Գլխավոր էջ

Վիքիպեդիա

Ազատ հանրագիտարան, որը կարող է խմբագրել յուրաքանչյուր ոք։

Շաբաթվա հոդված

Կալիմբա կամ մբիրա (/əmˈbɪərə/), Զիմբաբվեի շոնա ժողովրդի ավանդական կսմիթահարվածային երաժշտական գործիքների ընտանիք։ Դրանք կազմված են փայտե տախտակից (հաճախ ավելացված է ռեզոնատոր), որին ամրացված են մետաղական թիթեղյա ստեղներ:

Գործիքների վրա նվագում են դրանք ձեռքերում բռնած և բութ մատներով (առնվազն), աջ ցուցամատով (առավելապես մբիրայի դեպքում), իսկ երբեմն՝ ձախ ցուցամատով թիթեղներին դիպչելու միջոցով: Երաժշտագետներն այն դասակարգում են որպես լամելաֆոն (լատ.` lamella - «փոքր մետաղական թիթեղ» + հուն.` phonē - «ձայն, հնչյուն»)՝ երաժշտական գործիքների կսմիթային իդիոֆոնների (հուն․՝ ἴδιος - սեփական + հուն․՝ φωνή —phonē, հնչյուն = ինքնահնչող) ընտանիքի մաս։

Արևելյան և Հարավային Աֆրիկայում կան մբիրաների բազմաթիվ տեսակներ, որոնք հաճախ նվագակցվում են կաննայի սերմերով լցված մեկ այլ իդեոֆոն գործիքով` հոշո հարվածային գործիքով: Մբիրան հաճախ կարևոր գործիք է, որը նվագում են կրոնական արարողությունների, հարսանիքների և սոցիալական այլ հավաքույթների ժամանակ:

2020 թվականին «մբիրա/սանսի՝ մատ-կսմիթային ավանդական երաժշտական գործիք ստեղծելու և նվագելու արվեստը Մալավիում և Զիմբաբվեում» ավելացվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Մարդկության ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ներկայացուցչական ցանկում: Գործիքի ժամանակակից մեկնաբանությունը կոչվում է կալիմբա: Այն կոմերցիոն կերպով արտադրվել և արտահանվել է էթնոերաժիշտ Հյու Թրեյսիի կողմից 1950-ականների վերջին՝ հանրահռչակելով նմանատիպ գործիքները Աֆրիկայից դուրս: Թրեյսիի դիզայնը մոդելավորվել է մբիրա նյունգա նյունգայի հիման վրա և անվանվել է «Կալիմբա»՝ ի պատիվ մբիրա գործիքների ընտանիքի հնագույն նախորդի: Կալիմբան հիմնականում մբիրայի արևմտականացված երիտասարդ տարբերակն է:

Կալիմբան հայտնի դարձավ 1960-ականներին և 1970-ականների սկզբին հիմնականում այնպիսի երաժիշտների հաջողությունների շնորհիվ, ինչպիսիք են Մորիս Ուայթը` Earth, Wind and Fire խմբից և Թոմաս Մապֆումոն 1970-ականների: Այս երաժիշտները բեմում ընդգրկեցին մբիրան՝ ժամանակակից ռոք գործիքների նվագակցությամբ, ինչպիսիք են էլեկտրական կիթառը և բասը, հարվածային գործիքների հավաքածուն և փողը: Նրանց մշակումները ներառում էին բազմաթիվ երգեր, որոնք ուղղակիորեն կազմված էին ավանդական մբիրայով երաժշտացանկից: Մբիրայով երաժշտությունը Աֆրիկայից դուրս բերող այլ նշանավոր ազդեցություն ունեցողներից են՝ Դումիսանի Մարեյրը, ով մարիմբա և կարիմբա գործիքներով երաժշտությունը բերեց ամերիկյան Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիս-արևմուտք, Էֆատ Մուջուրուն, ով Միացյալ Նահանգներում մբիրա ձավաձիմու («ոգիների տավիղներ») գործիքի ռահվիրա ուսուցիչներից էր, և երաժշտական ազգագրագետ Փոլ Բեռլիները, որն հավաքել է Զիմբաբվեի երաժիշտների գրվածքները ու կատարել ձայնագրություններ:

Ջոզեֆ Հ. Հովարդը և Բաբատունդե Օլաթունջին երկուսն էլ ենթադրել են, որ մբիրաները (և այլ մետաղական լամելաֆոնները) ամբողջովին աֆրիկյան են, որոնք հայտնաբերվել են միայն աֆրիկացիներով կամ նրանց ժառանգներով բնակեցված տարածքներում: Հաղորդվում էր, որ նմանատիպ գործիքներ օգտագործվել են Նիգերիայի հարավ-արևելյան մասի Նսուկկա շրջանում՝ Օկպուջեում... Ավելին⇒

Նորություններ

Շարունակվող իրադարձություններ՝ Իսրայելա-պաղեստինյան պատերազմ (2023-2024) • Ռուսաստանի ներխուժում Ուկրաինա

դեկտեմբերի 12-ին հնդիկ 18-ամյա գրոսմայստեր Գուկեշ Դոմարաջուն (լուսանկարում), մրցախաղում 7½-6½ հաշվով հաղթելով չինացի Դին Լիրենին, դարձել է շախմատի աշխարհի 18-րդ չեմպիոն։
դեկտեմբերի 10-ին Սիրիայի անցումային կառավարության ղեկավար է դարձել Մուհամմադ ալ-Բաշիրը։
դեկտեմբերի 8-ին ծանրորդուհի Ալեքսանդրա Գրիգորյանը Բահրեյնի մայրաքաղաք Մանամայում անցկացվող մեծահասակների աշխարհի առաջնությունում դարձել է բրոնզե մեդալակիր։
Սիրիական ապստամբ ուժերը գրավել են Դամասկոսը 2020 թվականի հրադադարից հետո առաջին հարձակման արդյունքում:
դեկտեմբերի 7-ին՝ 2019 թվականի ապրիլի 15-ին տաճարում բռնկված հրդեհից հետո, հանդիսավոր արարողությամբ վերաբացվել է Փարիզի Աստվածամոր տաճարը (լուսանկարում)։
հոկտեմբերի 28-ին 2024 թվականի Վրաստանի խորհրդարանական ընտրությունների նախնական պաշտոնական արդյունքների հրապարակումից հետո բողոքի ցույցեր են սկսվել։
նոյեմբերի 7-ին Ամստերդամում՝ ՈՒԵՖԱ Եվրոպայի Լիգայի իսրայելական «Մաքաբի Թել Ավիվ» ֆուտբոլային ակումբի և Ամստերդամի «Այաքսի» միջև խաղից հետո հրեա-պաղեստինական անկարգություններ են տեղի ունեցել։
նոյեմբերի 5-ին Դոնալդ Թրամփը հաղթել է ԱՄՆ նախագահական ընտրություններում։

Վերջերս մահացածներ՝ Ժակ Պարսամյան • Գրասիելա Սուսանա • Սվետլանա Սվետլիչնայա

Հաջորդ թողարկում | Պահոց | Խմբագրել

Գիտե՞ք, որ․․․

․․․խաշած ձուն երբեմն ևս երկու անգամ տապակում են (լուսանկարում)։
․․․«Տիտանիկի» կործանման պատմությունը, որը պատմել է Մաքս մկնիկը, ունի ուրախ ու երջանիկ ավարտ։
․․․Չինաստանում պաշտոնյաների 40 տոկոսը «մերկ» է։
․․․Ավստրալիայում բնանկարչության հիմնադիրը թղթադրամների նորվեգացի այս կեղծարար էր։
․․․2009-2024 թվականներին «Արգենտինական Ատլանտիդան» (լուսանկարում) ուներ 1 մշտական բնակիչ։
․․․Միկի Մաուսին ֆուտբոլում, հատկապես Անգլիայում, այնքան էլ չեն սիրում։

Հաջորդ թողարկում | Արխիվ | Խմբագրել

Ներկայացում

Վիքիպեդիան առցանց, բազմալեզու, խմբակային հանրագիտարանային նախագիծ է, որն աշխատում է վիքի ձևաչափով։ Նախագիծը նպատակ ունի տրամադրել ազատ, հավաստի և ստուգելի բովանդակություն, որը յուրաքանչյուրը կարող է փոփոխել և բարելավել։

Վիքիպեդիան առաջնորդվում է հիմնարար սկզբունքներով, իսկ բովանդակությունը հրապարակվում է Creative Commons BY-SA արտոնագրի ներքո։ Այն կարելի է պատճենել և օգտագործել՝ պահպանելով սույն արտոնագրի պայմանները։ Վիքիպեդիայում ողջ տեղեկատվությունը ներկայացված է ազատ, առանց գովազդի և իր օգտագործողների անձնական տվյալների օգտագործման։

Վիքիպեդիայի հոդվածների հեղինակները կամավորներն են։ Նրանք կոորդինացնում են իրենց ջանքերը համաձայն համայնքում ընդունված կանոնների և ուղեցույցների ու առանց առաջնորդների։

Այս պահին Հայերեն Վիքիպեդիայում կա՝
314 343 հոդված	434 ակտիվ խմբագիր

Համագործակցություն

Վիքիպեդիան հանրագիտարան է, որն ստեղծվել և զարգանում է քեզ նման այցելուների կողմից։ Այստեղ գործում է «մեկը բոլորի համար, բոլորը՝ մեկի համար» սկզբունքը։

Առաջին անգա՞մ ես փորձում. օգտվի՛ր օգնության դասընթացից։ Չգիտես՝ ինչի՞ց սկսել. ահա մի քանի խորհուրդ։

Մասնակցի՛ր այս ամիս կազմակերպվող նախագծերին։