրոպայում և 545,000 խաղաղօվկիանոսյան կղզիներում օգտագործում են եվրո:

Տնտեսագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լավագույն արտարժույթային տարածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսագիտության մեջ լավագույն արտարժույթի տարածքը /շրջան/(OCA, կամ OCR) աշխարհագրական շրջանն է, որտեղ պետք էր առավելագույնի հասցվեր տնտեսական արդյունավետությունը ամբող շրջանում՝ օգտագործելով մեկ արտարժույթ: Կա երկու մոդել, երկուսն էլ առաջարկված Ռոբերտ Մունդելի կողմից. 1.ստացիոնար/ամենօրյա/սպասելիքների և 2.միջազգային ռիսկերի բաշխման մոդել: Մունդելը կողմ էր միջազգային ռիսկերի բաշխման մոդելին, այսինքն հօգուտ եվրոյի:[50] Նույնիսկ մինչ միակ արտարժույթի ստեղծումը, մտավախություն կար տնտեսությունների բաժանման: 2000-ականների ճգնաժամի եվրոն թողնելու շանսերը կամ ամբողջ գոտու փլուզումը, համարվում էին խիստ նուրբ հարց:[51] Հունաստանի կառավարության պարտքի ճգնաժամը հանգեցրեց այն բանի,որ Բրիտանիայի արտաքին քարտուղար Գեկ Ստրավի պնդումով եվրոգոտին չէր կարող գոյատևել իր արտարժութային ձևով:[52] Թվում էր, որ խնդիրների մի մասը կազմում էին այն կանոնները, որոնք առաջացել էին եվրոյի ստեղծման պահից: Ջոն Լանչեստերը "The New Yorker"-ում այս երևույթը բացատրում էր այսպես.

Արտարժույթին ուղղորդող սկզբունքը, որը բացվեց բիզնեսի համար 1999 թվականին, ենթադրվում էր ստեղծել կանոններ սահմանափակելու համար երկրի տարեկան դեֆիցիտը մինչև ՀՆԱ-ի 3 տոկոս, իսկ ընդհանուր կուտակված պարտքը ՀՆԱ-ի 6 տոկոսի: Սա լավ միտք էր, բայց 2004 թվականին եվրոգոտու ամենամեծ տնտեսություններն Էին Գերմանիան և Ֆրանսիան,որոնք կանոնները 3 տարի անընդմեջ խախտում էին:[53]

Գործարքային ծախսեր և ռիսկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միակ արտարժույթ ընդունելու ամենաակնհայտ օգուտներից մեկը փոխանակման արտարժույթի ծախսերը վերացնելն է, տեսականորեն այն թույլ է տալիս գործարարներին և անհատներին նախորոք չկնքել ոչ շահութաբեր գործարքներ։ Եվրոգոտու բանկերը հաճախորդներից պետք է գանձեն նույնը ինչ-որ էլեկտրոնային տարբերակով գործարքներ անելու ժամանակ կրեդիտ քարտերը, դեբետ քարտերը և բանկոմատներից փող հանելը/։ Տարբեր արտարժույթների բացակայությունը վերացնում է փոխարժույթի ռիսկերը։ Անսպասելի փոխարժույթի ռիսկի վերացումը միշտ ավելացնում է ռիսկեր կամ անորոշություն ընկերությունների և անհատների համար, որոնք ներդրում կամ առևտուր են անում իրենց արտարժույթային գոտիներից դուրս։ Ընկերությունները որոնք դեմ են գնում այդ խոչընդոտին,այլևս կարիք չունեն իրենց ուսերին վերցնել այդ հավելյալ ծախսերը։ Սա հատկապես կարևոր է այն երկրների համար, որոնք սովորաբար տատանվում են մեծ գործարքներ անել հատկապես Միջերկրական ծովի շրջակա ափերին ապրող ազգերը։ Ֆինանսական շուկաները ենթադրվում են լինել ավելի պարզ ու ճկուն քան անցյալում էին։ Միջսահմանային գործարքների ծախսերի կրճատումը թույլ է տալիս ավելի մեծ բանկային ընկերություններին ապահովել բանկային ծառայությունների ավելի լայն շրջանակ քան նրանք, որը կարող էր մրցակցել եվրոգոտում և նրանից դուրս։ Չնայած այն բանի, որ գործարքների ծախսերը կրճատված էին, սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ռիսկի անտեսումը եվրոգոտում վերջին 40 տարիների ընթացքում աճել է։[54]

Գնային հավասարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդհանուր եվրոպական արտարժույթի արդյունքներից մեկն էլ այն էր, որ տարբերությունները գների մեջ հատկապես գնային մակարդակների պետք է աճեր գնի մասին օրենքի պատճառով։ Գնային տարբերությունները կարողեն ավելի խիստ դատի ենթարկվել ,օրինակ սպեկուլյատիվ առևտուրի ժամանակ ապրանքի առևտուրը իրականացնելու համար սահմաններից դուրս պարզապես շահագործում է գնային դիֆերենցիան։ Այսպիսով մեծածախ ապրանքների գները հաճախ հմաընկնում են առաջացնելով գնաճ որոշ շրջաններում ,իսկ որոշ տեղերում էլ սղաճ անցման ժամանակ։ Դա ապացուցված է եվրոգոտու հատուկ շուկաներում ուսումնսիրությունների ժամանակ;

Մակրոտնտեսական կայունություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գնաճի/Ինֆլացիայի ցածր մակարդակները նշան են ժամանակակից և կայուն տնտեսության։ Բարձր մակարդակի ինֆլյացիայի գործելու պատճառով ինչպիսին հարկը է (տիրոջ իրավունք) տեսականորեն ետ է պահում ներդրում անելուց և դառնում է անցանկալի։ Չնայած ներքին կողմի, շատ երկրներ ի վիճակի չեն եղել կամ էլ չեն ցանկացել գործել լուրջ ինֆլացիոն ճնշման տակ։ Որոշ երկրներ հաջողությամբ գործել են այդ պայմաններում հիմնելով անկախ կենտրոնական բանկեր։ Նմանատիպ բանկը Գերմանիայի Բունդեսբանկն է,քանի որ եվրոպական կենտրոնական բանկը ձևավորվել է Բունդեստակում,որը անկախ է ազգային կառավարությունների ճնշումներից և մանդատ ունի ինֆլացիայի մակարդակը ցածր պահել։ Այն անդամ երկրները, որոնք միանում են եվրոյին, հույս ունեն վայելելու մակրոտնտեսական կայունությունը։ Եվրոպայի կենտրոնական բանկը /ԿԵԲ/ ոչ նման ԱՄՆ-Ֆեդեռալ ռեզեռվի ,չունի անգործությունն ու աճը պահելու երկրորդ նպատակ։ Բազմաթիվ ազգային և կորպորատիվ պարտատոմսեր վերանվանվեցին եվրոյով ,նշանակալիորեն ավելի լիկվիդ են և ունեն ավելի ցածր տոկոսադրույք քան պատմականորեն էր։ Դժբախտաբար կառուցողական տեսանկյունից գնաճը ավելի ցածր պահելու կարիք կա քան Միացյալ Նահանգներում,Միացյալ Թագավորությունում և Չինաստանում։ Արդյունքում այս երկրներում եվրոն թանկացավ, եվրոպական ապրանքները թանկացնելով ներմուծողների համար։ Այպիսով եվրոգոտուց արտահանումը դժվարացավ։ Սա ամենակարևոր պատճառներից մեկն էր ,որ եվրոգոտում տնտեսության աճը ետ է մնում մյուս տնտեսությունների աճից։ Արդյունքը շատ ակնառու է թույլ տնտեսություն ունեցող Եվրոպայի երկրներում։ Ընդհանրապես նրանք ովքեր Եվրոպայում ունեն եվրոյով մեծ գումարներ, սպասարկվում են բարձր կայունությամբ և ցածր գնաճով։ Իսկ նրանք, որոնք կարիք ունեն եվրո ձեռք բերելու վճարում են տոկոսներ պարտքերի համաո,որովհետև ավելի ցածր եվրոյով, ներդրողները կտեսնեին ավելի լավ շանսեր հարավային եվրոպական երկրների համար, որպեսզի նրանք ինքնուրույն աճեն ճգնաժամից դուրս։ Հակասությունը հենց այստեղ է,որ բարձր մակրոտնտեսական կայունությունը պատմականորեն շարունակող ցածր գնաճը ժամանակի ընթացքում կանգնեցնում է տնտեսական խնդիրների առաջ, առաջացնում է ավելի բարձր տոկոսադրույքներ ,քաղաքական և տնտեսական անկայունություն ավելի թույլ գործընկերների համար։

Առևտուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ 2009 թվականի համաձայնագրի եվրոն ներկայացնելու ուսումնասիրությունները հանգեցրին այն եզրակացության, որը եվրոգոտում առևտուրն աճել է 5% - 10%-ով , չնայած ուսումնասիրություններից մեկը ցույց էր տալիս միայն 3% ,իսկ ոմանք էլ 9 - 14%-ով աճ։ Բոլոր հնարավոր ուսումնասիրությունների մաթեմատիկական վերլուծությունները առաջարկում են,որ դրական գնահատականների առավելությունը հետևանք է կողմնակալ հրատարակման և հիմքում ընկած արդյունքը շատ չնչին է։

Ներդրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզիկական ներդրումը եվրոգոտում աճել է 5%-ով եվրոյի մուըքով։ Այն ինչ վերաբերվում է օտարերկրյա ուղղակի ներդրմանը /FDI/ ,ուսումնասիրությունը ցույց է տվել,որ եվրոգոտում օտարերկրյա ներդրումային բաժնետոմսերը աճել են մոտավորապես 20%-ով առաջին 4 տարինների ընթացքում։ Այն ինչ վերաբերվում է կորպորատիվ ներդրումների արդյունքին, ապացուցված է, որ այն հեշտանում է ֆիրմաների համար դեպի Եվրոպա ֆինանսական մուտք ունենալով։ Եվրոն ոգեշնչում է ընկերություններին ներդրումներ անել հատկապես այն երկրներոմ, որոնց արտարժույթների արժեքները թույլ են եղել։

Գնաճ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոյի հայտնվելը առաջացրեց բազմաթիվ վեճեր գնաճի վրա հնարավոր ազդեցության շուրջ։ Մի խոսքով կար մի լայն պատկերացում եվրոգոտում ապրող բնակչության մեջ,որ եվրոն նպաստում էր գների բարձրացմանը, սակայն այս պատկերացումը չհաստատվեց գնաճի ընդհանուր ցուցանիշներով և ոչ էլ այլ ուսումնասիրություններով։ Այս պարադոքսի ուսումնասիրությունը գտավ, որ եվրոն ոչ սիմետրիկ ձևով էր ազդում գների վրա ,այն ժամանակ,երբ այն ոչ մի ազդեցություն չուներ մեծ թվով ապրանքների վրա, ազդում էր էժան ապրանքների վրա,որոնք իրենց գները որոշեցին եվրոյի մուտքից հետո։ Սակայն ուսումնասիրությունները պարզել են, որ սպառողները վստահ են, որ այդ ապրանքների ցածր գինը գնաճի արդյունք է։ Ապացուցվել է նաև է ,որ ցածր գների թռիչք կարող է լինել որովհետև մինչ եվրոյի հայտնվելը մանրածախ առևտրով զբաղվողները ճշգրտումներ են արել և սպասելով եվրոյի ներդրմանը այդպես են վարվել։

Փոխարժեքային ռիսկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդհանուր արտարժույթի որդեգրման առավելություններից մեկը ռիսկի կրճատումն է։ Պարզվել է ,որ եվրոյի մուտքը առաջացրել է նշանակալի կրճատումներ ոչ ֆինանսական ֆիրմաների համար շուկայական ռիսկի մերկացումներ ինչպես Եվրոպայի ներսում այդպես էլ Եվրոպայից դուրս։ Շուկայական ռիսկի այս կրճատումները կենտրոնացած էին եվրոգոտու ֆիրմաներում և եվրոգոտուց դուրս գտնվող արտաքին առևտրից մեծ բաժնամաս ստացող կամ Եվրոպայում միջոցներ ունեցող ֆիրմաների վրա։

Ֆինանսական ինտեգրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոյի ներդրումը ուժեղ ազդեցություն ունեցավ եվրոպական ֆինանսական ինտեգրման վրա։ Համաձայն ուսումնասիրությունների այն նշանակլիորեն վերաձևավորեց եվրոպական ֆինանսական համակարգը , հատուկ ուշադրություն դարձնելով արժեթղթերի շուկային։ Իրական և քաղաքական խոչընդոտները ինտեգրացիայի ընթացքում մանրածախ առևտրի և առևտրային բանկային բաժինները։ Մասնավորապես ,եվրոյի արժեքը զգալիորեն բարձրացավ պարտատոմսերի, կապիտալի և բանկային ակտիվների հաշվին եվրոգոտում։ Եվրոն թույլ տվեց ներդրումներ անել պարտատոմսերի պորտֆոլիոներում ,եվրոգոտում գտնվող երկրները վարկով են տալիս կամ փոխառնում ավելի շուտ միմյան հետ քան այլ երկրների հետ։

Տոկոսադրույքների արդյունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Long-term interest rates of Euro countries, 1993–2012

1993–2012 -ի Եվրոյի երկրների տոկոսադրույքները Եվրոյի ներդրումը նվազեցրեց հատկապես թույլ արտարժույթ ունեցող անդամ երկրների մեծ մասի տոկոսադրույքները։ Եվ այն բոլոր ֆիրմաների շուկայական արժեքը,որոնք նախկինում ունեին թույլ արտարժույթ, նշանակալիորեն աճեց։ Այն երկրները,որոնց տոկոսադրույքները շատ իջան եվրոյի պատճառով Հունաստան էր, Իռլանդիան,Պորտուգալիան, Իսպանիան, և Իտալիան։ Նման ցածր տոկոսադրույքների արդյունքում հեշտացավ այն երկրների բանկերի գործը,որտեղ տոկոսադրույքները իջած էին և նրանք զգալի գումարներ էին պարտքով վերցնում(հիմնականում եվրոգոտում դրվող ՀՆԱ-ի բյուջետային դեֆիցիտի 3%-ից բարձր) և աճեց իրենց պետական բյուջեյի պակասորդը և մակարդակները ըստ մասնավոր սեկտորի պահանջի։ 2000 թվականների ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ, այս երկրների կառավարությունները անհրաժեշտ գտան երաշխավորել կամ ազգայնացնել բանկերի սեփականությունը բանկային համակարգում կանխելու համակարգի խափանումը։ Սա հետագայում բարձրացրեց արդեն բարձր մակարդակում գտնվող պետական պարտքը շուկայական մակարդակների ,կառավարական բաժնետոմսերի տոկոսադրույթները բարձրացնելու միջոցով,ստեղծելով շարունակական եվրոպական սուվերեն պարտքի ճգնաժամը։

Գնային համընկնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոգոտում եվրոյի ներդրմամբ գնային համընկման փաստը խառն է։ Բազմաթիվ ուսումնասիրությունների չհաջողվեց գտնել համընկման ակնհայտությունը հետևելով վաղ 1990-ականների գնային համընկման փուլում եվրոյի ներդրմամբ։ Մյուս ուսումնասիրությունները գտան գնային համընկման ակնհայտությունը հատկապես ավտոմեքենաների համար։ Երկու ուսումնասիրությունների միջև եղած տարբերության հնարավոր պատճառն այն է ,որ համընկումների գործընթացները չեն կարող լինել գծային , հաջորդաբար թուլացնելով 2000-2003 թվականների միջև ընկած ժամանակաշրջանում և նորից վեր հանվեց 2003 թվականից հետո ինչպես ապացուցվեց վերջին ուսումնասիրությունը (2009)։

Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ եվրոյի ներդրմամբ զբոսաշրջությունը հասավ զգալի արդյունքի, տուրիստական ուղղևորոււթյունների քանակը աճել է 6.5%-ով։

Տարադրամի փոխարժեքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճկուն արտարժույքային փոխարժեքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրո ԱՄՆ դոլլար փոխարժեքը սկսած 1999-ից
Եվրո-Ճապոնական յենի փոխարժեքը սկսած 1999-ից
Եվրո-շվեցարական ֆրանկի փոխարժեքը 1999-ից

ԿԵԲ-ն իրեն թիրախ է վերցնում ավելի շուտ տոկոսադրույքները և ոչ թե փոխարժեքները և առհասարակ չի միջամտում արտարժույթին փոխարժեքի շուկայում։ Սա Մունդել-Ֆլեմինգի մոդելի հետևանքն է ,որը հիմնել է կենտրոնական բանկը, չի կարող /առանց կապիտալի վերահսկման/ միաժամանակ պահել տոկոսադրույքն ու փոխարժեքի թիրախները, քանի որ բարձրացնելով փողի մատակարարումը ազդում է և արժեզրկվում է արտարժույթը։ Հաջորդ տարիների եվրոայի միակ ակտը / Single European Act/, ԵՄ-ը ազատեց կապիտալի շուկաները և քանի եվրոպական կենտրոնական բանկը ընտրել էր դրամային ինքնուրույնությունը,եվրոյի փոխարժույթի ռեժիմը ճկուն է կամ լողացող։ Արդյունքում եվրոպական կենտրոնական բանկը /ԿԵԲ-ն/,որը պահում է ցածր փոխարժույթներ և սահմանափակել է փողի մատակարարումը վերջին տասնամյակների ընթացքում եվրոյի արժեքը բարձրացավ համեմատ այն երկրների արտարժույթի, որոնք համարվում էին Եվրոպայի հիմնական առևտուր անող երկրները։

Այլ խոշոր արտարժույթներին դեմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եվրոն համարվում է այն խոշոր պահեստային արտարժույթներից մեկը ինչպիսին են ԱՄՆ դոլլարը, ճապոնական յենը,ֆունտ ստեռլինգը, շվեցարական ֆրանկը։1999 թվականի հունվարի 4-ին նրա ներդրումից հետո նրա փոխարժեքը մյուսների նկատմաբ ընկավ հասնելով ամենացածր արժեքի 2000 թվականին / հոկտեմբերի 25-ին ԱՄՆ դոլլարի նկատմամբ, իսկ հոկտեմբերի 26-ին ճապոնական յենի,մայիսի 3-ին `ֆունտ ստեռլինգի նկատմամբ/:Դրանից այն բարձրացրեց իր տոկոսադրույքը իրականում հասցնելով ամենաբարձր արժեքին /2008 թվականին/հուլիսի 15-ին ԱՄՆ դոլլարի նկատմամբ, հուլիսի 23-ին ճապոնական յենի,դեկտեմբերին ֆունտ ստեռլինգի նկատմամբ/:Համընդհանուր ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ նրա արժեքը նշանակալիորեն ընկավ, սակայն հետո նորից բարձրացավ: Եվրոպայի սուվերեն պարտքի ճգնաժամի եվրոն մնաց կայուն:2011 թվականի նոյեմբերին եվրոյի տոկոսադրույքի ցուցանիշը չափվում էր խոշոր առևտրային գործընկեր բլոկի արտարժույթների նկատմամբ ,վաճառվում էր տարեկան համարյա 2 տոկոսով բարձր ,մոտավորապես հենց նույն մակարդակում , մինչև ճգնաժամից դուրս եկավ 2007 թվականին եղել էր:

  • Ընթացիկ և հիմնական փոխարժեքները 29 այլ արտարժույթների դեմ (Եվրոպական կենտրոնական բանկ/
  • Ընթացիկ դոլլար/եվրո փոխարժեքներ (BBC)
  • Հիմնական փոխարժեք 1971թվականից առայսօր


Լեզվական խնդիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտարժույթի պաշտոնական անվանումները խոշոր միավորի` եվրոյի և փոքր միավորի /100 / և պաշտոնական օգտագործման համար եվրոգոտու լեզուների համար. համաձայն Եվրոպական կենտրոնական բանկի , բոլոր լեզուները պետք է արտասանեն միանման միավորների անվանումները։ Սա կարող է հակասել բառակազմության լեզվական օրենքներին. օրինակ,նրանք որոնք չունեն eu երկհնչյունը,Բուլղարիան բանակցում է բացառության համարլ, կիրիլիկ այբբուբենը արտասանում է eвро (evro) և ոչ eуро (euro) բոլոր պաշտոնական փաստաթղթերում։ Հունարենում ευρώ -ն օգտագործվում է ,իսկ մետաղադրամի դեպքում այն անվանում են լեպտո /λεπτό/ά (lepto/։ Պաշտոնական կիրառությունը անգլերեն լեզվի ԵՄ օրենսդրությամբ եվրո և ցենտ բառերը հոգնակի և եզակի ձևերով, այնուամնեայնիվ հոգնակի և եզակի թվի համար Թարգմանության եվրոպական գլխավոր հանձնաժողովը հաստատեց,որ հոգնակիի ձևը եվրոյի և ցենտի համար պետք է օգտագործվի։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Rosenberg, Matt (23 May 2010). «Euro Countries: 22 Countries use the Euro as their Official Currency». About.com. Վերցված է 27 December 2010-ին.
  2. ↑ «EU ministers back Estonia bid to join euro». BBC News. 8 June 2010. Վերցված է 19 July 2010-ին.
  3. ↑ de Haan, Jakob (2000). The History of the Bundesbank: Lessons for the European Central Bank. London: Routledge. ISBN 978-0-415-21723-1. Վերցված է 24 July 2009-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Population Reference Bureau. «2013 World Population Data Sheet» (PDF). Վերցված է 2013-10-01-ին.
  5. ↑ «Triennial Central Bank Survey 2007» (PDF). BIS. 19 December 2007. Վերցված է 25 July 2009-ին.
  6. ↑ Aristovnik, Aleksander; Čeč, Tanja (30 March 2009 2010). «Compositional Analysis of Foreign Currency Reserves in the 1999–2007 Period. The Euro vs. The Dollar As Leading Reserve Currency» (PDF). Munich Personal RePEc Archive, Paper No. 14350. Վերցված է 27 December 2010-ին.
  7. ↑ Boesler, Matthew (11 November 2013). «There Are Only Two Real Threats To The US Dollar's Status As The International Reserve Currency». Business Insider. Վերցված է 8 December 2013-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 «Madrid European Council (12/95): Conclusions». European Parliament. Վերցված է 14 February 2009-ին.
  9. ↑ «Initial changeover (2002)». European Central Bank. Վերցված է 5 March 2011-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  10. ↑ «Exchange Rate Average (US Dollar, Euro) – X-Rates». X-rates.com. Վերցված է 2013-03-12-ին.
  11. ↑ «Global markets tumble on Spain, Italy worries». 31 May 2012.
  12. ↑ «USD/EUR exchange». The Money Converter. Վերցված է 24 November 2013-ին.
  13. ↑ «The Euro». European Commission. Վերցված է 29 January 2009-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 The European Central Bank history, role and functions by Hanspeter K. Scheller Second Revised Edition 2006, ISBN 92-899-0022-9 (print) ISBN 92-899-0027-X (online) page 103 at the pdf online version
  15. ↑ «Capital Subscription». European Central Bank. Վերցված է 18 December 2011-ին. «The ԿԲԵՀ' shares in this capital are calculated using a key which reflects the respective country's share in the total population and gross domestic product of the EU – in equal weightings. The ԿԵԲ adjusts the shares every five years and whenever a new country joins the EU. The adjustment is done on the basis of data provided by the European Commission.» {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  16. ↑ 16,0 16,1 «How to use the euro name and symbol». European Commission. Վերցված է 7 April 2010-ին.
  17. ↑ European Commission. «Spelling of the words "euro" and "cent" in official Community languages as used in Community Legislative acts» (PDF). Վերցված է 26 November 2008-ին.
  18. ↑ European Commission Directorate-General for Translation. «English Style Guide: A handbook for authors and translators in the European Commission» (PDF). Վերցված է 16 November 2008-ին.; European Union. «Interinstitutional style guide, 7.3.3. Rules for expressing monetary units». Վերցված է 16 November 2008-ին.
  19. ↑ European Commission (January 2007). «Euro cash: five and familiar». Europa (web portal). Վերցված է 26 January 2009-ին.
  20. ↑ Pop, Valentina (22 March 2010) Commission frowns on shop signs that say: '€500 notes not accepted', EU Observer
  21. ↑ European Commission (15 February 2003). «Commission communication: The introduction of euro banknotes and coins one year after COM(2002) 747». Europa (web portal). Վերցված է 26 January 2009-ին.
  22. ↑ «Robert Kalina, designer of the euro banknotes, at work at the Oesterreichische Nationalbank in Vienna». European Central Bank. Վերցված է 30 May 2010-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  23. ↑ Schmid, John (3 August 2001). «Etching the Notes of a New European Identity». International Herald Tribune. Վերցված է 29 May 2009-ին.
  24. ↑ «Regulation (EC) No 2560/2001 of the European Parliament and of the Council of 19 December 2001 on cross-border payments in euro». EUR-lex – European Communities, Publications office, Official Journal L 344, 28 December 2001 P. 0013 – 0016. Վերցված է 26 December 2008-ին.
  25. ↑ «Cross border payments in the EU, Euro Information, The Official Treasury Euro Resource». United Kingdom Treasury. Վերցված է 26 December 2008-ին.
  26. ↑ European Central Bank. «TARGET». Արխիվացված է օրիգինալից 21 January 2008-ին. Վերցված է 25 October 2007-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  27. ↑ «The €uro: Our Currency». European Commission. Արխիվացված է օրիգինալից 11 October 2007-ին. Վերցված է 25 October 2007-ին.
  28. ↑ Siebert, Jürgen (2002). «The Euro: From Logo to Letter». Font Magazine (2).
  29. ↑ «Position of the ISO code or euro sign in amounts». Interinstitutional style guide. Bruxelles, Belgium: Europa Publications Office. 5 February 2009. Վերցված է 10 January 2010-ին.
  30. ↑ «Fixed Euro conversion rates». European Central Bank. Վերցված է 6 August 2011-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  31. ↑ «Germain Pirlot 'uitvinder' van de euro» (Dutch). De Zeewacht. 16 February 2007. Վերցված է 21 May 2012-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  32. ↑ George Matlock (16 February 2010). «Peripheral euro zone government bond spreads widen». Reuters. Վերցված է 28 April 2010-ին.
  33. ↑ «Acropolis now». The Economist. 29 April 2010. Վերցված է 22 June 2011-ին.
  34. ↑ Brian Blackstone, Tom Lauricella, and Neil Shah (5 February 2010). «Global Markets Shudder: Doubts About U.S. Economy and a Debt Crunch in Europe Jolt Hopes for a Recovery». The Wall Street Journal. Վերցված է 10 May 2010-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  35. ↑ Bruce Walker (9 April 2010). «Greek Debt Crisis Worsens». The New American. Վերցված է 28 April 2010-ին.
  36. ↑ «Greek/German bond yield spread more than 1,000 bps». Financialmirror.com. 28 April 2010. Վերցված է 5 May 2010-ին.(չաշխատող հղում)
  37. ↑ «Gilt yields rise amid UK debt concerns». Financial Times. 18 February 2010. Վերցված է 15 April 2011-ին.
  38. ↑ «The politics of the Maastricht convergence criteria | vox – Research-based policy analysis and commentary from leading economists». Voxeu.org. 15 April 2009. Վերցված է 1 October 2011-ին.
  39. ↑ «State of the Union: Can the euro zone survive its debt crisis?» (PDF). Economist Intelligence Unit. 1 March 2011. էջ 4. Վերցված է 1 December 2011-ին.
  40. ↑ David Marsh, "Vote for French Left weakens Merkel’s position", MarketWatch, 11 June 2012. Retrieved 11 June 2012.
  41. ↑ Delamaide, Darrell (24 July 2012). «Euro crisis brings world to brink of depression». MarketWatch. Վերցված է 24 July 2012-ին. {{cite news}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  42. ↑ Lindner, Fabian, "Germany would do well to heed the Moody's warning shot", The Guardian, 24 July 2012. Retrieved 25 July 2012.
  43. ↑ Buergin, Rainer, "Germany, Juncker Push Back After Moody’s Rating Outlook Cuts", washpost.bloomberg, 24 July 2012. Retrieved 25 July 2012.
  44. ↑ «Cuba to adopt Euro in foreign trade». BBC News. 8 November 1998. Վերցված է 2 January 2008-ին.
  45. ↑ «US row leads Syria to snub dollar». BBC News. 14 February 2006. Վերցված է 2 January 2008-ին.
  46. ↑ «Zimbabwe: A Critical Review of Sterp». 17 April 2009. Վերցված է 30 April 2009-ին.
  47. ↑ 47,0 47,1 «Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER) – Updated COFER tables include first quarter 2009 data. June 30, 2009» (PDF). Վերցված է 8 July 2009-ին.
  48. ↑ «Will the Euro Eventually Surpass the Dollar As Leading International Reserve Currency?» (PDF). Վերցված է 17 July 2011-ին.
  49. ↑ «Euro could replace dollar as top currency – Greenspan». Reuters. 17 September 2007. Վերցված է 17 September 2007-ին.
  50. ↑ A Plan for a European Currency, 1973 by Mundell
  51. ↑ «The Breakup of the Euro Area by Barry Eichengreen :: SSRN». Papers.ssrn.com. 14 September 2007. Վերցված է 17 July 2011-ին.
  52. ↑ «Greek debt crisis: Straw says eurozone 'will collapse'». BBC. 20 June 2011. Վերցված է 17 July 2011-ին.
  53. ↑ John Lanchester, "Euro Science," New Yorker, 10 October 2011.
  54. ↑ Benchimol, J., 2014. Risk aversion in the Eurozone, Research in Economics, vol. 68, issue 1, pp. 39-56.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Արագի_մեջ/Ավազարկղ&oldid=3965845» էջից